Di koningin fan Skeba, of Salomo syn oue goudfelde in Sambesia

III. Di koninginne fan Egipte en Skeba.

Koningin Hatasu in Egipte. - Stuur di eerste Floot na Skeba toe. - 700 Jaar foor Salomo. - Sluit 'n Handels-o'ereenkoms. - Ferdere Gemeenskap o'er Land en Sè. - Kry fanhiir diselfde Artikels soos Salomo later. - Laat dit beskrywe en afbeel in 'n Tempel. - Wat o'ereenkom met di Beskrywing en Afbeeldings wat ons hiir kry. - Ontdekkings in di Grafkelders. - Ons Osse gesteek fan di Tsetse-fliig.

DI follende dag oggend was dit pragtige mooi weer; dit had heerlik gereen di nag; alles siin daar lewendig en frolik uit; Klaas was heeltemal gesond; en toen di son pragtig uitkom gaan elkeen weer an syn werk. Feral di 3 wat ons strooihuis moes klaar maak word opgedruk om gou te maak nou di reentyd begin.

Myn fertaal-werk word nou oek al makliker en belangriker, en ek merk dat wat ek di dag fertaal o'ereenkom met di afbeeldings in diee rste kamer of grafkelder onder di berg. Ek fertaal toen flytig en onafgebroke deur tot di follende rusplek, en sowat 4 uur gaan ek met di fertaling wat ek gemaak het self na di kamer toe, om dit daar te lees met di 2 frinde same en te fergelyk met di afbeeldings an di mure.

Toen ek in di eerste kamer kom was di 2 frinde al daaruit. Ek gaan toen na di twede kamer om fer hulle te soek, mar kry hulle daar oek ni. Toen was ek in twyfel of ek ferder met di opgaande gang na di derde kamer sou gaan, of met di sygange eers in di 2 sykamers, wat uit di twede kamer uitgaan, sal gaan kyk. Ek kry hulle dan oek in een fan di sykamers, waar hulle enige belangrike dinge ontdek het, wat ons befestig in di mening dat di sykamers di grafkelders was fan di priisters en priisteresse, en dat dit meteen as 'n soort fan dodekerk gebruik is om lykdiinste te hou. Mar daaro'er later meer.

Ek neem hulle twe toen terug na di eerste kamer, en lees hulle daar foor wat ek di dag fertaal het, en toen

[p. 43]

kry ons di héle geskidenis daar in beelde afgeteken langs di mure. Ek het bowediin di beskrywing wat Professor Rawlinson gé fan di geskidenis oek megeneem, in Ancient Egypt (bl. 178-186), een fan di bo ke, wat ek an Bulawayo gekoop het. Ter wille fan di samehang gé ons eers di hele geskidenis soos ons dit fertaal het en daarna 'n samefatting fan ons bespreking, hoewel ons dit punt fer punt gelees en dan di afbeeldings nagegaan en bespreek het.

* _* *

En Mitsra'im syn seun Ames word koning na syn dood. En di bewoners fan Mitsra'im [Egipte] was naby di sé en had 'n frugbare land, wat jaarliks o'erstroom word fan di rifiir Gihon [di Nyl], en het in omgang gebly met di kinders fan Jafet en Sem, en het daar 'n grote ryk gestig en grote huise en stede en grafte [Piramides?] gebou, follens di gedenkteken wat hulle daar gebou het foor di o'erstroming.

En omtr nt 2,300 jare na di skepping fan di mens, en omtrent 650 jare na di grote o'erstroming, en omtrent 700 jare foor Salomo di tempel gebou het, het daar 'n geweldige koning in Mitsraim [Egipte] geregeer, wat 'n dappere krygsman was en al di lande rondom ferower het. Syn naam was Totmes, en syn hoofstad Tébe. Eers had hy net 'n dogter, Hatasu, mar toen hy al oud was is hy weer getrou, en het syn frou 2 seuns gekry, een wat hom moes opfolg as Totmes di twede.

Mar Totmes was al oud, en syn dogter Hatasu was 'n slimme en dappere frou, nes haar fader. So het sy in syn laaste jare same met hom geregeer en hy het an haar di troon-titel gegé fan Ra-ma-ka, en het fer haar genoem di ‘Koningin fan di Suide en fan di Noorde.’

Toen Totmes dood was folg syn seun fer hom op, vollens gebruik fan di land, onder di naam fan Totmes-nefer-shou. Mar hy was mar jonk en swak fan ferstand en sag fan aard, en Hatasu was ouer en slimmer. In naam trou sy toen met haar halwe broer en regeer di land.

Sy het baing grote geboue laat maak, en het stukke angebou an di tempel fan Ammon by Karnak, en het oek di tempel gebou by Menet Abou, naby Tébe.

Di gesamelike regering fan Hatasu en haar broer het mar kort geduur. Sy wou heeltemal alleen regeer en het in 'n sameswering haar broer laat fermoor, terwyl hy nog jonk was.

Sy het toen geregeer as Koningin fan Mitsra'im [Egipte], en het sig self genoem: ‘di lewende Horus, fol fan goddelike gawe, di beheerseres fan di krone, ryk in jare, di goue Horus, godin fan di krone, Koningin fan Onder en Bo Mitsra'im [Egipte], dogter en frou fan di Son, frou fan Ammon [een fan hulle go 'e], wat eeuig lewe, wat woon in syn hart.’ Dan wou sy oek 'n man wees en het mansklére gedra en 'n false baard. Haar naam het sy angeful tot Hatasu-Khnum-Ammon, waardeur sy sig fereenselwig het met 2 fan hulle fernaamste gode. Later het sy fer haar Koning genoem en di titels angeneem fan: ‘Seun fan di son,’ ‘di goeie god,’ ‘heer fan di 2 lande,’ di ‘beminde fan Ammon, di beskermer fan di Konings.’

Mar sy was ni tefrede met di folle heerskappy in Onder en Bo Mitsra'im ni, mar sy wou haar handel uitbry en feral gemeenskap open o'er sé en o'er land met di land fan Punt, Ta-neter, di Heilige Land, di ferblyf fan Ator, in di suide, waar di seuns fan Kus di ryk fan Skeba gestig het. Daarom het sy an di Skelfsé 12 skippe laat bou, wat met roeie en syle gedrywe worde, en het op elke skip 70 man geset, erfare sémanne, en een fan di seuns fan Kanaän [fan Tirus?] fer opperskipper op elke skip. Op elke skip was 30 roeiers, 10 werk met di syle, en di ander was gewapende soldate, as hulle mog angefal worde. En o'er al di skepe same het sy een gesant geset, met persente fer di stamme waar hulle kom.

Di skippe het sy toen uitgestuur fan di Skelfsé, met di order dat hulle ni mag terug kom ni, foor hulle an di land fan Punt was ni. Met 'n gunstige wind beryk hulle yndelik di hawe fan Ofir [Sofala?], waar hulle di skippe laat met enige manne, terwyl hulle di rys maak na Skeba met kamele, wat hulle megebreng het met di skippe.

Hulle breng toen di persente an di Koningin, wat in di tyd o'er Skeba geregeer het, en sy ontfang hulle regte frindelik. Sy was getroud met Parihu, mar follens di gebruik fan di land het sy geregeer. Di geselskap fan Mitsra'im [Egipte] het enige tyd, daar gebly, en di gesant fan Hatasu het 'n o'ereenkoms gemaak, waarby di Koningin fan Skeba di oppergesag fan Hatasu en fan di konings fan Mits-

[p. 44]

ra'im [Egipte] erken, terwyl di frede en fryhyd fan di land fan Punt en fan di Koninginne fan Skeba erken word. Mar di akkoord was: dat di Konings fan Mitsra'im [Egipte] altyd di Koninginne fan Skeba moet anstel, soos 'n Koningin stérwe.

In di tyd wat hulle daar bly het di Mitsra'imite [Egiptenare] baing gom uit di almuggimbome [Mopani-bome?] getap, wat hulle gebruik om as wirook te brande by hulle offerandes. En 31 fan di jonge bome het hulle uitgehaal met wortels en al en megeneem na di skippe toe, om dit in Mitsra'im [Egipte] te gaan plant. Baing ander goed het hulle oek gehandel in di land en na di skippe gebring om mé te neem, fernamerlik goud, silwer, ifoor [Olifantstande], ebbenhout, ape, bobejane, honde, slawe en felle fan tiirs en leeus.

Mar Koningin Hatasu had order gegé, by di terugkoms moes 'n gedeelte fan di manne met di kaméle o'er land terug kom. En so doen hulle. En di Koningin fan Skeba gaan self same, sy en twe fan haar raadsmanne, en 'n party fan haar folk, met di party wat o'er land terug gaan na Mitsra'im [Egipte] toe, terwijl di ander terug gaan na di skippe toe, en met di skippe terug kom.

Hulle terugkoms was 'n grote feesdag. Di héle stad Tébe het uitgetrek om hulle te ferwelkom. Di artikels wat hulle megebreng het werd fertoon, di welrikende bosse, di makke dire; 'n makgemaakte tiir met syn oppaster; 'n trop Tamaku dans 'n krygsdans. Di Koningin fan Skeba met haar raadsmanne word foorgestel an Koningin Hatasu, same met 'n klomp jagters fan Khent-hen-nefer, en biid haar di persente an wat hulle megebreng het, terwyl sy op haar troon sit.

Daarop werd 'n grote offerande gebreng an Ator, di ‘Koningin fan Punt’ en ‘Meesteres fan di Hemel.’

Om di herinnering an di tog te bewaar het Koningin Hatasu 'n nuwe tempel laat bou fer Ammon, an Tel-el-Bahiri, naby Tébe, en op di mure daarfan het sy di hele tog laat afskilder, waar dit tot fan dag toe nog staan.

Nadat sy 'n tyd daar gekuier het is di Koningin fan Skeba terug gegaan na haar land toe. Mar di Konings fan Mitsra'im [Egipte] het alle 3 jare 'n handelstog na di land fan Punt gestuur o'er sé, en tussenin o'er land. Eu soos 'n Koningin fan Skeba sterf het di Konings fan Mitsra'im [Egipte] 'n opfolge gestuur om o'er di land te regeer, mees uit di Koninklike famili. Mar so'n Koningin werd eers onfrugbaar gemaak, dat sy gen kinders moes hê wat altemit di ryk kon affallig maak ni. En so is di handel en gemeenskap tussen di 2 lande angehou tot fandag toe.

_* * _*

Soos ons gesê het kry ons punt fer punt di héle geskidenis hiir afgebeel op di mure. Hiir is al fereers di portret fan Koningin Hatasu wat folkome o'ereenkom met di wat in Egipte afgeteken is en wat Rawlinson gé, same met di portret fan haar broer.

KONINGIN HATASU.

TOTMES II.

Nou hoef 'n mens ni juis 'n Lavater te wees in gelaatskunde ni, om te siin dat Koningin Hatasu 'n slimme frou was met 'n kragtige gees, terwyl haar

[p. 45]

broer meer as half onnosel lyk en niks beteken ni. Duidelik kan 'n mens oek siin di false baard waarmé sy afgebeel is.

‘Di Egiptenare het dus 700 jare foor Salomo al o'er sé en o'er land handelsgemeenskap gehad met di land hiir’ - was myn opmerking.

‘Ja, en nou blyk dit dat hulle oek hulle skippe gebou en hiirnatoe gestuur het onder lyding fan di Fenisi'ers, wat di oudste sé-fareude folk fan di wêreld was. En dis natuurlik dat di Fenisi'ers en Egipte nou an makaar ferbinde was, want alby folke stam af fan Gam en had dus fereers o'ereenkoms in taal, sedes en gewoontes en godsdiins’ - merk Neef Gideon op

‘Dis daarom wonderlik,’ sê Neef Hendrik, ‘dat di oue mense so kort na di sondefloed al so fêr ferspry het o'er di aarde, en so fêr handel gedrywe het.’

‘Né, dis ni so erg wonderlik ni, want kyk di afstammelinge fan Kus, wat di eerste tot hiir deurgetrek en di ryk hiir gestig het was rondtrekkende féboere, wat in tente en strooihuise gewoon, en ni huise en stede fan stene en klippe gebou het ni. Di beskrywing sê mos, hulle het in strooihuise hiir oek nog gewoon, en kyk daar op di afbeeldings kan jy dit nog siin. Dit lyk selfs of party hulle huise fan takke en strooi in di bome gemaak het, molik tot befyliging teen di ongediirtes. En so staan dit oek afgebeel in di tempel wat Koningin Hatasu laat bou het ter herinnering an di eerste tog, waarfan ons net nou gelees het. So'n swerwende herdersfolk trek dus gemaklik dag fer dag ferder, fan di een land na di ander. Kyk hoe maklik ons foortrekkers al di land deurgetrek het, en hulle had nog wa'ens, mar di oue folke het in p'aas fan wa'ens kaméle gebruik om hulle goed te dra- soos ons daar afgebeel siin - sodat hulle ni nodig had eens om paje te soek of te maak ni.’ - Dit was myn opmerking.

DI KONINGIN FAN SKEBA.
700 Jare Foor Salomo.
(Soos afgebeel in Hatasu haar Tempel in Egiptr).

‘Mar sou dit nou di Koningin fan di land gewees hê, wat daar afgebeel staan, en wat o'ereenkom met di portret fan haar wat Rawlinson gé as afgebeel in Koningin Hatasu haar tempel in Egipte? Dis mos 'n ware boesmanmyd! Kyk haar snaakse agterlyf, en kyk di uitstekende knoppe onder di oge en di hol ingefalle wange.’ Dit was di juiste opmerking fan Neef Hendrik.

‘A ja, di Boesmans is mos afstammeling fan Gam en di oudste inwoners fan Afrika. Di Kaffers is mar wynige eeue gelede hiir ingekom, en is Isma'elite of of Arabire fan afkoms, en dus afstammelinge fan Sem, soos hulle postuur en taal en gewoo tes antoon. En nou moet jy fer ers jou foorstel, soos di geskrif en di afbeeldings oek toon, dat di oorspronkelike befolking fan di ryk 'n heel eenfoudige lewe gely het, en an di ander kant dat di Boesmans ni altyd so'n diip gesonke nasi was soos hulle nou is ni. Dr. Bleek het angetoon, uit di menigfuldige forme fan hulle taal, dat hulle froeger 'n tamelik outwikkelde folk moes gewees hê, en di oue aftekenings fan hulle wat nog oral op di klippe te siin is befestig dit.’ - merk ek hiirop an.

‘Ja, mar hoe het hulle dan di uitgebryde mynwerke, en di geboue by Simbabwe en hiir di grafkelders gemaak?’ - fraag Neef Hendrik.

‘Wel, di het hulle blijkbaar eers later gemaak, onder bestuur fan di Egiptenar en Fenesi'ers, soos di hoofstuk wat ons nou fertaal en gelees het andui, en soos blyk uit di geba'semde lyke,’ - was myn opheldering.

‘Né, wat ek di meeste bewonder is di skeepsfaart fan di oue mense. Dat hulle so fêr al gekom het met hulle skippe. Mar as 'n mens so'n skip beskou, en di eenfoudigheid fan di afbeelding fergelyk met di eenfoudighyd waarmé hulle andere dinge afbe l, dan blyk dit dat hulle skippe heeltemal doelmatig gebou was (di afbeelding fertoon mar 'n deel fan di skip), en dat hulle met 30 roeiers en di kunsmatige inrigting fan syle 'n grote mag moet gehad hê om di betrekkelik klyne skippi te beweeg en te bestuur teen winde en storme. En kyk hoe kunstmatig is di stuur ingerig, sodat di stuurman 'n grote krag het om di skip te stuur,’ - merk Neef Gideon op.

‘Ja, en hiirby moet ons bedenk,’ neem ek dit weer op, ‘dat hulle tyd geneem het fer so'n sétog. Heródotus ferhaal befoorbeeld hoe Farao Nego, omtrent 350 jare na di tog fan Koningin Hatasu, en omtrent 350 jare foor di tog fan Salomo syn skippe, dus net in di helfte tussen di twe historise sétogte wat ons bewaard is, 'n sétog laat maak het rondom Afrika; sodat hulle by di Rode Sé uitgesyl en by di Middelandse Sé weer ingekom het, wat oek omtrent 3 jare geneem het. Mar hy ferhaal daarby dat hulle elke winter in 'n geskikte hawe o'erwinter het, wanneer 'n deel fan di skeepsfolk an di kus plant en saai, om farse groente en koorn te kry, en meteen handel drywe met di binnelandse stamme. Di one mense het dus hulle tyd gene meen ferstand gebrnik. Dit was toen ni alles so gejaag soos nou ni.’

[p. 46]

Een fan di 12 Skippe wat Koningin Hatasu na Ofir gestuur het 700 jaar foor Salomo, soos afgebeel in haar Gedenktempel in Egipte.

‘Ja, dis nou mooi,’ merk Neef Hendrik op, ‘in Egipte het hulle nog di beskrywings en di afbeel lings fan di tog, en hiir kry ons nou oek di beskrywings en afbeeldings wat daarmé o'ereenkom, en wederkerig makkaar anful en befestig.’

‘En dis opmerkelik,’ foeg ek daarby, ‘dat di produkte wat hiir en in Egipte afgebeel is, wat uit hiirdi land gebreng worde na Egipte toe, persiis diselfde is as wat Salomo syn skippe 700 jare later fanhiir gebreng het.’

Daarop merk Neef Gide n nog an: ‘En wat fer my altyd 'n raaisel was onder di produkte was di “almuggimhout.” Mar dit word my nou hiir in di beskrywing dui lelik: dit was 'n boom waaruit hulle 'n soort gom getap het wat hulle gebruik fer wirook om te brande by hulle offerande. En heel waarskyn lik is dit di mopani of wilde terpentynboom, wat so folgom is, wat so mooi brand en so'n bisondere, ni onangenaam reuk het. En kyk hoe baing moeite het hulle gedoen om di jonge bome met wortel en al na di skippe te ferfoer op di kaméle, en dan juis 32 in getal, dis 'n bewys watter waarde hulle an di gom fan di bome geheg het.’

‘Mar weet julle, dit word hoog tyd dat ons na di wa moet terng gaan. Ons kan fannaand nog 'n bitji gesels.’

En met di opmerking fan Neef Hendrik keer ons terug en dit was oek al skemerdonker toen ons uitkom. Toen ons naby di wa kom roep Neef Gideon: ‘Henni, jong, nou het ons al party fan di skatte gekry. Kerel, ons is almal skatryk as ons hiirfandaan af terug gaan.’

‘Ja, Oom Gideon speul nog; maar weet Oom Gideon dat ons net sal swaar kry om weer terug te gaan hiirfandaan af; ons sal nog moet foet s'aan,’ - sê Henni, en ons merk almal dat hy buitengewoon serieus was.

‘Wat makeer dan, Henni?’ - fra Neef Gideon.

‘Di fli'e (tsetse) het ons osse gesteek. Nou di reen gistraant op hulle gefal het, begin hulle te swel. Nou gaan ons laaste os dood. En di naaste mense is di Boesmans, en hulle het gen fé ni. Hoe kom ons nou hiirfandaan terug? En nou di reen gefal het frek ons pêrd oek netnou an di pêrdesiikte.’

Henni was dus heeltemaal ter neer geslaan. En dit was fer ons oek mar 'n treurige tyding; want daarfoor had Umsalomi gen medisyne ni, en ons we t al na! dat dit 'n wonder sal wees as ons 'n paar osse o'er hou wat ni dood gaan ni; en daar sit ons so fêr in di woeste wêreld hulpeloos.