|
| |
| |
| |
8 Jakob
It wie al midden maaie, doe't de karavaan út 'e Fenetiaanske Alpen nei de bedelte sakke. De middeissinne skroeide ûnbarmhertich op 'e lange rige folk fan alderhanne slach en soarte. Hoewol't sawat elkenien de ienfâldige pylgersmantel droech mei in grut krús op 'e rêch, wie oan de measten te sjen dat se fan ryk komôf wiene. Se fierden hynders mei, beladen mei reistassen en sealkisten, kochten yn de stêden farske bôle, swiete koeke en alderhanne soarten tsiis en lieten it har op 'e rêstplakken goed smeitsje. Dat wiene de eal- en keaplju, dy't troch de pastoar om it iene of oare fergryp op pylgerreis stjoerd wiene. Sy beskôgen de boetedwaning as in aventoer, dêr't se letter mei pronkje koene.
By de karavaan sleaten har ek lju oan fan in oar alloai, flechtlingen, swalkers en út it kleaster ferballe muontsen, minsken dy't oars net mear te ferliezen hiene as har libben. Sy rûnen mei ûnder de beskerming fan it krús, beaën har tsjinsten oan en ieten as hûnen fan it oerbliuwsel fan de riken. Jonge froulju lieten har meitroanje efter de strewellen en befredigen it hetsige begearen fan manlju dy't foar in amerij it boetelibben ynwikselen foar de al salang ûnderdrukte driften.
De rige hie noch langer west, want de Alpen hie syn tol easke: hynders en minsken, dy't op 'e smelle berchpaden útglieden en skreauwend it ravyn yn stoarten. Mei ferbjustering stoareagen de pylgers de ûngelokkigen nei, sloegen in krús, preuvelen in tal wurden oer de earme siele dy't nea de hilligens fan Jeruzalim sjen soe en setten wer fierder, hoedener as earst.
Doe't de karavaan tusken de lêste heuvels troch slingere, lei dêr yn de flakte de Piave, in rivier dy't hûnderten kilometers noardliker yn de Karnyske Alpen ûntsprong, tusken hege bergen oan wjerskanten troch kronkele, útkaam yn de flakte en op 't lêst útrûn yn de Golf fan Fenetië. Hynder, ezel en minske roeken it
| |
| |
wetter en setten de wurge lea noch in kear oan. Op in ûndjip plak plûnzen se yn de rivier, lieten de hjitte holle deryn sakje en swolgen tagelyk it koele wetter op. In jongkeardel, dy't him yn Bruneck by de karavaan oansletten hie en him útjoech foar kapelaan, rôp dat se hjir oerstekke moasten. God sels soe, lykas foar it folk Israël by de Reade See, it wetter fan de rivier spjalte. En sa soene se feilich de oare kant berikke. Hy rûn in ein de Piave yn oant it wetter him kolkjend by de mul lâns streamde, stiek syn skerpe omheech, rôp de namme fan God oan en sloech trije kear op 'e rivier. By de tredde kear ferlear er it lykwicht. Hy joech in gjalp en wylst de stream him meifierde, draaiend as de deade geiten fan de Joaden yn Dútslân, klommen de oare pylgers ferbjustere by de wâl op. Wer hie de dea taslein, diskear sleepte er in sabeare tsjinner fan God nei syn tsjuster ryk.
‘Dy dwaas,’ mompele Friedrich skodholjend. Hy wachte efkes as socht er om wurden, lei doe de iene hân op it skouder fan Rienk Bockema en de oare tsjin de rêch fan Ygo en sei: ‘In minske sil nea sûnder straf de grutte dieden fan in profeet werhelje. Dat ha jim no mei eigen eagen sjen kind, myn soannen.’
Rienk en Ygo knikten tagelyk, wylst se noch altyd ferstuivere stoarren nei it plak dêr't de fjirtjinde-ieuske Mozes yn de rivier weiwurden wie. Tsjin syn gewoante yn hie de ridder-haadling fan Snits him deljûn ûnder it natuerlike gesach fan harren rêder. It hie Friedrich west dy't de flechtlingen út 'e reboelje fan de stêd wei, troch de doar yn it houten sket fierd hie.
Nei't se in skoft yn it tsjuster sitten hiene oant it leven yn de fierte weistoar, stiek de man in kears op. Syn gesicht mei djippe tearen, dy't as slangen ûnder in lang burd wei omheech liken te krûpen, ljochte op. De brune eagen glimken ûnder stikelige wynbrauwen, like griis as burd en hier. Hoewol't it ljocht fan de kears de hoeken fan de keamer net berikke koe, wie oan meubels en kleden de rykdom fan de wente ôfte lêzen.
| |
| |
‘Wy hawwe op dizze ierde gjin bliuwend hûs,’ sei de man, ‘dêrom reizgje wy moarn mei ús trijen ôf en as jim der gjin beswier tsjin ha, slút ik my oan as pylger.’
Dat wie it iennige wat er dy jûns oer himsels fertelde en doe't er Rienk en Ygo de sliepplakken oanwiisd hie, hearden se him noch lang stommeljen. It resultaat dêrfan seagen se de oare moarns, doe't der nêst har eigen hynders twa ezels klear stiene, de iene mei inkeld in seal, de oare mei folle sealtassen en -kisten. In oere foar't it moarnsljocht trochbriek, hie de rêder har troch de ferlitten strjitten fan de stêd laat. Se wiene in eintsje by de muorre lâns slûpt oant se kamen by in houten doar efter strewellen. Sûnder te sykjen fûn er in ferburgen lûkje, dêr't in skoattel efter siet. Efkes letter skode de doar iepen en seagen se de read opljochtsjende himel boppe de bergen yn it easten.
Yn de wiken dy't folgen, dielde er sûnder te kleien oer ûngemak of wurgens, mei Rienk en Ygo, it swiere pylgerslibben yn de Alpen. Yn de stêden kocht er mear as se foar har trijen nedich hiene en wat se oerholden, ferparte er ûnder it folk dat tekoart kaam. Allinnich tsjin syn beide nijwûne soannen, sa't er sei, liet er him út oer syn rykdom. Hy hie as kristen de iennige yn de stêd west dy't yn it geheim en tsjin in lege rinte jild liende oan boargers dy't it net sa krekt namen. De tsjerke soe him útstjitten ha, as soks bekend wurden wie. Mar no't er derop werom seach, hie de ekskommunikaasje him neat skele kinnen, want wie de tsjerke net foargoed út syn libben wei? Dy útspraak brocht Rienk Bockema yn betizing, want hoe koe in kristen sûnder de tsjerke it ivige heil winne? En boppedat, wêrom makke in minske in pylgerreis, as de tsjerke gjin inkele rol mear spile? Mar doe't Rienk seach dat Friedrich lju fan alderhanne slach oanloek mei syn sêftmoedigens en wiisheid en harren de rie joech dêr't se om fregen, behold er it fertrouwen yn syn rêder.
De pylgers setten swijend fierder, op syk nei in ûndjip plak yn de
| |
| |
Piave. De karavaan slingere as in slang mei de rivier mei. Foarby in skerpe bocht nei it súdeasten ta, stiene in pear klinten. Twa jonges fan in jier of fjirtjin sprongen fan in houten ljedder, dy't tsjin ien fan de muorren stie. Sa te sjen hiene se it gammele ding fan ôffalhout yninoar timmere en tsjinne it har as útsichtpost. Doe't de knapen by de foarein fan de karavaan kommen wiene, makken se in djippe bûging, wiisden earst nei harsels en doe nei in plak yn de rivier dêr't de stream de gong fierhinne ferlern hie. It wie dúdlik dat sy de pylgers in feilich paad wize woene nei de oare kant.
Doe't de karavaan foaroan wifele en de pylgers skrillich nei de rivier seagen mei noch altyd it byld fan de sabeare Mozes foar eagen, sette Friedrich syn ezel oan, rôp dat der ingels út 'e himel by de ljedder delkommen wiene en knikte de beide jonges freonlik ta. Sels folge er harren as earste en wylst de stream om syn ezels skomme, stiek er de beide earms as by in tankbea omheech.
Oan de oare kant fan de rivier helle er in hantsjefol blinkende jildstikken foar it ljocht en joech dy oan syn ingels. De jonges stoarren der mei iepen mûle nei, draaiden har doe hastich om en plûnzen dravend troch de rivier as wiene se bang dat it rynske lean in fersin wêze soe.
De pylgers loeken de wiete brot út, leine dy yn de felle sinne te droegjen en setten nei it skaad fan in espeltsje beammen. Guon joegen har ôf en waarden wei efter strewellen, dêr't se it ûnderlichem ferlosten fan de druk, dy't troch it wetter fan de rivier noch fersterke wie. Oaren hellen proviand út 'e reistassen en begûnen te iten. Rienk en Ygo folgen Friedrich, dy't him in eintsje fierder deljoech ûnder in âlde iik, tichtby de rivier. Hy helle in krûkje út syn reistas en sette dat op in grouwe stien.
‘Ygo, helje do de bôle út myn kiste en bring dy nei Friedrich,’ hiet Rienk, dy't in part fan de proviand op it reservehynder laden hie.
| |
| |
Friedrich skodholle.
‘Brûk dy namme net mear, mar neam my tenei Jakob,’ sei er sêft.
It bleau in amerij stil, doe werhelle Rienk freegjend de lêste namme.
‘Ja, Jakob,’ sei de âldman.
Hy wiisde nei in plak nêst de stien, as teken dat se har dêr deljaan moasten.
‘Oan wa soe ik nei dizze bysûndere oertocht oars myn ferhaal kwyt moatte as oan de beide soannen?’ frege er.
Doe't dy neat seine, ferfette er: ‘Sa'n wûnder is dochs folle belangriker as in brok droege bôle? Jim kenne it ferhaal fan Jakob net, ha 'k al fernommen. Hat hear pastoar it nea hân oer in ljedder út'e himel?’
Yn de lêste fraach klonk spot troch. Rienk loek de eagen ta spjaltsjes as koed er sa better nei de bylden yn syn inerlik sjen en sei: ‘Broer Martinus fan it Johanniter kleaster hat wolris oer in ljedder ferteld, mar ik wit net mear oft it in Jakob wie dy't dêrop klommen is.’
De âldman glimke en sei: ‘Jakob net, want dy siet yn de nederklits, nei't er foar syn broer Ezau flechte wie. Mar doe't er by Bethel kaam, krige er in dream. Hy seach in ljedder út 'e himel, dêr't ingels by op en del gongen. Nei't er de oare moarns wekker waard, naam er in krûkje oalje en geat dy oer de stien dêr't er mei syn holle oplein hie. “Hûs fan God” neamde er dat plak, want dy nacht hiene de bewenners fan de himel him moed jûn om fierder te reizgjen.’
Hy swei en draaide him om nei de stien dêr't syn eigen krûkje op stie. En wylst er dat pakte, seach er omheech nei de iketûken boppe har, dy't as de trimen fan in ljedder in paad nei de himel makken. Doe liet er in reade floeistof oer de stien rinne en sei mei in stim dy't justjes trille fan oandwaning: ‘Dizze wyn fan de werberne Jakob docht net ûnder foar de oalje fan de soan fan Izaäk
| |
| |
en Rebekka. Want hjoed kamen by de Piave twa ingels fan de ljedder, sy rûnen op my ôf en wiisden it paad troch de rivier nei it lân fan belofte. Sy wiene it teken dat Friedrich efterbliuwe moast oan de oare kant fan de rivier en dat Jakob oan diskant út it wetter oprize soe. Fan hjoed ôf hear ik as soan fan Israel wer by it folk fan belofte...’
Syn lûd sakke fuort en de eagen waarden wei efter de tichte teisters as hearde er djip yn him in himelske stim dy't rôp.
‘Soan fan Israel...’ mompele Rienk en om't it ferhaal fan syn reisgenoat wat langer wat betiizjender waard, klonk yn syn lûd argewaasje troch.
De grize holle kaam wer omheech en glimkjend fertelde de âldman fierder, diskear yn kleare taal. Dat er berne wie as soan fan Joadske âlden, dy't him de namme fan Jakob joegen. Hy hie syn mem nea kend en doe't er de jierren hie om it ûnderskied te witten tusken Joaden en kristenen, stjoerde syn heit, keapman en bankier tagelyk, him nei de sjoel dêr't er lêzen learde en de ferhalen hearde fan it folk dêr't er fan ôfstamde. De dei nei't er njoggen wurden wie, stoar syn heit oan de pest en stie er lykme allinnich op 'e wrâld.
‘Ik wie doe in laam tusken hongerige wolven,’ sei er.
Rienk stoarre him mei iepen mûle oan en koe gjin wurd útbringe, Ygo hie de eagen delslein. Hoewol't it ferhaal fan Jakob troch en troch tryst wie, hie syn lûd oan no ta suver optein west as die it him goed dat er syn woartels bleat lei. Mar doe feroare syn hâlding, hy liet de holle justjes sakje en de stim waard leger en ientoaniger. Hy wie mei boargers dy't de pest besochten te ûntflechtsjen, de poarte útgongen. De doarpen dêr't se trochkamen, liken útstoarn. Oeral ferskûlen boerehúshâldings har efter tichte doarren en lûken, deabenaud foar de foarboaden fan de swarte dea. Underweis smieten syn reisgenoaten him, as wied er in hûn, brokken bôle ta. Op 't lêst krige in troud pear, dat al op jierren wie en foarnamens útstriele, meilijen en beskôge him as harren
| |
| |
húsdier. Yn in stêd, dy't folle noardliker lei, setten syn baas en de frou har ta wenjen. Him waard in plak tawiisd yn de stâl, dêr't er de hynders fersoargje moast. Doe't er him deljoech ûnder har gesach en trou syn wurk die, krigen se nettsjinsteande syn Joadske komôf ek each foar syn minsklike kant. Fan in hûn koe sels de paus gjin kristen meitsje, mar fan in Joadsk bern wie soks it besykjen wurdich. Se joegen him in oare namme, Friedrich, en stjoerden him nei it kleaster. De muontsen, dêr't er les fan krige, stiene fersteld fan syn kennis, mar bûgden dy krêftich om nei harren eigen lear. Sa liet er him ûnderdompelje yn it hillige wetter fan de tsjerke en doe't er net tsjinaksele, dripte de pastoar him ek noch it wetter fan de hillige doop op 'e foarholle.
‘Sa ha se my foar it libben tekene,’ flústere er.
Hy draaide de holle nei de Piave en glimke.
‘It wetter fan de rivier hat my wer Joad makke,’ sei er fleuriger, ‘mar it hat in libben lang duorre.’
Doe't er fierder fertelde, sakke syn stim op 'e nij. Utsein syn geslacht, dat tekene wie troch de besnijenis, wied er frij fan alle Joadske smetten. Troch de measte boargers waard er priizge om syn kristlike libbenswannel en nei't syn pleechâlden fluch efter-inoar stoarn wiene, erkende sawol it stedsbestjoer as de geastlikheid him as erfgenamt. Mar dochs! Hoewol't er as ryk keapman opklommen wie nei de heechste trimen fan de stedsljedder, fielde er allegeduerigen de jaloerske eagen fan lju dy't syn komôf net ferjitte koene. Sels libbe er yn twa wrâlden, om't it de geastlikheid net slagge wie de Joadske boarne yn him folslein ôf te damjen. Nei in jier ferkocht er al syn besittings, teach nei Speyer oan de Ryn en boude yn dy stêd in nij bestean op. As keapman-jildsjitter naam er wraak op 'e tsjerke, mar om't dy nea efter it geheim fan syn twadde berop kommen wie en hysels syn Joadsk komôf ferburgen hold, waard er net útsletten fan it ivige heil.
‘Mar fan hjoed ôf oan mei elkenien it witte,’ sei er, ‘en jim binne de earsten.’
| |
| |
Hy pakte it krûkje fan de stien en hold it omheech.
‘De wyn dy't ik fergetten ha as teken fan myn omkear, sil ik no drinke,’ sei er.
Hy lei de holle yn de nekke en naam in slok. Doe sette er it krûkje foar Rienk del en nei't er in bôle út 'e reistas pakt en yn trijen ferdield hie, begûn er te iten.
Rienk Bockema stoarre nei it krûkje foar him, dêr't de bylden fan it ferhaal dat er krekt heard hie, omhinne sweefden. En wylst er út alle macht besocht dêr oardering yn oan te bringen om te begripen wêrom't harren âlde reisgenoat fan Friedrich Jakob wurden wie, kamen oare bylden op, dy't har mei de earste mongen: de deade geiten yn de rivier, de fergiftige boarnen, de Joad yn de herberch, de kastlein dy't him derút reage, de flechtsjende Joaden dy't fan har reistassen ferlost wurde moasten, de reboelje yn de stêd en de helpende hân troch de iepening yn it sket. En dyselde hân wie fan in Joad?
Hy koe it net befetsje, besocht de bylden te ferdriuwen, ien foar ien yn it krûkje te triuwen, mar om't se trochinoarhinne rûnen, dijden se út en koed er se net troch de iepening krije. Doe riisde er oerein, griep de skerpe en sloech dêrmei it krûkje oan diggels. Ygo sprong op as wied er rekke.
‘Hear,’ mompele er, ‘wy binne op pylgerreis... It is gjin krúsfeart... ik bedoel, der meie gjin deaden falle.’
Jakob siet noch altyd op 'e hompe bôle te kôgjen. Doe't er de mûle leech hie, kaam er ek oerein.
‘Ik begryp it,’ sei er sêft, ‘mei ik ferwachtsje dat jim respekt opbringe foar in bedrager? Jakob dy't syn kristen-bruorren salang útrûpele en foar de gek holden hat?’
Hy bûgde djip, wiisde nei de ezel, beladen mei syn besittings, en sei: ‘Ferjou my, alles wat fan my is, kinne jim oer beskikke... Ygo hat gelyk, wy moatte yn frede fierder.’
Doe't er op 'e ezel fuortried, kaam de karavaan wer yn beweging.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd