Bush en Blair en het veld van eer

[p. 13]

Inleiding

‘Een politiek commentator heeft niet de waarheid in pacht, maar probeert door analyse tot zo betrouwbaar mogelijke schattingen te komen. Die analyse hoort niet alleen te zijn gebaseerd op feiten, maar ook gevoed te worden door historische en vergelijkende kennis, en te stoelen op breed oordeelsvermogen.’

Dat waren de geloofsbrieven van de in 2007 onverwachts overleden Bart Tromp, zoals door hemzelf neergelegd in zijn column in Elsevier van 24 april 2004. In dat weekblad schreef hij wekelijks over de internationale politiek vanaf 22 september 2001 tot en met de postuum verschenen column op 23 juni 2007.

De onafhankelijkheid van Bart Tromp, die tevens bijzonder hoogleraar in de theorie en geschiedenis van de internationale betrekkingen aan de Universiteit van Amsterdam was en senior fellow bij het instituut Clingendael, stond buiten kijf, evenals zijn feitenkennis. Maar even belangrijk was zijn analytisch vermogen dat, gevoed door een grote eruditie, samenhang wist aan te brengen in de vaak chaotische wereld van de internationale politiek.

Niet iedereen was blij met die onafhankelijkheid. Zo werd Bart Tromp bijvoorbeeld de toegang tot de Britse ambassade ontzegd omdat hij Bush en Blair van liegen had beticht over de aanleiding om Irak aan te vallen: ambassadeur Colin Budd wenste geen onaangename waarheden te horen. Engelse en Amerikaanse onderzoeksrapporten stelden Tromp echter later in het gelijk.

Tal van onderwerpen behandelde Bart Tromp in Elsevier, zowel in de breedte als in de diepte. Hij schreef in Elsevier over Donker

[p. 14]

Afrika en over de laïcité in Frankrijk, over het soevereiniteitsprincipe na de vrede van Westfalen en over de mogelijkheden van humanitaire interventie in Dafur, over het streven naar kortetermijnwinst van aandeelhouders dat leidde tot ‘filialisering’ van Nederlandse bedrijven en over het innovatieve vermogen van het energierijke Rusland, over het wel en wee van de economische groei van China en over de tekortkomingen van de communautaire methode van de Europese Unie, over de wenselijkheid om de JSF ‘van de plank’ te kopen en over het niet ondertekenen van het non-proliferatieverdrag door India, over de boeken van Philip Roth en over dat van Joris Luyendijk. En nog zoveel meer.

Die kennis en die rijkdom mag niet verloren gaan. Daarom is er de Bart Tromp Stichting opgericht, die onder meer beoogt (her)uitgaven van zijn werk te verzorgen. Deze bloemlezing van columns in Elsevier is daarvan het eerste resultaat. Hierbij is gekozen voor een bundeling van columns die het terrorisme en de oorlog tegen en in Irak als thema hebben. De columns zijn chronologisch weergegeven zodat ze kunnen worden afgezet tegen de heersende mening van die tijd, die grotendeels zonder veel misbaar vóór de oorlog in Irak was omdat Saddam Hoessein immers een schurk was. Juist daartegen verheft Bart Tromp met een terugkerende regelmaat zijn stem: in een zaak van leven of dood hebben regeringsleiders van twee belangrijke democratieën hun volksvertegenwoordiging en hun bevolking voorgelogen en internationale afspraken geschonden.

De bundel begint in september 2001 met de vraag of de terreuraanslag op de Twin Towers als oorlog of misdaad moet worden beschouwd en wat de consequenties van het antwoord op die vraag zijn. De laatste column in deze bundel is een terugblik op de vier jaar die zijn verstreken nadat Bush had verklaard dat de oorlog tegen Irak was gewonnen.

dr. g.h.m. tromp