Limburgse jaarkrans (onder ps. Karel Matthijs)

[p. 39]

Driekoningen

FEEST! echt feest dat was bij ons Driekoningen. Ik denk vaak, dat de vorige generatie beter feest kon vieren dan wij, omdat zij in het dagelijks leven uiterste zuinigheid en soberheid betrachtte, die vaak belachelijk scheen. Je moest het niet riskeren meer dan een schepje suiker in de koffie te doen en bij het smeren der boterham werd je met argusogen in de gaten gehouden. Maar, als er feest was, dan zag je zó de klotten boter in de soep of saus weg zinken. We aten met ijzeren vorken, en de keren dat de zilveren vorken en lepels gebruikt werden, die kon je op je vingers tellen. Dat gebeurde alleen met een Eerste H. Communie of als de heerooms kwamen eten. Pa zou er niet aan gedacht hebben een der punchglazen voor zijn grokje te gebruiken, want die deden alleen dienst op surprise-avond. En zo had Ma ook een grote blauwe pot met rieten hengsel, die uitsluitend gebruikt werd voor de chocolademelk op Driekoningen-avond. Door die pot een jaar lang weg te bergen was alleen al het te voorschijn halen er van op Driekoningen een ceremonie. Zoals ik me die pot herinner moet het wel een prachtexemplaar geweest zijn, zo van dat soort wat je nu op een étagère zet in de goeie kamer. De melkchocolade werd met Driekoningen ook niet van cacao gemaakt, maar op die dag volgde Ma een andere methode, en liet in een enorme pan kokende melk grote vierkante blokken pure chocolade zinken, wat ik altijd een beetje zonde en verspilling heb gevonden, want op slot van zaken was chocolade ‘snoep’ en melk niet!

De koningskoeken kregen we cadeau. De bakkers

[p. 40]

waarbij je klant was brachten elk een grote koningskoek thuis, en omdat je als winkelier de klandizie altijd een beetje moet verdelen, kregen wij wel drie van die grote koningskoeken, en daar kwamen nog wel een paar bij de suikerbakker bestelde exemplaren bij. En dan die tafel! Wat een gezelschap! Driekoningenavond was zowat de enige keer dat werkelijk de hele familie en alles wat daar onverbrekelijk bij hoorde, bij elkaar was. Als alles gezeten was werd een vluchtig weesgegroetje gebeden en het was niet naar de zin van Ma als een grappenmaker aan het slot daarvan wel eens zei: ‘Heilige Caspar, Melchior en Balthazar, bidt voor ons!’ want de Driekoningen waren eigenlijk geen heiligen waar je werkelijk voor bad. Dat waren heiligen ter ere van wie alleen maar gegeten werd. Het jongste zusje moest dan ruggelings aan tafel gaan zitten en telkens prikte Ma een stuk koningskoek aan het lange mes en vroeg: ‘Veur wee is dat?’ Dit spannende spel was nodig omdat de toewijzing volstrekt eerlijk moest gebeuren vanwege de boon! Want wie de boon treft, moet tracteren! Toch kon het zo eerlijk gaan als men wilde, Ma zag altijd kans om het stuk met de boon op Pa's bord te krijgen, en alle tafelgenoten volgden ieder jaar dit ‘spel van list en liefde’, want zij wilde persé dat Pa de boon kreeg. Bij 't doorsnijden van de koek had zij al vaak gevoeld waar de boon zat, en dan stelde ze de vraag ‘Veur wee is dát?’ gaarne iets te vroeg voordat ze eigenlijk een stuk op het mes geprikt had. Was het zó niet gelukt, dan wist zij Pa wel even af te leiden en hem toch het bewuste stuk koek op het bord te foefelen. En Pa speelde van zijn kant graag de onnozele, als onder oorverdovend gejuich hij de boon vond, bij welk bedrijf Ma kon zitten lachen dat haar buik schuddelde en

[p. 41]

de tranen haar over de wangen liepen. Beu van de zoetigheid en de chocolademelk, die onafgebroken stroomde, kwikten we tot besluit een beetje op van de in blokken gesneden oude kaas, die hartig als een goed medicijn in je verzoete maag viel. Natuurlijk zagen we toch kans om ook anderen met de boon gezegenden tot zwarte koning uit te roepen. Met een kurk in de kaarsvlam werd die dan duchtig toegetakeld. En dan zongen we:

Dreij Keuninge! Dreij Keuninge!
Gef mieg 'ne nuijejen hoed.
Mienen awwe is verslete
Mie vader maag 't neet wete
Mie moojer heet gei geld
Dreij Keuninge op 't veld.

Ma, die het toeval in eigen hand hield en regelde als Pa met de boon moest opgeknapt worden, had als een goede Voorzienigheid ook voor de tractatie waartoe Pa verplicht was, bij voorbaat zorg gedragen, en de avond eindigde met gekraak van olienootjes, amandelen en dikke noten, want dat goed kocht men in die dagen nog niet per stuk maar met ‘viedele’ en het was dan toch nog te betalen.

En dan was ook dit feest der feesten weer geëindigd, en trok zich de blauwe pot met het rieten hengsel terug in de hoek van een donker buffet, want hij wist als een vorstelijk personnage, dat je je niet te dikwijls moest laten zien om indruk te kunnen maken en werkelijke luister aan een feest te geven alleen door de aanwezigheid.