Di koningin fan Skeba, of Salomo syn oue goudfelde in Sambesia

XII. Di wiig fan di mensdom.

Elihoref by di oudste Tempel op Mero'e. - 'n daarna by di Maanberge, waar di Paradys was. - Ontdekkings en Openbarings deur di Hogepriister. - Oue O'erleweringe fan di Paradys in Middel Afrika.

Di follende dag het ons gen ontdekkings in di Grafkelders kon doen ni. Di lug daarin was mar altijd nog 'n bitji bedompig en muf en ons was 'n bitji onrustig nou dit weer 'n tydji toe was. Daarom het ons eers weer 'n fuur gemaak bij di ingang om di lug te laat deurtrek en suiwer. Henni en Neef Hendrik het di dag gaan wild skiit, want ons flees was al min. Ek het mar fluks deur fertaal, sodat ek fer hulle di aand di follende stuk kon foorlees.

Met 'n brief fan di Hogepriister fan Amen-Ra kom Elihoref en syn geselskap by Mero'e, waar di twe takke fan di rifiir Gihon [Nyl] in makaar kom. Daar op 'n yland staan di tempel deur Enos gebou, di eerste tempel waar di afstammelinge fan Set angebid het en Enos self di eerste priister was. Sonder so 'n briif kry nimand toegang tot di yland en di tem pel ni. Mar Elihoref werd deur di priisters frindelik ontfang en hiir het hulle fer hom gewys di oudste gedenkskrifte fan di menshyd, waa uit Moses oek kennis gekry het fan di eerste gebeurtenisse, fan di skepping af. Want toen Moses dertig jaar oud was, as prins an Farao syn hof, werd hy deur di koning gestuur om di tempel te herower fan di Edomite wat dit in besit geneem had.

Uit di gedenkskrifte wat hiir sorgfuldig bewaar worde blyk dat di afstammelinge fan Set na di ferdrywing uit di paradys nog omtrent 300 jare bly woon het naby di paradys en daar by di poort fan di paradys angebid het, war di Gerubim di Skegina fan Jawês heerlikhyd openbaar het, terwyl di afstammelinge fan Ka'in weggetrek het na di land fan Nod in di ooste.

In di tempel, wat fan klip gebou is, staan in 'n ferborge hyligdom di Ferbondskis waarin di gedenkskrifte bewaar is, en op di mure staan geskilder di skip waarop Noag bewaar is in di grote o'erstroming en waarin hy di Ferbondskis met di gedenkskrifte bewaar het.

Met 'n briif fan di Hogepriister fan Mero'e kom Elihoref en Hanes en di héle geselskap an by di Maanberg en deur di briif kryg Elihoref toegang deur 'n noue bergkloof na di tempel waar di ingang tot di Paradys was en waar di tempel met di 7 priisters nou staan. Mar Hanes en haar gefolg moes 'n hele afstand fandaar bly, want gen oningewyde en feral gen froumens mog daarin kom ni.

Dit is 'n mooie plek waar di tempel staan, an di oostekant fan di Maanberge, teen di opgaande son. Bo op di berge is di eeuige sneeu, en onder an di foet heers 'n eeuige lente. Net in di noue poort of kloof waar di tempel staan spring 'n stroom heldere water lewend en bruisend onder di rotse uit, en daar is nog di o'erblyfsels fan 'n tempel wat froeger o'er di stroom heen gebou was. Di tempel wat hiir nou is, is in 'n natuurlike grot ingebou langs di stroom.

Alle oggende sodra di son opkom word 'n skaap geoffer. Daartoe hou di priisters 'n grote trop makke skape in di ingesluite bergdal. Di felle fan di offerdire gebruik hulle fer klere, mar hulle eet gen flees ni, net mar wilde frugte, wat hiir by menigte en in ferskye soorte groei. As 'n mens di noue ingang deur is, dan open di kloof sig in 'n wye bergdal, met frugbare bodem, en 'n menigte fontyne en stroompiis water, terwyl di berge rondom soos 'n muur sig ferhef. Hiir groei di ferskillende soorte frugte en hiir loop di skapeen andere dire mak en soek hulle beskerming by di mens teen roofdire. Saans kom hulle almal by di ingang naby di tempel slaap, en bedags kom di makke fogels daar speul en sing.

Al 7 priisters is bejaarde, eerbiidwaardige manne, nasireers, folkome an di diins fan Elohim toegewy, mar feral di Hogepriister is 'n seer oue man, en wat nooit anders spreek as wat tot eer fan Elohim en tot lering strek. Di twede dag nadat Elihoref daar was het een fan di priisters hom deur di bergdal geneem

[p. 73]

en di hele omtrek laat siin waar eenmaal di paradys was. Mar eers di aand foor syn fertrek, (en hy moes 3 maal 7 dage daar bly foor hy in al di ferborge wetenskappe fan Elohim en fan di mens en fan di natuur ingewy was), het di Hogepriister an hom d_i follende openbaring gedoen, by di altaarfuur, wat foor di tempel altoos deur brand, langs di bron wat uit di berg daar uitspring: -

Hiir is dit twé 2 hoofkragte fan di natuur;
albij di gewrogte en dinare fan Elohim [God],
tot syn eer en diins fan di mens.
Sonder fuur en water kan niks léwe ni.
Di fuur het di rotse en metale laat smelt;
di warmte laat plante en dire léwe.
Di grote fuurbron an di lug stort di aarde lewensgloed in,
en di aardse fuur fersterk en louter.
Mar daar is hylige en onhylige fuur,
fuur wat laat groei ge en louter,
en fuur wat ferdor en ferteer.
Hiir brand di hylige fuur fan di hemel,
angesteek fan di hemelse fuurbron.
Fanhiir word di hylige fure op alle altare fernuw.
Mar sonder water is di fuur ferdorrend en verderwend;
daarom moet di twe strydige kragte samewerk.
En di mens sal nog eenmaal di twe trou,
en uit di huwelik sal 'n reus gebore worde,
di sal di grootste krag op aarde uitoefen.
Ek siin lange rye wagens op yster paje,
hulle loop snel o'er di wye aarde.
selfs o'er hiir di grote land, fan end tot end.
Fooran trek di Reus, mensehand hou lysels.
Water kook in syn ingewande;
fuur en rook borrel by syn keel uit;
hy sle p hele folke in syn stêrt.
Ek siin di bliksemfuur, di freselike mag,
wat di wolke kliif en di steenrotse skeur.
Mar di mens beteugel syn geweld,
en brand dit fer syn naglamp,
en span dit in syn wagens.
Met di kragte gewapen word di afstaande ferslind;
di mens swerf o'er di waters en fliig deur di lug.
Hiir in di land waar di mens syn wiig gestaan het,
hiir sal syn laaste worstelinge weer wees.
Hiir waar Israël syn goud fer syn tempel gehaal het
hiir sal hy dit weer kom haal fer 'n nuwe tempel.
Mar eeue en eeue sal eers ferloop.
Di land sal eers ferlate en fergete wees;
di inwoners sal tot di diipste diipte afdaal,
diipte fan onkunde en ontaarding.
En daarna sal di folke weer hiir fergader;
hulle sal di grote land ferdeel;
hulle sal di goud hiir kom grawe;
hulle sal hiir feg dat bloedstrome loop.
Mar wi sal léwe as dit sal gebeur?
Ons gebeente sal tot stof fergaan wees,
dan sal hiir weer geslagte en folke woon.
Mar Elohim sal heers eeu uit eeu in,
fan geslagte tot geslagte,
Prys di naam fan Elohim!
Di aarde sal eenmaal fol wees fan syn heerlikhyd.

Toen ek ophou met lees was Henni weer di eerste wat fra: of di land nou nog daar is en of 'n mens dit nog kan gaan kyk? Ek sê fer hom: ‘Ja, Stanley was nog foor 7 jaar gelede daar, en hiir het ek di boek waarin hy dit beskrywe, hoe frugbaar dit nou nog daar by di Maanberge is.’

Ek had dit juis kort te fore gelees en enige plekke gemerk en op syn anhou sê ek: ‘Nou wel, ek sal fer julle 'n paar plekkiis lees waaruit ons kan siin dat in di lugstreek en op di plek eenmaal di Paradys kon gewees hê.’ Ek lees toen uit Stanley syn Darkest Africa, Deel II, bl. 294-298, di follende uittreksels: -

‘In korte woorde, di noordwestelike en di westelike sye fan Ruwensori (di Maanberge), gesegen met byna dagelikse reens en met altyd frisse dou, geniit 'n eeuige lente en is gekleed in altyddurende jeugdige groen; di suide en suidwestelike sye het geregelde tye fan reen en droogte, en as 'n mens di dele siin in di droge tyd, dan kan jy jou gen groter teenstelling bedenk ni as di teenstrydige tonéle fan di jeug en di ouderdom fan di natuur.’

‘Di Semliki Dal (an di foet fan di Maanberge) is soos 'n somerhuis fer omtrent 40 myle...Di bo-end daarfan het n grond so ryk en so frugbaar dat dit kan wedywer met di frugbaarste plekke op di wêreld. Di naturelle het dit al lank uitgefinde, want hulle het hiir fersamel in 'n menigte fan klyne stamme om di digte bosse uit te roei en hulle pisangs en bananas hiir te plant. 'n Mens kan skaars 'n myl rys in enige rigting sonder dat jy 'n welige pisangbos ontmoet, fol grote sware trosse. In gen deel fan Afrika is so'n o'erfloed fan foedsel ni, selfs ni in Uganda ni. Tiin sulke komando's soos myne kon hiir hulle hart opgehaal hê in o'erfloed. Di pisangs, as hulle

[p. 74]

ryp is, is hiir 12 tot 13 duim lank en so dik as di foorarm fan 'n gewone man.’

‘Tussen Mtarega en Ulegga was ons ferbaas o'er di ontsaggelike streek fan wilde pisang bosse, party waarfan 18 duim dik is in deursny 2 foet bo di grond. Di blare spry sig uit bo by di top soos 'n natuurlike blomruiker, elkeen 2 foet breed en 10 foet lank, met di pragtige trosse pisangs in di middel. Dit lyk of di hoogte fan di wilde pisangbome gen perke het ni.’

‘Mar hoor dit moet 'n mooi land wees,’ sê Henni, en hy was oek somar kant en klaar om morge 'n dag di wa in te span en na di plek toe te ry en fer hom daar 'n mooie plaas te gaan neem. ‘Mar waarom is daar op di plek dan 'n eeuige lente en groei di frugte daar somar wild en so gyl?’ fraag hy.

‘Wel, Henni, dis moeielik om fer jou alles uit te lê; mar sofêr as jy dit ferstaan sal ek dit ferklaar. Kyk, di Maanberge lê flak onder di sonlyn. Nou moes dit daar baing warm en dor en droog wees. Mar dis net omgekeerd. Dis 'n hoogland. Di Mére selfs an di foet fan di berg is ruim 2,300 foet bo di sé, en dan ferhef di berge sig nog 14,000 of 15,000 foet hoger. Di toppe fan di berge is dan oek altyd deur fol sneeu en bedek met wolke. Dis mar heel selde dat 'n mens di toppe fan di berge kan siin. Na mate 'n mens dus hoger gaan, word dit kouer, en na mate jy lager afkom word dit warmer. So kan jy nou net in di middel 'n plek uitsoek wat di lug altyd gematig en sag is ni te koud ni en ni te warm ni. En di berg-klowe en bulte is dan oek bewoon en beplant en begroei tot 'n hoogte fan 8000 foet.

Dan reen dit onder di sonlyn gewoonlik meer, omdat daar 'n sterkere uitdamping fan water is. So reen dit dan oek hiir op plekke amper al dag, sodat di Maanberge so fogtig is fan di altyddurende sneeu en gedurige reens, dat an di hange fan di berg oralfontyne uitbreek en in strome afloop. So word hiir di grote Mére geform: Victoria Niansa, Tanganjika, Albert, Albert Niansa, Ibrahim, ens. wat nog meer fogtighyd an di lug gé. Daarom ontspring uit di hoogland oek di 4 rifire wat Moses beskrywe, soos ons froeger gesiin het; en dis di enigste hoogland op di wêreld waaruit sulke 4 rifire ontspring. Hiir is dus 'n landstreek waar jy alle grade fan warmte het na ferkising en alle grade fan fogtigheid of droogte; en daarom groei hiir oek allerhande soorte fan frugte.’

‘Dis daarom snaaks dat di land later weer so onbekend geworde het,’ - werk Neef Hendrik an.

Ek wys hulle toen daarop dat dit ni so erg freemd is ni, as 'n mens denk hoe di mensdom met di Nyl afgesak het na Egipte toe en fandaar ferspry is. Ek gé hulle toen di korte inhoud fan di boek fan Adams, The Drama of Empire, waarin hy duidelik antoon hoe hiir di wiig fan di mensdom was en hoe hulle fan hiir ferspry is o'er di aarde na di Sondefloed. Ferder wys ek hulle hoe Stanley, wat nou weer di streek besoek het, in syn boek duidelik antoon uit oue kaarte en gedenkskrifte hoe di bekendhyd met di landstreek langsamerhand ferlore geraak het. Hy begin fan Homerus syn tyd af, en gé dan kaarte fan Hekateus (500 jaar foor Gristus), fan Hippargus (100 jaar f.G.), fan Ptolemeus (150 jaar f.G.), fan Edrisi (1154 na Gristus), fan Margarita Filosofika (1508 jaar n.G.), fan Ruysch (1508 jaar n.G.), fan Silfanus (1511 jaar n.G.), fan Hieronimus de Verrazano (1529), Sebastian Cabot (16de eeu), ens., en di almal het di Maanberge met di mére as di oorspronge fan di Nyl en andere rifire daarop gemerk. Wonderlik juis in en na di 17de eeu toen di westerse wetenskap begin op te kom is di oue aardrykskunde fan Afrika ferlore geraak.

En net so met di oue skrywers. Hy haal 'n menigte oue skrywers an, feral Egiptise en Arabise, wat ferhaal dat di Paradys hiir was en di 4 rifire hiir in di hoogland ontspring, waarfan di Nyl nog di naam fan Gihon het in Etiopiis. Mar dis natuurlik te lank om al di uittreksels te gé. Di leser kan self di boeke wat ons angehaal het kry en nalees. Ons gé nog net 'n paar uittreksels wat ons di aand foorgelees het.

Di follende beskrywing (Stanley II, bl. 157) kom na o'ereen met di fan Elihoref as di plek waar di paradys was: -

‘In 'n kom, ingesluit deur ruwe rotse, het ek 'n gelyke bergflakte gesiin fan anderhalwe myl lank en 'n myl breed en grasgroen soos 'n werf (tennis lawn). Rondom an di foet fan di flakte loop 'n heldere stroompi water, deur 'n digte ry bome, di toppe waarfan net gelyk kom met di bergflakte. Dis di mooiste plek ver 'n blanke koloni wat ek in lange tyd gesiin het. Di hoogte was 5,500 foet bo di sé. Fan di top fan di rotse wat dit omsingel is 'n pragtige uitsig o'er 3,000 fiirkante myle fan een fan di pragtigste lande op di wêreld. Pisga, 60 myle in di weste, beheers al di heuwels en rante in di rigting fan di grote houtbosse; Ruwensori (di toppe fan di Maanberge), 18,000 tot 19,000 foet hoog, wit fan di eeuige sneeu, 80 myle ferwyder, sluit di gesig af ten suide; an di ooste het 'n mens 'n ferre uitsig o'er di land fan Unjoro; en noordoos leg di lengte fan di meer Albert Niansa.’

Wat Stanley gefoel het toen hy daar-di belangrike landstreek besoek het, beskrywe hy ons aldus (bladsy 246): -

‘Helaas! Helaas! Met di grootse bergketen binnen 'n klipgoi fan ons kamp af - nog ni eens op myn kaart afgemerk ni; - met di andere meer waarfan ons Muma Kaptyn, Kaibaga, fer ons so baing fertel het, nog ni ontdek ni; - di Semliki flakte, met syn skatte fan houtbosse en ryke foortbrengsels nog ni ondersoek ni; en di Semliki-rifiir, wat di bo'enste met di onderste meer ferbinde nog ni nagespoor ni. Om te hoor fan

[p. 75]

wonderbare sout-mére wat di hele wêreld kan fersiin fan sout; fan di reusagtige Wasongora en 'n menigte frindelike stamme; fan di gehymsinnige Waujafingi, wat geseg word afstammelinge te wees fan witte mense; in di nabyhyd te wees fan di reusagtige berge met besneeude toppe, wat ek geloof di ferlore Maanberge te wees, in 'n land te wees wat kan spog dat dit di fabelagtige fontyne fan di maan besit, 'n werkelike land fan ferwondering en gehymsinnighyd, 'n land fan dwerge en reuse fan ouds fermaard, en dan ni 'n blye wens te gefoel om na di waarhyd fan al di gesegdes ondersoek te doen ni! Hy, di Maker, wat di eeuige berge laat ferrys het en di hange bekleed het met groene mos, en frugte en kruie, en hulle ferdeel het met tiinduisende fan waterstrome waarin di gesmelte sneeu afloop in di frugbare flaktes, en di magtige houtbosse dit laat beklé, in onbegrensde ruimte en met skitterende prag - het gewisselik bedoel dat dit moet bewaar bly tot di folhyd fan di tyd fer iits hogers as net 'n broeikas fer fogels en 'n woonplek fer kruipende dire.

‘Di o'erfloed fan foedsel in di streek was een fan di fernaamste bisonderhede daarfan. Tiin kommandos het hiir gen behoefte an profisi ni. Ons kon mar pluk en eet. Ons spioene breng rapporte dat an alle kante bosse lê fan frugbome, swaar belaai met di heerlikste frugte. Di graanskure fan di naturelle is fol rooi Kafferkoorn, hulle struise fol miliis; in di naburige tuin is jams (eetbare wortels), patats, tabak, ens.’

Pas had ek dit gelees of Henni sè: ‘Né, né na di land toe moet ons gaan! Wat bly ons langer hiir by di dooi mense?’

‘Ja, daar sal ons eers o'er slaap, Henni’ - antwoord Neef Gideon.