Kleuter-gymnastiek voor kinderen van 3-8 jaar. Handleiding voor gymnastiek bij het voorbereidend en aanvankelijk lager onderwijs

[p. 19]

Hoofdstuk III.
Houding-verbeterende oefeningen.

A. De oefeningen in het ontspannen van het geheele lichaam in liggende uitgangshouding.

Deze oefeningen hebben ten doel den kinderen te leeren staan, zitten, liggen enz. op natuurlijke wijze, d.w.z. zonder het spannen van die spieren, welker werking tot het bewaren der houding onnoodig zijn, terwijl bij het uitvoeren van een beweging niet meer spieren dan volstrekt noodzakelijk gebruikt worden. Dit kan beschouwd worden als een toepassing van het principe der algemeene krachtbesparingstheorie, hoewel we voor dezen leeftijd niet hierin de waarde der oefening moeten zoeken, maar meer in een training van het zenuwstelsel tot het uitvoeren van vormvaste en beheerschte bewegingen. Hoe vaak treft men kinderen aan, die bijv. met stijve armen of opgetrokken schouders staan, of die, als ze hun arm zullen opheffen, den geheelen schouder oplichten; die niet eens het hoofd kunnen draaien zonder het geheele lichaam gelijktijdig te wenden. De oefeningen worden in het lesschema gelascht, het best na een grootere inspanning, waar de kinderen gedurende een oogenblik behoefte kunnen hebben aan volkomen rust. Een commando is voor deze oefening niet geschikt.

Voorbeelden van fantasie-uitdrukkingen.

1.	Liggen uitrusten na een vermoeienis (bijv. na een inspannend spel) (16-17).
2.	Dito aan het strand ‘rollen als de golven’, de branding (18); de wind blaast tegen armen, beenen en hoofd.

Beschrijving der bewegingen.

1. ‘Probeer om te slapen’, ‘Doe alsof je heel lang zult slapen’. Zink goed diep neer in het gras, in het zand (dit wordt met goed gevolg aangewend).

2. Om na te gaan of het ontspannen volkomen is, kan men

[p. 20]

eensklaps omrollen van ruglig tot zijlig doen uitvoeren. ‘Nu komt er een golf en rolt naar dien kant! Nu naar den anderen kant.’

3. Om het ontspannen van armen, beenen en hoofd te controleeren, wordt een los armdraaien (19a), los beendraaien binnenen buitenwaarts, een los hoofddraaien van links naar rechts uitgevoerd. ‘Het waait.’ De onderwijzer of één van de kinderen kan ook rond gaan en controleeren door (20) arm of been (in de knieholte) van den vloer te lichten en het daarna weer te laten vallen. ‘De arm slaapt en voelt zoo zwaar aan als lood.’ De onderwijzer moet hierbij in acht nemen, zich kalm en stil te bewegen onder het corrigeeren, en met gedempte stem te spreken, zoodat hij door zijn optreden de kinderen tot ontspanning suggereert.

Contrôle op de ademhaling.

In verband met de bovenomschreven oefeningen kan tevens, indien dit gewenschr blijkt te zijn, contrôle op de ademhaling voorkomen. De meest geschikte uitgangshouding hiervoor is rugvoetsteunhaaklig.

Voorbeelden van fantasie-uitdrukkingen.

1.	Rijzen als deeg (21-23).
2.	Een luchtballon opblazen (22-23).

Beschrijving der bewegingen.

De handen worden los te zamen gevouwen op buik of borst gelegd (24b). Op een: ‘Blaas den buik, borst tot eengrooten ballon’ wordt diep ingeademd met den buik of de borst en onmiddellijk daarop volgt een diep uitademen, wat in het begin hoorbaar geschiedt, zoodat de onderwijzer kan nagaan, dat niemand zich inspant en zijn adem inhoudt.

[p. 21]

Evenzoo maximaal in- en uitademen beide met buik en borst (22-23d). De kinderen leeren hierdoor kalm en diep ademhalen en onderscheid maken tusschen de ribben- en buikademhaling. Hierbij moet er wellicht op gewezen worden, dat bij kinderen vaak de laatste minder volkomen optreedt dan de eerste.

Voorbeeld voor het verzwaren der oefeningen. Aanwijzing: ‘Nu vouwen we onze handen samen op den buik!’ ‘Nu zullen we zien wie een grooten ballon kan blazen! Nu gaat de lucht uit den ballon!’

Hetzelfde in commandovorm: ‘Handen te zamen op den buik. Nu! Adem in - een! Adem uit - twee!’

N.B. Laat ook een elk in zijn eigen rhythme ademhalen. Ga ondertusschen rond en zie of er leerlingen zijn, die hun adem inhouden en leer hun de juiste ademhaling.

C. Actieve houding-verbeterende oefeningen.

Voorbeelden voor uitgangshoudingen.

1.	Stand (1).
3.	Haakzit (8).
4.	Gewone zit (9).
5.	Schrijlingszit (6).
2.	Beenkruiszit (7).
6.	Kniezit (4).
7.	Kniestand (3).

Zie voor beschrijvingen bladzijden 12 en 13.

Voorbeelden van fantasie-uitdrukkingen bij het leeren van een goede houding door wisseling tusschen juiste en foutieve houding (27).

A. In stand.

1.	Staan als kleine en als groote huizen (26-27).
2.	Staan als kromme en als rechte boomstammen (25-26).
3.	Staan als een oude man en als een jongen met een slechte houding of als een gymnast (26b).
4.	Kraaien als de haan (den hals uitstrekken, zooals een haan, wanneer hij kikeriki kraait) (28-29). Hetzelfde onder losjes klappen met de ‘vleugels’ (29c); kan ook uitgevoerd worden met hielheffen (29b).

B. In de lage uitgangshoudingen waaronder de hiervolgende het meest geschikt zijn.

5.	Zitten als een verlepte bloem, die geen water heeft en als dezelfde bloem, die drinken heeft gekregen (30-31).

[p. 22]

6.	Den rug buigen, zooals de zwaan zijn hals buigt; ‘Strek rug en hals uit’, ‘Word recht en lang’ (33-34).
7.	In elkaar kruipen als een vogeltje, dat het koud heeft en één na doen, dat zich uitrekt (35-36).
8.	Als een zoutzak zitten en als een gymnast (30).

Beschrijving der bewegingen.

Deze oefeningen hebben in hoofdzaak ten doel een concentrische werking voor de bovenste deelen der lange rugstrekkers te verkrijgen. Dit wordt vergemakkelijkt door voorafgaand ontspannen van hoofd en bovenste deel van den rug, n.b. het hoofd (hals) wordt daarbij eerst ontspannen. Het opheffen geschiedt haastig dan wel langzaam, het hoofd het laatst. Daar een goede houding het doel is, wordt bij dit vooroverbuigen niet gelet op eenig rekken in de lendenen.

Fouten: Het hoofd komt bij het overeindstrekken het eerst, waardoor een booghals ontstaat. Schouders en armen worden gespannen. Laat daarom b.v. de armen bladeren zijn, wanneer de bloem zich opheft (32b). ‘Het waait’, de bladeren bewegen een beetje (61). Het kunnen ook gordijnen zijn, die fladderen voor het open raam in het groote of kleine huis.

Voorbeeld der verzwaring.

Aanwijzing: We zitten nu eerst als zoutzakken. Nu als gymnasten. Dito in commando-vorm.

[p. 23]

‘Zit als zoutzakken! - Nu!’

‘Zit als gymnasten! - Nu!’

Commando: ‘Laat hoofd en bovenste rugdeel voorover vallen! Een.’

‘Rijs op! - Twee!’

De ruggen slapen. Nu worden ze langzamerhand wakker. - ‘Begin!’