|
| |
| |
| |
15 It boek fan de libbenen
It wie heechsimmer en de lucht boppe de heuvels op it eilân Rhodos trille yn de hjitte middeissinne. Tusken de donkergriene beammen ljochte it brúngiel fan de ierde op, stiennen en fertoarre gers yn in iensume oarde, dêr't in keppel skiep noch wat te fretten socht.
Op 'e noardpunt fan it eilân lei de stêd mei deselde namme. De mânske muorre mei de kantelen lei as in machtige heite-earm om de gebouwen en klinten hinne. Oan de bredere strjitten stiene de grutte wenten fan de Johanniter ridders; de lytse húskes fan de ienfâldigen, de measte yn tsjinst fan de ridders, ferskûlen har yn de bedelte. Boppe alles út stiek it massive paleis fan de grutmaster fan de Johanniter Oarder, de machtige hearsker oer it stoflike en geastlike libben fan tûzenen.
Hy seach der op ta dat de ridders yn earmoede en sûnder begearte nei it froulike fleis libben; oan him wiene se hearrich en syn befel om it krús tsjin de Turken te beskermjen, wie net allinnich wet, mar rôp ek in hillich fjoer op.
Yn de haven leine, behalven de galeiskippen fan de ridders, ek de koggen en hulken fan de Ingelske float. Se wiene tydlingswei tusken de pieren trochfearn, foarby de hulk fan admiraal Thomas Ridley, dy't grutsk de skou ôfnommen hie.
‘It is him slagge de float op sa'n lange reis byinoar te hâlden en dat mei in wûnder hjitte,’ hie Sierk Ekinga tsjin Rienk sein.
De kogge fan Gosse Doedes wie as ien fan de lêste skippen de haven yndreaun. It wie nei it ferdwinen fan Djurre Meines net slagge om wer oan de kop fan de float te kommen.
Rienk Bockema siet foar Juw Juwinga oer, oan in tafel yn de skimerige taap fan de havenherberch. Sa no en dan naam er in swolch út 'e kanne wyn, dy't in jongfaam mei in fleurige reade
| |
| |
jûpe oan brocht hie. Hy folge har allegeduerigen mei de eagen, dronk har froulikens yn, tagelyk mei de swolgen wyn en besefte wat er yn de ôfrûne moannen mist hie.
‘Harkest noch wol?’ frege Juw.
Hy knikte en sei om te bewizen dat him neat ûntgien wie: ‘Dus jim ha it seil wer meitsje kinnen nei it needwaar foar de Portugeeske kust.’
‘Ja, dat wol, mar de skipper hie skjin syn nocht fan it aventoer en woe mei alle geweld werom. Ik ha lang op him ynprate moatten en úteinlik joech grou jild de trochslach. Oars hie 'k my al lang wer sitten te ferbiten op 'e stins yn Boalsert.’
‘Hiest de tosken ek nochris yn Walle Galama sette kinnen,’ spytgnyske Rienk.
‘Dy heiden! Hy hat it troffen dat ik by Ysbrechtum yn plak fan him, dy ûnder de punt fan it swurd hie, oars wie it him dwers troch de hals gongen.’
In kâlde rille rûn Rienk troch de lea en om't er bang wie dat de gefoelens omheech kroepen nei it gesicht, sette er de kanne oan de mûle en dronk dy yn ien kear leech. Yn syn ferbylding fielde er wer it swurd fan Juw op 'e kiel, hearde er syn eigen smeekjen om yn libben te bliuwen en seach er himsels op 'e kogge, doe't er nei de ferdwining fan Djurre Meines, it swurd earst op it boarst fan Minne sette en dêrnei op dat fan de oaren. Hoe faak hie de dea him yn de lêste moannen út 'e see wei net oangniisd? Earst troch it ferhaal fan Sierk Ekinga oer de slach foar de Flaamske kust, doe yn de stoarm en letter nei de ferdrinking fan de Himmelumer. Wêrom wied er op see mear mei de dea dwaande as mei it libben?
‘Do bist net botte praatsk,’ sei Juw ynienen.
Rienk liet de kanne bonkend op it hout telâne komme en seach syn meistrider út 'e eachhoeken wei oan. Hy wie net fan doel om te fertellen wat him dwers siet, mar no't Juw sels oer it swurd begûn wie...
| |
| |
‘Ik ha myn swurd ek brûkt,’ sei er, ‘oan board fan de kogge, twa kear...’
‘It sil net om 'e nocht west ha.’
It klonk ûnferskillich, mar de hâlding fan Juw feroare op slach: hy lei de earmtakken op 'e tafel en bûgde justjes nei foaren.
‘Dat wie it wol,’ sei Rienk, ‘it hat neat jûn.’
‘Soa... wie der spul oan board?’
Rienk bûgde safier oer de lege kanne hinne dat syn gesicht deunby dat fan Juw wie en flústere: ‘Ik fertel it dy net om 'e nocht, Juw Juwinga, men moat net mei de dea spotte...’
En wylst Rienk de holle wat werom loek, begûn er te praten: ‘Ik sil dy it ferhaal fan de earste kear besparje, dat wie al oan it begjin fan de reis, doe't wy noch net iens op 'e Theems foeren. De twadde kear doe't ik it swurd loek, hie de dea al ien nei de djipte lutsen, Djurre Meines... Hy wie de bêste, fûl en tûk, foar dea en duvel net bang. Mar dochs, syn tonge wie sa skerp as in mes en hy sette himsels fier boppe de oaren. Se neamden him al gau de Fryske admiraal. Nei it needwaar foar Portugal begûn it op 'e kogge te broeien oant de bui by it dobbeljen losbriek. Djurre joech mei syn mes ien fan de maten in jaap oer de earm. Dy nacht, doe't Minne wacht hie, ha se him oerboard kipere, teminsten...’
De doar fan de herberch gong iepen en in ploech drok pratende en laitsjende seelju kaam de taap yn. Noch foar't se oan de lange tafel skoden, meneuvelen se nei de jongfaam dat se toarst hiene. It gesicht fan Rienk Bockema ferloek en mei de eagen folge er de lichte trêd fan it frommes as woed er har net ôfstean oan de nijkommers.
‘En doe?’ frege Juw. ‘Hat ien de moard opbychte?’
Rienk draaide it gesicht werom en skodholle.
‘De oare moarns wist gjinien wêr't Djurre keard wie, Minne ek net. Doe't ik him it swurd op it boarst sette, pipe er dat er in skym sjoen hie. It moast de Himmelumer west ha, sa dronken as
| |
| |
in bist. Hy wie nei foaren lavearre en by it kastiel opklommen. Doe moat er dêr op 'e râne stien ha, nei alle gedachten om te pisjen.’
‘En ynienen wied er fuort,’ sei Juw glimkjend.
Rienk knikte.
‘Doe't ik mei de punt fan it swurd it wammes fan Minne iepenskuorde en in skram op syn boarst tekene, âle er as in baarch. Hy hie wol in plûns heard, mar der swommen dy nacht geregeld dolfinen om de kogge, woed er ha.’
‘En syn maten?’
‘Dy leine te sliepen, seine se en fierder sweien se as it grêf, ek doe't se it swurd op it boarst krigen. Dat makke my poer en dy Minne hie 'k dwers troch it hert stutsen, as er net...’
Syn stim sakke wei. Juw bûgde noch fierder oer de tafel en frege:
‘As er net...?’
‘By de hillige memmeskurte fan Marije sward hie dat de skym weromkommen wie,’ flústere Rienk, ‘mar... it wie in skym dy't sweefde en om ferjouwing frege foar de oanfal mei it mes... en foar de twadde kear waard er wei, no sûnder plûns, mar ûnder in ysbaarlik gnizen...’
Yn it swijen dat folge, klonken de skatterjende úthalen fan de seelju oan de lange tafel. Ien fan harren hie de earm om de mul fan de jongfaam slein en loek har op 'e knibbels. Se wrotte har oerein, wylst se mei de flakke hân de oantaaster op it gesicht kletste.
Rienk spytgnyske: ‘Dy hat it by har ferbruid.’
‘As manlju lang op see binne, reitsje se út it lykwicht,’ sei Juw.
‘Dan slacht sa'n wyfke har der wol wer yn...’
Juw skodholle.
‘Ik ha it oer dy, Rienk Bockema... in kogge kin in lykkiste wurde, as manlju net geregeld har driften útwierje en sa it libben wer priuwe. De libbensdriften ferjeie de tinzen oer de dea. Hoe lang is it lyn datst dyn bloedeigen swurd brûkt hast?’
| |
| |
De fraach brocht by him de herberch yn it sin, oan de râne fan Londen, doe't er him dronken op dy hoer falle litten hie.
‘Foar't wy fuortfoeren,’ sei er ûntwikend.
‘No dan!’
Rienk stiek de lege kanne omheech en joech in gjalp. Hy seach de reade jûpe op har tafel ta swieren en wylst him it ferhaal fan Sierk Ekinga oer Mary Thetford en de frouwe fan Salisbury troch de holle spile, betocht er syn eigen oanfal. Doe't se by him stie, naam er har hân, lei dy op 'e tafel en bûgde de holle nei har skurte. Mei de oare hân taaste er yn de ponge, helle in pear sulveren munten foar it ljocht en lei dy op har hân. Doe't er de eagen opsloech, glimke se him knypeagjend ta.
Dy nacht liet er it swurd yn har sakje en de libbensdriften ferdreauwen de dea nei de tsjustere djipte fan syn siel.
De oare deis brochten stâlfeinten út 'e stêd hynders nei de haven, foar elke kogge en hulk safolle as it tal ridders oan board. Se holpen de Ingelske en de beide Fryske oanfierders, dy't yn folle wapenrêsting wiene, yn it seal en sleaten har doe rinnend efter de staasje oan. Under lieding fan admiraal Thomas Ridley en mei opstutsen kleurige findels, gong it nei de havenpoarte. De tsjustere trochgong like mar lyts tusken de beide rûne tuorren, bekroane mei brede kantelen.
Rienk Bockema draaide it gesicht, wylst er nêst Sierk Ekinga ried, nei de herberch dêr't dy nacht yn in tsjustere hoeke fan de boppeferdjipping it klopjend libben fan Rosine yn him oerfloeid wie. Efkes miende er in skym fan har te sjen, efter in lyts bôgefinster nêst de doar, mar hy koe troch it swiere harnas gjin teken fan begryp jaan.
Nettsjinsteande it tsjuster fan de trochgong yn de poarte, belibbe er de fiktoarje om, as ien rjochte staasje fan manlikens, troch te stjitten yn it libben fan de stêd, dy't se ferdigenje soene tsjin de Turkske oantaasters fan it kristlike leauwen. Hy bûgde sûnder
| |
| |
erch foaroer, doe't er ûnder de lege poarte kaam. It lûd fan de hoeven ketste tsjin de tsjokke muorren werom, folle de hiele romte en rôp de ferbylding fan de striid op. Oan de oare kant fan de poarte baaiden de gebouwen wer yn it felle ljocht. Ploechjes manlju stiene hjir en dêr op houten stegers en mitselen fierder oan de ferheging en ferbreding fan de stedsmuorre.
‘Alles wiist der op dat de grutmaster mei gauwens de Turk ferwachtet,’ hearde er Sierk sizzen.
Foar harren riisde it paleis op, in mânsk gebou mei op 'e hoeken kante tuorren. De finsters yn de muorren liken út 'e fierte wei lyts, net grutter as de kantelen om de hiele festing hinne.
Se kamen op in plein mei oan wjerskanten it beweech fan folk by kreamkes mei keapwaar, meast kleurige fruchten dêr't Rienk it bestean net fan wist. Oan de rjochterkant stie in gebou, dêr't nijsgjirrige gesichten yn it fjouwerkant fan de finsters skimeren. Twa manlju, yn in swart kleed mei in wyt krús op it boarst, droegen in frou dy't sels net mear rinne koe, troch de iepen poarte it gebou yn.
‘Dat sil it hospitaal fan de Johanniters wêze,’ sei Sierk.
It wurd ‘Johanniters’ trof Rienk as in ûnferwachte stjit yn de striid. Hy rekke efkes út it lykwicht, fun gau wer hâldfêst by muonts Martinus fan it Johanniter kleaster yn Snits en besefte dat de ridders fan Rhodos en de muontsen fan Snits ta deselde oarder hearden. Wêrom praten se op 'e float oant no ta allinnich oer de grutmaster en syn ridders? Of hiene de reade wyn en it ljochte fleis fan Rosine syn geast sa yn beslach nommen dat der gjin plak mear wie foar kleasters? As út 'e dize kaam him wer in les fan broer Martinus yn it sin, oer de skiednis fan de Johanniters. De oarder wie ûntstien yn it Hillige Lân, doe't de krúsfarders Jeruzalem feroveren. Oan de ein fan syn ferhaal fertelde Martinus oer in eilân yn de see, dêr't de Johanniters hinne gongen, nei't de kristenen út Jeruzalem ferjage wiene.
‘Johanniters dus,’ brocht er syn prakkesaasjes ûnder wurden,
| |
| |
‘wy bringe se werom nei it Hillige Lân.’
‘Wat seist?’ frege Sierk.
Mar Rienk joech gjin beskie. Hy sette it hynder oan en ried, wylst er yn ferbylding in grutte fiktoarje belibbe, de strjitte yn dy't stadichoan oprûn nei it paleis fan de grutmaster.
Op it binnenplein fan it paleis namen de stâlfeinten de leie wer oer, holpen de ridders fan it hynder en fierden de bisten ûnder de bôgen troch nei de stâl. In Johanniter ridder, yn itselde swarte habyt as de beide sikebruorren by it hospitaal, wonk de gasten him te folgjen en klossend en kriezend gong it efterinoar by in stiennen treppen op, dy't útkaam ûnder in brede bôge.
Doe't Rienk Bockema boppe wie, besocht er út alle macht it hymjen yn betwang te hâlden. Net allinnich it swiere harnas lei him swier op 'e lea, mar ek de lange nacht mei Rosine hie mear krêft út him sûge as er tocht hie.
Mei grutte eagen seach er om him hinne, nei de stiennen flierren dêr't se oerhinne klosten, de swiere balken fan de hege soudering en de tsjokke muorren dêr't sels de swierste stoarmraam net trochhinne bûkje koe.
Oan de ein fan in brede gong swaaide de swarte ridder twa doarren iepen en rôp wurden dêr't Rienk inkeld in namme út opheinde: ‘Raymond de Berenger.’
Op 'e troan, alhiel oan de ein fan de grutte seal, bûgde de grutmaster justjes de holle. Oan wjerskanten sieten op swiere houten sitten syn folgelingen, ridders en prysters, allegearre yn it swart. De wite krusen op it habyt en de earnst op 'e gesichten fersterken noch it steatlike fan de seremoanje.
Rienk stie midsmank syn meistriders, middenyn de seal, tusken de beide rigen Johanniters yn. Hy seach hoe't admiraal Thomas Ridley nei foaren gong, bûgde en op syn gefolch wiisde. De pear wurden dy't er spriek, koed er neikomme: kening Edward III fan Ingelân stjoerde syn moedichste striders om mei de Johanniter ridders it swurd tsjin de Turken op te nimmen.
| |
| |
Wer knikte de grutmaster. Syn smel gesicht, dat troch it sinneljocht út in sydfinster wei trochskinend like, spriek deselde earnst út as de wite krusen rûnom. De swiere stim, dy't alhiel net by syn meager stal paste, wjerkeatste krêftich yn de holle romte. It wiene deselde lûden dy't de pastoar fan Snits by de mis brûkte en wylst Raymond de Berenger syn Latynske taspraak inkeld hold foar it eigen folk, doarmen de tinzen fan Rienk fuort nei wêr't er sels weikaam: de stinzen yn de strjitten fan Snits, de romten fan it Johanniter kleaster op it Noardeast en de hearekeamer yn Rodenboarch. De bylden dy't by him boppekamen, ferskrompelen by de oerweldigjende yndrukken dy't er hjoed yn de stêd opdien hie. Wylst er nei de grutmaster seach, heech op syn troan, kaam it bûgde stal fan Bocke Doedinga him foar eagen.
‘It sil oars, heit,’ mompele er, ‘wachtsje mar as ik werom bin. Rodenboarch sil heech boppe alles útrize.’
Tagelyk seach er heit wer by de hurd yn de hearekeamer sitten, in tekken om de skouders, de earm om him hinne en oandien harke er nei de swakke stim út 'e djipte fan syn binnenst wei: ‘Myn jonge, striid de goede striid foar de hillige tsjerke, mar as it heal kin, sparje it libben fan ûnskuldigen, want sy hawwe lijen en dea net fertsjinne.’
Dea... soe heit noch libje? En op 'e nij krong de dea, sels troch de tsjokke muorren fan it paleis en it swiere harnas hinne, yn syn siele troch.
Wylst de geastlike fan de float, Harold Whitney, nei de taspraak fan Raymond de Berenger de belangrykste parten yn de eigen lânstaai oersette, waard Rienk hinne en wer skuord tusken de machtige festing fan Rhodos en it wiffe libben yn de stins Rodenboarch. Op Rhodos hied er oant no ta inkeld fan it libben preaun, mar de earnst op 'e gesichten fan de Johanniters spriek fan in kommende striid op libben en dea.
Ut 'e sinnen fan Harold Whitney, dy't er yn syn eigen stadige sprektrant de romte yngalme, heinde er op dat de krigers fan
| |
| |
Moerad, de Turkske sultan, de iene stêd nei de oare feroveren en dat de Turkske galeiskippen as miuwen út 'e see wei delsaaiden op 'e eilannen ûnder de kust. Net dat er bang wie foar de striid, want as skyldfeint fan Walle Galama hied er him fakentiden ûnderskieden troch syn moed. Mar de dea yn in fier lân, noch slimmer yn de djipte fan de see, jage him de grize oer de lea.
Nei't Rienk Bockema it harnas wer ûnder de koai yn it efterkastiel skood hie, dreau de ûnrêst him fan board en doarme er allinnich troch de stêd. Hy pandere, no sûnder de swiere lêst fan de wapenrêsting, ûnder poarten troch, stiek pleinen oer en bleau in amerij foar de iepen doarren fan it hospitaal stean. Hjir waarden dus de siken fersoarge, faaks meikoarten de wûnen fan de ridders ferbûn, wannear't se ûnder it bloed út 'e striid kamen.
Nijsgjirrich stiek er de holle om de hoeke en doe't er yn de skimer fan de lange gong gjinien gewaar waard, rûn er troch. Oan 'e ein baaide in binnenplak, mei oan alle siden rûne bôgen, yn it ljocht fan de felle middeissinne. Hy skrille tebek, doe't er yn it skaad fan ien fan 'e bôgen, rjochts fan him, in brânhoutmeagere man mei de rêch tsjin in pylder sitten seach. Nei't er him omdraaid hie, huverich om sa streekrjocht in sike yn de holle eagen te sjen, hearde er de man roppen. It wie in fraach yn in taal, besibbe oan syn eigen: ‘Jo wenje net op Rhodos, as ik it goed ha. Op krúsfeart?’
Rienk stie yn bestân. As de man in besmetlike sykte op him oerbrocht, koe dit hospitaal syn foarlân wurde nei de dea ta, in earleaze dea, sûnder dat it bloed fan de heidenske Turken fan syn swurd dript wie.
‘Jim sille meikoarten wol net weromfarre,’ sei de man.
De nijsgjirrigens fan Rienk wûn it fan de eangst. Hy draaide him stadich om en skodholle. No earst seach er dat op it grauwe himd fan de man, dat him oer de knibbels hong, in donker krús naaid wie mei dêrboppe in palmtûke.
| |
| |
‘Ik bin siik út Jeruzalem weikommen,’ sei er, ‘se ha my yn de haven fan Rhodos fan board droegen en nei it hospitaal brocht. In goed moanne ha de Johanniters goed op my past, dat no kin ik de reis wol wer oan. Ik sykje in skip dat nei it westen fart, it leafst hielendal nei Norden, dêr't ik weikom. De reis oer lân is foar my noch swier genôch, dat sadwaande...’
De man prate rêd efterinoar troch as woed er sa syn mooglike helper by him hâlde.
‘Earder farre wy nei it easten troch as nei it westen werom,’ sei Rienk.
De man knikte glimkjend, fol begryp.
‘Fansels, in minske moat earst syn plicht dwaan, foar't er de thúsreis wer ûndernimme kin. Mar as ik it goed ha, kin myn plicht net yn it skaad stean by dy fan jo...’
Wylst er him by de pylder lâns oerein wrotte, begûn er te hymjen. ‘As wy op Rhodos klear binne mei de Turk, farre wy troch nei it Hillige Lân,’ sei Rienk, net sûnder grutskens.
De man stiek de hannen omheech en sette syn stim, dy't oant no ta swak klonken hie, út ta in heas roppen: ‘Mei God de Heit, Jezus Kristus de Soan en de Leave Frouwe jim ûndernimmen seinigje, sa't de Hillige Famylje ek myn pylgerreis seinige hat. Gjin ûnhillige driften en leaze langstmen sille myn geast wer fertsjusterje nei de dea fan myn ynleave frou... as ik freegje mei, binne jo troud?’
De ûnferwachte fraach fan de man brocht Rienk efkes út it lykwicht, rôp bylden op dy't him foar de twadde kear dy deis benearen. Wylst Bot swier fan him wie, wierre hy yn dizze stêd syn ûnhillige driften by Rosine út. Fûn er hjir yn dizze pylger in lotgenoat, dy't om syn sûnden te boetsjen, in pylgerreis nei Jeruzalem makke hie?
‘Lokkich de man dy't, sûnder noed om frou en bern, it libben noch foar him hat,’ ferfette de man, wylst er mei de rjochterhân nei him wiisde.
| |
| |
Rienk liet him yn de waan en nijsgjirrich nei it wjerfarren fan de man, frege er: ‘Koe jo libben dan gjin sprekken lije yn it fermidden fan frou en bern?’
De man seach him in amerij hifkjend oan, skodholle doe en sei mei in twinkeling yn de glêzige eagen: ‘Sels de Hillige Frouwe, dêr't ik geregeld myn sûnden oan opbychtsje, hat my noch nea sa'n fraach steld.’
Hy bûgde him en begûn út it djipst fan de meagere ribbekast wei te hoastjen. Nei't it bedarre wie, klonk syn stim noch swakker: ‘Wat wol men, as in man allinnich mar ûnfoldroegen skarminkels by de frou oansette kin, wylst it langstme nei ien of mear sûne soannen hieltyd sterker wurdt? Hy besiket jier op jier, suver alle nachten wer, te siedzjen foar in goede rispinge. Mar ik soe lige, as myn ûndernimmen allinnich mar fuortkaam út it langstme nei in soan. Ek de wille dy't ik deroan belibbe, dêr't ik as pylger boete foar dien ha, dreau my geregeld nei de waarme skurte fan de oarehelte...’
Op 'e nij begûn de man te hoastjen en stadichoan liet er syn skokkende lea by de pylder lâns sakje oant er wer op 'e stiennen siet.
‘Sa,’ sei er, ‘in minske moat geduld ha, in moanne is faaks te koart om alhiel wer sûn te wurden. Geduld hat nea myn sterkste kant west, dat sil no wol dúdlik wêze. Wylst de eker ûnder my fertoarre, struide ik mar troch, oant der neat mear te struien foel. Nei't út har skurte de safolste ûnfoldroegen frucht foar it ljocht kaam, stoar se yn in see fan bloed...’
De man begûn te ruteljen, sa ferheftich dat it donkere krús op it boarst op en del weage. In reade brobbel kaam út 'e rjochtermûlhoeke wei en rûn as in streamke oer it foarútstekkende kin.
‘Miskien moat ik wachtsje... oant jim weromkomme út it Hillige Lân,’ mompele er.
‘Jo moatte jo deljaan,’ sei Rienk, ‘sil ik de bruorren warskôgje?’
De man skodholle, wylst er noch fierder fuortsakke. Mei de
| |
| |
rjochterhân taaste er ûnder it grauwe himd, op 'e hichte fan krús en palmtûke, en helle in rôle perkamint foar it ljocht.
‘It boek fan de libbenen,’ flústere er, ‘it begjin... op 'e hinnereis mei begûn... hjir yn it kleaster... nei de pylgerreis soe ik novise wurde.’
Triljend oer de hiele lea tilde er de earm op en rikte Rienk de rôle ta. Dy pakte behalven it perkamint ek de hân fan de man om tefoaren te kommen dat syn holle op 'e stiennen klappe soe.
‘De Marije-tsjerke hjirre... en Norden...’
De stim sakke foargoed fuort, de holle foel sydlings op it lofterskouder en de pupillen waarden wei efter de ynsakke eachlidden. Wylst Rienk de deade op 'e stiennen sakje liet, ferfoel er yn in benearjende betizing. De man, dy't likernôch like âld wie as syn eigen heit, hie him op 'e drompel fan de dea yn betrouwen nommen, syn sûnden opbychte en, sûnder dat er noch wist wat soks betsjutte, it begjin fan it boek fan de libbenen jûn. Watfoar bedoeling hied er dêrmei? Hoewol't de man net frege hie nei syn wenplak en hysels net wist wêr't Norden lei, moast de stjerrende oanfield ha dat sy op de iene of oare wize oaninoar besibbe wiene. Hie broer Martinus him net leard dat minsken foar de poarte fan de dea mear seagen as lju yn it folle libben?
Wylst er de rôle perkamint ûnder syn tunyk stiek, seach er om him hinne. Noch altyd lei it binnenplak der ferlitten by. Hy stie yn bestân om yn it tsjuster fan de lange gong wei te wurden, sûnder dat immen fan it hospitaal syn oanwêzigens merkbiten hie. Mar koed er sa fuortslûpe, nei't de man syn willewurk en skuld oan him tabetroud hie? Se wiene oaninoar besibbe, heit en soan... Hy joech in gjalp en wachte oant ûnder ien fan de bôgen beweging ûntstie. Doe wonk er rimpen. Mei in mingeling fan fertriet, eangst om wat komme soe en nijsgjirrigens nei it boek fan de libbenen en de betsjutting fan de lêste wurden fan de man, stie er as in wacht nêst de pylder.
Twa ridders bûgden oer de deade hinne, de iene lei de holle rjocht
| |
| |
en de oare loek de lidden oer de glêzige eagen. Doe seagen se glimkjend op en sprieken in pear wurden, dêr't Rienk út opmakke dat se him tankber wiene foar de lêste bystân oan in stjerrende.
Wêr moast er oars hinne as nei de Marije-tsjerke op Rhodos? Net allinnich syn eigen gefoelens foar de Leave Frouwe dreauwen him dêrta, mar de lêste wurden fan de man wiisden ek yn dy rjochting. En wêr koed er better as yn in tsjerke it boek fan de libbenen iepenrôlje?
Doe't se fan 'e moarn út it paleis fan de grutmaster wei de lange, rjochte strjitte ôfriden wiene, hied er oan de ein in grutte tsjerke sjoen, dy't foldie oan syn ferwachting.
Hoewol't de hjitte fan de dei yn de lege strjitten trille, fjurre in suver hillich langstme Rienk oan ta grutte haast. Hoe lang wie it al net lyn dat er op 'e knibbels foar Marije lein hie? It like in ivichheid tusken de dei fan hjoed en dy nacht yn it bedrige Sint Odulfuskleaster fan Starum, doe't er de Leave Frouwe yn de earms nommen hie om har yn feiligens te bringen. En hie hjasels de earms net om him hinneslein yn it needwaar foar de Portugeeske kust? Mar tusken doe en no gappe in gat as hie de waarme see fan it suden him fan Marije skieden.
Wylst er ûnder de poarte tusken it Argyrokastronplein en it Alexandrouplein troch rûn, betocht er dat it gjin tafal wêze koe dat er hjoed fan in stjerrende har namme heard hie. Sy soe him ynwije yn it boek fan de libbenen dat de man út Norden him jûn hie, en him dêrmei tarêste foar de striid tsjin de Turk.
Doe't er troch de iepen doarren it westportaal fan de tsjerke yngong, spielde de koelte him as ferfrissend wetter oer de beswitte lea. Hastich rûn er troch om mar sa gau mooglik by de frou te wêzen dêr't syn hert fol fan wie. Boppe him waarden de hege ferwulften fan it skip kleure troch it ljocht fan rûnbögige glês-yn-lead finsters as in kleare himel ûnder de reinbôge fan de hope. Mar fierderop, dêr't it paad tusken de pylders oan wjerskanten hinne fierde, stie efter it alter, yn in noch strieljender ljocht, de
| |
| |
Leave Frouwe mei it Kristusbern yn de earms. In moarmeren pylder, as wie it de Heite-earm sels, tilde har op fan de ierde en brocht har yn it mannichfâldich kleure ljocht dat troch de finsters fan it koar foel.
Rienk bleau as ferstive stean en stoareage yn ekstaze nei it antlit, dat tagelyk leafdefol nei it bern yn har earms like te sjen en him út 'e fierte wei taglimke. Noch nea hie de Leave Frouwe him sa oansjoen. Dit wie oars as de mankelike glimk op it smelle gesicht yn de Johanniter kapel op it Noardeast, de strange eagen op 'e muorre yn de Martinustsjerke, noch leafdefoller as de gûlende Marije yn it Sint Odulfuskleaster, dy't tagelyk mem en frou foar him west hie. Hjir wie it as hie se syn willewurk mei Rosine al ferjûn, noch foar't er it opbychte hie.
‘Leave Marije, ik kom!’
Syn lûd galme as in lofliet troch de romte, skrille hjir en dêr in swarte skym op, dy't mei de holle foardel it middeisgebed bea, en weage wei yn de fierste úthoeken fan de tsjerke. Hy liet him foar it alter op 'e knibbels falle en dronk in amerij de leafde fan har gesicht, sa't in bern de memmemolke ynnimt. Hy fielde himsels groeien, boppe syn eigen twivels út.
Doe glieden syn eagen fierder, by de finsters lâns, efteryn it koar. Yn de kleuren werkende er foarmen fan minsken en bisten dy't er net thúsbringe koe en in begjin fan ûnrêst by him oprôpen. Krekt doe't syn eachopslach wer nei it byld flechtsje woe, bleau it hingjen op it grutste finster yn de midden. Heech op in blinkend wite troan, as de grutmaster yn syn paleis, siet God de Heit. Om Him hinne wie it blau fan de ivichheid sûnder it ljocht fan sinne, moanne en stjerren en it grien fan krûden en beammen. Under Gods rjochterfoet wie it deaderyk fan see en hôf en dêrútwei kaam in lange staasje fan grut en lyts, dy't opteach nei syn hillige troan. Yn Gods iene hân lei in blinkend boek, de fingers fan de oare wiisden nei in side mei nammen.
It skeat as in ljochtstriel troch Rienk hinne... it boek fan de libbe- | |
| |
nen. Dat wiene de manlju, froulju, bern en lytse poppen, dy't mei blide gesiehten út it deaderyk fan see en lan opteagen nei Gods troan. Lykwols ûnder Gods lofterfoet lôge de fjoerpoel, dêr't Lúsjefer mei syn trawanten de ferdomden opheinde, waans nammen net skreaun stiene yn it boek fan de libbenen.
Wylst in kâlde rille Rienk oer de rêch rûn, socht er nei it sjen fan dat lêste grouwélige byld hâldfêst by Marije. Noch altyd seach se him mei deselde leafdefolle glimk oan. Wylst er ferskikte fanwegen kramp yn ien fan de knibbels, bûgde er de holle en bea: ‘Hillige Frouwe, jo witte alles, jo witte ek oft myn namme yn it boek fan de libbenen stiet...’
Doe't er wer nei har opseach, hie se it Kristusbern tusken him en de hel skood. En op 'e nij joech se him yn dat syn sûnden al yn 't foar troch de see fan har leafde fuortspield wiene. Mar hy krige gjin útslútsel oer de fraach dy't er steld hie en doe't er betocht dat it de deaden wiene dy't opteagen nei de troan, wist er dat Marije it antwurd noch skuldich bliuwe moast. Hy hie noch in taak te folbringen, hjir op Rhodos, yn Snits en wa wit wêr noch mear. Doe tocht er oan de pylger út Norden en mei hasten helle er it perkamint ûnder de tunyk wei en rôle it mei triljende fingers iepen. Wat mear it boek fan de libbenen priisjoech fan syn geheim, wat rêder it hert him yn de kiel kloppe. Underoan, yn de midden, riisde de moarmeren pylder op mei oan wjerskanten in beam, dy't útrûn yn tûken. Op 'e hichte fan de skurte fan Marije groeiden tusken ljochtgriene, langrûne blêden ferskate fruchten yn de foarm fan folgroeide lytse poppen, krekt út 'e memmebúk. En heger noch strielen de kleuren fan it finster: de wite troan, it blau fan de ivichheid, de see en de staasje fan grut en lyts út it deaderyk wei. De miniatuer hie sa'n grutte gelikenis mei it koarfinster sels dat Rienk bewûnderjend stammere: ‘Hillige Frouwe, stiet de namme fan sa'n grut keunstner, dy't iensum yn in frjemd lân stoarn is, no wol yn it boek fan de libbenen?’
It wie as stjoerde de eachopslach fan Marije him werom nei it
| |
| |
perkamint. Ut it hantsje fan it Kristusbern kamen sierlike letters, dy't twa nammen foarmen: Born Luckens en Hilleban Nappens. Doe foel it him earst op dat Born Luckens de miniatuer sa tekene hie dat de fjoerpoel wei waard efter it Hillich Bern, sa as Marije saniis Jezus tusken him en Lúsjefer skood hie.
Ynienen begûnen efter him twa klokken te lieden en yn de harmony fan de kleuren en lûden om him hinne, ferbûn er syn eigen gefoelens oan it boek fan de libbenen en hy bea: ‘Hillige Frouwe, haw tank dat de frucht fan Bot har skoat útgroeie sil ta in sûne soan.’
|
|
Auteursrechtelijk beschermd