Het sociaal-democratisch programma. De beginselprogramma's van SDB, SDAP en PVDA 1878-1977

(2002)–Bart Tromp– rechtenstatus

bron

Bart Tromp, Het sociaal-democratisch programma. De beginselprogramma's van SDB, SDAP en PVDA 1878-1977. Bert Bakker, Amsterdam 2002

codering

DBNL-TEI 1

Wijze van coderen: standaard

dbnl-nr trom003soci01_01

logboek

- 2018-02-02 KE colofon toegevoegd

verantwoording

gebruikt exemplaar

eigen exemplaar dbnl

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Het sociaal-democratisch programma. De beginselprogramma's van SDB, SDAP en PVDA 1878-1977 van Bart Tromp uit 2002.

redactionele ingrepen

De eindnoten zijn in deze digitale editie direct bij de bijbehorende nootverwijzingen geplaatst. De volgende pagina’s zijn hierdoor komen te vervallen: 581, 582, 583, 584, 585, 586, 587, 588, 589, 590, 591, 592, 593, 594, 595, 596, 597, 598, 599, 600, 601, 602, 603, 604, 605, 606, 607, 608, 609, 610, 611, 612, 613, 614, 615, 616, 617, 618, 619, 620, 621, 622, 623, 624, 625, 626, 627, 628, 629, 630, 631, 632, 633, 634, 635, 636, 637, 638, 639, 640, 641, 642, 643, 644, 645.

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (2, 40, 82, 404, 466, 492, 646, 676) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

[pagina 1]

Het sociaal-democratisch programma

[pagina 3]

BART TROMP

Het sociaal-democratisch programma

De beginselprogramma's van SDB, SDAP en PvdA, 1878-1977

2002 Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam

[pagina 4]

Omslagontwerp Kummer & Herrman

Foto auteur Ronald Sweering

www.pbo.nl

isbn 90 351 2526 6

Uitgeverij Bert Bakker is onderdeel van Uitgeverij Prometheus

[pagina 5]

INHOUD

Woord vooraf			11

1	partij, program en ideologie
	1.1	Inleiding en probleemstelling	13
	1.2	Politieke partijen en ideologieën	15
		Oorsprong van het begrip ‘politieke partij’	15
		Wereldsysteem: staats- en natievorming	17
		Ideologie en organisatie	20
	1.3	Identiteit, ideologische stroming, sociaal-democratische politieke partij en beginselprogramma	22
		Het probleem van de onpersoonlijke identiteit	22
		De identificatie van politieke stromingen en politieke partijen aan de hand van programmatische teksten	24
		sdb, sdap en PvdA: continuïteit	28
	1.4	De analyse van beginselprogramma's	30
		Contextuele analyse	30
		Kwantitatieve of kwalitatieve inhoudsanalyse	34
		Een vergelijking van de beginselprogramma's van Nederlandse sociaal-democratische partijen	37

2	partij, beweging, socialisme
	2.1	Partij en beweging	41
		1848	41
		Partijvorming in Nederland	42
		Politiek, partij en programma	46
	2.2	Ontstaan van het socialisme in Nederland	48
		Vroeg socialisme en radicalisme in Nederland	48
		Het organisatieprobleem	50

[pagina 6]

	2.3	De Nederlandse sectie van de ‘Internationale’	52
		De Internationale Arbeiders Associatie en de Nederlandse sectie	52
		Gedachtegoed van de Nederlandse sectie	54
	2.4	Na de ondergang van de Nederlandse sectie	56
		De Sociaal-Demokratische Vereeniging	57

3	het programma van de sociaal-democratische bond
	3.1	Socialisme en sociaal-democratie	61
		‘Sociaal-democratisch’	61
	3.2	De Sociaal-Demokratische Bond	62
		Een opmerking vooraf	62
		Oprichtingscongres van de sdb	64
		Controversen over het Program van Gotha	64
		Ontwikkeling van de sdb	66
	3.3	Het program van 1882	69
		Politieke programma's	69
		Verschillen met het Program van Gotha	69
	3.4	Het program van 1882 nader beschouwd	73
	3.5	Het einde van de sdb	78

4	het sdap-programma van 1895
	4.1	Het ontstaan van de sdap en de aanleiding tot het program van 1895	83
		Twee stromingen in de sdb	83
		De Tweede Internationale	86
		Het Gronings congres, 1893	87
		De oprichting van de sdap	88
	4.2	De totstandkoming van het program van 1895	92
		Het laatste program van de sdb	93
		De opstelling van het ontwerpprogramma	96
	4.3	Het program van 1895 inhoudelijk bekeken	100
		Overeenkomsten en verschillen tussen het ‘Erfurter Programm’ en het sdap-programma van 1895	100
		De toelichting van Troelstra	108
		Het programma nader beschouwd	117
	4.4	Slotbeschouwing	127

[pagina 7]

5	het sdap-programma van 1912
	5.1	Richtingenstrijd in de sdap	131
		Beginselprogramma's en verkiezingsprogramma's	131
		Het Nederlandse debat over het revisionisme	135
	5.2	De opmaat tot de programherziening	140
		Tableau de la troupe	140
		De agrarische kwestie	141
		De schoolkwestie	147
		De spoorwegstaking van 1903 en haar gevolgen in de sdap	154
		De tactiek bij de herstemmingen	158
	5.3	De totstandkoming van het programma van 1912	163
		Het einde van de partijstrijd	163
		Het besluit om tot een nieuw beginselprogramma te komen	165
		De vaststelling van het program	176
	5.4	Het programma van 1912 nader beschouwd	178
		Een vergelijking met het programma van 1895	181
		Het programma nader beschouwd	183

6	het sdap-programma van 1937
	6.1	Ideologische en politieke ontwikkelingen na 1912	187
		Het socialisatierapport	190
		Het staatkundig stelsel der sociaal-democratie	192
		Het ontwapeningsstandpunt	193
	6.2	Naar een nieuw beginselprogramma	195
		De aanleiding tot herziening	196
		De Herzieningscommissie	198
		Het rapport ‘Nieuwe Organen’	203
		Naar een herzien beginselprogramma	204
	6.3	De totstandkoming van het program van 1937	206
		De programcommissie	206
		De vaststelling van het programma	211
	6.4	Het beginselprogramma van 1937 nader beschouwd	216
		De toelichting van Vorrink	216
		Verschillen met het program van 1912	231
		Het programma nader beschouwd	232
	6.5	De sdap aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog	235

[pagina 8]

7	het pvda-programma van 1947
	7.1	Voorgeschiedenis	237
		De sdap na 1939	237
		De verbreding en neutralisering van het begrip ‘socialisme’	241
	7.2	De vorming van de Partij van de Arbeid	245
		De Nederlandse Volks Beweging	245
		De studiecommissie politieke partijen	252
		De vaststelling van het voorlopig beginselprogramma en de oprichting van de Partij van de Arbeid	260
	7.3	De totstandkoming van het program van 1947	262
		De Commissie Beginselprogramma	264
		Het partijbestuur	267
		De vaststelling van het beginselprogramma	268
	7.4	Het programma nader beschouwd	276
		De toelichting van Banning	276
		Verschillen met het programma van 1937	282
		Het programma nader beschouwd	284
	7.5	Afsluitende opmerkingen	288

8	het programma van 1959
	8.1	Voorgeschiedenis	291
		Regeringspartij	291
		‘De weg naar vrijheid’	293
		Banning en Den Uyl	301
	8.2	De totstandkoming van het beginselprogramma van 1959	308
		Een nieuw beginselprogramma	308
		De commissie beginselprogramma	311
		De voorbereiding van het congres	320
		De vaststelling van het beginselprogramma	326
	8.3	Het programma nader beschouwd	337
		De toelichting van Banning	337
		Verschillen met het programma van 1947	337
		Het programma nader beschouwd	342
	8.4	Afsluitende opmerkingen	347

[pagina 9]

9	het programma van 1977
	9.1	Voorgeschiedenis	349
		‘Om de kwaliteit van het bestaan’	350
		Nieuw Links	353
	9.2	De totstandkoming van het programma van 1977	354
		Het partijcongres van 1973	354
		De instelling van de programcommissie	357
		‘Socialisme tussen Nu en Morgen’	359
		De opstelling van het ontwerpbeginselprogramma	364
		De vaststelling van het program	369
	9.3	Het programma nader beschouwd	375
		Geen nadere toelichting	375
		Verschillen met het programma van 1959	376
		Het programma nader beschouwd	378
	9.4	Afsluitende opmerkingen	397

10	het sociaal-democratisch program
	10.1	Inleiding	405
	10.2	De betekenis van beginselprogramma's door de tijd heen	406
		Het bijzondere gewicht van programma's voor socialistische partijen	407
		De programma's in dit opzicht beschouwd	411
	10.3	De ontwikkeling van het sociaal-democratisch denken	419
		Beginselprogramma's: algemeen	419
		Wereldbeschouwing	421
		Maatschappijbeeld	423
		Politiek en partij	436
		De productiesfeer	440
		De reproductiesfeer	442
		Staatkundige inrichting	443
		Het bovenstatelijke	443
		Tendensen in het sociaal-democratisch denken 1882-1977	445
		Slotopmerkingen	450
	10.4	Het sociaal-democratisch program in perspectief	452

[pagina 10]

Epiloog: ‘Noodzakelijk maar onmogelijk’		467

Bijlagen		491
i	Het programma van de Sociaal-Demokratische Bond, 1882	493
ii	Program der Sociaal-Demokratische Arbeiderspartij in Nederland, 1895	496
iii	Partijprogram der sdap, 1912	500
iv	Beginselprogramma der sdap, 1937	505
v	Voorlopig beginselprogramma der Partij van de Arbeid	511
vi	Beginselprogramma van de Partij van de Arbeid, 1947	515
vii	Beginselprogram 1959, Partij van de Arbeid	524
viii	PvdA beginselprogramma, 1977	537

Noten		581
Bronnen en geraadpleegde literatuur		647
Personenregister		677

Vorige Volgende