|
| |
| |
| |
Diel 2
Simmer 1365 oant en mei septimber 1366
| |
| |
6 De tongerbui
It wie heechsimmer. De paden tusken de doarpen en buorskippen wiene hurd en de droege eastewyn wiske de spoaren fan karren en hynders fol mei moude. Yn it lege lân fan Noardwâlde, tusken de spegeljende Fluezen en de lege dyk, dy't winterdeis it wylde marswetter keare moast, wiene boeren drok yn de skrep om it hea op twatsjillige karren te loegjen. Oan de oare kant, dêr't it lân heger wie en yn de fierte justjes oprûn nei de sângrûnen fan Gaasterlân, blonken de ljochte rjochthoeken fan rogge en hjouwer.
Oan diskant fan de dyk stiene ek de nearzige boerespultsjes, optimmere fan rûch hout út 'e bosken yn de fierte, mei in tek fan reid, dat wûn wie oan de iggen fan de mar. Yn de greide dêrefter leine de kij te wjerkôgjen yn it skaad fan in inkele kromgroeide wylch of els. It lân wie gielbrún wurden, kealfretten en ferdroege troch de lange rite mei sinnich waar.
De hynders hiene, nei in pear oeren drafkjen, de stap oanpast oan de hjitte fan de dei. It swit glom op hals en flanken en sa no en dan waaide in skomflok fan it bit.
‘Se smachtsje fan de toarst,’ sei Rienk Bockema.
Hy sprong fan it hynder en loek it bist oan de leie nei de ûnderwâl. Boate Kammen wie, hoewol't er skrutel om him hinne seach, ek nei de sleat kommen. De bisten bûgden daliks de nekke en sloarpen it wetter mei lange swolgen op.
‘In mûlfol molke sil ús goed dwaan,’ sei Rienk, ‘giest mei?’
Hy knikte nei it boerespultsje, dat oan ien kant fersakke wie. Under it oerstekkende tek, dêr't in gat yn siet mei oan de râne swarte skroeiplakken, leine in pear kij tsjin de muorre te hymjen. Boate skodholle ferheftich en stammere, hy woe it risiko net nimme dat se him hjir sjen soene. Se moasten mar sa gau mooglik fierder.
‘Dan gean ik allinnich,’ sei Rienk.
| |
| |
Boate hie de hiele wei amper in wurd sein, hoewol't se mei tastimming fan Bocke Doedinga út Snits riden wiene. Fansels mocht syn iverige liiffeint, dêr't Boate it ta brocht hie, foar in deimannich nei syn sike mem. En de ferhâlding tusken âlden en soan, dy't him de lêste tiid oan de regels fan Rodenboarch holden hie, liet ek ta dat Rienk de feint beselskippe. Dochs siet Boate tusken twa fjurren, betocht Rienk: it gefaar dat er rûn yn it gebiet fan Walle Galama, syn eardere baas dy't er ûntflechte wie, en it weromkommen yn Snits sûnder de soan fan syn tsjintwurdige hear. Want foar Rienk Bockema wie it sa wis as it blinkende wetter fan de Fluezen, dat er yn de kontreien fan Walle Galama bliuwe soe.
Hy rûn om it spul hinne, stiek de holle troch in iepening yn de muorre en fluite, mar der kaam gjin lûd werom. De bewenners moasten op dit stuit grif allegearre yn it haailân wêze, oan de oare kant fan de dyk. Hy makke him grut en stelde tefreden fêst dat se him hjir op it hiem net sjen koene. Doe sette er nei de slûgjende kij ta. Se stieken de koppen omheech en de ko dy't it tichtsteby wie, kaam muoisum en stinnend oerein.
‘Dat hast goed ret,’ sei er.
Hy gie op 'e knibbels lizzen, naam in oer yn de mûle en sûge de molke op, sa't er simmerdeis op syn tochten bûten de poarten fan Snits wol faker die, as er toarst hie. Ynienen hearde er it triptraapjen fan in hynder en tagelyk in gjalp. Doe't er him oerein wrotte, seach er Boate fuort fjouwerjen.
‘Swarte, hjir!’ rôp er tsjin syn eigen hynst, dy't senuweftich mei de kop beweegde en oanstriid hie om syn maat te folgjen. It bist harke en bleau stean.
Oan de oare kant fan de dyk loek in branhoutmeagere okse in karre mei hea tichterby. De boer, in frou en twa bern, allegearre yn in griis himd mei donkere switplakken, rûnen oan wjerskanten. Foar de hichte bleau de earmoedige staasje stean.
Rienk, dy't wylst Swarte by de leie nommen hie, wifele. Hy koe
| |
| |
op it hynder springe en lykas Boate fuort fjouwerje. Mar de swijende en stoareagjende boerehúshâlding yn de bedelte hold him op de ien of oare wize derfan werom. Seagen se by him op fanwegen syn foarname dracht of de glânzjende hynst, dêr't er op kommen wie?
‘De kij steane noch net droech,’ sei er.
De boer skodholle, wylst de beide bern har efter de âlden ferskûlen.
‘Ik hie toarst en doe ha 'k in pear slokken dronken.’
De man knikte en sei: ‘Sa't de jongehear wol... as ik freegje mei... hat de reis lang west?’
‘Ik kom fan Snits.’
De boer die in pear stappen nei foaren en prate op fertroulike toan fierder: ‘Men kin tsjintwurdich nea witte... ik wie bang dat wy al wer in part fan de opbringst ôfdrage moasten. Wy sitte krekt op 'e grins, sjoch, tusken twa hearen yn en beide lizze ús swiere lêsten op...’
‘It binne bloedsûgers,’ kaam de frou dertusken.
De boer lei har it near op en sei, op it tek wizend: ‘En as wy wegerje, stekke se de brân deryn, mar as de jongehear noch toarst hat...’
Hoewol't Rienk wol graach witte woe, wa't de hearen wiene dêr't de boer it oer hie, skodholle er. Hy moast Boate, dy't yn de fierte suver al efter in stofwolk wei waard, net út it each ferlieze.
‘Ik moat no fierder,’ sei er, ‘mar wa wit kin ik letter nochris helpe, as jim wer bedrige wurde.’
Hy sloech de rjochterskonk oer de rêch fan Swarte, klakte in pear kear mei de tonge en ried mei in foldien gefoel fuort.
Opkomme foar minsken dy't bedrige waarden, dat hied er him al earder foarnommen. Hy wist sels wat it wie om yn de lytse loege te sitten, de mindere te wêzen fan syn âlden, fan de muontsen dy't him de les liezen en eins ek fan de ploech fan Wamme
| |
| |
Alderts, om't er sels sa allinnich stie. Mar hjoed skodde er hiel Snits fan him ôf, riisde boppe de machten fan de stêd út en waard de beskermer fan ienfâldige boerelju, dy't by him op seagen en dêr't er frij drinke mocht.
Yn de fierte kaam it stâl fan Boate Kammen wer boppe de lytser wurdende stofwolk út. De dyk bûgde hieltyd fierder by de mar wei. Oan de rjochterkant wie in poel, dy't oan de rânen droech fallen wie. Op 'e midden dreauwen in pear einen mei de kop yn de fearren.
Rienk rikte nei de learen tas oan it seal en helle dêr syn pylk-en-bôge út. Hy lei oan, kniep it loftereach ticht en liet los. De pylk sûze fuort en hoewol't er doel trof, fleagen alle einen yn in rein fan fearren op. Daliks hied er spyt fan syn aksje. It byld fan de wyldernis fan Goaiïngasweagen, dat by him boppe kaam, besocht er hastich te bedobjen ûnder syn nij libben, dat hjoed begûn wie.
Hy hie him lang genôch as in finzene yn de stins en it kleaster field. Bang dat er syn slachtoffer tsjin it liif rinne soe, weage er him allinnich noch mar op strjitte as it net oars koe, fan stins nei kleaster en werom. Syn oanhâldende flecht foar har wie slagge, want nea wied er har tsjinkommen. Wike hie der ek net mear oer praat, se moast har fersind ha. Gjinien soe him mear as de dieder oanwize kinne. Hjoed wied er út syn sel brutsen, de sel fan it skuldgefoel en de eangst dat se him werkenne soe. Mar ek út 'e kleastersel, dêr't broer Martinus him jierrenlang yn opsletten hie. Hoe koe in muonts dei út dei yn libje binnen de muorren fan in kleaster? Broer Jehannes, dêr't Wike en hy dy sneins yn de Martinustsjerke mei praat hiene, koe dat net. Hy woe der ek útbrekke om te genietsjen fan de natoer. Genietsje fan de natoer? Echt wat foar in ûntefreden muonts! In takomstich haadling gong op aventoer, hy socht de striid op om moedich te wêzen. Hied er dat net oan Wike tasein?
Hy leunde efteroer en sloech mei de flakke hân Swarte op 'e
| |
| |
flank. De hynst tearde de earen nei efteren, skeat foarút en begûn te fjouweren. De jonge ruter koe him noch krekt nei foaren skuorre, oars wied er út it seal tûmele. Mei in rauwe gjalp utere er syn freugde oer de wûne frijheid.
Hy bûgde fansiden en digere by de kop fan it hynder lâns, mar koe Boate net gewaar wurde. Wêrom hied er net op him wachte? Of hold er him ferskûl foar it driigjende gefaar fan de kant fan Walle Galama? De fersterke pleats moast hjir yn de omkriten stean.
Ynienen seach er de feint stapfoets troch it fjild riden, tusken de lege dyk en it beamteguod fan Gaasterlân, fier út 'e buert fan de boereklinten. Rienk hoarte oan de leie en daliks stiek Swarte ek de feale greide yn. Sadree't Boate dat seach, stapte er ôf en fierde it hynder efter in strewelleboskje.
Swarte stegere en wrinzge, doe't Rienk de leie strak loek. It skom spatte de hynst fan de lippen.
‘Wêrom bist fan de dyk ôfgongen?’ frege Rienk, wylst er mei in linige sprong op 'e hurde grûn telâne kaam.
‘Wat tochtst dat ik fierder gean? Do bist der no sawat en...’
‘Wêr stiet de Galamastins?’
Boate wiisde oer de struken hinne nei it súdwesten, dêr't in donkere rjochthoeke boppe de lege klintsjes útstiek.
‘En wêr giesto no hinne?’ frege Rienk.
‘Ik ryd daliks nei hûs... it hûs fan ús mem.’
It foel op dat er it oer ‘hûs’ hie en dat syn stim justjes trille. Ferhege de soarch om syn sike mem de spanning noch mear? Miskien wie se yn de tuskentiid wol stoarn en hie Boate fannacht gjin dak boppe de holle. Syn opteinens fan saniis ebbe fuort en hy fielde in swymke fan meilijen mei de feint. Hoewol't er sels beide âlden noch hie, koed er him goed yntinke wat it wie om allinnich yn it libben te stean. Hy hie sels jierrenlang fochten as ienling tsjin elkenien. En wied er aansen sels ek net allinnich, as er nei
| |
| |
Walle Galama ta gong en dêr as in frjemde ein delstriek? Mar dêr hied er sels foar keazen! Hy wie net fan doel om in frjemd te bliuwen; de kommende tiid liet er him opnimme yn de rûnte fan Galama. Letter soed er sels in rûnte fan folk oanlûke, dat him troch alles hinne trou wie.
‘Wêr wennet jim mem?’ frege er.
Boate wiisde nei in tropke huzen yn de fierte, tsjin in beamwâl oan.
‘Yn Harich,’ sei er.
‘Kom op, wy ride der tegearre hinne.’
Boate sei neat, seach him allinnich mar oan, mei in flechtige glimk om de lippen. Nêstinoar drafken de hynders op Harich ta.
De âlde frou siet te slûgjen op in krukje, mei de rêch tsjin it rûge hout fan har klintsje. Oer har gesicht beweegde, by it opstekken fan in sêft koeltsje, it ritme fan skaad en sinneljocht, dat de healkeale ikebeam boppe har trochliet. Doe't de ôfstân tusken har en de beide ruters net grutter wie as tsien stappen, skrille se op en taaste mei de hannen nei efteren om hâldfêst.
‘O Hillige Marije, besparje ús mear lijen!’ mompele se.
Noch altyd wie der gjin glim fan werkenning op har bleek en ynfallen gesicht. De eagen, djip weisakke yn de holten, stoarren eangstich nei de hynders.
‘Mem...,’ sei Boate.
Se gappe him net begripend oan, as kaam er út in wrâld dêr't bekende wurden in oare betsjutting hiene.
‘Mem, ik bin it, Boate...’
Hy liet him fan it hynder sakje en rûn wifeljend op har ta. Ynienen kaam se oerein, wankeljend, wylst se in pear kear de namme fan har soan stammere.
‘Boate myn jonge, bisto it? Ik hie it sa gau net sjoen, want it gesicht is de lêste tiid hurd minder wurden.’ Se stiek de beide hannen nei foaren en taaste mei de fingers oer syn holle.
| |
| |
‘Myn jonge,’ sei se nochris, ‘wat bin ik bliid.’
Doe draaide se, kniperjend mei de eagen, it gesicht nei Rienk Bockema en sei: ‘Twa hynders... dêrom fertroude ik it net. Der is al lang sprake fan in kommende reboelje tusken hear Agge en Walle Galama. Boate jonge, wat bin ik bliid datst net mear ûnder dat hearskip tsjinnêst. Hast no...’
Se begûn te hymjen en liet har op 'e kruk sakje. It wersjen fan har soan en safolle wurden efterinoar hiene blykber tefolle foar har west.
Rienk wie fan Swarte stapt en seach dat de âlde frou stadichoan wer op azem kaam, wylst Boate fertelde dat se net oer him hoegde yn te sitten. Hy hie in goed plak yn Snits by de heit fan de jongeman dy't foar har stie en nei de stins fan...
‘Boate woe graach wer ris by jo sjen,’ ûnderbriek Rienk him. Se knikte glimkjend.
‘Mem hie it oer reboelje,’ sei Boate.
‘Och myn jonge,’ sei se, ‘geregeld ljochtet jûns fjoer oan de kimen... se sizze dat de hearen inoars gebiet befjochtsje en dêr wurde de lytse lju it slachtoffer fan. Alde Wâte fertelde lêstendeis noch dat sels hear Agge der mei syn feinten op út giet om wraak te nimmen... en no binne se bang dat Walle Galama it der net by sitte lit...’
Se wiisde nei it súdeasten.
‘Wâte sei ek noch dat hear Agge koartlyn syn stins fersterkje litten hat... wy moatte it bêste der mar fan hoopje.’
Rienk seach dat Boate him it swit fan de foarholle fage. It bloed wie út syn gesicht weilutsen en hy knipere allegeduerigen mei de eagen. Sels fielde er ek in beskate spanning, dy't er noch net krekt beneame koe.
‘It is better dat... wy aansen weromride... nei Snits,’ stammere Boate.
De âlde frou skrille op en seach him ferbjustere oan. Yn har
| |
| |
triljend lûd lei tagelyk ferwyt en wanhope: ‘Och myn jonge, ik hie tocht do soest hjir fannacht wol bliuwe en as it moat, meitsje wy ek in plak klear foar de jongehear...’
‘Ik gean no fierder,’ sei Rienk.
Hy sprong op it hynder en loek de leie strak. Swarte skrabe mei de rjochterhoef oer de losse grûn. Doe't er de earste stappen sette, skeat Boate ynienen as in pylk op hynst en ruter ta.
‘Ik moat wer mei twa hynders nei Snits!’ stjitte er út.
Rienk draaide him yn it seal om.
‘Twa hynders?’ frege er.
‘Wat sil jim heit wol net sizze, as ik mar mei ien op Rodenboarch kom?’
‘Hjir bin ik de baas en net Bocke Doedinga,’ biet Rienk him ta, ‘ik nim Swarte mei!’
Hy kearde Boate de rêch ta en liet de hynst de frije loop.
Efter him hearde er de âlde frou noch sizzen: ‘Wêrom soesto twa hynders ha moatte? De jongehear...’
Doe rekke har lûd wei yn it regelmjittige drafkjen fan Swarte.
De loft yn it súdwesten wie smoarch wurden. Tongerkoppen kamen opsetten, klommen heech boppe it flakke fjild tusken sângrûn en mar út en skoden wâljend foar de sinne. Yn de fierte ljochte it, folge troch in oanhâldend rommeljen.
Doe't de hynst de kop skrillich opstiek, flústere Rienk Bockema him yn it ear: ‘Hoechst der net oer yn te sitten, Swarte, foar de bui binne wy ûnderdak.’
Efkes gong it him gril troch de lea. Hy fernaam deselde frjemde spanning as saniis by de âlde frou, doe't dy it hie oer de driigjende reboelje. En no wie dêr ek noch de tongerbui, dy't as in donker meunster oer it lân skode. De swarte fûgel, Lúsjefer, it wiene bylden dy't as de wjerljocht by him lâns skeaten.
‘Toe mar Swarte, avenseare!’
De hynst liptrille, snúfde en fjouwere oer it fjild. Rienk hong djip
| |
| |
foaroer en seach by de nekke lâns it stee fan Walle Galama yn in flits opljochtsjen. It wie net fier mear, hy rede it foar't de bui losbriek. Mar tagelyk kaam de twivel by him boppe. As it wier wie wat de âlde frou ferteld hie, kaam er yn in oar needwaar telâne, de striid mei it swurd, dat ferwûne, miskien sels wol deade. En hy wie noch mar fyftjin, hie yn it feilige Snits noch nea in belegering meimakke, lit stean dat er sels yn in gefjocht op libben en dea behelle wie.
Hie Boate net gelyk, doe't er sei dat se eins mar werom moasten nei Rodenboarch? Wat tusken de Noarderpoarte en it Johanniter kleaster noch in útdaging like, him oanslute by Walle Galama, wie no in fraach foar him wurden. Wat as de fijân him de dea ynjage, sa jong noch, sûnder dat er de kâns hân hie om moedich te wêzen en op te kommen foar it rjocht fan boarger en boer? Stiene Lúsjefer en syn trawanten him dan op te wachtsjen by de poarte fan de hel?
Mei't in felle flits oer it fjild skeat, dûkte er yninoar. In pear tellen letter davere it swurk fan de tonger.
‘Toe no, Swarte!’ hime er yn de moanjes fan de stegerjende hynst.
Hy moast rêstich bliuwe, oars rekke it hynder ûnder him wei en wied er oerlevere oan de kweade machten om him hinne. Wylst er de leie strakker loek, flústere er mei sletten eagen: ‘O Leave Frouwe, mem fan Kristus, Wike hat jo alles ferteld, ik ha it sa net wollen, beskermje my, want ik wol no noch net dea.’
Doe't er de eagen wer iepen die, ried er op in smel paad tusken klinten, dy't weidûkt stiene ûnder in loft, tsjuster as de nacht. Ynienen seach er it fjouwerkant fan de stins, skean foar him.
‘Noch even, Swarte!’
Hy mende de hynst nei de sydkant fan it legere part fan de pleats, sprong derôf en bûnze mei beide fûsten op 'e doar. Yn in feal ljocht seach er in gesicht, fielde noch in hân, doe foel it ferrin fan de tiid fuort.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd