Di koningin fan Skeba, of Salomo syn oue goudfelde in Sambesia

I. Di Witte Koningin en di Swarte Towerdokter.

Skemerdonker by Wilson syn graf te Simbabwe. - Alleen langs di Aandfuur by di Wa. - ni Freemde Besoeker en nog freemde Stori. - Di Swarte Kaptyn bo op, en di Witte Koningin onder di Kop.

Dit was al skemerdonker. 'n Donderweer broei an di lug, wat bedek was met 'n digte fliis fan fyne wolke. So nou en dan fal 'n enkele grote druppel, nes enkele trane, bo uit di lug. Ongemerk was di son ondergegaan, en begin duisternis di aarde te bedek. Di lug was stil en swoel. Hiir en daar sing 'n kriki, en tussenin steun 'n uil.

Ek was in mymering ferdiip, terwyl ek daar by di graf fan Majoor Wilson en syn dertigtal helde sit, wat same met hom gestry het en gesneuwel is. Ek had enige farse wilde blomme gepluk en ingefleg in di blomkrans wat daar reeds ferwelk leg op di eensame graf tussen di boufalle fan Simbabwe.

In myn sakboeki had ek 'n gedig geskrywe op di heldegraf. Di laaste ferse kon ek nog skaars siin om te skrywe. Ek was moeg, want ons was di oggend om 9 uur daar gekom, en di héle dag was ons besig om di grote onregelmatig ronde gebou te besiin, op te meet, en portiette daarfan te neem.

Toen ek tot my self kom roep di donker my om met di foet- pad, deur di rewines en graniitrotse, terug te gaan na di wa toe, wat langs di hoge en dikke muur fan di oue reusegebou staan, onder di grote bome en tussen di hoge gras. Di bopunte fan di pale rondom Wilson syn graf, wat hulle afgesaag het, neem ek mê fer brandhout onder myn arm, fer ons aandfuur.

Ek kry di wa daar glad alleen. Henni, ons wadrywer en tolk, had ons na Umgabe, di kaptyn bo op di versterkte kop gestuur, met 'n mooie feulkleurige wolkombêrs en nog enige klyne persentjiis, om hom te pols of ons wat fan hom of fan syn volk kon ferneem omtrent di oue boufalle; en hy was tot myn verwondering nog ni terug gekom ni. Neef Gideon en Neef Hendrik het teen di aand deur di ruwe berge tefoet geloop na di Sendingstasi Mongester, omtrent 5 of 6 myle af. En wat my di meeste ferwonder was dat Klaas, ons klyne Koranna lyer, nog ni gekom was met ons osse ni.

Hoe dit sy, ek kom skemerdonker by di wa, en begin 'n fuur te maak, en sit 'n ketel water op om té te maak fer ons aandéte. Ek sit toen eensaam by di

[p. 2]

fuur. So nou 'n dan fal daar nog 'n grote druppel uit di lug, en klagend hoor ek di uil steun.

Naderhand hoor ek Klaas ankom met di osse. Met heel wat moeite fang ons twe di osse tussen di tamboekigras, wat daar 12 foet hoog groei, en ons binde hulle an di bome fas naby di wa; want hiir dwaal nog enkele leeus rond. Nou sit Klaas en ek allen by di vuur. Dis al pik donker. Ek fra fer hom, waar hy so laat gebly het. Hy sê, hy het hom so baing ferwonder o'er di grote oue geboue, dat di osse uit di hande geraak het, en hy het hulle skaars in di hande gekry foor donker.

Terwyl ek nog met hom praat, hoor ek 'n geritsel in di struike en hoge gras. En hiir kom 'n kaffer half kruipende uit fan di kant van di rewine. Bangerig kom hy lanksaam nader. Nog 'n end fan my af fal hy neer en kruip op hande en foete nader, en ‘konsa’ al di tyd, waarfan ek net ferstaan ‘Umkosi! eǹ Kosi!’ Toen hy 'n paar tré fan my af was, wys ek hom met tekens dat hy mar kon opstaan. Toen siin ek an di snoer met ‘dolosse’ om syn nek en di gord met houtjiis en worteltjiis om syn lyf, dat dit 'n towerdokter was, so oek an di fére in syn hare. Hy had 'n bos asgaaie, wat hy foor myn foete kom neerlê.

Ek wys hom toen hy moet mar gaan sit, en hy gaan 'n endji fan di fuur af sit. Mar daar was onrus en frees op syn gesig, hoe ek oek al perbeer om fer hom

REISWA TEEN DI SUID-OOSTE MUUR VAN SIMBABWE.

gerus te maak met tekens. Klaas ken di Koranna en Makkatees-tale, en ek sê hy moet perbeer om met hom te praat Mar hulle kon makaar ni ferstaan ni. Ek laat hom toen 'n stuk kos gé en hoewel eers agterdogtig, tog was di honger fer hom baas, en begin hy naderhand te eet.

Wat was ek bly toen ek weer foetstappe hoor, en siin dat dit Henni was. Ek fra fer hom waar hy dan so laat gebly het. Syn antwoord was, di kop is baing hoger as 'n mens denk, en jy moet met 'n slingcrende foetpadji tussen di grote graniit rotse en oue forte opklim. En toen hy bo kom, had di Kaptyn net 'n Raad, sodat hy hom ni dadelik kon siin ni. Daar was 'n héle rumoer, wat hy ni kon uitfinde wat dit betéken ni. Hy het naderhand di persénte an di Kaptyn gegé. Mar omtrent di oue rewines en forte kon hy niks uit di kaptyn of syn folk kry ni. Party sê Molimo of Mosimo's (di Opperwese of di geeste fan di foorfaders), het dit gebou, en so meer. Mar ferder wil hulle niks openbaar ni; hulle sê mar: dis baing oud; hulle faders syn o'ergrootfaders, baing fer agteruit, het dit so hiir gekry. En di fraag of hulle dan ni weet of hiir iwers oue gedenkstukke of so begrawe of ferberg is ni, sê hulle mar: ‘Né, ons is bang, ons het ni gekyk ni.’

Terwyl hy my nog syn befindings bo op di kop medeel kom ons twe maters oek terug van Morgester

[p. 3]

af, en breng my 'n paar pragtige tamatiis mé, en fertel ons, dat daar so'n mooie tuin is en dat Eerw. Louw en syn frou di follende dag by ons sou kom kuier en fer ons 'n mandji groente sou stuur; want hulle had 'n pragtige tuin. Dit was 'n welkome tyding, want ons had toen al 'n 2 of 3 maande gery sonder groente, en ons was almal al half siik van di pure wild-flees en biskuit.

‘Arri, kyk, u het geselskap gekry!’ sê Neef Gidion, half fragend.

‘Ja’ was myn met antwoord, ‘mar ek kon hom ni praat ni. Heeni is oek mar netnou eers gekom. Ek kan siin hy is 'n towerdokter. Henni moet nou eers perbeer om met hom te gesels.’

Ek laat toen fer Henni tolk, dat hy ni hoef bang te wees ni; (want hy kyk ons mar aldeur met agterdog an, en soos 'n os raas, skrik hy en kyk èwe ferfaard om); hy moes ons mar fertel wi hy is, waarfandaan hy kom, waarheen hy gaan, en so meer. En in kort kom syn stori hiirop neer: dat hy al lank towerdokter was fan di Kaptyn Umgabe hiir op di kop. Mar nou is daar 'n kind van di Kaptyn bo fan di style krans afgefal, en dadelik het hulle fer di Kaptyn wys gemaak hy het di kind getower. Di Kaptyn het toen 'n ander towerdokter laat kom fan Garimbila, 'n naburige Kaptyn af, en di het fer hom ‘uitgeruik.’ Mar hy het dit betyds agter gekom en geflug, en hiir in di rewine weg gekruip, om vannag te flug. Mar ag, waarnatoe? Morre sal di kaptyn tog mar 'n hele impi uitstuur en hulle sal ferhom opspoor en dood steek.

Ons sê hom toen hy moet mar by ons bly, ons sal fer hom beskerm. Hy sê toen: ‘Né, di Kaptyn sal fer julle almal dood maak.’

Ek fra fer hom of hulle dan ni gehoor het hoe ‘di mense’ met Lonbengula gemaak het ni en of hulle ni weet fan di ‘Meksim-kanonne’ wat so finnig skiit ni.

Hy sê ‘Ja, ons het gehoor, di mens laat somar fuur uit di lug uit fal, en di kanon hy skiit somar fan son-op tot son-onder, sonder moeg worde.’

Ek wys hom toen myn rewolwer en fra fer hom of hy denk di dingetji kan oek so skiit? Hy skud syn kop. Ek wil hê, hy moes dit in syn had neem, mar dit wou hy ni. Ek hou toen di rewolwer na di muur, wat deur di fuur verlig was, en skiit al 6 skote kort na makaar af teen di muur. En so lank as ek skiit sê hy op syn taal: ‘Dis hy di! Dis hy di!’ Ek fra hom toen, of hy denk dat Umgabe syn folk sal staan foor di ding, want ons het elkeen so éne. Toen kry hy moed en begin te glo, dat ons fer hom sal kan beskerm.

Ons kom toen onder makaar o'ereen om hom folle beskerming te belowe, mar dan moes hy ons alles wys en fertel van di oue rewines, en laat hom dit fertolk.

‘Au!’ roep hy uit, ‘Umgabe sal fer ons almal dood maak. Net mar di kaptyn en ek weet alles daarfan. Fan fanmélewe af is dit so, net di kaptyn fan di kop en syn towerdokter weet di gehyme fan di di plek. Mar as ons dit an imand anders openbaar, dan word ons dood gemaak.’

Ons ferseker hom toen dat fer hom niks sal o'erkom ni; hy moet mar fer ons alles fertel en gaan wijs. Mar dit het baing moeite gekos, en ons moes hom eers dryg, dat ons hom an di kaptyn sal o'ergé as hy ni alles fer ons fertel en wys ni. Toen fertel hy ons wat folg:

‘Myn fader het fer my fertel, dat myn fader syn fader fer hom fertel het, baing mane agteruit, meer dooie mane as ek kan sê, dat hiir eenmaal “Abalanga” (witte mense) gewoon het met lange hare. En hulle het 'n witte koningin gehad, met baing lange hare, wat tot amper op haar foete gehang het. En toen is hiir ander witte mense gekom fan di grote water af, waar di son opkom. Hulle het gekom met wonderlike pakt osse, ni nes ons osse ni (kaméle), en hulle het baing limbo en koper en krale gebreng. Hulle het di grote krale met klip-mure en klip-dakke gebou. Hulle het baing asgaaie en pyle en sawels gehad, en hulle was fer ons nasiis baas om te feg, en het fer ons slawe gemaak. Hulle het fer ons gate laat grawe in di grond om “Isipsi” (goud) uit te haal. Di witte mense het di grote klip krale gebou, so hoog soos di bome, en hulle het baing mane in di land gewoon.

Mar naderhand het ons opstandig geworde, en baing nasiis het gekom fan di andere kant fan di grote rifiir (Sambesi), en andere nasiis fan di grote Soutpanne af, waar di son ondergaan, het oek gekom, en hulle het almal fer ons kom help. En toen het ons di Abalanga hiir fas gekeer, en gif in hulle water gegoi, en hulle grote krale ferbrand. En dat hulle ni weer moet kom ni, het ons sofeul as ons kan, hulle krale afgebreek en di gate fol grond gegooi.

Naderhand is hiir toen weer andere mense gekom fan di grote water af, wat amper nes witte mense is, met lange hare, mar hulle was ni heeltemaal wit ni (Arabire en Portugése). Hulle breng fer ons lange asgaaie en baing limbo en krale, en hulle neem “Isipsi” weg, wat ons was uit di rifiirsand uit. En na hulle kom di Matabeles, en maak fer ons dood, en neem ons fé en frouens weg, en wil fer ons slawe maak. Daarom woon ons nou bo op di koppe, in di skanse. En dis di waarhyd wat ek nou fer julle fertel het.’

Ek fra toen fer hom: ‘Mar wat is fan di witte koningin geworde toen julle faders hiir-di stad ferbrand het?’

‘Ons weet, ni,’ sê hy. ‘Party sê sy het geflug na di berg Fo ra, daar fêr waar di son saans gaan slaap Want tot daar oral het di Abalanga “isipsi” gegrawe. Mar party sê, sy is in 'n grote huis onder di kop ingegaan met di witte jong nois wat altyd by haar was, en dat hulle nog altoos onder di kop woon. En ons denk oek so.’ -

‘Waarom denk julle dan dat sy nog al di tyd onder di kop woon?’ fra ek. ‘Weet julle dan fan grote hol plekke onder di kop?’ -

Hy sit 'n rukki stil met syn hande foor syn gesig. Naderhand sug hy so diip, en begin te soebat, ons

[p. 4]

moet liwers fer hom laat flug; want hy mag ni ferder fertel ni. En syn béwen le hande speul met syn dolosse. Toen ek siin daar is gen ander raad ni, dryg ek hom met di rewolwer as hy weg loop en ni alles nou fer ons fertel ni.

Toen begin hy: ‘Daar bo onder di krans, onder di digte bosse, is 'n grote platte klip en dis di deur fan di grote kraal onder di berg, waar di witte Koningin nog woon. Mar net di kaptyn en ek en 3 indunas weet fan di deur. En al jare net met folle maan, soos ons miliis en ons kafferkoorn ryp is, maar foor ons oes, dan pluk ons eers di rijpste are fan di kafferkoorn en ons maak 7 potte biir, en dan neem ons 'n witte ooilam fan een jaar oud, en midderdag gaan di Kaptyn en ek met dri indunas. Ons rol dan di grote klip weg, en ek slag di bok en sit di 7 potte biir daar fer di witte Koningin en haar jonge nois, en dan gaan ons onder in di flakte, an di foet fan di kop. Dan hoor ons eers so mooi sing onder di kop, en dan naderhand kom di witte Koningin met haar jonge nois uit, almal wit angetrek en met lange hare, en sing-sing klim hulle daar op di grote klip. En as hulle klaar met sing het, dan tel di Koningin haar hande op, en op elke punt fan haar fingers blink nes 'n sterretji, en dan segen sy fer ons: Dat Molimo fer ons moet reen en don en sonskyn gé, en di sprinkhane en di Matabeles afkeer, dat o 's miliis en kafferkoorn moet groei, dat ons bokke en koeie mooi moet anteel en baing melk moet gé, sodat ons kan pap eet en melk en biir drink, en ons frouens oek, en di pikkeniniis (kindertjiis) oek. Mar as ons ni di bok en di biir fer di witte koningin breng ni, dan kom sy ni uit om fer ons te segen ni, en dan huil ons frouens en kindertjiis, en ons fé gaan dood, en di sprinkhane pla fer ons, en di Matabeles kom ons berowe en fermoor. En dis nou di waarhyd wat ek fer julle fertel het.’

Ongelukkig kom daar juis 'n blits en 'n donderslag net kort nadat hy klaar had met fertel, terwijl ons 'n paar woordjiis on der makaar wissel. Ek siin dadelik dat hy ferskrik en ferslage was. Ek fra hom toen: hoe diip hy daar onder in di gat in was; hoe groot dit daarin is; of daar kamers is, en so meer; mar ons kon niks meer uit hom kry ni. Hy skud mar syn kop en sê hy is bang, di witte koningin is kwaad o'er hy fer ons sofeul fertel het, en sy sal fer hom dood slaan met di onweer as hy meer fertel.

Neef Gideon sê toen: dis mar anstellings. Di kaffer het ons 'n boel leuens fertel, en nou is hy bang ons sal di saak ferder ondersoek en dan sal hy fas kom; daarom wil hy ni meer fertel ni.

Ek fra hom toen of hy morre oggend froeg fer ons di plek sal gaan wys waar di ingang is. Hy sê weer: né, hy is bang. Ons maak toen onder makaar plan ons sal hom dwing om ons nou op staande spoor di plek te gaan wys, want anders loop hy straks uit frees fannag weg, Toen di lantêrns angesteek en met di rewolwer in di hand gaan ons agter hom an na di plek toe en laat fer Klaas alleen by di wa. Mar wat ons di nag gesiin en ontdek het, fertel ons follende keer.