De voornaamste factor op de achtergrond bij het op drift slaan van grote groepen kiezers is echter zonder twijfel het paarse kabinet zelf, dat de grote partijen van hun ideologische herkenbaarheid heeft ontdaan en zo een ruimte heeft geschapen waar politieke nieuwelingen hun slag kunnen slaan. Ook dit verschijnsel is alweer verklaard. De verklaring luidt dat het tijdperk van politieke partijen en ideologieën nu definitief achter ons ligt. In de politiek gaat het in het vervolg om personen die vertrouwen bij de kiezer weten te winnen. Dit is al vele jaren de natte droom van D66. Met de opkomst van Fortuyn komt deze eindelijk uit, zij het op een wat rare manier.
Maar is dit ook zo? Fortuyns positie doet op dit moment sterk denken aan die van Lodewijk Napoleon Bonaparte, het mislukte neefje van Napoleon, dat in 1848 gekozen werd tot president van Frankrijk. Karl Marx schreef diens succes toen toe aan het feit dat deze Bonaparte zelf zo weinig voorstelde dat iedere groep op hem de eigen wensen en het eigen program kon projecteren. Iets soortgelijks lijkt zich bij Fortuyn voor te doen. Maar zo'n misverstand blijft niet al te lang in stand. Daarom pleegde Lodewijk Napoleon een staatsgreep voor het te laat was.
Deze stap staat Fortuyn niet vrij. Hij is niet tot president gekozen, maar voert de grootste minderheid in de gemeenteraad van Rotterdam aan. Bovendien is hij nummer één op een lijst voor de Tweede-Kamerverkiezingen. Daarmee is hij niet langer een politicus zonder partij. Eerder al kwam hij met een verkiezingsprogramma, eerst in de vorm van een boek dat vorige week werd gepresenteerd, daarna met een heel ander programma op zijn website. Maar daar gaat het mij niet om: ik constateer alleen dat Fortuyn, die zich - na zijn vergeefse pogingen een toppositie te verwerven bij achtereenvolgens PvdA, vvd en cda - opwerpt als buitenstander en nieuwlichter, er kennelijk niet aan ontkomt om zijn kandidatuur te baseren op een formeel programma. Zijn ongezegde programma - anti-immigratie, anti-islam en antibuitenlanders, volgens een onderzoek voor 90 procent van zijn kiezers de reden om op hem te stemmen - is niet voldoende.
‘De politieke partij heeft afgedaan als instituut voor democratische besluitvorming en meningsvorming,’ meldt Fortuyn in zijn programmaboekje. Ferme taal, maar inmiddels zijn er in Rotterdam zestien mensen op zijn lijst gekozen en die vormen daardoor een politieke partij, tezamen met de kandidaten op zijn Kamerlijst. De partijleden op zijn gemeenteraads- en Kamerlijst hebben niets te zeggen gehad over de inhoud van de programma's. Of in de partij van