Het taaie ongerief

[p. 14]

III.

Ik heb weer normale schoenen, en het leven is zonnig. Levert zelfs z'n momenten van glorie, als ik op de bewaarschool het knappe jongetje blijk. Maar dan, opeens, verduistert de lucht: mijn moeder is bedrijvig met een grote lap bont katoen, en doet opmetingen aan mijn lichaam, en tracht me in geestdrift te brengen voor wat ze bezig is te scheppen: mijn nieuwe boezelaar. Ik vertrouw iets niet: het geluk, dat me wacht, wordt me àl te nadrukkelik door moeder beschreven. Met m'n nieuwe boezelaar zal ik ‘kijk-àf’ zijn. Maar ik heb bovendien wat flarden opgevangen van een gesprek met onze buurvrouw, en daar zo vaag uit begrepen, dat het nieuwe boezelaar een maatregel is, een hoog-nodige maatregel, en een doeltreffende maatregel. Ik weet het niet te formuleren, maar ik voel toch: niet ik, maar m'n moeder zal ‘kijk-àf’ zijn, wanneer ik in het nieuwe boezelaar gehuld ga.

En daar komt het moment van ‘passen’, en ik wéét m'n noodlot. Het bonte katoen hangt me ver over de knieën, bekleedt mijn armen tot halverwege de handen; onder dit boezelaar verdwijnt alle ongerechtigheid van m'n kleding. Het zal dienen om me versleten bloesjes, om me gewezen broeken te laten dragen, zonder dat de wereld het ziet. Ay, met dit boezelaar zal ik zelfs zònder broek in 't openbaar kunnen verschijnen, wanneer het ‘niet gelegen komt’ (ik kèn, en háát, de uitdrukking al) zo-maar dadelik een nieuwe broek te kopen.

Het is wèl fataal. Ik had gedacht, iets als een boezelaar ontwassen te zijn. Naast mij groeit iets op, dat af en toe wel een beetje op óók-een-jongen lijkt: mijn broertje Henk. Maar 't ìs geen jongen, 't is een kind. Dat een kind een boezelaar draagt, is heel gewoon: een kind morst nog, een kind moet eigenlik nog een slabbetje hebben. Henkie heeft zich aan het slabbetje weten te ontworstelen door blèren. Hij weet altijd door hard en redeloos en aanhoudend blèren ons allemaal zo beroerd te maken, dat-ie z'n

[p. 15]

zin krijgt, en over een slabbetje durft moeder tegen hem niet meer te beginnen. Maar in de boezelaar-vorm aksepteert Henkie 't slabbetje; in zijn hoofd is nog nooit het denkbeeld opgekomen, zich tegen een boezelaar te verzetten. Maar ik - ik wist niet beter, of ik was het boezelaar te boven. Was er van af, niet door geblèr en zulk redeloos gedoe, maar eenvoudig door mijn erkend jongenschap. En daar sta ik - en pas. En voel me machteloos, want deze ramp is onafwendbaar: hier stoot ik op wat ik weet, dat harde en onvermurwbare wet is bij ons: wij kunnen maar niet gewoon net als anderen leven: ons ‘groeien de rijksdaalders niet op de rug.’

Toch protesteer ik: ‘Wat is dàt nou voor 'n boezelaar?’

‘Een jongensboezelaar, een ècht jongensboezelaar hoor.’

‘Jongens dragen geen boezelaars.’

‘Hè, wàt zeg je me daar? En waarom héét het dan jongensboezelaar?’

Ja, denk ik, waarom? Omdat ze nou eenmaal altijd beroerde dingen voor jongens weten te bedenken. . . . Ik probeer een waardige houding aan te nemen, m'n handen in mijn broekzakken. Ach, gruwel, ach diepste aller vernederingen: dat kan niet: m'n zakken zijn onbereikbaar! M'n meest natuurlike houding blijkt een onmogelikheid, nu ik gehuld sta in dit rare gewaad! Dat is toch een bezwaar, dat ook moeder moet gevoelen.

‘Hoe moet je nou met je handen in je zakken komen?’ vraag ik met bittere ernst.

‘Nou, dan blijf je met je handen uìt je zakken,’ vonnist moeder in alle kalmte.

Ik krijg neiging om te gaan blèren, net als Henkie, maar ik voel, dàt niet te kunnen, ik ben geen kind meer. Ik breng het niet verder, dan dat er in elk oog een grote stille traan komt; en zo kijk ik mijn wrede moeder aan.

‘Schat!’ zegt ze, en ze omhelst me, en zoent en knuffelt me. En terwijl ze me 't boezelaar afdoet - ik steek onmiddellik m'n handen in m'n broekzakken - zegt ze: ‘Vanavond maak ik 't af, knopen en knoopsgaten. . . . je

[p. 16]

zal 'es zien hoe fijn je morgen naar 't schooltje stapt.’

'k Word wakker. De grote lamp brandt nog in de kamer. Door de bedstee-gordijnen zie ik moeder aan de tafel zitten; ze is nog bezig aan m'n boezelaar.

‘Is 't avond of nacht?’ vraag ik. M'n gewone vraag, als ik wakker word bij lamplicht.

‘Eigenlik al nacht,’ zegt moeder. ‘Maar kijk 'es, hoe 't wordt!’

En ze staat op, en houdt me het boezelaar voor. 't Lijkt wel een jurk, denk ik vaag, en poog, voor 't eerst van mijn leven, minachtend te lachen. Maar m'n moeder hangt het boezelaar zorgvuldig over de leuning van haar stoel, en komt me dan, knuffelend, lekker instoppen. Ik doezel weg: het knuffelen is fijn, maar 't boezelaar blijft een ramp. . .

's Morgens het aankleden. Alles is nu verpletterend duidelik. Ik krijg een broekje aan, dat al afgedankt was; en een bloesje, waar ik uitgegroeid ben: de mouwen kunnen niet eens meer vast. Maar dan komt het boezelaar al die schande bedekken; dáár ìs dat boezelaar voor.

Ik loop op straat, en lijd. Het waait een beetje, en het boezelaar flappert om me heen; het voelt aan als een rok, om m'n benen. En de mouwen willen steeds maar over m'n arme handen heen glijden. En ónder het boezelaar, daar loopt een jongen zo haveloos als er nog nooit een gelopen heeft. . . .

Juffrouw Louise, aan de deur van 't schooltje, houdt me staande. Is opgetogen: nee máár, néé máár, wèl, wel, die Jopie. Kijk noù 'es, die Jopie, heeft me die even een boezelaar! En wie heeft dàt gemaakt? Nou, wie heeft dàt gemaakt?

Nou, enfin, daar wil ik dan nog wel mee geuren: het schijnt dan toch wel, dat ik een knappe moeder heb.

‘Me moeder, ze heb er de hele nacht an genaaid, en toen was het af,’ zeg ik trots; maar bij iets als trots hoort het, dat je je handen in je zakken steekt en ik wurm

[p. 17]

m'n handen achter door het split, en sjor, en slaag er in, m'n zakken te bereiken. Vóór m'n buik golft een eindeloze lap bont katoen.

‘Hè jakkes nee Jopie, zó staat het niks netjes,’ zegt juffrouw Louise, en ze trekt m'n handen te voorschijn en strijkt liefkozend m'n boezelaar glad.

Om tien uur, vóór we in 't zand gaan spelen, moeten we allemaal, in de rij hokjes die zo naar teer stinken, onze ‘kleine boodschap’ doen. Wij, groten, doen het altijd al alleen. Maar nu komt, op een wenk van jufrouw Louise, juffrouw Leida bij mij in 't hokje, en pakt m'n boezelaar bij de onderkant, en slaat het over m'n hoofd, en zegt: ‘Nou, vooruit nou, Jopie!’

Is ooit iemand van mijn jaren nog zó vernederd? Juffrouw Leida, die nog niet eens een echte juffrouw is!

De jongens uit de straat zullen op expeditie gaan naar de Warmoesgracht. Daar zitten de bomen vol poppen van rupsen, die kan je thuis in een doosje met watten bewaren, en dan komen er vanzelf de fijnste vlinders uit. Barend is de aanvoerder, en monstert de troep. Ik sta d'r ook bij, zelfverzekerd. Maar Barend zegt: ‘Die kleine met dat boezelaar mag niet mee. Denk je dat ik met kleine kinderen helemaal naar de Warmoesgracht ga? Duvel jij maar op!’

Even woedt er een krankzinnige gedachte door mijn breintje; als ik hem aanvloog, en hem met m'n vuisten boven op z'n kop sloeg, dan won ik het misschien wel van hem; zó sterk is-ie niet eens. Maar aller blikken glijden langs mijn flapperende boezelaar, - en ik wandel zwijgend weg. Ik probeer een deuntje te fluiten, natuurlik! Maar mijn zieltje schreit.