|
| |
| |
| |
14 Needwaar
Hy reisde metten coninck van Engelandt stryden op den ongelouige Turcken.
Op 25 april 1370, twa dagen nei it feest fan Sint Joris, stiek de float fan kening Edward III by Gravesend fan wâl. Goed fyftich skippen wiene it, meast koggen en hulken, allegearre mei foar- en efterkastiel. It wie in skitterend gesicht hoe't, ûnder in himel mei ljochte wolken dêr't sa út en troch de sinne trochhinne kipe, de seilen yn de noardwestewyn bollen. Lange wimpels mei kleurige wapens wapperen boppe-yn de mêsten en sleepten soms efkes, by it fuortfallen fan de wyn, troch it wetter fan de Theems.
Op it efterkastiel fan de measte skippen wiene wapenskylden skildere fan ridders dy't mei op krústocht gongen. Liuwen, earnen, swannen, draken, kroanen, swurden en krusen, foaral krusen, op azuer, goud en keel, blonken mei kleare kleuren yn it suvere maitiidsljocht.
Ridders en kriichsfeinten stiene yn folle wapenrêsting oan stjoerboardskant, steil en strak, as wachten se yn spanning op in gefjocht dat sa losbrekke koe.
Op 'e kogge fan Gosse Doedes stie Rienk Bockema ek yn it harnas, nêst Sierk Ekinga en middenmank de jongfeinten út 'e kontreien fan Noardwâlde. Hoewol't er foar it earst yn syn libben in harnas oan hie en it him swier op 'e lea lei, wied er de Fryske opsichter yn Ingelske tsjinst, dy't stadichoan syn freon wurden wie, tankber foar de skonken wapenrêsting. Yn de striid tsjin de feninige Turken koe it net sûnder in hûd fan izer, hie it sizzen fan Sierk west. En as it efkes koe, woed er wol mei de Snitser krúsfarder weromkomme op 'e Theems.
It hie net allinnich Rienk, mar ek de Ingelske ridders fernuvere
| |
| |
dat de floatopsichter der op stie, hy soe de reis oan board fan in Fryske kogge meitsje. It hie wol fan gefolgen dat de skippen út Starum de nijsgjirrige eagen fan de Ingelske bemannings loeken en it praat wie hiel oars as de earste kear, doe't de Friezen oanleine by de helling, eastlik fan Gravesend. De koggen fan Gosse Doedes en Klaas Minnes diene yn neat mear ûnder foar de Ingelske skippen. Sels in wapen ûntbriek net op it paviljoen fan it efterkastiel. It wie in earn mei in swurd yn de klau.
‘Dêr is de kening,’ sei Sierk ynienen.
Hy wiisde nei in ploechje ruters, dy't oan wjerskanten fan in stellaazje stiene mei rûnom flaggen en wimpels. In âldman yn in donkere mantel, dêr't it lange grize hier en de blinkende kroan op 'e holle sterk by ôfstiek en siet op in soarte fan troan. In pear kear besocht er oerein te kommen, mar hieltyd foel er werom.
‘Gjin geunstich teken foar de krúsfeart,’ suchte Sierk.
Hy wiisde nei in pear hulken dy't yn de buert foeren. Ridders en kriichsfeinten stoarren mei strakke gesichten en sûnder in inkele beweging nei de súdlike wâl.
‘It feest by gelegenheid fan Sint Joris hat tefolle foar him west,’ gong Sierk fierder, ‘nei it toernoai hied er in kleur as fjoer, koartsich seine se. It falt my ta dat er der hjoed by is, mar...’
Hy wachte efkes en digere nei de wâl.
‘Sjoch, no slagget it him, it is en bliuwt in fjoerfretter.’
De kening stie foar de troan en sette, stipe troch in skyldfeint, nei de râne fan de stellaazje ta.
Op 'e skippen klonk jûchheigerop, as soe de striid no oangean.
‘Hy hie graach meigongen nei it easten,’ sei Sierk, ‘mar it soe syn dea wurde. De lange en bluodderige oarloch mei Frankryk hat him sloopt en sûnt in pear jier drinkt er mear as goed foar him is. Geregeld moatte se him nei syn keninklik bêd drage, om't er de wrâld op 'e kop sjocht en mient dat der jild út 'e wolken reint. Mar it komt hieltyd faker foar dat er raar fan de bok dreamt fan- | |
| |
wegen in lege skatkiste en dan moatte boeren en boargers it mei hegere belestings belije.’
‘Soa...,’ sei Rienk.
Hy moast tinke oan dy nacht dat it frommes yn de herberch him folboarnd hie. Hy wie efter har oan by de treppen op rûn. Krekt wist er it net mear, mar doe't er stroffele, skuorde se him oerein, gong efteroer op it bêd lizzen en heinde syn fallend lichem op. De oare moarns lei se net mear ûnder of nêst him. Doe't er nei de gurle taaste, miste er de ponge. Hy wie sûnder iten út 'e herberch flechte en dyselde dei noch weromriden nei de kogge.
It silhûet fan Gravesend waard lytser en lytser. De lêste skippen fan de float sylden by de stellaazje lâns, dêr't de kening fan Ingelân stadichoan oploste yn it beweech fan syn gefolch.
Nettsjinsteande de prachtige floatskou draaide Rienk it gesicht mei in gefoel fan teloarstelling nei Sierk.
‘Ik hie my de kening fan Ingelân hiel oars foarsteld,’ mompele er.
Syn meistrider glimke en frege: ‘Meist in minske allinnich beoardielje op it stuit dat er oer it hichtepunt fan syn libben hinne is? Hoe âld bist sels, Rienk Bockema?’
‘Tweintich.’
‘Witsto hoe't dyn libben oer 37 jier wêze sil? Miskien lizze de bonken fan dy yn 1407 al lang ûnder in swiere stien yn de iene of oare kapel of leist as muonts foar it alter te bidden om ferjouwing fanwegen dyn besite oan in Londenske hoer.’
Rienk syn lea skokten sa dat it harnas in skavend lûd makke. Hy skodholle grimmitich om oan te jaan dat er de jongfeinten derbûten hâlde woe en flústere: ‘Hoe witsto dat?’
‘As it om in goede grap oer bûtenlanners giet, is sels yn it grutte Londen de wrâld lyts,’ sei Sierk sêft, ‘mar kom, wy sille de swiere lêst ôflizze, dan kinne wy aansen ferromme de seelucht ynazemje.’
Wylst se nei it efterkastiel rûnen, dêr't Gosse Doedes as op in he- | |
| |
ge troan siet te stjoeren, sei er noch: ‘De reis duorret lang genôch om dy de skiednis fan Edward III yn syn goede jierren te fertellen.’
Yn it efterkastiel wiene twa ferbliuwen boud mei elk twa koaien. De skipper woe Djurre Meines in koai ta ha yn syn eigen hut oan stjoerboard; sa koene se elkoar by de ôflossing fan de wacht op 'en gausten berikke. De rest fan de jongfeinten wie in koai yn it foarkastiel foar timmere.
Reink Bockema en Sierk Ekinga klosten en kriezen yn de harnassen efterinoar troch de smelle en lege iepening fan it bakboardsferbliuw. Doe't de kogge troch in twirre nei stjoerboard oerhong, glied Rienk út en foel op 'e knibbels.
‘Sa te sjen krije de Turken it maklik mei dy,’ lake Sierk.
‘As ik dêr net op in hynder ride kin, rêd ik my wol sûnder de izeren hûd,’ grommele er.
Se holpen inoar mei it losmeitsjen fan de harnasstikken en skoden dy ûnder de koai. Doe't de romte by Sierk te krap wie, gong er op 'e knibbels lizzen en helle in krûk foar it ljocht.
‘Ik fertrou de wyn leaver oan dy ta as oan ús bemanning foaryn,’ sei er glimkjend, ‘kin de krûk aansen, as wy him wat lichter makke ha, by dy ûnder de koai?’
Rienk knikte. Hy seach de keardels wer sitten, yn in heale rûnte foar de mêst, mei de bekers gekoanstekkerich nei him opstutsen. Sûnt dy dei hiene se net wer yn syn oanwêzigens en sûnder syn tastimming de bekers folgetten.
‘Wy ha wol ien fertsjinne nei sa'n swiere lêst,’ ûnderbriek er syn eigen prakkesaasjes.
Sierk rikte him in beker ta en geat yn.
‘De earste op in lange reis,’ sei er, ‘hoewol't der noch trije krûken ûnder de koai steane, sille wy ús der net oan fersûpe.’
Wylst Rienk de koppige wyn mei lytse swolchjes oer de tonge glide liet, frege er him ôf wêrom't Sierk Ekinga it skip fan Gosse
| |
| |
Doedes útkeazen hie en net by Juw Juwinga oan board stapt wie. Faaks om't de bemanning gjin ûnderfining op see en yn de striid hie en hysels mei syn tweintich jier ien fan de jongste oanfierders fan de float wie? Sûnt de kogge op 'e Theems foer, hie Sierk it him al trije kear fyntsjes fiele litten... earst fan de kening, doe fan de hoer yn de herberch en saniis fan de sûperij foar de mêst. Syn hiel jong libben al hiene âldere manlju heit oer him spylje wollen: Bocke Doedinga op Rodenboarch, muonts Martinus yn it Johanniter kleaster en Walle Galama fan Aldegea. En doe't er Bot ein maart werombrocht nei Goaiïngea, moast er ek noch de ferwiten fan skoanheit Sickinga opfrette.
‘Wêrom bist by ús oan board stapt?’ frege er plan-út.
Hy waard kjel fan syn eigen noartsk lûd.
Sierk liet de beker sakje en seach him oan.
‘Is it dy net nei 't sin?’ frege er.
‘De jonges witte sûnt it foarfal mei dy sûperij krekt wat se oan my ha!’
Sierk brocht de beker nei de mûle, naam de lêste swolch en fage de lippen mei de mouwe ôf.
‘Fansels bisto baas oer dyn jonges,’ sei er, ‘ik gean allinnich mei om't ik ferstân fan skippen ha.’ Hy wifele efkes...: ‘It soe moai wêze dat dizze kogge oer in jier of twa mei deselde bemanning wer de Theems opfoer... Do silst gjin spyt ha dat ik by Gosse Doedes oan board stapt bin.’
Hy gong oerein en sei: ‘Oan de beweging fan it skip kinst fernimme dat wy op it grutte wetter farre. Kom, wy meie de earste seelucht net misse.’
Se stiene op it efterkastiel, de skonken wiidút om de slingerjende beweging fan de kogge op te heinen. Rienk seach mei in mingeling fan bewûndering en oergeunst nei Sierk Ekinga, dy't it roer fan Gosse Doedes oernommen hie. Hy leunde mei de rêch tsjin it helmhout en joech sa tsjinwicht oan de krêft fan de wyn, dy't
| |
| |
skean fan efteren yn it seil foel; mei de rjochterhân, dy't los op 'e swiere peal lei, stjoerde er by wannear't in lange weach de boech fan it skip tefolle út 'e koers sleepte.
De tsientallen koggen en hulken wiene út 'e Theems wei de see op waaiere en dinen yn de breedte nei it suden ta. De dekken, dy't earst fol stiene mei it blinkende stiel fan harnassen, wiene no suver leech. De stadige bewegings fan de float op see brochten de striders yn in woldiedige rêst.
Se wiene tichtby it admiraalskip kommen, in mânske hulk, grutter as alle oaren. It joech Rienk in gefoel fan opwining dat de kogge út Starum lykop foer mei wat it fluchste skip fan de float wêze moast. Lei it oan de Fryske kogge of wie Sierk Ekinga net allinnich in baas-opsichter, mar ek tûker oan it roer as alle oare stjoerlju? It moast Sierk sels ek opfallen wêze, want ynienen sei er: ‘It skip fan Gosse Doedes rint hurd, mar it is better dat wy oan it begjin fan de reis de oaren de eagen net útstekke.’
‘Dat sille wy by de Turken dwaan,’ gnyske Rienk.
Syn each foel op in grut skyld tsjin it efterkastiel fan it admiraalskip. Dêrop wie in ruter ôfbylde, dy't de lâns yn in swarte draak stiek.
‘Dêr wurdt de Turk al stutsen,’ sei er wizend, ‘en dy ridder sil de admiraal wol foarstelle.’
Sierk skodholle.
‘It earste watst seist is wier, it twadde net,’ sei er, ‘admiraal Thomas Ridley hat twa dagen lyn de opdracht krigen om op syn skip in wapenskyld te fieren mei Sint Joris derop, dy't de Leave Frouwe beskermet tsjin de Turkske draak. Ast goed sjochst, kinst op 'e eftergrûn wat blaus ûnderskiede, dat is Marije.’
Wylst Sierk noch prate, wie it gefoel fan opwining, noch sterker as earder, weromkommen. It kleurige byld taaste him yn it moed, om't it besibbe wie oan syn eigen foarstellingswrâld, mar tagelyk wie it, as waard him de wrâld fan leafde, dy't er tegearre mei de Hillige Frouwe opboud hie, ûntstellen. Hysels wie de ridder op dy
| |
| |
skimmel en soe Marije tsjin de Turkske draak beskermje.
‘Wêrom sjochst sa grimmitich?’ frege Sierk.
‘Dat wapen heart op dit skip,’ sei er.
‘Wa wit..., as wy... mar nee, wy sile hjir op histoarysk wetter. Do soest wat misse, as ik dy earst net it ferhaal fan de grutste seeslach út 'e skiednis fertelde.’
Hy wiisde nei it easten, dêr't in dizige streek oan de kym sichtber waard.
‘Tusken it plak dêr't wy no farre en de kust fan Flaanderen, is op 23 juny 1340 de earste grutte slach yn de Ingelsk-Frânske oarloch levere,’ begûn er. ‘Edward III wie doe like âld as ik no bin en sa'n sân jier âlder as dy.’
Hy wachte efkes, mar Rienk joech gjin azem.
‘It wie it trettjinde jier fan syn keningskip en doe al hie Edward mei wurd en died it folsleine fertrouwen fan it Ingelske folk wûn. Jong en âld droegen de kening op hannen, want hy soe ommers Ingelân namme jaan ûnder de folken, faaks like machtich meitsje as it grutte Frankryk, dat yn dy tiid acht kear safolle ynwenners hie. Edward III makke sels oanspraak op 'e Frânske troan en it koe net oars of dêr moast oarloch fan komme. Nei't yn 1337 it fjoer foar it heitelân oan beide kanten heech oplôge, bleau it trije jier lang rêstich op it slachfjild. Doe soe it heve...’
Troch in wynpûst, dy't dwers yn it seil foel, moast de stjoerman him skrep sette en mei it folle gewicht fan syn sterke lea slagge it him om op slach by te stjoeren. Hy seach om him hinne as wied er benijd nei de koers fan de oaren, mar it die bliken dat er in oare reden hie: ‘Fyftich skippen, dat is hiel wat, sa't it liket, mar Edward foer mei in float fan twahûndert út 'e Theems wei. It moat in prachtich gesicht west ha, sa't se op 'e Flaamske kust ta sylden. Doe kaam út it suden wei de Frânske float opsetten, ien grut bosk fan mêsten en seilen... Kinst it dy foarstelle?’
Hy wiisde nei de kym foar de boech as seach er de hûnderten skippen oankommen.
| |
| |
‘It liket wol as wiest der sels by,’ sei Rienk spotsk.
‘Ik ha de skiednis faak yn de Londenske herbergen heard, fan âlde seelju dy't op dit plak fochten, en no't wy hjir farre, ha 'k de kâns om it yn de ferbylding mei te meitsjen of steurt it dy?’
Rienk skodhoUe stadich, wylst er it gesicht ôfkearde. Hoewol't er yn de besnijing wie fan it ferhaal, woed er dat net tajaan. Tagelyk fielde er wer de oergeunst, no op 'e seelju dy't hjir striid levere hiene. As it oan him lei, soed er moarn noch wol op 'e Turk ynhakke wolle.
‘Hoe is de slach ôfrûn?’ frege er.
‘Dat tocht ik al,’ sei Sierk glimkjend, ‘do wolst oan de ein ta, krekt as Edward, dy't him net bang meitsje liet troch de Frânsen. Hy woe ha, syn skippen soene oerstaach gean en oan de wyn fuortsile. Op 'e oare float klonk in lûd jûchheigerop, om't se dêr tochten dat de Ingelsen fan ruten spilen. Mar doe draaiden de skippen by en foeren foar de wyn en mei de sinne efter, op 'e float fan de fijân ôf. Nei't in rein fan pylken op 'e Frânsen delkommen wie, sprongen de Ingelsen oer en waard it in striid fan man tsjin man. Njoggen oeren letter wie de seeslach foarby. Der wiene 25.000 Frânsen omkommen of ferdronken, fertelden se letter. Kening Edward ferlear 4000 man.’
Rienk seach oer de râne fan it efterkastiel, dêr't de weagen skomjend by de kym lâns glieden. Wat wie der wurden fan dy tûzenen striders, dy't weisakke wiene yn de donkere djipte fan de see? De dea hie har meisleept sa as Lúsjefer de sûnders meifierde troch de gapjende poarte fan de hel. Hiel oars as syn eigen foarfaars, dy't yn wijde ierde leine, tichtby it alter yn de Johanniter kapel. Dêr hie de Leave Frouwe noed foar harren stien, oan it begjin fan de reis nei fagefjoer en himel. Mar wêr wie Marije op dizze ûneinige see?
Rienk die de eagen ticht en riboske.
‘Kom,’ sei Sierk, ‘it wurdt kâlder, wy ha hjir no lang genôch stien.’
| |
| |
Hy sette de hân oan de mûle en rôp mei swier lûd: ‘Oflossing fan de wacht!’
Foar de mêst kaam beweging en Djurre Meines klom by it efterkastiel op.
‘Wy farre hurder as de oare koggen,’ sei er bewûnderjend, ‘sels de measte hulken kinne ús amper byhâlde.’
‘Ha 'k yn Gravesend net sein dat wy as Friezen de Ingelsen wat sjen litte sille?’ lake Sierk.
Rienk draaide him om en frege: ‘Wat ha de Ingelsen de Frânsen nei dy seeslach noch sjen litten?’
‘Kom, it wurdt kâlder,’ sei Sierk wer, ‘wy sykje in lij plak op.’
Wylst se fan it efterkastiel klommen, wiisde er nei it noardeasten, dêr't de skimer oer de kym kroep.
‘Dêr earne sette de Ingelske float hinne,’ sei er. ‘By Blankenberghe stapte de kening fan board, mar doe't er oan lân kaam, stroffele er en foel op 'e knibbels. De Ingelske ridders beskôgen dat as in min foarteken. Edward III kaam lykwols glimkjend oerein en sei dat er sa it lân yn besit naam.’
Se stiene no nêstinoar oan stjoerboard en seagen út oer it dynjende read, dat de ûndergeande sinne op 'e weagen lei.
‘Woesto net it wapen mei Sint Joris en de Leave Frouwe yn besit nimme?’ frege Sierk ynienen.
Rienk knikte en sei: ‘Ik tink dat ik dêr rjocht op ha.’
‘Miskien... mar de rjochten wurde noch grutter as in strider it opnimt tsjin in machtige fijân en mei moed de oerwinning befjochtet. Sa'n strider kinsto wurde, Rienk Bockema, krekt sa as Edward III!’
‘Jawis, sa'n strider wurd ik,’ hearde er himsels sizzen.
Hy fielde, nettsjinsteande de koele wyn, in gloede ûnder de hûd dy't him ta in hillige striidberens oansette, in gefjocht foar Marije, har Soan en de hiele kristenheid. Tagelyk seach er de bluodderige see, dêr't de sinne stadich yn weisakke.
| |
| |
De dagen op see rigen oaninoar sûnder dat in minske der ynfloed op hie. Se sleepten de seelju mei yn in stadige beweging, lykas de lange weagen de skippen meifierden, omheech en wer nei de bedelte, yn in ûneinich lykjend ritme. Gapjend wekker wurde, de moarnsbrogge en dan de lange ferfeelsume dei: nei de kym stoarje; yn ferbylding stride tsjin de Turken oant de weagen feroaren yn stegerjende hynders en de skittering fan de sinne op it wetter yn blinkende swurden; foar de mêst dobbelje, geandewei fûler mei skellen en razen as wie it in gefjocht op libben en dea tsjin de heidenske hûnen yn it easten; en jûns op 'e koai it geile longerjen nei frouljusfleis, it swurd rjocht foar de lea, klear om it mei ien fûle stjit yn de skeef te stekken.
Foar't se weisakken yn in sliep mei flechtige dreamen, dêr't se de driften yn befredigje koene, kaam in inkele kear it praat op harren langstme. It wie Rienk Bockema dy't wer frege hoe't it wie om nêst Mary Thetford te lizzen sûnder de hannen út te stekken nei har skoander lichem. Yn de oare koai bleau it in amerij stil en krekt doe't Rienk begûn te snuven en op 'e lippen hie dat er twivele oan de manlikens fan syn maat, kaam Sierk Ekinga fanwegen.
‘De kening fan Ingelân hie ek in frou dy't er fereare,’ sei er, ‘dat wie de frouwe fan Salisbury... witst dat?’
‘Dat frege ik dy net,’ bromde Rienk, ‘ik hie it oer Mary Thetford en dyn eigen lege hannen.’
‘Dêr woe ik ek hinne, mar dan by de hoasbân lâns dy't de kening yn hannen hân hat. Wolno, Edward III hie by syn eigen frou blommen fan bern, mar dochs... hoe giet soks? De man fan de frouwe fan Salisbury, dy't as fazal yn tsjinst wie fan de Ingelske kening, waard op in kweade dei finzen nommen. Faaks beskôge de kening dyselde dei as skoander en útdaagjend, want hy ried nei it kastiel, dêr't de frouwe yn iensumens gûlde om it gemis fan har oarehelte. Hy sloech earst treastend de earm om har skokkende skouders, mar fierderop yn de jûn spile er mei har it spul fan de
| |
| |
ûnferwachte pylk dêr't se syn hert mei rekke hie. Op 't lêst foel er op 'e knibbels en skonk har syn hert, ferwûne troch in ûnmooglike leafde, dy't úteinlik winne woe. Hoefolle dagen of wiken dat spul duorre, wit gjinien, mar it wie fansels net om 'e nocht dat de kening de oarder dy't er dêrnei oprjochte, de Ridders fan de Blauwe Hoasbân neamde. En watfoar hoasbân soe dat oars wêze kinne as dy fan de frouwe fan Salisbury?’
‘Dy hat er dus by har losmakke,’ gnyske Rienk.
‘Sa soest it neame kinne,’ wie it andert út 'e oare koai.
Yn de stilte dy't folge, klonk it brûzjend lûd fan de weagen by de kym fan de kogge lâns. In fûle bui klettere op 'e planken fan it efterkastiel.
‘En kinsto dy de kleur noch yn it sin bringe fan Mary Thetford har hoasbân?’
‘Dy wie read...’
De stive eastewyn fan de lêste dagen hie de float fier útinoar en tagelyk fan de kust wei dreaun. Troch it heldere sicht wiene de wite seilen, dêr't de sinne de hiele dei op blonk, fan grutte ôfstân te sjen. De manlju waarden sleau en slûch fan de súdlike waarmte en joegen har del op 'e bûkdelling, yn it skaad fan it seil.
Op it efterkastiel fan de kogge út Starum stie alle oeren in oare stjoerman. Wat mear manlju gefoel krigen foar de kueren fan see en skip, wat grutter de kâns dat se de Turken mei de kogge de baas koene. En, sa woe Gosse Doedes ha, de jonge striders moasten yn beweging bliuwe, oars soe de ferfeling taslaan en de striid ûnderinoar oplôgje.
De Himmelumer Djurre Meines hie lykwols gjin lêst fan ferfeling. Oerenlang siet er mei de rêch tsjin de ferskânsing fan it efterkastiel, de eagen goed iepen, en geregeld brûkte er syn ûnderfining fan eardere reizen om de ûnbedreaune stjoerlju fiele te litten dat se noch in prôtte fan him leare koene.
Rienk Bockema en Sierk Ekinga, dy't yn de buert mei Minne en
| |
| |
Wiger oan it dobbeljen wiene, knypeagen neiinoar, doe't der op it efterkastiel wer in delbûgjend wurd foel.
‘Djurre mient dat er de kogge út 'e fierte wei stjoere kin,’ sei Minne.
‘Us Fryske admiraal,’ spytgnyske Wiger.
Doe't de sinne oer it heechste punt hinne wie, loek der in kleurige rûnte omhinne en stadichoan kaam boppe de kimen út in grize wale opsetten. De wyn romme nei it suden, helle oan en rûn noch fierder troch oant er rjocht op 'e kop stie. De skippen draaiden oer bakboard om sa gau mooglik de lijte fan in gloppe op te sykjen, mar de eastlike kym wie skier en leech.
Djurre Meines hie, noch foar it wikseljen fan de wacht, mei in rimpen gebeart it roer fan Jarich oernommen en hong swier mei de rêch tsjin it helmhout. De skipper, dy't it foar de mêst in skoftke oansjoen hie, kaam no ek nei boppen, sette him skrep en stjoerde mei. De kogge harke nei it roer en rûn gong.
De sinne wie weiwurden efter útraffele wolken, dy't by it swurk lâns jagen. Yn it súdwesten kaam in driigjende loft opsetten, swart as de nacht, dêr't it sa no en dan út ljochte. Troch it leven fan wyn, weagen en kogge wie de tonger amper te hearren.
‘Seil del!’ raasde Gosse Doedes.
‘It wurdt ús tiid,’ rôp Sierk Ekinga tsjin Rienk.
De jongfeinten, dy't as in keppel skiep efter de mêst stiene, seagen elkoar oan as woene se ha, it befel fan de skipper wie foar in oar bedoeld.
Rienk Bockema klom efter Sierk oan en tegearre kroepen se op 'e knibbels oer it kastiel. Wat Sierk tsjin de skipper rôp, waard wei yn it bearen fan see en stoarm, mar it seil bleau oan de mêst. De kogge rûn noch altyd gong.
Mei har fjouweren hongen se tsjin it helmhout. Rienk fernaam de pynlike klappen fan de weagen yn de rêch, hearde de koarte befellen fan syn freon en folge dy sûnder derby nei te tinken op.
| |
| |
Soms ferskynde der yn it skynsel fan de wjerljocht de skym fan in skip sûnder seil It hong efkes tusken himel en see, op 'e top fan in weach, en wie ynienen fuort, meisleept nei de djipte. It wie as waard Rienk sels ek omspield troch it wetter. Hy preau it sâlt op 'e lippen, de klean plakten him oan de lea. De holle hied er foardel, de eagen ticht en út it tsjuster fan de deadseangst wei bea er: ‘Hillige Frouwe, doe't it sâlte wetter fan de Sudersee jo by it antlit delrûn, wie ik der as beskermer. Ut leafde ha ik jo optild út 'e driging fan de nacht wei. No is it oarsom en freegje ik om beskerming. Lit my net weisakje yn de djipte, mar til my op... ik bin bang foar de dea...’
De kogge stiek de boech omheech, glied oer de kop fan in weach hinne en dûkte wer yn de djipte.
Doe't Rienk de eagen iepen die, wie it ljochter wurden. Boppe de kym oan stjoerboardskant like it te daagjen as wie it yn de iere moarntiid. It readeftige ljocht skampte oer de skomjende koppen fan de weagen. Koggen en hulken, guon mei skuord seil of brutsen mêst, kamen út 'e nacht fan de swiere tongerbui wei wer foar it ljocht. Wylst in bluodderige sinne besocht troch de wolken te brekken, saksearre de stoarm.
‘De kust!’ rôp Sierk Ekinga.
Se skrillen op fan it earste minsklike lûd, dat sûnt it begjin fan it needwaar wer oer de kogge klonk. Oan bakboardsboech waard boppe de kym in griene streek sichtber, ûnderbrutsen troch in griis flak dat leger lei. It wie in gloppe, dêr't se daliks op oanholden.
In dei letter leine 45 skippen fan de float tusken de beskermjende wâlen fan in ynholte yn de kust fan Portugal. Fjouwer koggen en ien hulk wiene yn de stoarm bleaun.
Sûnt it needwaar foer de float tichtby de kust lâns nei it suden, oant de skippen tusken Spanje en Afrika, mei de wyn op 'e spegel, de Middellânske See ynstieken. De hulk fan admiraal Tho- | |
| |
mas Ridley, dy't earder in reis nei it suden makke hie, sylde yn folle gloarje foarop. Hy wiisde it paad nei de Turken, dy't se ferslaan soene sa't se de swiere stoarm foar de Portugeeske kust oerwûn hiene. Fan in protte skippen wiene de wapenskylden yn it needwaar fuortspield, mar Sint Joris op 'e skimmel, dy't de Hillige Frouwe tsjin de heidenske draak beskerme, blonk noch altyd yn de sinne. Op 'e kogge út Starum stiek ek de earn fan Rienk Bockema it swurd noch like striidfeardich omheech as earder. Mar dochs siet it de Snitser dwers dat Marije op it skyld ûntbriek, benammen om't er der wis fan wie dat sy syn gebed ferheard hie. De Leave Frouwe hie it ljocht oan de kym oproppen, de stoarm delbêde en de kogge optild út 'e djipte wei. No wie hysels wer oan bar en syn langstme waard aloan sterker om har út 'e kloeren fan de Turkske draak te befrijen.
It wie as briek by him de dage troch en hy besefte dat wat Mary Thetford foar Sierk Ekinga betsjutte en de frouwe fan Salisbury foar de Ingelske kening, dat wie de mem fan Kristus foar him. Mar koed er dêroer prate, sa't Sierk it oer de Ingelske froulju en har hoasbannen hie? Marije wie foar him tagelyk de mem dy't beskermjend de earms om him hinne sloech en de frou dy't hy yn de earms naam om har mei te fieren nei in feilige oarde.
Ynienen klonk foar de mêst in alderheislikst flokken. It wie it útsette lûd fan Djurre Meines, dy't opsprong, it mes foar it ljocht helle en tastiek. De rûnte fan dobbelers wiek útinoar, kaam stadich oerein, klear om de twadde oanfal of te warren.
Rienk Bockema wie al by de mêst, foar't de striid yn fûlens losbriek. Breedút stie er foar Djurre, de iene hân by it swurd, de oare wiisde nei it mes, dêr't it bloed ôfdripte.
‘Mes fuort!’ hiet er.
Djurre gluorke him ûnder de wynbrauwen wei oan en grommele: ‘Sy of ik...’
Stadich liet Rienk de eagen by de swijende rûnte lâns glide. De rjochter wammesmouwe fan Wiger kleure read.
| |
| |
‘Hast him narre?’ frege er.
‘Hy kin net oer syn ferlies.’
Rienk draaide it gesicht nei Djurre.
‘Soa,’ sei er, ‘dus sy of do...’
‘Seis tsjin ien,’ biet Djurre him ta.
Rienk lei de hannen op 'e rêch en pandere skodholjend by de jongfeinten lâns. Doe't er wer foar Djurre Meines stie, sei er rêstich: ‘Ik ha wol sa leaf dat meikoarten it bloed fan de Turken fan jim wapens dript en no it mes fuort!’
Mei in fûle klap sloech er Djurre it wapen út 'e hân; it bleau in amerij triljend yn it board fan de kogge stean en sakke doe skean.
Tusken de beide koaien yn it efterkastiel gong dyselde jûns it praat oer it foarfal mei it mes.
De loovjende wurden fan Sierk Ekinga befestigen Rienk foargoed yn syn hoedanigens as oanfierder. Hy hie der ommers foar soarge dat ûnder it eigen folk net mear bloed floeide as dy pear drippen fan Wiger. En wat noch mear yndruk makke, syn lêste wurden hiene de ûnderlinge striid ombûgd nei de krúsfeart tsjin de Turken.
‘Mar dochs,’ sei Sierk, ‘der broeit al langer wat tusken Djurre Meines en de rest.’
Wie it dyselde Wiger net dy't de Himmelumer, foar't it needwaar oan de Portugeeske kust losbriek, de Fryske admiraal neamde? En Djurre Meines rûn sûnt dy stoarm mei in slach yn de rêch oer it skip, as hie hy allinnich de kogge nei de gloppe stjoerd. Boppedat, as er de kâns krige, kaam er fanwegen mei delbûgend praat oer de wacht fan de oaren.
‘Ik kin der net by,’ sei Rienk, ‘hy hat al twa reizen makke, ken ûnderwilens alle kueren fan skip en see, is foar de duvel net bang en hat sels de jonges frege om oan te meunsterjen. It falt my fan him ôf.’
‘Ien tsjin seis,’ sei Sierk.
| |
| |
‘Wat bedoelst?’
‘Hy wol de baas wêze en jaget de oaren tsjin him yn it harnas.’
Dat sizzen trof Rienk as in swurd yn it moed.
‘Dat nea!’ bromde er. ‘As er sa wol, stek ik him dea.’
Dyselde nacht, by tsjustere moanne, wylst de jonge Minne wachtrûn, klonk der in lûde plûns. Op 'e koaien sweefden de manlju efkes op 'e grins tusken sliepen en wekkerwurden. Doe't it stil bleau, sakken se wer snoarkjend nei de djipte. De oare moarns bleau it plak fan Djurre Meines leech.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd