|
| |
| |
| |
X
Der is in laachje snie oer de stêd fallen. Yn de haadstrjitten hawwe de auto's it oan giele smots riden, mar fierder is it rûnom lizzen bleaun.
It is stil yn de strjitten. De skimer slûpt oer de wite stêd. Hjir en dêr binne noch in pear bern bûtendoar; hja sniebalje of binne dwaande mei in sniehûs. Mar stadichoan ferdwine hja yn de huzen; der wurde al krystbeammen oanstutsen, de ljochtsjes trilje efter de ruten. Der binne bern dy't laitsjend en roppend yn 'e hûs drave - en ek guon, dy't stadich rinne en foar in hûs, dêr't in krystbeam yn barnt, lang stean bliuwe te sjen.
Rûnom yn 'e stêd binne minsken dwaande mei de tarieding foar it gearwêzen om de krystbeam; it is twadde krystdei en de measten binne al wat bewend oan de sfear. Guon, dy't in dei earder de huvering fielden by it stille ljocht en it sjongen fan de bern tinke oan it stadich ferrinnen fan de frije sneinen en oan it wurk, dat moarn wer wachtet.
Mar der is dochs noch krystsfear yn 'e stêd. Der binne tûzenen, dy't yn Kristus leauwe en syn berte betinke, it mei wêze yn de tsjoen fan in inerlike waarmens, dy't as in genede kommen is of yn de breklikens fan in jin hieltyd mei opsetsin wer realisearjen dat it krystfeest is en dat jin dat as leauwich minske wat sizze moat. En der binne tûzenen, dy't nèt leauwe en dochs genietsje fan de frede fan dit tradisjonele feest.
En inkelden, dy't de twifel berint.
Op tsientallen plakken yn 'e stêd wurde krystfeesten foar sneinsskoallebern taret. Yn hotels binne kelners dwaande de tafels ree te setten foar it krystdiner-dansante. Yn de finzenis wurdt in lytse krysttraktaasje jûn. Yn de sikehuzen lizze hûnderten teloarstelden, dy't earst tochten, dat hja foar it feest wer nei hûs mochten en dy't bliid binne, dat de sneinen op in ein rinne.
Op it stasjon is it drok; op it perron wurdt ôfskie nommen fan guon, dy't wer ôfreizgje moatte. In heit pattet syn dochterke, in feint en in faam steane, hân yn hân, stil by elkoar, in pear âlde minsken nimme ôfskie fan pake- en beppesizzers, dy't it har net oan tiid dogge om't
| |
| |
hja graach wer nei hûs ta wolle om de krystbeam.
Kapiteine Feddema is ûnderweis nei it Heilslegergebou; dêr wurdt aanst it bernefeest hâlden. Yn in lyts wenarkje, oan de râne fan 'e stêd sitte in heit en mem by it siikbêd fan in bern.
Der stjerre op dit stuit ek minsken.
Mr. Herman Geertsma krijt op dizze middei fan de twadde krystdei in beroerte; syn frou skillet senuweftich om in dokter en hja is yn alle gefallen bliid, dat Gerry krekt ophelle wurdt foar it krystfeest fan it Heilsleger.
Nynke Kaspersma is noch yn 'e stêd.
En Eelco Rauwerda.
Der binne tûzenen minsken - en foar de measten is it krystfeest. Folslein krystfeest - of in lyts bytsje. Of tuskenbeiden.
Krekt as de strjitlantearnen opgeane falt der wer in lyts bytsje snie. Mr. Herman Geertsma is op bêd brocht. Aleid hat gau wat buorlju alarmearre en Peter, de dokter fan de oare kant, wie der ek samar by. It wie in hiele drokte, mar de measten binne al wer fuort. Peter hat sein, dat er oer in healoerke wer efkes komt.
Herman Geertsma heart, dat syn frou op 'e gong mei Lize praat. ‘Wa hie dit ferwachtsje kinnen,’ seit hja, ‘it gie de lêste wiken sa knap. En hy hat him hieltyd rêstich hâlden. Nei dy iene dei, doe't er wer presidearre hie, hat er hieltyd thús west en wy soene krekt mei âid en nij nei myn broer yn Arnhem.’ Efkes letter seit hja noch gûlend: ‘In folsleine oerhaal, hy kin net iens prate.’ En dan Lize har delbêdzjend lûd - in pear wurden, dy't hy net hearre kin. Fuort dêr efteroan Aleid wer: ‘Do moatst hjir bliuwe, Lize. Ik doar allinne net nei him ta. Hy kin neat sizze.’
Hy hat de eagen ticht. It is allegearre nuver leech. Wêr wachtet er op? De iene earm kin er ferwege, de oare net. De fingers net iens. Hy kin net prate. As hja him mar allinne litte. It wie hjir niis allegearre minsken en hy kin neat sizze en neat dwaan.
