|
| |
| |
| |
V
De fakânsjes binne al begûn, mar it is oan de grutte kloften fytsers, dy't moarns tusken acht en njoggen oere nei har wurk ta geane, net te sjen.
Der binne kantoarlju, dy't hurd traapje moatte om op tiid te kommen; guon steane har te ferbiten foar de tichte bomen fan de oerwei by de Skrâns, oaren besykje noch krekt by it oranje stopljocht lâns te kommen.
En elk hat syn eigen fêst paad troch de stêd. Hy sjocht deselde strjitten, deselde huzen fan elke moarn. En minsken, minsken. De stêd is folle grutter. De dokters ride nei de sikehuzen. Yn de finzenis binne de manlju al wer oan it wurk - en in stikmannich sitte noch yn de sel. Mar fierwei de measten fytse, as hja nei it wurk ta geane, net by in sikehûs en net by de finzenis lans.
Mr. Herman Geertsma net; dy is ûnderweis nei it stasjon - it is de earste deis fan syn fakânsje. Hy is alfêst foarút om fytskaarten te keapjen en om te sjen oft it goed komt mei de bagaazje.
En Nynke Kaspersma net. Hja stiet by de fytsestalling fan de saak op Martin te wachtsjen.
En Eelco Rauwerda net. Hy fytst in eintsje efter Mr. Herman Geertsma oan, want hy moat ek op it stasjon wêze.
En Gerry Beintema net. Dy leit noch te sliepen.
De measten fytse net by de finzenis of in sikehûs lâns. En dy't der àl lâns fytse, sjogge der net nei.
Under dy fytsers binne guon mei in skriklike sykte ûnder de lea - mar hja witte der noch neat fan. En guon, dy't yn de saak net earlik binne, of dy't jild hawwe, dat har net takomt. Mar hja binne der al oan wend.
It sikehûs of de finzenis kinne ynienen yn har libben komme, mar hja steane der net by stil. Mr. Herman Geertsma net en Nynke Kaspersma net en Eelco Rauwerda net en Gerry Beintema net.
En al dy oaren net.
Op dit stuit net.
Mr. Herman Geertsma rint dy moarns, foar't er nei syn fakânsje-adres ôfreizget, flak foar it stasjon dûmny Verdun hast tsjin it liif. Dy bliuwt
| |
| |
fuort by him stean en seit: ‘Wat sjoch ik, mynhear Geertsma, mei fakânsje?’
‘Ik bring alfêst wat spul nei it stasjon,’ seit Geertsma. ‘Wy hawwe al hiel wat ferstjoerd mar der moat op it lêste momint dochs altyd noch mear mei as men tinkt.’
‘Ik sil jo efkes helpe,’ seit dûmny Verdun. ‘Jou my dy koffer mar, dan kinne jo de fyts hâlde. Jo treffe it fan 'e moarn net mei it waar, mar de foarsizzingen binne geunstich. Wêr sil de reis hinne?’
‘Nei Skylge. Trije wike yn in simmerhúske is it doel.’
Hja steane yn de stasjonshal. It reinwetter rint har by de jassen del. ‘Myn frou en soan komme in healoere letter,’ seit Herman Geertsma. ‘Dy wiene noch net safier. It begûn my te driuwen.’ - Hy glimket. - ‘Hja seine, ik moast mar fêst foarút gean.’
‘Ik rin efkes mei,’ seit dûmny Verdun en hy giet nei in loket om in perronkaartsje.
Geertsma sjocht der efkes raar fan op.
Tegearre bringe hja de fyts en de koffer fuort.
It is samar klear.
Geertsma sjocht op syn horloazje.
‘It duorret noch in oere ear't de trein fuortgiet,’ seit er. ‘Ik hoopje al dat Aleid en Bernhard wat op tiid binne.’
‘Ik soe mar rêstich wachtsje,’ seit dûmny Verdun.
‘In skoftsje fakânsje is wol goed foar jo.’
Herman Geertsma sjocht him efkes oan.
‘Betanke foar de help,’ seit er. ‘Of eh... sille wy tegearre in kopke kofje drinke?’
‘Ja, graach,’ seit dûmny Verdun.
Hja geane op it perron foar de restauraasje, in bytsje út de wyn, sitten.
‘Hjir sitte wy droech,’ seit Geertsma. En hy sjocht nei de Grinzer trein, dy't krekt yn in fikse bui oankomt.
Hja swije oant de kelner de kofje bringt.
‘Ik ha noch nea op ien fan de eilannen west,’ seit dûmny Verdun, ‘mar it moat dêr wol moai wêze.’
‘De dokter hat it my oanret. Net tefolle reizgje yn de fakânsje,’ sei er. ‘Oare jierren giene wy altyd mei kunde mei de auto nei it bûtenlân.’
En as mr. Herman Geertsma dêroan tinkt, dan krijt er wer in bytsje in tefredener gefoel.
| |
| |
Hy sjocht nei dûmny Verdun. Dy sit in piip te smoken en nei de drokte op de perrons te sjen. Hy sjocht der noch jong út - der is suver noch wat jongeseftichs yn syn antlit. Nuver, dat hja hjir no foar inoar oer sitte. Nei dy gearkomste fan fjouwer wike ferlyn hawwe hja elkoar noch net wer te wurd west. Hy hat gauris mei argewaasje oan de nije dûmny tocht en syn wurden kamen him ek in kearmannich wer yn 't sin. - ‘Wy hawwe gjin ferwiten. Wy allegearre hawwe respekt foar jo. Mar yn ferbân mei jo sûnens wolle wy net it uterste fan jo fergje. Der binne noch oare goede krêften.’
‘Hoe giet it oars mei jo sûnens?’ freget dûmny Verdun.
‘Aardich. Tankewol.’
- ‘Der binne noch goede krêften.’ Wêrom sei er dat? Der wurdt altyd oer klage, dat der te min goede krêften binne.
‘Dat smakket goed op sa'n reinige moarn. In goed idee fan jo, mynhear Geertsma.’
‘It falt der goed yn, ja.’
- En dan te sizzen: ‘Wy hawwe gjin ferwiten.’ Dat moast der ek noch by komme. Allinne it sizzen al wie der fier by troch.
‘De strafsaken lizze no tenearsten stil, tink?’
‘Foar it grutste part al, dûmny.’
- Dûmny Rauwerda hat gelyk; dizze fint wol alles oars hawwe. Mar de oare dûmnys hawwe him al aardich sketten.
‘Hoe lang duorret de oertocht mei de boat sawat, mynhear Geertsma?’
‘Goed twa oeren, dûmny.’
- Aanst treft Aleid him op syn moaist ek noch. Dan wurdt der fansels tagelyk in ôfspraak makke foar fuort nei de fakânsje. Hoe moat er skieik mei dizze man in jûn folprate? It wie winliken stom om him hjir in kop kofje oan te bieden. Mar de fint hat himsels optwongen.
Dûmny Verdun kloppet syn piip leech.
‘Jo hawwe it net bot op my stean,’ seit er.
Mr. Herman Geertsma skrikt.
‘Net.. net op jo stean? Mar...’
‘Ik bin bliid, dat wy efkes prate kinne,’ ferfettet de dûmny. ‘Faaks soe it jo de wille bedjerre as jo op Skylge yn 'e sinne oan it strân sieten en ik kaam jo ynienen yn it sin.’
Geertsma swijt en wachtet ôf.
| |
| |
‘Jo sille as rjochter easkje, dat de rjochtspraak yn neat tekoart sjit,’ seit de dûmny.
Geertsma knikt.
‘En jo sille sûnder mis, hjir yn Ljouwert of earne oars, kollega's hawwe dy't it gauwer goed is as josels. En soks jout jo argewaasje.’
Geertsma knikt wer, in bytsje stadich.
‘Ik bin gjin rjochter, mar dûmny. It giet my lykwols krekt lykas jo yn jo fak: it jout my argewaasje as de evangelisaasje earne yn tekoart sjit. Myn stúdzje koe, earlik sein, gjin sprekken lije. Ik haw der in jier langer oer dien as de measten en fan wat ik yn Grins leard haw bin ik al wer in hiele bulte fergetten.’
- En dochs is dizze man wiis mei himsels. Hy wol sjen litte, dat er de wittenskip net sa bot telt - en dat krekt hy dat dwaan kin.
‘Mar wat jo as rjochter wolle, dat wol ik as dûmny. Ik arbeidzje hjir yn in grutte stêd. As ik my allinne bekroadzje soe om de minsken dy't mei elkoar myn traktemint betelje, dan soe ik tekoart sjitte. Der binne hûnderten, dy't ferkomme yn de sûnde en dy't nea in wurd hearre oer de rêding, dy't der foar har mooglik is. Dêrom haw ik ek safolle respekt foar ien as kapiteine Feddema fan it Leger des Heils.’
Efkes stilte.
De kelner skaait by har om.
‘Wolle jo noch in kop kofje?’ freget mr. Herman Geertsma.
Dûmny Verdun jout net iens antwurd.
‘Ik wit wat jo op dit stuit tinke,’ seit er. ‘Jo tinke: lit dy fint dan sels ek gean.’
Geertsma knikt. In lyts bytsje mar.
‘As de stifting “De Tille” in berop op my docht, komt hja net foar de winige doar. Dat is maklik sizzen, miskien. Mar ik bin by in tsjerke en yn tsjinst fan in tsjerke. En it giet my derom wat dy tsjerke dwaan sil. En wat wy as tsjerke dogge mei in stifting as “De Tille”. Oft wy tefreden wêze sille mei periodike gearkomsten en de tige wolkomme opofferings fan in Heilsoldate.’
- In prater. In prater. Hy praat de minsken nei tsjerke. Mar it is in prater.
‘Jo moatte it my net kwea-ôf nimme as ik jo dy jûns op it sear kommen bin. Dyselde deis hie kapiteine Feddema my ferteld oer de grutte need, dy't der is yn dizze stêd, dêr't ik dûmny yn bin en dêr't jo âlderling yn binne. Dat lit my net mei rêst. En it lit jo fansels ek net mei rêst.
| |
| |
Dêrom moatte jo oannimme, dat myn opmerkingen goed bedoeld wiene.’
Herman Geertsma swijt.
‘As myn sûnens my net taliet om te dwaan wat ik dwaan woe en wat ik dwaan moàst, dan soe it my likefolle yn 'e wei wêze as it jo is. En dan soe ik der tankber foar wêze as in oar myn wurk - tydlik as it koe - oernimme woe.’
Herman Geertsma seit noch neat.
‘Jo tinke fansels: dy man wol my der út prate,’ ferfettet dûmny Verdun. ‘Dat hawwe jo fuort dy jûns ek al tocht. Jo hawwe tocht: dy nije dûmny is hjir neat nei it sin en hy wol alles feroarje. En de âlde garde moat der út. Hy sil it sels better dwaan.’
Herman Geertsma lûkt oan 'e skouders. En dan skrikt er. Want hy sjocht Aleid en Bernhard by de bagaazje-ôfdieling.
Dûmny Verdun bûcht him op dat stuit wat oer it taffeltsje.
‘Ik soe graach wolle, dat wy elkoar goed fersteane,’ seit er. ‘Dat wy der allebeide fan oertsjûge binne, dat hjir, yn dizze stêd, ûnwittend folle wurk op ús wachtet. En dêrom hoopje ik, dat de fakânsje op Skylge jo te'n goede komme mei en...’
Herman Geertsma ûnderbrekt him.
‘Betanke foar de goede winsken,’ seit er. ‘Mar sjoch, dêr is myn frou.’
Nynke Kaspersma set krekt har fyts yn it rak fan it grutte fytseberchplak efter de saak as hja Martin roppen heart.
Martin?
Hja stiet efkes yn bestân. Hja is fan 'e moarn oan de betide kant, mar der binne al in pear famkes dy't trochrinne nei de saak. Is it net it ferstannichst en doch dat ek mar?
Mar hja sjocht efterom.
Hy stiet yn de grutte iepening, noch heal op strjitte. It reinwetter rint him by de jas del. Syn hier dat jûns altyd sa moai glêd sit, hinget him sleau by de holle del.
Hja rint nei him ta.
Hy sjocht om him hinne. Der komme kloften winkelfamkes mei wiete fytsen deun by harren lâns. Hy giet wat fansiden stean en lûkt Nynke oan de earm mei.
‘Wy moatte prate,’ seit er sêft.
| |
| |
Hja lûkt oan 't skouder.
‘Prate? Do woest ommers net prate?’
‘Wy moàtte prate,’ seit er.
Hja sjocht op har horloazje.
‘Ik moat deryn,’ seit hja, ‘oars krij ik spul mei de sjef.’ Mar wylst sjocht hja nei him. Hy is folle smeller om 'e noas wurden sûnt hja him foar it lêst sjoen hat.
‘Fiif minuten,’ seit er. ‘Oars rint it mis. Mei dy ek.’
‘Mei my ek?’
‘Hja sitte wer efter my oan. Ik moat op dy rekkenje kinne.’ - Hy praat rêd en senuweftich. - ‘Do hast de plysje ferteld, datst dy nachts by my west hast. Hâld dat fol as hja dy op 'e nij freegje.’
Hja krijt in mislik gefoel. Op 'e nij? Op 'e nij?
‘Ik tocht dat alles oan kant wie,’ seit hja heas.
‘Dat tocht ik ek. Mar hja begjinne wèr.’
‘Of is der neitiid wer wat bard?’ freget hja.
‘Nee,’ seit er hastich. ‘Nee. Mar hja binne op in oar spoar kommen - ik wit it ek net. Ik wit it wier net. Ik begryp der neat fan.’
Hja swije efkes. Der komme noch in pear lette winkelfamkes, dy't gau de fyts teplak smite.
‘Ik moat fuort,’ seit Nynke, ‘it is myn tiid. Aanst...’
Hy pakt har earm wer fêst.
‘Sis it my ta,’ seit er. ‘Sis it my ta, Nynke. Oars rint it mis.’
Hja sjocht him oan. En stadichoan wurdt hja wat rêstiger.
‘Lit ús jûn efkes prate,’ seit hja. ‘Ik wol der earst mear fan witte. Ik traapje der net wèr samar yn. Dat kinst net fan my ferwachtsje.’
‘Nee,’ seit er, ‘dat wit ik. Ik haw ferkeard dien. Doe't ik frijkaam haw ik healwiis dien. Ik haw dy stikke litten.’
‘En no woest sizze, dat it dy muoit.’
‘Ja.’
Hja laket húnjend.
‘Do komst allinnich omdatst my nedich hast. Meitsje my neat wiis. Ast prate wolst wachtsje dan jûn op my as ik út de winkel kom. En oars giet it mar oer. Ik bin net fan doel foar dy in snuter fan de sjef op te rinnen. Goeie.’
Hja draait har om en rint fuort. Mar hy komt har hurd efternei. Hy pakt har sa fûl beet, dat it har sear docht. ‘Au, gemienerik!’ ropt hja en jout him in klap tsjin it wang. Mar hy hâldt har fêst.
| |
| |
‘Sis my ta, datst my helpe silst,’ seit er hymjend.
‘Ik sis neat ta!’ ropt hja lilk.
‘En jûn?’
‘Ast dyn fatsoen hâldst wol ik jûn mei dy prate.’
‘Dat kin net! Ik wol fuort!’
‘Fuort?’
Hja bliuwt stean.
Hy lit har los.
‘Ik wol fuort, ja. Oars helje hja my hjoed miskien wer op. En ik wòl net wer opsletten wurde! Ik wòl net wer!’
‘Wêr giest hinne?’
‘Dat wit ik net.’
‘Ast fuortgiest makkest dy sels fertocht.’
‘Miskien. Mar ik wol net wer sitte. En it stiet elkenien frij om op reis te gean.’
‘Hast jild?’
‘Ja.’
‘Wêr wei?’
Hy swijt.
Hja lûkt oan 't skouder.
‘Sels witte,’ seit hja.
‘Mar ik wol dyn tasizzing.’
‘Ik wit it net.’
Hy sjocht har oan. En hja huvert fan syn eagen, dy't ynienen skerp en driigjend binne.
‘Ik wol dyn tasizzing.’
‘Ik sil der oer neitinke.’
Hja bliuwt stean, mar hja ferwachtet, dat er har in klap jaan sil.
Mar ynienen draait er him om.
‘Do witst it no,’ seit er. ‘Ik rekkenje op dy. It bêste der mei.’
Hy rint fuort.
En ynienen hat hja oanstriid om efter him oan te fleanen en te sizzen, dat hja him helpe sil. Martin.
Mar hja bliuwt stean.
En hja sjocht him efternei.
Hy rint yn de streamende rein.
Hy moat folle mear doare.
| |
| |
Mar it is in ferfeelsume, reinige moarn en Eelco Rauwerda is net sa moedich mear as justerjûn. Hy hat in perronkaartsje koft om efkes nei de kiosk ta te kinnen; hy hat it Janny justerjûn tasein. Mar no't it safier is liket it him healwiis. Hja hat him noch net sjoen. Hy rint efkes hinne en wer, giet dan by ien fan de taffeltsjes foar de earste klas wachtkeamer sitten. Hy skrikt. Dat is dûmny Verdun; hy fûstket mei de rjochter Geertsma en mei dy syn frou.
Is it slim as hja him hjir sjogge? Miskien net, mar stel, dat dûmny Verdun in praatsje mei him makket. Hy teart in âlde krante, dy't op it taffeltsje leit, iepen en ear't er dêr efter weidûkt sjocht er noch, dat rjochter Geertsma en syn frou op reis geane. Efkes letter rint dûmny Verdun nei de útgong.
Hy lit de krante wer sakje.
Der komt in ploechje manlju út de trein út it suden.
Hja rinne nei Janny har kiosk. Hja keapje sigaretten en hawwe wille. As hja fuortrinne laitsje hja nòch en ien ropt: ‘Dach leave pop!’
Hy bestelt mar in kop kof je. Hy hat der gjin nocht oan en rin nei de kiosk.
Hy smookt in sigaret.
De keiner bringt de kofje.
Hy betellet fuort.
Hy hie ek daalk werom gean kinnen, sûnder earst kofje te bestellen. Mar hy wit noch net wat er dwaan sil. Justerjûn twifele er der net oan. Hy hat har hiele antlit der ûnder tute en sein: ‘Moarn kom ik fuort by dy om in pakje sigaretten te keapjen.’ Hja seach him ynienen earnstich oan, mei dy tear boppe de eagen, dy't er sa komyk fûn, en hja frege: ‘Dochst dat wier, jonge?’
Hy sit hjir.
Hy moat folle mear doare.
Mar is dit in kwestje fan doaren? It is in tsjinsin, dat ynienen opkomt no't er hjir sit. Wat docht er? Hy hat Loeske sjitte litten. No rint er efter in faam oan, dy't er yn 'e stêd opdien hat. In famke út de stasjonskiosk, dat gekheid makket mei fabryksfolk, dat fan de trein komt.
Doart er net? Is hy, Eelco Rauwerda, de soan fan de achtenearre dûmny Rauwerda, te goed foar in aventoerke? Rint it dan fuort fêst, as hy him frijmakket fan de konvinsje, dy't er hatet, en wat doare wol? Justerjûn hie er nearne lêst mei. Hy is der fleurich mei Reimer op út tein. Hy wie it mei Reimer iens, doe't dy sei: ‘Lûk dy fan de hiele
| |
| |
bringst neat oan, bêste jonge, do bist al fierste lang koart hâlden. En dy Loeske, dêrst it oer hiest, dat is gjin faam foar dy, dat haw ik wol begrepen.’
En yn in kafee oan it Saailân hawwe hja dronken op de âlde freonskip. De dûnsmuzyk wie sa min as strie, mar de fleur stiek him oan. En Reimer trof noch in oare âlde kunde; in faam, dêr't er fierder sawat de hiele jûn mei dûnse. En dy faam hie in freondin by har. Janny. - ‘It muoit my,’ sei er, ‘mar ik kin net dûnsje.’ - ‘O nee?’ Efkes dy komike, ferwûndere tear boppe de eagen, dêr't er hieltyd nei sjen moast. Der kaam in oare jonge, dy't har te dûnsjen frege. Hja gie mei. Hy seach nei har. In lyts, dûnker famke. Moaie foarmen. Hy bestelde noch in glês bier en liet har leech wyngleske fol jitte. Hja kaam wer by him sitten, naam de romer op en seach him oer de râne fan it glês oan, laitsjend. - ‘Sjoch nochris earnstich,’ sei er - en mei-iens wie dy komike tear boppe de eagen der wer. Hja sei: ‘Wat spitich datst net dûnsje kinst. Hoe komt dat sa?’ Hy loek oan 't skouder.
‘Hja hâlde der thus net fan.’ En hja sei: ‘O, binne jim kristlik?’ Hja seach wer efkes earnstich. Der kaam wer in jonge, dy't mei har dûnsje woe. En wylst er har neiseach tocht er der oan, dat er folle mear doare moast. Hy wie der ynienen wis fan, dat er har dizze jûn yn syn earmen lûke soe. Hy ferlange der nei. En letter wie Reimer der wer mei syn faam en hy sei: ‘Myn freon dûnset net. Dat is spitich. Mar hy is in soan fan in fine dûmny, hahaha!’ En in pear oaren laken ek. Janny seach him oan. En hy sei: ‘Ik bring dy aanst thús, dat is dochs goed?’ Hy frijde wat mei har hannen en letter joech er har in tút op it wang. En hja wiene noch mar krekt bûtendoar of hy loek har stiif tsjin him oan. En hja wie hiel oars as Loeske. By har hûs stiene hja in skoftsje foar elkoar oer. Hja sei: ‘Do meist der wol ynkomme; de âldelju sliepe al.’ It hie wol wat fan in tasizzing.
En doe doarst er net.
Hy sei, dat er de oare moarns by de kiosk wêze soe om sigaretten.
En hy sit hjir.
Hy moat folle mear doare.
Mar hy wachtet. Op himsels.
En dan is hja der ynienen.
Hja is út de syddoar fan de kiosk kommen. Hja sjocht him earst net iens. En as hja him àl sjocht is der wer efkes dy tear boppe de eagen. En yn it swarte jûpke mei it wite skelkje is hja in kostlik famke.
| |
| |
Hja bliuwt efkes by him stean.
Hja seit: ‘Dus do bist der dochs.’
‘Ja,’ seit er.
Stilte.
‘Ik haw net folle tiid,’ seit hja.
‘Jûn sjoch ik dy wer,’ seit Eelco Rauwerda. ‘Op itselde plak.’
Hja knikt - en rint de wachtkeamer yn.
En hy giet nei de útgong.
It reint noch, dat it spielt. Hy bliuwt yn de útgong stean. - ‘Jûn sjoch ik dy wer.’ Unsin! Wêrom hat er it sein? Wêrom op 'e nij? It wurdt ek op 'e nij in teloarstelling. It is better en bliuw jûn mar thús. Dan wit hja wêr't hja oan ta is. En hysels ek.
It is stil op strjitte. In lege, ferreinde stêd. In dei, dêr't er gjin rie mei wit. It bêste is mar en gean nei hûs. Wat oars? Mar as er Heit foar de fuotten rint hat er kâns, dat dy wat útfynt.
En hy wol uterstee net efter in nije baan oan.
As it efkes wat suniger reint hellet er de fyts op.
It reinwetter dript fan de beammen op de Sophialeane.
Hy prakkesearret der noch efkes oer en gean nei de rippetysje fan it orkest. Mar hy moat Engelmoer net te folle efternei rinne.
As er thús is sil er fuort nei boppen. Mar yn 'e gong komt er Mem tsjin.
Hja freget: ‘Sille wy earst in kopke kofje drinke, tegearre? Heit is de hiele moarn fuort en Sjoukje is de stêd yn om in pear boadskippen foar my te dwaan.’
‘Goed,’ seit er en rint efter har oan de keamer yn. Hy giet by de tafel sitten en blêdet de krante troch. Syn mem set in kopke kofje by him del en giet foar him oer sitten.
Stilte.
Mem seit: ‘Dyn kofje wurdt kâld.’
Hy teart de krante ticht en sjocht har efkes oan. Hja sjocht der suver blier út op dit stuit.
Hy glimket en seit: ‘Dat is ek sa, jo hawwe no just net sa'n gesellige kofjedrinker oan my.’
‘Ik bin bliid, datst der bist,’ seit hja.
Stilte.
It is wat tsjuster yn 'e keamer. Hy sjocht om him hinne. Hy wit net wat er sizze moat. En dochs hat er oanstriid om wat freonliks te siz- | |
| |
zen. Hy realisearret him, dat hja gewoan by elkoar lâns libje. Der binne yn dit hûs twa partijen: Heit en hy. It is krekt of stiet hja derbûten. Mar hja moat op ien of oare manier meilibje, sûnder dat te uterjen. Heit syn autoriteit hat har stil makke. Mar hja libbet en tinkt alle minuten. Alles bart dêr't hja by is. Wat makket har oeren en har dagen fol? Hokker tinzen folje de stilte, dy't hast altyd om har hinne is, op?
Hja freget: ‘En wat bist no fan doel, Eelco?’
Deselde wurden út Heit syn mûle soene him irritearre hawwe.
Hy seit kalm: ‘Ik wit it net.’
Hy ferwachtet, dat hja pleitsje sil foar wat mear ferdraachsumheid tusken Heit en him. Jierren lyn die hja dat gauris. En altyd is hja noch dwaande, de konflikten foar te kommen, rûzjes del te bêdzjen.
Mar hja freget: ‘Ast muzyklearaar wurde woest soest der dan hjir yn 'e stêd ta leare kinne?’
Hy hâldt it kopke, dêr't er út drinke soe, yn 'e hân.
Hy seit ferbaasd: ‘Wêrom freegje jo dat?’
‘Ik woe it graach witte.’
Stilte.
Hy is der mei oan. Wol hja besykje, wat foar him te berikken? Krijt er ynienen stipe yn de striid tsjin Heit?
Hy sjocht har oan.
Nee, hja is net oars as oars. Dat bliere hat hja oars ek wolris. Hja is allinne hast altyd stil, hja falt wei by Heit. En dòchs hawwe der mominten west, dat hja ynienen wat sei, as er ûnreedlik behannele waard. Tsientallen kearen liet hja it gean, lei hja har der by del. En ynienen koe hja wat trochsette. Hy wit it noch fan in kearmannich. Mar it is al lang ferlyn.
‘Ik woe it graach witte,’ seit hja nochris. En fuort der efteroan: ‘Noch in kop kofje, Eelco? Wy sitte hjir sa gesellich.’
‘Graach,’ seit er. En efkes letter: ‘Ja, foar muzyklearaar soe ik hjir yn 'e stêd les nimme kinne.’
‘O,’ seit hja.
Mear net.
Hy drinkt syn kofje op.
Dan freget er: ‘Wol Mem der soms mei Heit oer prate? Dat jout dochs neat.’
‘Ik tocht fan al,’ seit hja. ‘Do moatst oan 'e slach.’
Hy bliuwt noch wat sitten. Hy moat wat sizze.
| |
| |
Hy moat har in tút jaan. Mar hy leit har allinne mar efkes de hân op it skouder, ear't er de keamer út giet en hy seit: ‘Ik hoopje sà, dat it kin!’
As er boppe op syn keamer is, sit er der lang oer nei te tinken. As it koe! Studearje. Oars neat as studearje.
Mei in praktysk doel, fansels. Miskien trapet Heit dêr yn.
Wannear praat Mem mei him?
Hy kin it him nòch net yntinke.
Mar hy ferdjippet him yn syn muzykboeken. En letter spilet er wat.
Hy set de doar in eintsje iepen. Miskien heart Mem him wol. En Heit is de hiele moarn fuort.
As Gerry Beintema dy moarns wekker wurdt heart hja it draaioargel spyljen. Hja skrikt efkes. Hat Muoike Janke har wer fersliept? - O nee, it is fakânsje. Hjoed foar it earst.
It is noch stil yn 'e hûs. Miskien sliept Muoike Janke ek noch.
It reint. It reinwetter slacht tsjin de ruten.
It draaioargel spilet.
Gerry Beintema harket der nei. It stiet flak foar de doar. Moaie muzyk. As it stik út is giet hja efkes fan bêd ôf om foar it rút te sjen. Hja faget it skjin mei de hân. It swilk is kâld oan 'e fuotten.
It hynder lûkt it oargel fierder. Hja kin it al gau net mear sjen. Hja giet gau wer op bêd, ûnder de tekkens. It oargel spilet yn de fierte.
Der binne ek oare lûden In molkkarre.
Hja hat hûnger. Wat is Muoike let, fan 'e moarn.
Hja slacht de tekkens wer fan har ôf en springt fan 't bêd of. Miskien kin hja noch in skoftsje nêst Muoike lizze.
Hja sil de doar fan Muoike har keamer iepen dwaan, mar ear't hja de doarknop fêstpakt skrikt hja sà, dat hja de hân wer sakje lit.
Der wurdt praat! Hja heart in manljuslûd. En fuort dêrnei, folle sêfter, Muoike harres. Is Omke Ruerd thúskommen? Nee, it is hielendal syn lûd net.
Hja bliuwt efkes stean.
Hja heart wetter yn in kanne jitten.
‘Sst!’ seit Muoike Janke.
En dan de manljusstim: ‘Dat bern sliept noch wol. Do hiest my trouwens ek folle earder roppe moatten. Ik bin fierste let, ferjamme.’
It is krekt of rint Muoike Janke nei de doar ta. Dêrom draaft Gerry hurd wer nei har bêd. Hja leit noch in skoftsje hymjend te harkjen.
| |
| |
Mar it bliuwt stil.
Wa is dêr by Muoike?
Hy hat by har sliept. Hy sei: Do hiest my folle earder roppe moatten. Hat Muoike in oare man, no't Omke Ruerd fuortrûn is? Mar wêrom mei hja it dan net witte?
Hja heart de doar fan Muoike har keamer en mei docht hja de eagen ticht. Hja lûkt de tekkens oer de earen. Krekt dwaan oft hja sliept. Muoike wol it ommers net witte.
Hja heart Muoike sizzen: ‘Gerry, it is tiid.’
En hja docht krekt oft hja wekker wurdt.
Muoike praat rêd. Hja hat in kleur.
‘Klaai dy gau oan en gean dan earst mar efkes bûten te boartsjen.’
‘Buten?’
‘Ja.’
‘Mar it reint ommers sa.’
‘Gean eh... gean dan efkes nei Dyn of nei Rinse. Ik rop dy wol as wy ite moatte. Toe, ik moat hurd avenseare. Ik haw my fersliept.’
Gerry komt stadich fan it bêd ôf.
‘En avenseare, hear Gerry!’
Muoike giet fuort. Wat is hja nuver en ûnfreonlik. Omdat dy frjemde man lilk is? Hja hat hielendal net oer him praat. Dat mei tink net.
Gerry Beintema klaait har oan en rint nei ûnderen. De gerdinen binne noch ticht. It is benaud yn 'e keamer. Hja stiet efkes foar it raam te sjen. De rein streamt del. Hja heart ien by de treppen del kommen. Muoike? Of dy man?
It is Muoike.
‘Doch it reinmanteltsje en de learzens mar oan,’ seit hja. ‘Avenseare, Gerry.’
Muoike Janke himet.
Hja jout har in triuw yn 'e rêch.
En efkes letter stiet Gerry bûtendoar.
It is net drok op strjitte. Hja sjocht gjin bern.
Hja fielt har iensum. Gemien fan Muoike om har der no út te stjoeren. Alles is oars as oars. Oars hawwe hja moarns tegearre wille. Hja ite gesellich en sneins lizze hja tegearre op bêd te praten, oant it tiid is foar it Leger.
Dêr is Rinse syn heit.
| |
| |
‘Rinse is yn it pakhûs,’ seit er. ‘Ik soe der mar hinne gean, it is sok min waar.’
Hy giet op in bakfyts mei turf de stêd yn.
Hja draaft hurd nei it pakhûs ta. De doar stiet oan.
Hja moat earst wat oan it tsjuster wenne. Dan ropt hja Rinse. Hy komt der al oan.
‘Komst by my te boartsjen?’ freget er.
It stiet him net sa bot oan.
‘Jim heit sei, dat it wol mocht,’ seit Gerry.
‘O. No, kom dan mar.’
Hy rint foar har út, mar hja is him al gau kwyt. Hja stroffelt oer in pear turven. De earmtakke docht har gemiene sear. Hja bliuwt efkes lizzen, de triennen yn 'e eagen en hat oanstriid om te gûlen.
‘Komst noch?’ ropt Rinse.
Hy is al in ein fierder. Wat is it pakhûs grut en tsjuster. Hja rint tusken kisten en sekken troch, de kant út dêr't Rinse syn roppen wei komt. En dan sjocht hja ynienen in ljochtsje.
As hja der is sjocht Rinse har geheimsinnich oan. Hy hat in keammerke fan turf makke mei in tek fan planken der oerhinne. Op in lyts taffeltsje barne twa kearsen. Der steane in pear kisten as stuollen omhinne.
‘Mei dat wol fan jim heit?’ freget Gerry.
‘Stil! Ast der oer praatst is it net bêst mei dy!’
‘Mar it is gefaarlik, dat fjoer hjir by dy turf!’
‘Stil! En oars giest mar fuort.’
Hy sjocht har nidich oan en hja seit neat mear. Rinse is in jier âlder en folle sterker. Hja mei graach mei him boartsje. Hy fynt altyd moaie spultsjes út. Mar dit mei dy barnende kearsen is fierste gefaarlik.
‘Bliuw stil sitten,’ seit Rinse. ‘Oars falt de boel om.’
‘Wat wolst dan boartsje?’ freget hja.
‘Dat wit ik net. Fynst it hjir net moai?’
‘Ja.’
Hy hat in skrift en sit dêr wat yn te krassen.
‘Do bist de iennige, dy't it wit,’ seit er dan.
‘Fan it hûs?’
‘Ja.’
Stilte.
‘Ik wik it dy, ast der oer praatst!’
| |
| |
‘Fansels net.’
Stilte.
Hy leit it skrift del.
‘Dit hûs is fan ús tegearre,’ seit er dan.
‘O.’
‘Wy binne man en frou.’
‘Wolst dat boartsje?’
Hy seit neat. Hy hat wat in kleur. Syn hier hinget wat rûch by de holle del. Hy sjocht har fûl oan.
‘Wolst boartsje?’ freget hja nei in skoftsje nochris. Hy antwurdet net, mar freget: ‘Hast wolris in feint hân?’
Hja skrikt efkes.
‘Nee,’ seit hja dan, ‘nee.’
‘Ik bin dyn feint.’
‘O,’ seit hja.
‘En dit is ús hûs.’
Hja swijt.
Hy giet oerein en himet.
Hja dûkt yn elkoar.
Hy lûkt har ynienen nei him ta en tutet in kearmannich har wang.
Hja seit neat, lûkt har los en doart him net oan te sjen. It hert bûnzet har yn 'e kiel. Wie hja hjir mar net, wie hja hjir mar net.
Hja bliuwe sa in hiel skoft swijend sitten. Hja blêdet yn syn skrift om. Der is in eintsje yn skreaun, út in skoalboek. Der steane ek tekeningen yn. En ynienen skrikt hja. Ien fan dy tekeningen...
Hja sjocht efkes nei him - en hy gniist har oan.
‘Witst wol wat in jonge en in famke dogge?’ freget er.
Hja slacht de hannen foar de eagen.
Hy giet stean, lûkt ien fan har hannen wei, knypt sà fûl yn har pols, dat hja lûd ropt.
‘Stil!’ seit er feninich, ‘stil!’
Hy lit har los.
‘Klaai dy ris út,’ seit er dan.
Hja springt sa fûl oerein, dat ien fan de kearsen omfalt.
‘Pas op!’ raast er, en dan sêfter: ‘Pas op, healwize...’
Hy giet foar har stean.
‘Do komst der net út.’
‘Ja, ik wòl der út!’
| |
| |
Hy pakt har wer beet, himet har yn it antlit.
‘Lit my los!’
Mei de iene hân klaut hja him oer it wang.
Hy flokt derfan.
Hja Ontkomt him en draaft hurd fuort.
‘Hoerebern!’ ropt hy har efternei, ‘hoerebern!’
Hja slacht de doar efter har ticht.
En dan stiet hja yn 'e rein.
Hja gûlt noch - en draait har om, want Gryt Roukema sjocht nei har. Soe dy ek heard hawwe, dat Rinse rôp fan ‘hoerebern?’
Hja bliuwt noch efkes stean. Nei hûs? Nee, dat kin net! Dy frjemde man is der noch.
Hja giet de oare kant mar út. Yn in portyk, in eintsje fierder, foar in bakkers-etalaazje bliuwt hja efkes stean. Hja trillet; de triennen rinne har by de wangen del.
En dat wurd leit as in swiere lêst op har. Hoerebern, hoerebern. Hja wit net wat it is; mar it hat wat te krijen mei Muoike Janke. En miskien mei dy keardel dy't der is. En mei ferkearde dingen. Mei ferkearde dingen, dy't dy gemiene Rinse sèls woe.
Hja skrikt, want de winkeldoar wurdt iependien en der komme twa froulju nei bûten.
Hja rint wer fierder, troch de rein, de stêd yn.
De minsken, dy't ûnderweis nei kantoar wiene, binne al lang teplak; hja dogge har wurk of sjogge nei bûten, nei de rein, en sizze tsjin elkoar, dat dy't no mei fakânsje binne it min mei it waar treffe.
De stedsbussen reitsje hieltyd mear op de tsjinstregeling efter. Foar de spoarbomen fan de Skrâns stean guon te protteljen, dat it sa lang duorret ear't de trein komt; de bomen wurde fierste gau ticht dien.
Mr. Herman Geertsma syn trein rydt lang om let it stasjon út, folle letter as yn de tsjinstregeling stiet, mar der binne ek hûnderten reizgers foar de eilannen.
Sels yn de earsteklas wein hat Herman Geertsma mar amper plak. Syn frou, foar him oer, seit: ‘It sil my nij dwaan oft de Overdyks ek by de boat binne.’
Nynke Kaspersma is dwaande in boek te ferkeapjen oan in famke fan sawat fjirtjin jier, dat it jild stiif yn 'e hân hâldt en net út 'e rie komme kin. ‘Dit is hiel moai,’ seit hja automatysk, mar hja sjocht net
| |
| |
nei it boek - hja hat Martin syn skerpe en driigjende eagen foar har.
Eelco Rauwerda leit nei it spyljen de fioele del. Hy blêdet wer yn syn muzykboeken. Hy is bliid. Mar as er oan Janny tinkt wurdt er ûnrêstich; hy is der wat mei oan. Dy nije ôfspraak foar jûn, dy hie er fuort net meitsje moatten.
En Gerry Beintema rint yn de rein yn 'e stêd. Hja swalket dat ut nei har âlde hës en hja hat ferlet fan har mem.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd