Bush en Blair en het veld van eer

[p. 114]

Van Powell naar Rice

President George W. Bush heeft zijn minister van Buitenlandse Zaken, Colin Powell, niet gevraagd aan te blijven. Powell vertrekt met een gedeukte reputatie. In 2000 was hij nog de meest succesvolle gekleurde immigrant in de geschiedenis van de Verenigde Staten. Een geslaagde carrière in het leger, inclusief een four of duty in Vietnam, rondde hij af als voorzitter van het Comité van Chefs van Staven, de hoogste militaire functie in de Verenigde Staten. In deze positie orkestreerde hij de Golfoorlog van 1992 op basis van wat de Powell-doctrine ging heten. De Verenigde Staten mochten alleen maar een militaire actie ondernemen als sprake was van een vitaal nationaal belang, als gebruik werd gemaakt van een overweldigende overmacht, en als van tevoren vaststond hoe de actie beëindigd zou worden.

Als kandidaat-minister van Buitenlandse Zaken meende Powell dat hij over een eigen machtsbasis beschikte, omdat hij goed geacht mocht worden voor een cruciaal deel van de stemmen die op Bush werden uitgebracht. Dat liep anders. Powell was in de nieuwe regering de stem van het verstand, maar hij werd genegeerd door de militaristische utopisten die er de overhand hadden. Uiteindelijk durfde hij nauwelijks meer buitenlandse reizen te maken, vanwege hun voortdurende gezaag aan zijn stoel. Hij koos voor loyaliteit in plaats van voor aftreden, hoewel hij zijn tegenstrevers in de regering binnenskamers als gevaarlijke halvegaren omschreef.

Zijn loyaliteit heeft hem zijn reputatie gekost, zonder dat daar iets substantieels tegenoverstaat. Hij heeft erin berust dat Bush een

[p. 115]

oorlog tegen Irak begon geheel in strijd met de Powell-doctrine. Geen vitaal belang, te weinig troepen en geen exit strategy. Het dieptepunt werd zijn presentatie op 5 februari 2003 in de Veiligheidsraad over de ‘acute’ dreiging van Saddam Hoesseins ‘massavernietigingswapens’. ‘Elke uitspraak die ik hier doe, is gebaseerd op solide bronnen. Het zijn niet zomaar beweringen. Wat ik vertel zijn feiten en conclusies gebaseerd op solide informatie.’ Voor de kritische waarnemer was dat toentertijd al allesbehalve overtuigend. Achteraf is Michael Moores Fahrenheit 9/11 een wonder van waarheidsgetrouwheid vergeleken met het inmiddels volledig gediscrediteerde betoog van Powell.

Aan de effectiviteit van Powell als minister werd temeer afbreuk gedaan naarmate het steeds meer de vraag was of hij het oor van de president had.

Dat ligt heel anders voor zijn opvolger, Nationale Veiligheidsadviseur Condoleezza Rice. Wat betekent haar benoeming voor de buitenlandse politiek van de Verenigde Staten? Rice is een intelligent en succesvol politicoloog, maar gespecialiseerd in de voormalige Sovjet-Unie. Als Nationale Veiligheidsadviseur schoot ze naar mijn oordeel ernstig tekort. Bush trad aan met als belangrijk uitgangspunt dat Amerika in het vervolg niet meer aan nation building zou doen. (Dat was dus vóór hij met militaire middelen het Midden-Oosten ging ‘democratiseren’.) Rice vertaalde dit uitgangspunt bits met de opmerking dat ‘de 101ste luchtlandingsdivisie er niet is om kinderen naar school te brengen’.

Voor een zwarte vrouw uit het Zuiden van de Verenigde Staten, wat Rice is, was dit een verbijsterende opmerking. In 1957 stuurde president Dwight D. Eisenhower immers eenheden van deze divisie naar Little Rock, Arkansas, om er zorg voor te dragen dat zwarte kinderen naar Little Rock Central High School konden gaan, nadat de gouverneur van de staat de Nationale Garde had ingezet om hun de toelating te beletten.

Als Nationale Veiligheidsadviseur was Rice er meer op uit de president te stijven in zijn opvattingen, dan hem te informeren. Dat gold in het bijzonder de kwestie van niet-bestaande ‘massavernieti-

[p. 116]

gingswapens’ van Saddam Hoessein: zij liet na de president onder het oog te brengen dat de aanwijzingen waarover de inlichtingendiensten en haar staf beschikten, niet sterk of van een twijfelachtige kwaliteit waren. Berucht was ook haar advies aan de president nadat de Verenigde Staten er niet in waren geslaagd Frankrijk, Duitsland en Rusland van de noodzaak van een oorlog tegen Irak te overtuigen: ‘Straf Frankrijk, negeer Duitsland, vergeef Rusland.’

Rice is nagenoeg lid van de familie Bush, en er zal nu dus geen onzekerheid meer bestaan over de vraag of de minister van Buitenlandse Zaken wel op dezelfde lijn zit als de president. Het verontrustende is dat de benoeming van Rice past in een patroon: in zijn tweede periode omringt president Bush zich vooral met meepraters die zijn tunnelvisie op de internationale politiek met hem delen.

27 november 2004