Di koningin fan Skeba, of Salomo syn oue goudfelde in Sambesia

II. Hoe di ryk fan Skeba gestig is.

Klaas fan 'n Mamba-slang gebyt, deur Umsalomi gesond gedokter met Slanggif. - Gesprek by di Aandfuur. - Onldekkings in di eerste Grafkelder. - Di Rol fertel fan di Sondefloed. - Hoe swaar en benoud Mens en Diir dit had in di Ark. - Di Afstammelinge fan Gam kom terug na Afrika. - Di Fel klere fan Adam en wat daarfan geworde het. - Gam syn Seun Kus stig di Ryk fan Etiopi'e. - Syn Seun Hafila trek o'er di Sambesi na di Goudland. - En syn Seun Skeba slig di Ryk hiir. - Bespreking fan di Hoofpunte, met ferdere Bewyse. - 'n Donderstorm maak 'n End an di Gesprek.

DI follende dag oggend gaan ons weer elkeen syn gang en an syn werk. Myn fertaling gaan nou al heel wat gouer. Ek het nou ni meer te sukkel met party fan di oue letters ni, en diselfde woorde kom gedurig terug, so lat ek di ni hoef op te soek ni. Ek forder dan oek net fluks, want ek kon di hele dag mooi stil deur werk.

Teen di aand, 'n ruk foor son-onder, kom eers Henni en Umsalomi met hulle pale, en Henni gaan, na enige pratjiis, ons aandkos klaar maak, terwyl Umsalomi di pale gaan inplant. Ek was nog druk besig met fertaal, om by 'n goeie rusplek te kom. Daar hoor ek meteen 'n gedoente en Henni roep na my. Klaas was angehardloop gekom; 'n mamba slang had hom an di hand gebyt terwyl hy gras sny. Hy kon amper ni meer siin of praat ni, di arme klyn jong. Syn hand was al opgeswel en 'n mens kon siin hoe di gif met 'n rooie streep an syn arm optrek; dit was al bokant di elleboog.

Wetende hoe freselik fergiftig di mamba-slang is, was syn dood so goed as seker, en net gou oek mar. Gelukkig fal dit my dadelik in dat di Kafferdokters di gif fan di mamba-slang self prepareer fer medisyne, en dat dit 'n onfylbare middel is teen di byt fan enige giftige diir. Ek roep dadelik na Umsalomi, en Henni fra hom of hy ni di medisyne het ni. Hy sê ja, en haal dit dadelik uit syn knapsakki uit.

Hy sny toe eers 'n kruisi net op di bytplek en smeer 'n bitji fan di geprepareerde slanggif daarin, en gé toen fer Klaas 'n bitji fan di gif in oek, wat hy

[p. 40]

skaars nog met 'n bitji water kon sluk. En dit was wonderlik om te siin hoe gou dit werk. Di slang syn gif werk finnig, mar nog finniger werk di medisyne. Uitwendig trek dit di gif uit, sodat daar 'n taaie, géle fog uit di plek loop waar hy dit ingesmeer het, en net soos di rooi streep an syn arm opgetrek het, so trek dit nou weer lanksamerhand terug. En dit het oek ni lank geduur ni, of hy kon weer goed siin en praat oek. Ons fra toen fer Umsalomi of ons fer hom 'n bitji brand-wyn moet gé, mar hy sê: né, di medisyne moet eers syn werk doen, dan kan ons fer hom daarna 'n sopi gé tot fersterking. Mar nou moet ons fer hom mar stil laat bly fer 'n goeie ruk. Op ons fraag ferseker hy ons dat daar gen gefaar meer is ni; mar had hy di medisyne ni toegepas ni, dat hy dan al sou dood gewees hê.

Ons stuur toen fer Umsalomi om di osse te haal, want ons moes hulle saans an di wa fas maak, om at di leeus snags rondom brul. Ek gaan toen weer an myn fertaling, om 'n goeie stopplek te kry, en Henni kyk meteen na Klaas terwyl hy ons kos gaar maak. Ek was nog besig toen ek Neef Gideon en Neef Hendrik met Henni hoor praat. En by di eerste rusplek stop ek toen en gaan na hulle toe. Klaas was toen oek al so beter, dat hy weer by di fuur sit fertel hoe di slang fer hom gebyt het.

Ons stuur toen fer Henni om fer Umsalomi te gaan help di osse soek en breng, en kort daarna kom hulle gelukkig oek met al di osse an. Henni fertel toen er ons hoe erg fergiftig di mamba-slange is Hy noem gefalle op dat so 'n mamba in 'n boom sit, in di bosfeld, en as daar 'n trop beeste onder deur loop, dat hy een fer een wat ferby kom pik, en hoe di eerste bees net 'n klyne entji loop en dan dood neerfal; di twede 'n entji ferder; en so fort tot 7 agter makaar, terwyl andere slange mar een of twe fergiftige byte gé, dan is hulle gif uit, of so flou dat dit gen kw ad meer doen ni. Umsalomi befestig dit oek met andere foorbeelde. Mar hoe hulle di slang in di hande kry om syn gif uit te haal - want hy is 'n freselik goue slang, hy fliig soos 'n pyl deur di bome, - en hoe hulle dit prepareer, kon ons mar ni uit hom kry ni; dit lyk of di kafferdokters dit gehym hou. En dit het baing moeite en beloning gekos om 'n bitji fan di geprepareerde gif fan hom te kry.

In di tussentyd was ons aandéte en té al klaar, en gaan ons eet, terwyl di gesprek mar nog loop o'er di slangbyt en slanggif. Ek fertel hulle toen hoe ek in di Mapog-oorlog in Transfaal gesiin het, feral in di Heidelbergse lager, dat di boere di geprepareerde gif inwendig en uitwendig gebruik fer siikte en wonde, en hoe gou dit help; en dat ek altoos so'n flessi gif by my gehad het, (wat ek nog by Abel Erasmus gekry het an Lydenburg), as ek op skoolinspeksi uitgaan; en hoe ek eenkeer 'n pêrd fan my, wat al di fuur gehad het fan pergeer, en ni meer wou freet of suip ni, met di gif net gou gesond gemaak het, ens.

Na di ete steek ons nou weer ons pyp op en gaan sit gesels. Di twe frinde had di dag di eerste kamer met di opgaande gang noukeurig ondersoek, mar niks bisonders ontdek ni. Hulle het op di floer en langs di mure gestamp en geklop, mar kon gen hollighyd bespeur, waar iits kon ferborge wees ni. Net een fan di 3 mummiis had nog 'n goue halsband om haar nek, wat di mense wat in froegere eeue di grafkelders ope gemaak het, en denkelik beroof het, ni moet gesiin hê ni. Mar di tekeninge op di mure is belangrik. Neef Hendrik het 'n ant kening daarfan gemaak, terwyl Neef Gideon 'n ruwe aftekening fan 'n paar gemaak het om te bewaar. Mar hulle was alby nog ni klaar gekom daarmé ni. By ons eerste deurgang het ons reeds 'n korte skets gegé fan di tekeninge in di kamer, en later kom ons daarop terug.

Toen hulle klaar had met fertel was dit myn beurt om foor te lees wat ek di dag fertaal het. Mar foor ek dit hiir laat folg moet ek eers nog medeel, dat di donderweer al di forige dag ge lryg het, en di agtermiddag donker opgekom het, en nou al nader hom, sodat ons reeds di dreunings kon hoor en duidelik kon siin dat di weer di nag sou o'erkom. Hiir folg nou wat ek di dag fertaal het: -

* * * * * * *

En di skip drywe op di angesig fan di waters en dit word heen en weer geslinger op di waters. En daar kom 'n sterke wind op, wat di waters beroer en di skip slinger, sodat alle léwende wesens wat daarin was o'er makaar fal. En daar was 'n grote angs onder alle léwende wesens wat in di skip was; want dit was of di skip wou breek. En di leeus di brul, en di osse di bulk, en di wolwe huil, en alle léwende wesens wat in di skip was skreeu elkeen op syn maniir, sodat dit 'n freeselike geskreeu was. En Noag en sy frou en kinders huil oek en was beangs dat hulle di poorte fan di dooderyk nader. En Noag bid ernstig tot Jawê [di Here], en Jawê hoor fer hom en denk an hom. En di fensters fan di hemele word gesluit, en di fontyne fan di af rond ferswelg weer di waters, en di orige waters werd deur di winde en di so opgedroog. En 'n ster ke suidewind waai di skip fêr weg fan di plek waar di mense eers gewoon en al di sonde gedoen het, en di skip rus op di berg Al Jûdi [Ararat]. En toen Noag en syn seuns uit di skip kom, was hulle in 'n heeltemal freemde land. En Noag offer 'n offerande en bid en fraag fer Jawĕ, of hy daar moet bly woon of weer terruggaan na di land waar hulle eers gewoon hot. Mar Jawê sô, hulle moet daar bly woon, en so doen Noag en syn seuns, en hulle was daar foorspoedig en frugbaar en fermenigfuldig.

[p. 41]

En dis di name fan Noag syn seuns: Jafet, Gam en Sem. En hulle had weer kinders, want hulle het frouens gen em foor di o'erstroming. Jafet had 7 seuns, en Sem had 5 seuns uit wi Abraham en d_i Hebreën afgestam het.

Mar Gam had eers mar 4 seuns: Kus, Mitsra'im, Put en Kanaän.

En di seuns fan Kus was Seba, Hafila, Sapta, Raäma en Satega.

En di seuns fan Raäma was Skeba en Dedan.

En di seuns fan Mitsra'im was Lud, Anom, en Patros, Gaslôt en Kaftor.

En di seuns fan Put Gebal, Hadan, Bena en Adan.

En di seuns fan Kanaän was Sidon, Het, Amori, Gergasi, Hifi, Arké, Seni, Arodi, Simodi, en Gamoti.

En Noag plant 'n tuin en 'n wi gerd en di eerste maal wat hy fan di druiwesop drink word hy dronk. En Kanaän siin dit di eerste en hy bespot syn oupa, en hy roep syn fader Gam en hy lag o'ek o'er syn fader. Mar toen Jafet en Sem dit hoor het hulle fer hulle fader in di tent toegedek. Daarom het Noag toen hy ontwaak uit syn dronkenskap fer Jafet en Sem gesegen en fer Kanaän, di seun fan Gam ferfloek.

En na di ferfloeking en bestraffing het Gam met syn kinders, omtrent 730 man, toen weg getrek fan Noag af, na di suide, waar di mense eers gewoon het onder an di rifiir Gihon [di Nyl]. Mar Kanaän en syn kinders het langes di [Middellandse] Sé gaan woon. En Put met syn seuns gaan langs di Skelfsé woon. En Mitsra'im en syn seuns bly by Gam hulle fader, en na hom is di land Mitsra'im [Egipte] genoem.

En Kus, di seun fan Gam, di seun fan Noag, neem 'n frou op syn oue dag en sy baar fer hom 'n seun, en hy noem syn naam Nimrod, want in di tyd begin di mense weer te rebelleer teen Elohim [God]. En syn fader was baing gek na hom. En di fel-klere wat God fer Adam en syn frou gemaak het, toen hulle ui_t di Paradys ferdrywe is, was an Kus gegé. Want na di dood fan Adam is di klere gegé an Enog, di seun fan Jered, en toen Enog opgeneem is na God het hy dit an syn seun Metusela gegé, en na syn dood het Noag dit geneem en in di skip bewaar. En by syn weggaan het Gam dit gesteel fan Noag en dit weggesteek. En Gam het dit an syn ouste seun Kus gegé, stilletjiis; en Kus het dit oek lank weggesteek fer syn broers en seuns. Mar om hy fer Nimrod so liif had gé hy di klere an hom, en toen hy 20 jaar oud was trek hy dit an. En hy word sterk en God gé fer hom krag, en hy was 'n geweldige jagter, en dood di wilde dire en hy bou altare en offer di dire fer Jawê [di Here]. En Nimrod was 40 jare oud toen daar 'n oorlog was tussen di kin lers fan Gam en fan Jafet, en Nimrod o'erwin di kinders fan Jafet en hy was di heerser o'er di land en bou di stad Sinear, en hy wyk af fan Jawê en diin afgode, en bou 'n toren en dit was kwaad in di oge fan Jawê [di Here] en Hy ferwar daar hulle tale, en daardeur werd hulle werk ferydel, en ferstrooi di mense o'er di aa de.

Mar Kus en syn seuns gaan terug op met di rifiir Gihon [di Nyl] na di land waar di mense foor di o'erstroming gewoon het. En syn seuns Hafila en Raáma met hulle kinde s trek nog ferder suid o'er di rifiir Pison [di Sambesi], waar di goudland is, wat na Hafila genoem werd. En Raama syn seuns was Skeba en Dedan, en Skeba was di stigter fan hiir di koninkryk, wat na hom genoem werd, en hy was di eerste ko ing fan di ryk. Mar hy had net 5 dogters en gen seun ni, en daarom het hy dit tot 'n wet gestel, dat o'er di ryk altyd koninginne moet regeer, eers syn oudste dogter, en so altoos di oudste dogter in opfolging.

En di koninkryk fan Skeba was ryk an goud en edelgesteentes en ifoor, en di aarde was frugbaar om alle soorte frugte en groentes op te bieng, en di folk word groot en sterk, en hulle grawe goud en drywe handel, en hulle had goudsmits om di goud te bewerk. Mar hulle het eenfoudig gelewe in strooihuise.

_* * _*

'n Predikant het nooit 'n andagigter gehoor as ek had met di voorlees ni, tot Klaas inkluis, wat nou weer heeltemal beter was.

‘Hiir het ons nou hoe hiir-di ryk gestig is deur 'n agterklynseun fan Gam. Dis ferwonderlik dat dit ni froeger opgemerk is hoe di name fan di geslagsregister in Genesis 10 o'ereenkom met di name wat Mozes Genesis 2 noem fan di woonplek fan di eerste mense ni. Dis tog alg meen erkend, dat Gam in Afrika kom woon het. En kyk nou, di name fan syn seuns is almal hiir in Afrika: en dis bekend dat di stamfaders in di oue tyd di lande waar hulle gaan woon het na hulle name genoem het. En let nou op,

[p. 42]

Mitsra'im was Gam syn twede seun en na hom is di naam fan Egipte in Hebreeus en andere oue tale nog Mitsra'im. Kus was di oudste seun, fan Noag en dit was di oue naam fan wat later genoem werd Etiopi'e, wat ten suide fan Egipte lê, mar nimand kan bepaal hoefer dit suidelik uitgestrek het ni. Put was Gam syn derde seun, en di het langs di Rode Sé of Skelfsé gaan woon, waar dit oek na hom genoem is. Kanaän, Gam syn viirde seun, is langs di kus fan di Middellandse sé gaan woon en uit hom is di Fenisi'ers (Sidon was syn oudste seun) afkomstig. En follens di ge lenkrol is Nimrod, Kus syn jongste seun terug gekeer na Asi'e, en het daar di ouste ryk fan Bab l gestig.

Mar di opmerkelikste is, dat juis di oudste seun fan Gam Kus di fêrste suidelik getrek het, en dat di naam fan syn seun Hafila juis o'ereenkom met di naam wat ons in Genesis 2 genoem word as di goudland waarlangs di Sambesi (Pison) loop, en dat di naam fan syn klynseun Skeba juis o'ereenkom met di oue goudland waar Salomo syn goud gehaal het.’

Ek kon ni help om dadelik na di lees di gedagte uit te spreek, waarfan ek di hele dag onder di fertaal fol was ni. Neef Gideon stem hiirmé in, en merk daarby op, dat di skrywer dus oek s er gepas fer syn doel net di afstammelinge fan Gam folg, as di ouste bewoners fan Afrika na di sondefloed, en as di stigters fan di ryk fan Skeba, wat hy ferder wil beskrywe.

‘En tog werp hy belangrike lig oek op di bybelse geskidenis soos ons dit in Genesis ferhaal is. Kyk, ek het froeger nooit so daaro'er gedenk, dat Noag en syn famili en di dire dit so swaar gehad het in di ark ni, mar non by nadenk kan ek dit goed ferstaan; want kyk, in Genesis staan mos oek fan di wind wat God o'er di aarde laat waai en hoe di waters heen en weer gestroom het. Dit moet mar net onstuimig gewees hê op di grote waters, nog groter en onstuimiger as di sê nou.’ - Dit merk Neef Hendrik an.

‘Ja, en dat di ark sofêr noord gedrywe het is heel natuurlik follens di ferhaal dat di eerste mense in Middel-Afrika onder di sonlyn gewoon het, want dan waai di lugstroom fandaar na di noorde,’ was myn anmerking, waarby ek nog foeg: ‘en di nood fan Noag en fan alle mense en dire in di ark word netso beskrywe in di “boek des rechtvaardigen,” of boek fan Jasher, wat angehaal word in Josua 10:13; en di geskidenis fan di fel-klére fan Adam word oek netso in di boek beskrywe.’

‘Mar watter berg sou hiir bedoel worde waarop di ark gerus het; dit word hiir ni Ararat genoem ni, mar Al Judi?’ fraag Neef Gideon.

Myn antwoord was: ‘dit bedoel mar diselfde bergketen; in di Koran noem Mahomet oek diselfde naam en nou nog word di berg by Armeni'e met di naam genoem.’

‘Dis opmerkelik,’ sê Neef Hendrik, wat intussen Genesis 10 opgeslaan het, dat di kinders fan Put, wat in di Bybel ni genoem word ni, hiir in di rol fermeld word; di stamlys fan Gam syn afstammelinge word hiir dus follediger gegé.’

‘Mar wat sou fan di pak fel klere geworde hê?’ - fal Henni in.

‘Ag, Henni, hoe kan jy tog so dom fra? Wat het dit nou met di saak te doen?’ - foeg Neef Gideon hom toe.

‘Mar dan is dit daarom al regtig baing lank, dat di land hiir bewoon is, en dat di oue mense hiir gewerk het,’ sê Henni toen; ‘né, ek begin nou oek al 'n bijti an di oue rol te glo.’

Molik sou ons nog ferder sit praat hê. Mar di donderweer begin nou al o'er te kom en di eerste druppels begin te fal. So moes ons mar gaan slaap; Neef Gideon en ek in di wa; Neef Hendrik en Hen ni in di tent, en Klaas oek daarby, en Umsalomi onder di wa. En di weer was di nag net erg, harde donder en ordentlik reen.