Aleid doart hjir net iens allinne te kommen. In beroerte. Hy hat der altyd bang foar west en him foarsteld hoe't it wêze soe. Hy hat him yn alles mijd.
Soene hja Bernhard ek skille hawwe?
Aleid en Lize geane nei ûnderen. Wêrom litte hja him hjir allinne? Kin it gjin kwea? Hy hie ek dea wêze kinnen. Peter komt aanst werom. Wie it mar safier - hy fielt him benaud. Wêrom is Peter fuort- | |
| |
gien? - In healoere, sei er. Wat hat it foar sin om in healoere nei hûs ta? Lize is hjir ek noch.
Hy wurdt hieltyd benauder. Hy triuwt mei de iene hân de tekkens wat fuort. Hy sjocht efkes nei it giele plafond fan de sliepkeamer. It skimerlampke op it nachtkastke smyt der in grutte ljochte sirkel op. Hy docht de eagen wer ticht. Hy dwilet wat wei. Wie Bernhard dêr? Bernhard sei: ‘Lit ús noch efkes op it strân sjen, ik moat de iellinen noch ynhelje.’ Nee, dat wie fan 't simmer.
Hy docht de eagen wer iepen. Der komt immen yn. Aleid? Nee, it is Peter. No al wer? It healoere is noch lang net om. Peter giet by him stean en knikt nei him.
‘Do dochst it mar raar ynienen,’ seit er. Hy krijt syn pols beet. ‘Prakkesear der mar net tefolle oer,’ seit er dan. ‘Dy hiel kalm hâlde, dat is it bêste.’
Herman Geertsma wol sa graach sizze, dat er sa benaud is. Hy wiist mei de iene hân nei syn boarst en besiket mei syn lamme mûle wurden te foarmjen.
‘Fuort net besykje te praten,’ seit Peter. ‘Hast in benaud gefoel?’
Herman Geertsma knikt in bytsje mei de holle.
‘Ik kom daalk wer,’ seit Peter - en dan giet er der wer út.
It duorret nochal wat.
As er weromkomt is Aleid by him. Hja knikt him ta en besiket te glimkjen, mar hja hat de triennen noch yn 'e eagen.
‘Ik haw Bernhard skille,’ seit hja mei in wat heech lûd. ‘Hy kin jûn om acht oere thús wêze.’
Hja hawwe Bernhard dus nei hûs roppen. Der is sûnder mis libbensgefaar by. Hy hat der altyd bang foar west - en op dit stuit is er der rêstich ûnder. Hy hie al dea wêze kinnen, mar hy libbet noch. Nòch. Hja hawwe Bernhard nei hûs roppen. Hy soe wol graach oan Peter bets jutte wolle, dat er witte wol oft der in soad libbensgefaar by is. Peter sil it wol net sizze. Aleid is ek noch yn 'e keamer. Hja sit op in stoel by syn fuottenein. Hja seit neat.
Hy docht de eagen mar wer ticht. It ljocht op it plafond yrritearret him. Aleid is nochal oerstjoer. Hoe soe hja der ûnder west hawwe as er ynienen dea west hie? Miskien is it slimmer foar har as er sa bliuwt lykas er no is. Albert Rinsma wie èk sa. Oan ien kant folslein ferlamme. In wrak. Hy koe amper prate. Herman Geertsma tinkt him efkes yn hoe't dat wêze kin. Samar. In oere lyn siet er noch mei Aleid te praten.
| |
| |
Peter seit: ‘Is it goed, dat wy efkes in dûmny warskôgje? It wisse foar it ûnwisse.’
Hy slacht de eagen op. Peter stiet flak foar syn bêd. Herman Geertsma besiket op 'e nij wurden te foarmjen. It mislearret wer en dat makket him ynienen tige mismoedich. Aleid komt der ek by; hja leit him in hân op 'e holle en de triennen rinne har by de wangen del.
Hy knikt.
‘Skilje do dan efkes,’ seit Peter tsjin Aleid.
Hja giet derút en Peter giet by it finster stean.
Herman Geertsma docht de eagen wer ticht.
Hy wachtet op Aleid. Hy hat der ferlet fan om har by him te hawwen. Har hân op syn holle wie in fertroulikheid, dy't him weak makke hat. Hy fielt de triennen barnen. Aleid. Miskien hat it tusken harren net west wat it wêze koe, mar ynienen fielt er in sterke ferbûnens oan har.
Soe hja dûmny Rauwerda skilje?
Safier is it no dus. Peter tinkt, dat der gefaar by is. Dûmny Rauwerda moat komme. Herman Geertsma wit yn it foar, wat dûmny Rauwerda sizze sil. Hy sil it hawwe oer it libbensgefaar, dat ynienen, sûnder dat wy der erch yn hawwe, komme kin. En as de dea foar ús doar stiet, moatte wy ree wêze, ús losmeitsje kinne fan wat ús oan de ierde bynt, yn it blide betrouwen, dat Jezus Kristus ús rêder is fan sûnde en dea. Dûmny Rauwerda sil sûnder mis freegje oft hy, Herman Geertsma, safier kommen is. Dan sil er allinne mar ja knikke of nee skodzje kinne, want prate kin er net mear. Net mear tsjin dûmny Rauwerda en net tsjin Peter en net tsjin Aleid. Dat jout him in gefoel fan iensumens, krekt as hat er fan allegearre al ôfskie nommen en moat er der fierder allinne troch. Hy realisearret him, dat it gefaar en de dea him net eangstich meitsje. Hy is wurch en it leaf st soe er no mar weislomje, ear't dûmny Rauwerda komt. Hy wurdt wer sa benaud.
Efkes letter stiet Peter njonken syn bêd. En Aleid is der ek wer. Hja gûlt net mear. Hja leit hâr hân op sines, op de lofterhân, dy't er net ferwege kin. Peter nimt de oare hân en fielt de pols - dan knikt er mei in earnstich gesicht nei Aleid.
Aleid seit moedich, mar mei in heas lûd: ‘Herman, dûmny Rauwerda komt aanst gau. Mar sis... sis my dochs oft it goed... oft it goed is.’ De triennen rinne har wer oer de wangen, mar hja slokt en praat
| |
| |
fierder: ‘Herman, ik hâld folle fan dy - do hast in goede...’
Har lûd bejout it en hja gûlt, gûlt.
Hy knikt, sa ferheftich as er kin.
Hy docht de eagen ticht en fielt de triennen ûnder syn eachlidden wei rinnen. De benaudens wurdt slimmer. En de iensumens wurdt grutter. ‘God,’ bidt er, ‘wês my genedich. En help Aleid. En Bernhard.’
Hy wachtet op it mystearje. Der is gjin twifel. En suver gjin ferset. As dûmny Rauwerda him aanst de tradisjonele dingen freget sil er ja knikke.
Nynke Kaspersma is dy deis op ien fan 'e sealen fan it hûs fan bewarring kommen. De direkteur hat der op oanstien, dat hja net langer yn de sel bliuwe soe, mar as hja noch mar krekt op 'e seal is ferlanget hja al nei de stilte fan de sel werom. De dagen binne dêr lang en iensum, mar der binne yn alle gefallen gjin oaren en der is neat, dat argewaasje jout.
Op 'e seal binne seis oaren. Hja nimme Nynke Kaspersma belangstellend op, as de oppasser har bringt; in pear stekke de hollen by elkoar en gnyskje. As de oppasser fuort is giet Nynke op in stoel sitten en sjocht om har hinne. Hat hja har ea yn har libben iensumer field as op dit momint - wie de wrâld ea fijanniger? De measte froulju sitte te breidzjen, ticht by elkoar, en prate. Oer ferline jier krysttiid en oer bern, krekt as wiene hja earne op in kofjebesite by elkoar. Ien fan de froulju komt Nynke bekend foar; o ja, dy siet dy deis fan de sitting yn itselde keammerke fan it gerjochtsgebou. Hja is net yn it petear behelle en nei in skoftsje komt hja by Nynke.
‘Ek noch net nei Rotterdam?’ freget hja.
‘Nee,’ seit Nynke, ‘ik haw earst mar heger berop oantekene.’
‘Dat haw ik ek dien. Miskien komme wy wol wèr tagelyk foar. De advokaat tocht fan de twadde helte fan jannewaris. It kin ek noch efkes letter wurde.’
‘O.’
‘Hoe hjitsto winliken?’
‘Nynke Kaspersma.’
‘Ik bin Janke Brouwer. Do silst doe wol heard hawwe wat ik dien haw.’
Nynke skodhollet.
| |
| |
‘In bern weimakke,’ seit Janke Brouwer. ‘Ik haw der njoggen moanne foar krige. Do sitst foar in falske eed, net?’
‘Ja, ik haw acht moanne.’
Twa fan de oare froulju komme ek wat tichterby. De iene is grut en swier, hja sjocht der paffich en sloardrich út, mar har antlit is wol freonlik. De oare is wat kreazer, mar hja lûkt hieltyd mei de mûlshoeke - it sil wol in senuwtrek wêze.
‘Hast yn de sel sitten?’ freget de grutte. En, as Nynke Kaspersma knikt: ‘Lang?’
‘Hja is hjir tagelyk mei my kommen,’ seit Janke Brouwer, ‘mar ik haw fuort nei de seal frege. Yn de sel fleach it my oan. It is hjir folle better.’
Nynke Kaspersma seit neat. De beide froulju, dy't der by kommen binne, begjinne wer te breidzjen. Nei in skoftke seit de grutte: ‘De nijeling sit noch net folle praat by, leau 'k.’ En tsjin ien oan de oare kant fan it sealtsje: ‘Suver noch in bern, dy siel.’
Janke Brouwer seit: ‘Yn de sel seach ik hieltyd mar dat bern fan ús Tsjits foar my. Us Tsjits is fan 't maitiid deariden troch in frachtwein, folslein de sjauffeur syn skuld; dy kearel is in raar gat yndraaid. Tsjits har man sit noch yn Frjentsjer, hy sil der by syn libben ek wol net wer wei komme. Ik strûpte fansels foar it bern op. Doe't hja my ophellen is it nei in tehûs gien en letter nei de kapiteine fan it Leger. No moat it earne by grutte lju yn 'e hûs wêze; hja wolle my net sizze wêre. Hja wolle my it bern fansels net wer ta hawwe, mar as ik frij kom, dan sil ik der efteroan, dêr kinne hja op rekkenje.’
Hja praat der noch in hiel skoft op troch. Nynke Kaspersma harket der net mear nei. Hja nimt it sealtsje noch wat better yn har op. It is net ûngesellich - de sel wie kealer en folle benypter. Mar by dizze froulju sil hja wiken ferkeare moatte, deis en nachts. Twadde helte fan jannewaris, sei dy Janke Brouwer. Trije, fjouwer wike. Wie it mar safier. De advokaat woe perfoarst heger berop omdat de straf, nei de omstannichheden rekkene, neffens him fierste heech wie en der foar it hof fêst wol in moanne ôf komt. Hja hat him syn sin jûn, mar it is har igaal. Slimmer as de finzenisstraf is aanst it weromkommen yn it libben. Allinne dêrom al ferlanget hja dernei om nei de frouljusfinzenis te Rotterdam oerbrocht te wurden. In oare stêd. It is mar in idee, mar salang as hja noch yn Ljouwert is kin hja har noch net hielendal losmeitsje fan dizze stêd. Op it besykoere hawwe Heit en Mem der west. Dûmny
| |
| |
Verdun hat har opsocht. It wiene martelingen. Lit Rotterdam har opnimme en letter de frijheid jaan. Dêr is wurk genôch, ek foar ien, dy't út de finzenis komt. It tafersjoch fan de reklassearring is noch in driging, dy't hja net oersjen kin. Mar nimmen sil har twinge kinne om nei Ljouwert werom te gean.
‘Sjoch,’ seit Janke Brouwer, ‘dit briefke haw ik fan lytse Gerry krige. Ik kin jo sizze, de earste kear doe't ik it lies haw ik der by sitten te gûlen.’
Hja langet Nynke it briefke oer en dy lêst it foar it fatsoen efkes troch. It briefke is betomke en ferknûkele. Mei grut, steil berneskrift is it yn in rigelmannich folskreaun. Nynke lêst it troch. - ‘Ik woe, dat Muoike mar wer thús wie, mar Muoike Aleid seit, dat it noch hiel lang duorret.’
Der hat nea in brief fan Eelco Rauwerda west. Hja hat net ien ferwachte - en der dochs, suver sûnder dat hja it harsels tajaan woe, nei útsjoen. Hja hat der net oan tinke wollen en dochs komt it har hieltyd wer yn it sin. Op de sitting wie hja der wis fan, dat hja Eelco Rauwerda foar it lêst seach. Doe't hja de seal útgie wie er al fuort. It kin net oars. De soan fan dûmny Rauwerda kin gjin ferkearing hawwe mei in faam, dy't út de finzenis komt en ûnder tafersjoch fan de reklassearring stiet.
Dêrom hat der nea in brief fan Eelco Rauwerda west. En nea ien fan Martin Wiersma. Mar oan beide hat hja tocht. By beide hat hja dreamd, by beide hat hja lein. By beide hat hja yllúzjes hân.
Martin Wiersma hat har trou akseptearre as in fanselssprekkendheid.
Eelco Rauwerda hat syn trou tasein as in fanselssprekkendheid.
Dêrom ferlanget Nynke Kaspersma nei Rotterdam.
Der is yn har in skym fan hope op in nije yllúzje.
Eelco Rauwerda teart it krystnûmer fan it deiblêd ticht en stekt in sigaret op. Syn heit sit foar him oer te lêzen.
‘Sil ik noch in kop tee ynjitte?’ freget er. ‘Heit moat oer in kertier fuort.’
Dûmny Rauwerda leit syn boek del en sjocht op syn horloazje.
‘Ja, graach,’ seit er. ‘Do bliuwst tink thús?’
Eelco knikt en jit tee yn.
‘It sil wol healwei sânen wêze foar't it krystfeest dien is,’ seit syn heit.
‘Mem en ik binne dus kertier foar sânen sawat thús.’
| |
| |
Eelco sit efkes nei syn teedrinkende heit te sjen. In krekt en eptich man. Der komt wat âldeftichs yn syn antlit. Hy nimt lytse slokjes tee, hâldt dy efkes yn 'e mûle, slokt se troch en as er it kopke leech hat faget er mei de bûsdoek de mûle ôf. Dit is syn heit. In man sûnder fantasij. Hoe kin hy dizze heit hawwe. In momint as dit, as hja tegearre yn 'e keamer sitte, benearet him. Alles benearet him. De krystdagen binne lang en ferfeelsum, mei grutte skoften swijend by elkoar sitten: Heit en Mem en hy. It miel justjes feestliker as oars, krystlieten foar de radio, de tsjerketsjinsten, dy't er alle trije mar ôfsjoud hat - en dan aanst einliken it efkes allinne wêzen as Heit en Mem beide nei it bernekrystfeest ta binne.
De telefoan skillet. Heit giet nei de gong. Hy is gau werom. Hy is sa wyt om 'e holle wurden, dat Eelco der fan skrikt. Wat mei Mem?
‘Ik wurd krekt opskille, dat Geertsma in oerhaal hân hat,’ seit er. ‘It liket leau 'k net sa bêst. Ik moat der fuort hinne. Hja binne bang, dat it ôfrint.’
Syn lûd bevet. Syn Wissens yn alle lytse dingen is ynienen fuort.
Eelco Rauwerda wurdt der ek efkes oars fan.
‘Ik sil no wol net nei it krystfeest kinne,’ seit syn heit. ‘Mar ik skilje by Geertsma wei noch wol op. Dan wolst tink wol efkes nei de tsjerke fytse om it te sizzen?’
‘Ja, dat is goed,’ seit Eelco.
Yn de gong helpt er syn heit yn de jas. It falt him wer op, dat er âld liket, syn bleek antlit is meagerder as er altyd tocht.
‘Moai, tanke,’ seit er. Hy knikt Eelco efkes mei wat ferstânhâlding ta en as Eelco him yn 'e doar neisjocht en syn heit de hân opstekt hat er efkes it gefoel, dat hja goed mei elkoar kinne.
Hy giet nei boppen, nei syn keammerke. It is der kâld. Hy docht it elektrysk kacheltsje oan. Geertsma hat dus in oerhaal hân - en it sil wol ôfrinne. Doe mei dy rjochtsitting seach er der al min út en foarsafier't Eelco wit hat er neitiid altyd thús west. Heit kaam der geregeld en sei der wolris in wurdmannich oer.
Geertsma bringt him Nynke Kaspersma wer yn it sin. Net foar it earst trouwens, yn dizze krystdagen. Hy hat it hieltyd fan him ôfset. Mar no't er allinne op syn keammerke is komt alles wer twingender op him ta.
De rjochtsitting hat er hieltyd wer op 'e nij belibbe. Mar it is foarby. Mr. Herman Geertsma sil der jûn miskien net mear wêze. Nynke Kas- | |
| |
persma sit op dit stuit yn it hûs fan bewarring, yn in sel, of op in frouljusseal. En hy, Eelco Rauwerda, sit op syn keamer. Hy libbet wer yn frede mei syn heit, want oer Nynke Kaspersma hat er net wer praat - hy hat net iens tsjinpraat, doe't Heit der de deis nei de rjochtsitting efkes oer begûn en sei, dat it mar goed wie, dat dizze saak oan kant is.
Mei de krystdagen hat er trije kear yn tsjerke west en hy kin net sizze, dat it him neat sein hat. De minsken groeten him gewoan en Loeske Witsenburg hat efkes syn kant op sjoen. Ut tsjerke wei rûn mynhear Witsenburg mei Mem en him op en hy frege nei de muzykstúdzje.
It komt allegearre wol ynoarder, as er mar yn goedens wol. En Eelco Rauwerda wòl wol yn goedens. Hy hat tocht, dat er folle mear doare moast. Mar as it der op oan komt, doart er net folle. Hy hat tocht, dat er trou bliuwe moast. Mar as it der tige op oankomt is de ûntrou makliker.
Eelco Rauwerda beseft dat allegearre op dit momint. It ûntmoedicht him wat, mar net iens hielendàl.
Hy hat ek wol begrepen, dat er nea de grutte fioelist wurde sil, dy't er himsels as jonge dreamde. In fatsoenlike fioellearaar - dêr kin Heit op it lêst ek noch frede mei hawwe. En in goede krêft foar it orkest, miskien - dat wurdt meikoarten, as it rykssubsydzje komt, ek folle better betelle.
Hy nimt de fioele út de kist en spilet der efkes op. Samar wat. It wurdt in menuet fan Beethoven. Nei in skoftsje komt it him yn it sin, dat er dit menuet wolris mei Loeske Witsenburg spile.
Loeske. Tsjin har hat er sein: - Do bliuwst kâld ûnder alles. En tsjin himsels: Do moatst folle mear doare.
Janny. In lyts aventoer.
Nynke. In grut aventoer.
Hy leit de fioele del.
Der bliuwt oars neat oer as de stilte fan it bewende hûs. En oantinkens oan mislearre aventoeren. It besef, dat ek it gewoane akseptabel is - en dat de sympaty fan Heit en Mem en fan de gewoane minsken wol wat foldwaning jout.
Hy heart de telefoan - en rint der hurd hinne. It sil Heit wêze.
Earst kin er him net goed ferstean.
‘........en gean dêr dus efkes hinne, ast wolst.’
Wat in frjemd lûd.
| |
| |
‘Liket it net sa bêst mei mynhear Geertsma?’ freget er.
‘It rint ôf,’ antwurdet syn heit. En dan noch mei in wat heazich lûd: ‘Mar hy giet yn frede.’
Efkes stilte.
Eelco seit: ‘Ik sil it boadskip efkes oerbringe. Oant strak.’
Hy bliuwt by de telefoan stean.
- ‘Hy giet yn frede.’
De wurden dogge him wat. En de preken diene him wat. Hy, Eelco Rauwerda, is dus wol immen fan de frede. Fan it yn goedens wollen.
En hy liket op syn heit, dy't er hatet en dy't him op in stuit dochs weak makket - en fij fan alle ferset en aventoer.
Gerry Beintema glûpt gau nei bûten as Lyske Romkema har ophellet foar it krystfeest.
‘Hast gûld?’ freget Lyske.
Gerry fertelt it. Fan Omke Herman, dy't ynienen siik wurden is. Hy foel om en hy koe net wer oerein komme. Hy makke rare lûden en syn gesicht wie hielendal blau en bryk. Muoike Aleid hat daalk de dokter helle.
‘En meist no wol nei it krystfeest?’ freget Lyske.
‘Ik wit net,’ seit Gerry. ‘Muoike Aleid sei, ik moast mar gau mei dy gean.’
Hja rinne in eintsje swijend neist elkoar. Der falt wer wat snie. In pear jonges binne mei sliden oan it boartsjen. Ien smyt har in sniebal efternei.
‘Miskien giet dyn omke wol dea,’ seit Lyske.
‘Ja, miskien wol. Muoike Aleid gûlde sa.’
Wer efkes stilte. Dan seit Lyske: ‘It is wol nuver, datst no nei it krystfeest ta giest.’
‘Ja?’
‘Ja, as dyn omke deagiet, dan kinst dochs net nei it feest?’
Gerry tinkt der oer nei.
‘Ik doar ek net wer nei hûs,’ seit hja dan.
‘Mar do kinst ek net nei it feest,’ hâldt Lyske oan.
Gerry Beintema wit net wat hja dwaan moat. Nee, miskien kin dat wol net, nei it feest as Omke Herman sa slim siik is en aanst miskien wol deagiet. It is fansels net in echte omke fan har. Hja doarst hast net iens Omke tsjin him te sizzen.
| |
| |
‘Wêr moat ik dan hinne?’ freget hja.
‘Wer nei hûs,’ seit Lyske.
‘Dat doar ik net.’
Hja rint hieltyd noch mar troch.
Nee, it sil wol net kinne. Sil hja it oan de kapiteine freegje?
‘Ik freegje it oan de kapiteine,’ seit hja tsjin Lyske.
Dy jout earst gjin antwurd. Efkes letter seit hja: ‘Ik sil wol tsjin de kapiteine sizze, datsto net komme kinst omdat dyn omke siik is.’
It komt Gerry ynienen yn it sin, dat der folle meàr is. Muoike Janke sit yn de finzenis. En Heit yn it gekkehûs. Miskien hie hja dêrom ek al thúsbliuwe moatten fan it krystfeest. Mar wêrom hat Muoike Aleid dat dan net sein? It koe der miskien ek noch wol op troch. Mar no't Omke Herman sa siik is en wol deagean sil, nee, no kin it nèt, dêr hat Lyske gelyk oan.
En dochs rint Gerry mar troch. De snie wurdt tichter. Wat is it stil en nuver op strjitte.
As hja ticht by it gebou binne freget Lyske Romkema: ‘En wat dochst no?’
Gerry stiet noch yn bestân. Yn 'e fierte sjocht hja bern by it gebou rinnen.
‘Ik bliuw hjir mar,’ seit hja.
‘Giest nei hûs werom?’
‘Nee, ik doar net. Ik wachtsje hjir wol op dy.’
‘Goed. Ik sil it wol tsjin de kapiteine sizze.’
Lyske rint troch.
Gerry Beintema draaft skean de strjitte oer nei in portyk. Har manteltsje is wyt fan de snie. Hja sil hjir in hiel skoft wachtsje moatte. Soe Lyske net ferjitte om it tsjin de kapiteine te sizzen? Dy sil der wol frjemd fan ophearre. Miskien hie hja ek wol net op har rekkene, omdat Muoike Janke yn de finzenis sit. En Heit yn it gekkehûs. Mar dy sit der al sa lang. Dêr kin hja alle jierren net om thúsbliuwe. Ferline jier hat hja noch mei Muoike Janke nei it krystfeest ta west. It duorret noch in hiel skoft ear't hja wer út de finzenis wei komt. Miskien tinkt hja no ek wol oan it krystfeest fan ferline jier. Yn de finzenis sille hja wol gjin krystbeam hawwe.
Der komme in pear bern oan. Gerry ken har wol. Dy geane ek nei it krystfeest ta. Hja krûpt wat fierder yn it portyk wei, miskien sjogge hja har dan net. Hja rinne foarby, tusken har heit en mem yn. De heit hat
| |
| |
in heilslegerpakje oan. De bern prate drok en hja sjogge har lokkich net. Gerry Beintema sjocht har nei. Hja krijt de triennen yn 'e eagen. Wat soe hja der graach hinne wolle, mei Muoike Janke by har. En dan letter tegearre nei hûs mei alles wat hja krige hat. Soe der no nimmen yn dat hûs wêze? De kiel knypt har hast ticht as hja dêr ynienen oan tinkt. Moasten der ris oaren yn dat hûs kommen wêze, omdat Muoike Janke yn de finzenis sit. As hja dan wer frij komt, wêr moat hja dan hinne? Miskien is der dan gjin hûs mear foar Muoike Janke. En Gerry wol sa graach wer nei har ta.
Hja bliuwt stil en iensum yn it portyk stean. It krystfeest sil no wol hast begjinne. Der sil wol wer in grutte krystbeam stean, krekt as ferline jier, mei sulveren slingers en gouden ballen der oan en mei in hiele protte ljochtsjes.
Der komt in grutte, swarte hûn oan. Hy bliuwt foar it portyk stean, tilt de kop op en snúft ferheftich. Gerry triuwt har stiif tsjin de doar oan en sjocht bang nei de hûn. Dy rint efkes letter wer fuort. Gerry wol net mear yn it portyk bliuwe. De bern binne fúst allegearre al yn it gebou. Der is nimmen op strjitte. Allinne de hûn, dy rint stadich by de huzen lâns.
It sil noch wol in hiel skoft duorje ear't it krystfeest dien is. Hja kin likegoed no fuort mar wer nei hûs ta gean. Wêrom sil hja winliken noch op Lyske wachtsje? Dy rint allinne mar mei har op - en dan is hja dòchs wer allinne. Mar dan is it yn alle gefallen al folle letter. Miskien is Omke Herman dan wat better wurden. Miskien is er dan ek al dea. Mar yn alle gefallen is it dan folle letter as no. Hja doart no noch net.
It is kâld. Hja rint de strjitte lâns, dat út nei it gebou. By it gebou bliuwt hja stean. Hja heart sjongen en de muzyk fan it korps. Hja giet wat tichter by de doar stean. Dy stiet heal iepen. Der is in portaal efter, dêr't ljocht yn falt. Hja triuwt de bûtendoar foarsichtich in bytsje fierder iepen en giet op de drompel stean. It sjongen en spyljen is no lûder. It is in bekend krystliet. Ferline jier songen hja it ek. En op 'e nij krijt hja in grut ferlangst om der no wer by te wêzen. As hja foarsichtich in eintsje yn it portaal op giet, dat is dochs net slim? Dan is hja dochs net by it feest? Bûten is it kâld en hjir is it waarm - hja mei hjir yn it portaal dochs wol op Lyske wachtsje?
Hja lûkt de bûtendoar efter har ticht. Der is snie yn it portaal waaid, it is mar better, dat de doar ticht is. De planken kreakje har ûnder de fuotten. Hja bliuwt efkes stean. Dan rint hja foarsichtich fierder.
| |
| |
Gerry Beintema fynt in plakje flak njonken de portaaldoar, hielendal yn it tsjuster. Mar hja kin de hiele seal oersjen. De krystbeam stiet dêr yn de fierste hoeke yn al syn pracht. It Ijocht spegelt yn de koperen en sulveren ynstruminten fan 't korps, dat krystlieten spilet.
No is hja dochs by it feest. Mar net hielendal. Miskien mei dit wol, hjir achter yn de seal, ticht by de doar wachtsje, al is Omke Herman ek slim siik en al sit Muoike Janke ek yn de finzenis.
As it sjongen en spyljen dien is fertelt de kapiteine it krystferhaal - itselde fan ferline jier en itselde, dat de juf ferline wike noch op skoalle ferteld hat. Oer Jezus, dy't yn de stâl berne waard en dy't alle minsken rêde wol fan sûnde en dea. Mem is ek dea. En Omke Herman aanst miskien ek. Dan giet er dus nei Jezus ta. Mar wa moat dan op Muoike Aleid passe? It begruttet Gerry it measte om Muoike Aleid.
Sûnde en dea. De sûnde, dat is Muoike Janke. Oars siet hja net yn de finzenis. Mar Jezus ferjout it har wol.
Gerry Beintema kin alles wat de kapiteine seit dêr efter yn it tsjustere hoekje fan de seal net hielendal goed hearre, mar hja wit it wol. En hja sjocht nei de beam. Hja docht de eagen heal ticht - it ljocht krijt allegearre nuvere figueren. Wat liket dat moai. Soe it sa moai ek yn de himel wêze? Yn de himel, dêr is Mem. En Omke Herman giet der miskien wol hinne.
Gerry krijt in bytsje in bliid gefoel. Nuver, want Omke Herman is siik en Muoike Janke sit yn de finzenis. En Heit is noch altyd fuort. Mar Jezus tinkt om har allegearre. Jezus is goed. Jezus is leaf. Gerry Beintema hâldt fan him. En hy sil der wol net lilk om wêze, dat hja dochs in bytsje by it feest west hat.
As it lêste liet songen wurdt giet Gerry der mar fêst foarsichtich út. En hja rint allinne nei hûs.
It is seis oere. It tsjuster leit oer de wite stêd, mar der binne tûzenen ljochten. Ljochten fan de strjitlantearnen, dy't oer de snie falle, ljochten fan krystbeammen en fan lytse lampen yn de hotels, dêr't it krystdiner-dansante begjint. De kearsen binne hjir en dêr al opbarnd en dan wurde der nije yn de hâlders dien, of it moat wêze, dat it bêdtiid wurdt foar de bern. Memmen binne dwaande de itenstafel ree te meitsjen, heiten ferslûgje de lêste frije oeren fan de sneinen boppe de ferknûkele krystkranten. Der binne noch minsken, dy't sjonge. Der binne noch minsken, dy't bidde. Der binne guon yn grutte huzen, dy't
| |
| |
noch frije dagen foar har hawwe en guon yn lytse huzen, dy't moarn betiid, as it noch tsjuster is, wer nei it fabryk moatte.
Foar guon is it noch krysttiid. Foar guon is de sfear al fuort. Foar guon hat it gjin krysttiid west. Der binne dy't leauwe en dy't net leauwe, oeral yn 'e stêd.
Oeral yn 'e stêd - en derbûten.
De stêd leit stil yn it lân. In feal plak yn it tsjuster. Der komme ljochten op ta - en der geane ljochten út. In pear auto's en lange treinen.
Yn 'e fierte ljochtsje de tuorren fan de eilannen.
Fierder, op see farre de skippen mei har lytse ljochten. Fierder, folle fierder lizze oare feale plakken yn it tsjuster. Wite stêden, mei ljochten fan auto's, fan treinen, fan krystbeammen en fan lytse lampen yn hotels mei diners-dansante. Grins en Amsterdam, Londen, Marseille, Berlyn en Kopenhagen.
Oeral is it krystfeest.
Oeral wenje minsken, dy't leauwe of net leauwe.
Der binne minsken as mr. Herman Geertsma, dy't op dit stuit yn frede stjerre. Wichtige minsken, mei in bekende namme, minsken, dêr't moarn yn de kranten fan skreaun wurdt, dat hja yn har fermidden in foaroansteand plak ynnommen hawwe en dêr't de dûmnys by it grêf fan sizze sille, dat hja ferstoarn binne yn de fêste hope op in ivich libben.
Minsken as Nynke Kaspersma, dy't iensum binne op dizze jûn, dy't folle weage en folle ferlern hawwe, dy't spontaan jûn hawwe en witte wat de ûntrou betsjut. Minsken, dy't oardiele binne en dy't oars gjin hâldfêst mear hawwe as it hoopjen en it wachtsjen op in frijheid mei nije kânsen.
Minsken as Eelco Rauwerda, deagewoane minsken, mei mooglikheden, dy't krekt efkes te lyts binne en mei dreamen, dy't nea hielendal útkomme. Minsken, dy't altyd de feilichheid werom fine - de feilichheid fan it eigen fermidden, mei syn eigen noarmen. En de feilichheid fan in goedaardich leauwe.
En minsken as Gerry Beintema, dy't noch ferwûndere en iepen binne, dy't al folle ûnderfûn en hast noch neat begrepen hawwe, dy't ferlangje nei sympaty en beslettenheid, dy't ferlern hawwe en dochs yn in bernlik leauwe op de blidens tidigje doare, de iennigen hast tusken de tûzenen op dizze krystdei yn de ferljochte stêden en op it tsjustere lân, yn Londen, Marseille, Berlyn, Kopenhagen - en yn Ljouwert.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd