Di koningin fan Skeba, of Salomo syn oue goudfelde in Sambesia

VIII. - Na di berg Afoer.

Toerusting fer di ferdere Rys. - By Tati. - Ons 2 Boesman-Padwysers. - 'n Tog deur di onbekende Boswêreld. - Op 2 dowwe-Waspore. - Di Eland-Jag en syn Gefolge. - Afkoms fan di Faal pens-Boesman kaffers. - Hopeloos fas gery tus sen Bosse en Rante. - Op Ferkenning uit. - Bo op 'n Koppi in 'n Sè fan Bosse. - Is dit Afoer? - 'n Pragtige Illuminasi en Fuurwerk.

EK sal nou di lange terugrys ni fertel ni, mar net di fernaamste punte anstip. Eers gaan ons terug na Buluwayo en koop daar fer ons enige nodige boeke en andere dinge, waaronder 'n Hebreeuse woordeboek wat ek met baing moeite kry by di Joodse Rabbi. Daarfandaan af gaan ons terug na Tati toe en gaan weer by di Monarch-rif uitspan onder di platte haakdoringbos.

Om alle skyn te fermy maak ons met di frindelike bestuuder, Mnr. Edwards, 'n o'ereenkoms om te prorspekteer op di gronde fan di Tati Konsessi, en koop meteen enige gereedskappe en werktuige wat ons denk te kan nodig kry, so oek wat dinaniet en 'n nuwe foorraad fan skiitgoed en eetgoed; want ons rus nou fer ons uit fer 'n lange rys.

Di aand kom daar werkelik 2 Boesman-Kaffers, of Faalpense, fader en seun, by ons, terwyl ons langs di fuur sit. Ons begin met hulle te gesels. Hulle lyk op di oog nes Kaffers, mar hulle praat Boesmantaal. Mar Klaas, ons klyne koranna-lyer, kon met hulle gesels.

Ons fra waar hulle fandaan kom, en hulle fertel 3 dage fêr fan di Noordweste kant af. Op ons fraag: of daar oek sulke oue mynwerke is soos hiir, sê hulle: ja, daar is baing sulke werke, en daar is 'n berg oek, fêr anderkant hulle kraal, waarin grote gate gegrawe was, wat nou al weer toegefal is. En op ons fraag sê hulle, di berg heet Foera.

Mar toen ons hulle fra om fer ons di pad te wys na di berg toe, wou hulle ni, en seek allerhande uitflugte. Eers sê hulle: hulle mag ni, want di wit- mense hiir wil ni hê hulle moet fer andere wit-mense di graweplekke wys ni Toen ons fer hulle sê, ons het di toestemming van di wit mense hiir, won hulle ons ni glo ni. Mar toen ons sê ons sal fer hulle by di wit-mense breng, dan kan hulle self hoor, toen sê hulle weer: né, hulle Kaptyn wil ni hê, hulle mag fer wit-mense di berg gaan wys ni.

Ons was ferplig en breng hulle by di bestuurder, en eers toen hy fer hulle gebiid om fer ons di plekke te gaan wys, toen neem hulle an hulle sal dit gaan wys, as ons fer hulle elkeen 4s. betaal. Dit was fer ons al wonderlik dat hulle so min fra, mar later sal dit blyk, dat hulle 'n oogmerk daarmé had, want 'n Kaffer en Boesman is fan nature fol potitiik.

Di follende oggend fertrek ons fan di Monarch af (wat reeds 40 myle wes fan di Tati anleg af lê). Di bestuurder het ons di forige aand gesê, dat ons enkele waspore in di rigting sal kry; want hy het al 'n paar male waens g stuur om miliis en Kafferkoorn te koop by di krale waar di Boesman-Kaffers fandaan af kom. Mar yntlik gaan ons nou di woeste wereld in, wat nog nooit blanke mense in was ni, of dit mag wees froeger enkele olifantsjagters.

Di patji was dan oek al erg dof waarmé di 2 gidse ons di oggend ly fan di Monarch af. Mar ons was al gewend in Matabeleland en Mashonaland, om in dowwe patjiis te rij, partykeer net op 2 of 3 skotskarspore van goudsoekers. En fereers had ons enige waspore, denkelik wat hulle gebruik het om hout an te ry.

Mar heel gou word di spore al minder en di pad al dowwer, tot ons naderhand net 2 oue waspore het, wat al toegereen en toegegroei is. En dis 'n boswêreld en di gras groei so hoog dat dit tussen di osse hulle

[p. 25]

horings deur fleg as ons ry. Di 2 padwijsers loop fooruit om altyd di spore te soek, en Klaas foor di tou. Gelukkig had Klaas di skerpste oge wat ons nog ooit gesiin het. Partijkeer as di Boesmans foor di spore ferloor, (want di spore is mar hiir en daar sigbaar, en dan oek mar dof tussen di hoge gras), dan hou Klaas reg in di spoor en skré fer hulle.

Mar naderhand was di spore so dood, dat ons alle 50 tré weer moot stil hou om di spore weer te soek. En dan by spruite en rifire is di spore gewoonlik weerskante 'n héle end dood gespoel, dan moot ons 'n plek soek eers waar ons kan in, en dan moes ons in di droge bedding fan di rifiir (want dit was di nawin ter) op en af 'n plek soek waar ons weer kon uitkom.

Di gedurige spoorseekery het ons so opgehou dat ons amper ni forder ni, en dat ons naderhand begin te denk, dis mar beter om somar 'n koers te fat, en pad te maak waar nodig is, deur bosse weg te kap en drifte uit te grawe. Mar ons moes ons padwysers folg, want ons was bang, dat ons anders kan fasry teen bergrante of digte bosse. Di 2 waspore is, sofêr as ons fan hulle kon uitfinde, fan 'n paar olifantsjagters wat 2 jare gelede hiir gery het. Gelukkig was di feld toen nat, en waar di grond klyagtig is, en di spore diip in getrap was, is dit nou nog sigbaar, as dit ni te toegegroei is ni.

Di fiirde dag fra ons fer di Boesmans wanneer ons dan by hulle krale kom, wat hulle fan gepraat het Toen sê hulle, né ons kom ni by di krale ni; hulle neem fer ons reguit na di berg Foera toe, regs fan di krale



ferby, wat nou al skuins agter ons is. Dit het ons wel gespyt, want ons wou graag sulke Boesman-krale siin; hoewel dis minder, want hulle is tog ni regte Boesmans ni.

Di fyfde dag oggend kry ons baing groot wild, en di jongste Boesman gaan same met Henni om fer ons'n stuk wild te skiit. Ons gaan intusse an met di wa onder gelyde fan di ou Boesman. Mar dis digte Bosfeld, en dit het ni te lank geduur ni, of ons sak af na 'n grote droge rifiir toe, en toen was di 2 oue waspore heeltemal weg. En soek help ni, want al di toelope na di rifiir toe was so ferspoel, dat ons mar naderhand op en af 'n kans moes soek waar di wal so is dat ons kon inkom n et di wa. Di rifiir was droog net met kuile water hier en daar. Ons het toen mar in di bedding fan di rifiir uitgespan. Ek het dit toen afgetré, di bedding is o'er di 200 tré breed. Dit moet een fan di rifire wees wat in di grote Soutpanne uitloop, en wat net mar loop as daar don[...]erbuie fal.

Teen di middag kom Henni en di Boesman toen an en fertel fer ons, dat Henni 2 baster-elande geskiit het, eers 'n grote bul, wat fêr lê, en toen 'n jonge koei, 'n paar myle fan di plek af waar ons uitgespan is. Ons gaan toen met 6 osse en kap 'n slé, waarmé ons di jonge koei ansleep, en dit was amper son-onder toen ons by di wa kom. Eer ons di koei afgeslag het, het ek nog eers gou 'n portret daarfan geneem, wat ek hiir gé, waarop di leser nou ons wa en rysgeselskap met di baster-eland en padwysers siin.

[p. 26]

Daar was net nog tyd om di koei af te slag en fer ons fan di dik flys te neem so feul as ons wil hê. Di ander flys neem di Boesmans en Umsalomi en bewerk dit fer hulle. Ons let daarop dat hulle di flys wat hulle ni di aand braai ni toepak met takke, en Henni fertel fer ons dat di Boesman di Elandsbul wat hy geskiit het oek toegepak het. Ons was toen op ons hoede, want ons denk an wat di Molimo gesê het toen ons hulle di nag afgeluister het.

Dit was 'n heldere maanskyn aand, amper folle maan. Digteby di wa was 'n kuil water, een kant teen di wal fan di rifiiir. Daar het ons di dag gesiin di spore fan 'n menigte soorte fan wild, en een plek kon ons duidelik in di sand langs di water siin, hoe di forige nag 'n bok daar kom water suip het, en hoe 'n leeu hom bespring het bo far di wal fan di rifiir af.

Di aand by di fuur gesels ons, follens gewoonte, met di boesmans, om fer hulle uit te hoor. So find ons di aand uit, dat Lobengulu fer hulle oek as slawe gebruik en selfs opgekommadeer het met di laaste oorlog. Daarom het hulle oek geweet fan di meksims en meerontsag gehad fer di mens. Uit di gesprekke blyk oek, dat hulle ni weet fan 'n Opperwese ni, en dat daarnog nooit 'n se[...]adeling was by hulle krale ni.

So kom ons al nader, en fra toen hoe fêr ons nou fan hulle krale af is en waar di lê; mar daarop kon ons gen befredigende antwoord fan hulle kry ni. Dit fersterk ons nog meer in ons suspisi, dat hulle wil weg loop, soos di Molimo gesê het. En ons had oek al opgemerk, dat Umsalomi al dikker maats maak met hulle. Di Boesmans praat oek 'n soort fan Kaffertaal, wat Umsalomi ferstaan, sodat hulle same kon gesels.

'n Ander punt bespreek ons di aand onder makaar, en dit is, hoekom di Faalpense ware Kaffers is fan postuur en gesig en kleur; en tog Boesmantaal praat en deur di blanke mense by Tati Boesmans genoem worde oek. Di enigste oplossing wat ons daarfoor kon kry is, dat di moeder wat taal en levenswijse betref 'n groter infloed op di kinders uitoefen as di faders; want di Faalpense is denkelik ontstaan uit Kaffers wat Boesman-myde fer frouens had ('n Kaffer is wonderlik gek na 'n Boesman-myd).

Intussen het ons plan gemaak om fer Umsalomi en di 2 Boesmans di nag op te pas dat hulle ni weg loop ni. Mar om fer hulle niks te laat merk ni, gaan Neef Hendrik en ek di foornag kasta by di kuil water wag hou fer di wild wat kom water suip, en in di nanag kom ons weer slaap en hou Neef Gideon en Henni weer wag. Met di maanskyn kon ons mooi by di wa siin. Mar hulle maak di nag gen anstalte om weg te loop ni.

Di follende oggend span ons in en di 2 Boesmans loop foor. Hulle fertel fer ons, dat ons gou weer di 2 oue waspore sou kry. Eers het ons gesukkel om uit di rifiir uit te kom, en daarna sukkel ons an tussen di bosse en hoge gras deur, mar di spore kry ons ni weer ni.

Eers had ons nog 'n soort fan ope gras-laagte, wat tussen di bosse loop en wat ons folg, mar di word al nouer en loop yndelik dood. Toen moes ons deur 'n plaat mopani-bome deur sukkel, en nou en dan 'n boom afkap. Hiir het ni lank te fore 'n trop olifante deur getrek. En dis naar om te siin watter ferwoesting so'n trop olifante anrig. Oral kon jy mar siin hoe hulle di toppe en takke fan di mopani-bome afgebreek het, om di jonge blare en toppe te freet.

Nadat ons di mopani-bos deur was kry ons rante en koppiis met doringbome, sodat dit al moeieliker word om deur te kom. Eers het ons nog deur gesukkel, deur enkele bome weg te kap en hiir en daar klippe weg te rol om deur kliprante te kom. Mar naderhand was dit onmolik om ferder te kom. Di enigste raad was om so'n ope plekki te kyk, wat ons kon uitspan, om dan di omtrek te bekyk, of daar fer ons kans is om ferder deur te kom. Want di Boesmans hou mar an ons sal net nou weer ope wêreld kry. Mar, gedagtig an wat ons di nag by di Molimo afgeluister het, fertrou ons hulle ni meer ni, en lyk dit fer ons al meer of hulle klaar maak om fer ons op so'n ongelege plek te breng en dan di nag weg te loop.

Sodra ons uitgespan het neem Neef Hendrik en ek di een Boesman en Neef Gideon en Henni neem di ander Boesman en Umsalomi, en ons gaan na 2 teeno'ergestelde rigtinge om di omtrek te bekyk; fer Klaas laat ons by di wa en osse staan. Hy het syn geweer en so het alby partye fan ons, met di afspraak, soos gewoonlik, dat ons ni op wild sal skiit ni, mar alleen in gefal fan noodsakelikhyd, sodat di ander dadelik moet ankom as hulle hoor skiit.

Dit was toen al in di namiddag, en ongelukkig was daar gen water in di omtrek oek fer di osse ni, en ons foorraad was oek mar net min, skaars genoeg fer di aand.

Ek weet ni of di leser al ooit in 'n onbekende bosfeld geloop het ni. Dis di ferradelikste ding fan di wêreld! want di bosse lyk mar orals eenders, en en jy kan net by jou siin. As jy dus ni baing fersigtig is ni, dan kan jy mar daarop reken, ferdwaal is jou foorland. Baing oue erfare jagters en férboere wat di boswêreld goed ken, het al dikwils so ferdwaal en party het so hulle dood gekry oek. Mar ons het gewoonlik di foorsorg gebruik om 'n byl of mes te neem en oral op sekere afstande di kenbaarste bome te merk, met 'n stuk bas uit te kap of af te sny. En so het ons mar oek weer gedoen.

Neef Hendrik en ek wou di Boesman ni fer ons laat foorgaan ni, omdat ons bang was da hy ons ekspres ferkeerd sal ly. Ons hou dus ons y'e koers. Nadat ons omtrent 'n goeie half uur fan di wa af was, siin ons 'n tamelik hoge graniit-koppi 'n end fan ons af deur di bosse, en ons hou oek somar daarnatoe. Di koppi is begroei met di akelige brandnetel-bome, wat toen net ferfel, en fan woeste struikgewas. Mar ons sukkel deur di bosse en o'er di klippe, en yndelik is ons tog bo op,

Dit was 'n wonderbaarlike gesig. So fêr as ons oog kon siin kyk ons net op 'n sé fan bosse, met 'n menigte fan graniit-koppiis wat oral tussen di bosse uitsteek

[p. 27]

nes ylandjiis in di sé. Ons kon so met ons oog wel 'n paar honderd tel. Mar ons neem toen di fêrkyker, en kon duidelik beken, dat noordwes fan ons af in di ferte 'n bisonder hoge bergtop uitsteek. Neef Hendrik ken 'n bitji kaffertaal en fra toen fer di Boesman, of dit di berg Foera is? Ons kon toen siin dat hy ferlege was met di saak. Eers maak hy of hy ni kon ferstaan ni; naderhand trek hy syn skouers op en sê hy weet ni. Mar toen ons hom fra waar di berg dan is, toen raak hy in di ferleendhyd, en trek mar al syn skouers op. Netso toen ons fra waar syn kraal is en hoe ons nou moet ry en waar nou di naaste water is.

Mar ons siin self, as ons heeltemal wes draai dat ons dan in kaler feld moet kom, dan kan ons naderhand weer noord hou na di berg toe; want uit di Boesman syn houding het ons opgemaak dat dit mar di berg Afoer moet wees. En foor ons lê nog so 'n uitgestrekte boswêreld, dat ons gen nut siin om nog ferder te gaan ni, en mar besluit om terug te keer na di wa toe.

Di eerste toen ons weer onder di kop was kon ons ni ons rigting terug kry ni. Toen ons naby di kop was het ons opgehou om di bome te merk, en as ons nou eers 'n ferkeerde rigting fat, dan is dit klaar. Gelukkig di Boesman het 'n soort fan instink waardeur hulle altyd hulle koers in di bosfeld weet. Ons het dit al meermale an Klaas gesiin. En so het di Boesman ons gou terug gebreng, en was ons weer froeg by di wa. Mar di andere party was nog ni terug ni.

Ons skiit toen dadelik 'n paar skote, dat hulle mar moet terug kom, want sofêr as ons fan di kop kon siin met di fêrkyker was hulle tog in di ferkeerde rigting. En fer fersigtighyd stuur ons fer Klaas agter hulle an, want hy kan wonderlik goed spore hou, en di een Boesman hou ons same met di osse op di ope plekki by di wa, hoewel di osse al begin te pla om te wil weg loop fan di dors. Neef Hendrik maak intussen koffi en karmenatjiis klaar om te eet as hulle terug kom, en ek maak myn afneem-toestel reg om ons klomp met di wa af te neem daar waar ons so fas gery was.

Kort foor son onder kom hulle terug, sonder dat hulle iits bisonders ontdek het. Terwyl ons 'n stukki eet bespreek ons di toestand met makaar. Ons ferwag almal, dat di 2 Boesmans en Umsaloni di nag sal weg loop, al sou ons dit ni by di Molimo afgeluiser hê ni; want ons ken al 'n bitji di Boesmans en Kaffers hulle manire. Mar ons laat fer hulle niks merk ni.

Ons maak nou plan om hulle fannag goed fe bewaak, weer om di beurt. Mar hulle kan so gou weg wees in di bosse, al is dit maanskijn. Daarom maak ons 'n ander plan. Di mopani-bome is 'n soort fan

[p. 28]

wilde terpentynboom, dis fol gom wat nes terpentyn is. En omdat di olifante gedurig di toppe fan di bome affreet, het hulle gewoonlik n lauge regop stam, soms fan 40 tot 50 foet hoog; mar bo is hulle stomp en hol fan binne, met een of meer gate fan on ler, denkelik waar di reenwater uitloop wat bo in reen. As 'n mens nou onder in so'n gat fuur maak, dan trek dit nes 'n geut, beter as enige skoorsteen, binne in so'n boom op, en di gom maak dat net nou so'n héle boom fan binne an di brand is, terwijl di fuur bo bij di punt en bij di stomp punte fan di takke uitslaan. So'n boom brand dan amper di hele nag, en fal naderhand om met 'n geweldige slag.

[...] is di pragtigste fuurwerk en illuminasi wat ons ooit gesiin het. En dis meteen 'n middel om di héle omtrek te ferlig en leeus en andere ongediirtes weg te hou. Di enigste gefaar is, as so'n boom omfal, dan kan hij di droge gras in di omtrek an di brand steek. So het ons al froeger in di nag moet opstaan om fuur dood te slaan. Daarom het ons di aand eers 'n plek rondom di wa los gebrand, en toen skoon gebrand onder di bome rondom, so fèr as ons wou illumineer. En toen kiis ons elkeen fer ons 'n paar bome en steek dit an, om te kyk wi syn di mooiste brand. Dit had ons al meer aande gedoen, sodat di Boesmans en Umsalomi gen lont ruik wat ons doel was ni. Ons maak mar of ons dit doen fer pret, mar ons hoofdoel was om te kan siin as di spul di nag wil weg loop. Tog het ons ni 'n lekker di nag gehad ni.