Tegen het vergeten. Degenstoten en sabelhouwen

[p. 65]

Feminisme en macht

Op 19 december 1988 ontving ik een brief, gericht aan ‘een aantal “opinion leaders” en anderen op invloedrijke posten in de Nederlandse samenleving’. Afzender was Iteke Weeda, die ‘Hoogachtend en met vriendelijke groeten’ tekende als ‘sociologe en buitengewoon hoogleraar emancipatievraagstukken’. Ingesloten was een vragenlijst over de inhoud van het begrip ‘feminisme’, en zijn waardering en invloed. Ik heb een hekel aan enquête-onderzoek, alleen al omdat de vragen vrijwel altijd verkeerd gesteld zijn. Maar adel verplicht: wie als socioloog is afgestudeerd, heeft de morele plicht in te vullen.

De via deze methode verkregen informatie zou, zo beloofde mevrouw Weeda, ‘geanalyseerd’ worden, een beschouwing over deze ‘analyse’ zou het licht zien in het maandblad Opzij. Het maartnummer van Opzij werd mij met haar ‘beschouwing’ toegestuurd, overeenkomstig het juiste sociologische gebruik de onderzochten op de hoogte te stellen van het onderzoeksresultaat. Helaas was het nummer te klein om de volledige analyse te bevatten. Met ‘wordt vervolgd’ eindigde het artikel. Het aprilnummer van Opzij kreeg ik niet meer toegestuurd. Raadpleging in een kiosk leverde op dat het vervolgartikel uit eigenlijk niet meer bestond dan achter elkaar afgedrukte citaten van de ondervraagde ‘opinion leaders’.

Trouwens, ook het artikel zelf bestond voor meer dan de helft uit zulke citaten. Op welke wijze Iteke Weeda haar ‘opinion leaders’ heeft geselecteerd bleef duister. De eerste vraag van haar questionnaire luidde ‘Wilt u een omschrijving geven van wat u zelf onder “feminisme” verstaat’. Daarop zijn kennelijk velerlei antwoorden gegeven, die door Iteke Weeda in zes hoofdgroepen werden ingedeeld. Ze variëren van ‘het streven naar gelijkberechtiging van de vrouw’ (dit kan ik volgen) tot de zesde: ‘het vooropstellen van het kosmische, universele bewustzijn. Hieraan liggen het androgyne menstype en een getransformeerde maatschappij ten grondslag.’ Over de betrouwbaarheid van deze indeling kan ik niets zeggen; wel dat mijn eigen omschrijving (‘De strijd tegen de systematisch onrechtvaardige behandeling van vrouwen op grond van hun ge-

[p. 66]

slacht’) in haar indeling niet is terug te vinden.

Maar goed, laten wij het houden op zes geheel verschillende opvattingen over wat ‘feminisme’ is. De logische implicatie daarvan is dat de antwoorden op de volgende vragen, over de waardering en invloed van ‘het feminisme’, ingedeeld moeten worden naar deze zes definities. Wie onder ‘feminisme’ ‘het vooropstellen van het kosmische, universele bewustzijn’ verstaat, zal tot een heel ander antwoord over de invloed van dit feminisme komen dan wanneer ‘feminisme’ geheel anders is gedefinieerd.

Maar dat gebeurt niet. Plotseling is de eerste vraag vergeten en gaat de ‘analyse’ uit van een begrip ‘feminisme’ dat voor alle ondervraagden blijkbaar precies hetzelfde betekent.

Precies datzelfde euvel kleeft aan de vraag over de invloed die ‘het feminisme’ zou uitoefenen. Maar hier wordt het nog erger. Zo'n vraag kan alleen zinnig beantwoord worden als zij wordt gespecificeerd: invloed - over welke mensen, met betrekking tot welke terreinen, en in welke mate. Wie die drie aspecten van een invloedsrelatie niet kan benoemen, heeft helemaal geen ‘onderzoek’ gedaan, laat staan ‘analyse’ verricht.

Maar misschien ben ik te hard, als ik Iteke Weeda en Opzij serieus neem. Zo'n artikel hoort immers thuis in de categorie ophef en vertier, zoals zoveel opinieonderzoek, in dit geval nog extra verkoopbaar door de bekende Nederlanders die er het hunne van zeggen.

Staatssecretaris (1982-1986) Kappeyne van de Copello legde indertijd in haar emancipatienota vast dat de geweldsinstructies zó gewijzigd moesten worden dat de politie tegen mannen en vrouwen in het vervolg met dezelfde hardheid op zou treden. Dat was tenminste een onweerlegbaar symptoom van de invloed van het (gelijkberechtigings)feminisme.