|
| |
| |
| |
II
Op sneintemoarn is it stil yn 'e stêd.
Mar der binne lûden.
It dinderjen fan de stedsbus yn de hast lege strjitten fan de bûtenwiken, it piipjen, as de bus by in halte hâldt. In âlde frou stapt hoeden ut; twa bern, dy't yn de sneinske jaskes op it trottoir boarten, steane der nei te sjen.
Hjir en dêr in klakson, in bern, dat ropt, in pear jongfammen, dy't laitsje. En - efkes - de alve slaggen fan de Aldehou.
En it korps fan it Leger der Heils, dat yn it gebou oan de Tunen spilet. Lytse Gerry Beintema sjocht nei it plakje sinneljocht, dat op it koper fan in trompet dûnset.
Yn in pear tsjerken spylje de oargels al wer. De minsken sjonge. Yn oare binne de dûmnys noch net útpreke. Dûmny Rauwerda giet foar yn de grutte tsjerke. Syn lûd kin de grutte romte oan. Syn soan Eelco sjocht op it horloazje.
Yn de sikehuzen lizze pasjinten mei koptillefoans om en folgje in tsjinst. Mar it is alve oere. De besikers binne op kommendewei; de earsten rinne al troch de lange gongen.
En dan giet de tiid ynienen hurder.
As de besikers goed en wol sitte is it al hast tsien minuten oer alven. In oere is net lang. Soms wol. Mar ek yn de grutte tsjerke moat it no hast dien wêze. Om keitier oer alven beslút dûmny Rauwerda syn preek mei in krêftich ‘Amen.’ En mr. Herman Geertsma, dy't yn de âlderlingebank sit, rekkent út oft er wol op tiid thús is foar syn ôfspraak mei kapiteine Feddema.
It wurdt ynienen drokker yn 'e stêd. Der komme tsjerken út; de minsken prate fleurich mei inoar. It is prachtich waar.
Der fytst in jongkeardel troch de Huzumerleane; hy hat syn fuotbalskuon oer it stjoer fan de fyts hingjen. De stedsbus stiet foar de oerwei fan de Skrêns op de Grinzer trein te wachtsjen. Yn in hotel sit in man iensum by in taffeltsje in glês bier te drinken; der is mar ien ober yn de saak.
Nynke Kaspersma leit it boek op har nachtkastke del; hja heart har mem roppen: ‘Ik soe no mar komme; aanst binne Heit-en-dy thús út
| |
| |
tsjerke.’ Hja teart de tekkens om, bliuwt noch efkes op de râne fan it bêd sitten en taast mei har fuotten nei de reade slofkes.
Yn de finzenis wurde de sigaretten ompart - de man ien.
Yn de Prinsetún smite bern bôle nei de einen. Mar dy tale der net nei.
En de sinne skynt.
De klok fan de Aldehou slacht healwei tolven.
Op dat stuit stekt mr. Herman Geertsma de kaai yn de foardoar.
‘Wy binne noch krekt op tiid foar kapiteine Feddema,’ seit er tsjin Aleid. ‘Sjoch, dêr komt hja al oan.’
Hja wachtsje op har en dan geane hja der mei har trijen yn.
Herman Geertsma stekt in sigaar oan; it petear giet earst efkes tusken de beide froulju. Hy nimt de kapiteine goed op. Hy hat har ien kear earder sjoen, op de gearkomste fan ‘De Tille’, mar doe is it him net opfallen, dat hja sa lang, sa meager en sa bleek wie.
Hy jout him noflik del yn de maklike stoel en drinkt stadich syn kofje op. Sa no en dan freget er ek wat. Mar benammen Aleid is op 'e tekst. Hja hat graach wollen, dat de kapiteine op in sneintemoarn hjir by harren thús kaam.
‘Myn man fertelt ek wol oer it wurk fan “De Tille”,’ seit hja, ‘mar dat is allegearre komiteewurk. Jo sykje de boarne fan it kwea.’
Hy sjocht Aleid efkes oan. Is dat in stek foar him? Nee, dat net. Hja sil fan him wol net mear ferwachtsje as dat er in goed âlderling, in humaan rjochter en in earber komiteelid fan ‘De Tille’ is. Mar hja kin soms ynienen fûl efkes wat sizze.
No net. Hja praat rêstich mei de kapiteine. En dy fertelt. Fansels, hy harket der ek nei. It komitee moat nedich wer ris gear. Dizze kapiteine docht no trije of fjouwer moanne har wurk. Har ûnderfiningen binne wichtich; dêr moat dochs wer ris oer praat wurde.
‘Wy sille meikoarten in gearkomste fan “De Tille” hâlde,’ seit er, as de kapiteine wer in ferhaal út hat.
‘As it in bytsje koe, moasten jo dêr by wêze.’
‘Faaks is it noch better, om op stap te gean, alle jûnen wer,’ seit Aleid, ‘nei de kroegen op de Weaze en de ferkearde huzen by de Aldehou.’
Hy sjocht har wer oan. Aleid is altyd ûnberekkenber.
Mar it jout gjin foech om soks hjir samar te sizzen.
De kapiteine praat wer. Net oer dy gearkomste. Oer in jongfaam,
| |
| |
dy't thús gjin heil fûn, alle jûnen de stêd yn wie, soms yn nachten net thús kaam. Der wie nimmen, dy't har holp.
Dêr tinkt er efkes oer nei. Der wie nimmen, dy't har holp. De tsjerkerie kaam gear, op in oare gearkomste waard praat oer kristendom yn de praktyk, in learaar hold in lêzing oer it kristlike gesin en faaks hie ‘De Tille’ ek in gearkomste. En der wie nimmen, dy't har holp.
Faaks siet er in jûn thús, liet er syn tinzen noch efkes gean oer de saak tsjin dy souteneur, of tsjin dat frommis, dat húndert gûne stellen hie, omdat har man al in healjier fuort wie en neat fan him hearre liet.
De kapiteine seit: ‘Jo witte hoe't dat giet. Der wurdt har in kreas, eigen keammerke oanbean, mar it jild moat lyk makke wurde. En as it lyk ìs, dan beswike hja foar in bûntmantel. En dy moat dan èk wer lyk.’
Mar der wie nimmen, dy't har holp. Allinne - folle letter, want de statuten fan ‘De Tille’ moasten earst goedkard wurde - de lange, meagere kapiteine Feddema. Dy frege de jongfaam op in jûn: ‘Kin ik wat foar jo dwaan?’ De jongfaam sei: ‘Nee, der is oan my neat mear te ferbetterjen.’ De kapiteine frege: ‘As jo jurk smoarch is, sizze jo dan: der is neat oan te dwaan?’ ‘Nee,’ sei de jongfaam, ‘dan waskje ik him út.’ Doe frege de kapiteine: ‘Wêrom waskje jo jo sûndich lichem dan net yn it bloed fan Kristus?’
En de jongfaam hie gjin antwurd. Doe net. En letter net. Mar hja seach de kapiteine werom. Soms yn jûnen net. Soms jûnen efter elkoar.
‘Hja hat no in plakje as help yn in rêsthûs fan âlden fan dagen,’ seit de kapiteine. ‘En it giet aardich goed.’
Aleid jit nochris kofje yn.
Hja seit net folle mear.
De sinne skynt oer de kofjetafel.
‘It waar knapt aardich op,’ seit de kapiteine.
Hja sjocht op har horloazje.
‘Ik moat aanst wer fuort,’ seit hja.
Efkes letter freget hja oan mr. Herman Geertsma:
‘Hawwe jim in goede preek heard?’
‘It giet wol,’ seit er, ‘mar it duorre wol wat lang.’
Stilte.
Hy skrikt; de kat springt by him op 'e knibbel.
| |
| |
Aleid freget, blykber om it swijen te ferbrekkerv. ‘Hawwe jo dit wurk ek op oare plakken dien?’
De kapiteine praat. Praat. Hja praat maklik. Hja is hielendal net in sêfte frou. Hja is striidber. Mar jûns, as it tsjuster is, leit hja wolris immen in earm om 't skouder. En dêr moat er oan tinke, as er nei har sjocht.
Der wurdt skille.
Hy rint nei de doar.
It is Lize, de oerbuorfrou.
‘Nim my net kwea, Herman, mar ik sit allinne en ik haw ferlet fan wat oanhâld. Peter is nei in pear pasjinten; dy hat sneinstsjinst. Of hawwe jim al kofjebesite?’
Hy glimket.
‘Kom deryn. Der sit allinne in kapiteine fan it Leger des Heils, mar dy woe al hast wer fuort. Aleid sil wol bliid wêze, datst efkes komst.’
‘Aleid allinne?’
‘O, ik ek fansels, dat witst wol.’
Hy laket in bytsje. Benammen foar Lize oer fielt er him altyd stiif. Hja is de iennige, dy't folslein brekt mei de konvinsje fan de deftige strjitte en altyd geastige en pleagjende opmerkingen ree hat. Aleid kin hja it tige goed mei fine. Aleid komt ek altyd los, as hja der is; it petear wurdt loftich, pylkjend, humoristysk. Hy hat altyd it idee, dat Aleid har útlibbet - dat hja fan datoangeande by him tekoart komt.
Aleid is no ek in bytsje te entûsjast as Lize yn de keamer komt; dat is net sa freonlik foar de kapiteine oer.
Kapiteine Feddema wie lykwols al fan doel om fuort te gean; hy lit har êt, seit dat hy der tige mei op 't skik is, dat hja der west hat en winsket har sukses ta mei har fierder wurk.
As er wer yn 'e keamer komt is Aleid al drok oan it ferhaal oer wat de kapiteine allegearre belibbe hat en hy begrypt fuort wol, dat it pikante fan de aventoeren mear op de foargrûn komt as de bewûndering foar it wurk fan de kapiteine.
Hy jout him del yn syn stoel, stekt in sigaar op en nimt ‘Elsevier’ út de lektuerbak.
Mar Lize lit him net mei rêst. Hja strykt in krol efter it ear, der lûkt in spotsk glimke om har lytse, fjoerreade mûle en hja freget: ‘Dus do bist ek by dit wurk ynskeakele, Herman? Dat wist ik net. Mei ik ris mei dy ast in kear it nachtlibben yn moatst?’
| |
| |
‘Nee,’ seit er, ‘ik gean leaver allinne, dan bin ik frijer.’
Mei sjocht er nei har gesicht. Nee, hja laket der net om. Yn in petear mei har is er altyd ûnhandich en flau - of hy wit gjin wjerwurd. Hy teart de ‘Elsevier’ iepen. Faaks net sa fatsoenlik, mar hja komt om Aleid.
As hja him no fierder mar mei rêst lit.
Aleid bringt it petear op oare dingen.
In skoftlang is er yn syn lektuer ferdjippe. It is al healwei twaën as Bernhard deryn komt.
‘Moatte wy hast ite, Mem?’
‘Nee,’ seit Aleid. ‘Ik rop dy wol. Boartsje noch mar efkes bûten; it is knap waar.’
Hja ferfettet it petear mei Lize.
Bernhard giet der wer út.
Herman Geertsma hat ynienen ek sin oan iten. Gie Lize mar ris fuort. Mar dy wachtet miskien wol oant Peter wer thús is. Op syn moaist komt dy hjir ek noch hinne. Hy hat it net bot op him stean. In wetige fint, gekoanstekkerich, op in oare, ûnsympatiker manier as Lize. Mar hy bliuwt mar fuort en Aleid prakkesearret noch net oer iten.
In skoftke letter komt Bernhard der wer yn.
‘Wol Heit my efkes helpe?’
‘Nee,’ seit er, ‘ik moat lêze.’
Aleid ûnderbrekt har petear.
‘Gean no efkes mei him, Herman.’
Hy docht it. Wrantelich giet er oerein. Rint mei nei de gong. Bernhard praat hûndert út.
‘It tsjil is ûnder de wein wei en...’
Hy fielt him ynienen licht yn 'e holle.
Bernhard syn stim is fierôf.
‘... en Johan sei, ik moast...’
Hy moat him yn de koken oan it kâlde oanrjocht fêstpakke om net te fallen. It draait him efkes foar de eagen.
Sa bliuwt er in skoftsje stean.
Dan sjocht er Bernhard syn wyt, ferwûndere gesicht.
‘Is Heit...’
‘Gean mar nei bûten, jong. Ik moat earst efkes sitte. Ik kom aanst wol by dy.’
‘Nee, dat hoecht net, Heit. Sil ik Mem efkes roppe?’
| |
| |
‘Ik gean wol nei de keamer. It wurdt al wer wat better.’
By de keamersdoar moat er him wer efkes beethâlde.
Yn 'e keamer heart er de beide froulju praten.
‘Wat sil men der oan dwaan,’ seit Aleid. ‘Hy wurdt al âld, fier foar syn tiid.’
Om ien oere hinne is it wer stil yn 'e stêd.
Der binne net folle lûden mear.
De tsjerken binne leech. Der falt hjir en dêr in baan sinneljocht troch de hege ruten oer de houten banken. Der is nimmen mear. It oargel is stil.
De oargels binne stil.
Mar de melodijen binne somliken yn it ûnthâld hingjen bleaun. In frou sjongt ûnder it itensieden psalm 98. En kapiteine Feddema hat hieltyd noch ien fan de lieten, dy't hja in oeremannich ferlyn songen hat, yn 'e holle: ‘Der komme streamen fan seine...’
Nynke Kaspersma núndert wer in oar lietsje. Der is gjin tsjerkoargel yn 'e stêd, dat it fan 'e moarn spile hat. Justerjûn waard it op it oargel yn 'e dancing spile en ûnder it dûnsjen lústere Martin de wurden yn har ear: ‘Dream, dream, dream.’
Ynienen brekke beide melodijen ôf.
Op de hoeke fan de Nijstêd en de Wurdumerdyk rinne kapiteine Feddema en Nynke Kaspersma op inoar ta. Nynke skrikt derfan en wit earst net oft hja trochrinne sil of net. De kapiteine glimket en bliuwt stean.
‘Nynke Kaspersma, leau 'k.’
Hja kin no net trochrinne.
‘Dach, kapiteine.’
It duorret efkes, ear't de kapiteine wat seit.
De klok oan de oare kant wiist fiif minuten oer ienen oan. Der komt in auto út de Piperstrjitte wei. Twa fytsers stekke it krúspunt oer.
De stopljochten binne út.
‘Ik haw jo in wykmannich net sjoen,’ seit de kapiteine.
Nynke jout dêr gjin antwurd op. It moat oan dy kapiteine sèls lizze.
Dy hat blykber yn gjin wiken yn de dancing west.
‘Jûns meast thús west?’ hâldt de kapiteine oan.
‘Nee,’ seit Nynke. ‘Mar meitsje jo net ûngerêst. Ik kom allinne mar yn fatsoenlike gelegenheden.’
| |
| |
Hja moast winliken mèar sizze. Dat nimmen der wat mei te meitsjen hat - en benammen sa'n kapiteine net. Dy docht mar krekt as moat hja ferkearden wer op it rjochte spoar bringe. En dat lange, bleke antlit glimket mar. Krekt as stiet hjir in rêdster út in bange need. In bringster fan it heil, dy't ferdoarne fammen op har noed nimt. Hja hie nea mei dat minske prate moatten, in wykmannich ferlyn. Mar hja siet wat allinne, in bytsje mismoedich, omdat Martin net kommen wie. En hja siet op dat stuit ek ôfgryslik yn oer de gefolgen fan in pear koarte nachten mei Martin. Net, dat dy kapiteine har doe gelegen kaam. It lange, bleke antlit ûnder de ûnbidige swarte hoed stie har doe ek al tsjin. Mar de stim en de eagen wiene dochs wol sympatyk en hja hie har dus net ôfstegere. Letter sei Styn: ‘Hast dyn adres dochs net jûn? Dan siket hja dyn âldelju op.’ Nee, har adres net. Mar hja wie der dochs efkes bang foar. En de oare jûns wie Martin der wer. En oer de gefolgen fan de nachten op syn keamer wie de twifel ek oan kant.
‘Ik woe sa graach ris in kear rêstich mei jo prate,’ seit de kapiteine.
Nynke Kaspersma lûkt oan 't skouder.
‘Mei ik jo adres hawwe?’
Hja slokt efkes.
‘Nee, leaver net.’ Hja sjocht op har horloazje. ‘Ik moat no nedich fuort. Dach, kapiteine.’
Op 'e hoeke fan de Piperstrjitte sjocht hja heal om. Styn sei: ‘It bart wol, dat hja in healoere efter ien oan rint om har adres gewaar te wurden.’ Letter sjocht hja nòchris. Nee, de kapiteine is der net mear. En it lietsje sjongt har wer troch de holle: ‘Dream, dream, dream.’
Hja hat ynienen tige langst nei Martin. Om kertier oer fjouweren komt er by it fuotbaljen wei. Hoe let is it no? Hast kertier oer ienen. Healwei twaën ite. Hja soe der noch mei him hinne kinne. Hy hat it al in pear kear frege. Op snein nei it fuotbaljen. Heit en Mem soene der hinne sige as hja it wisten. En de kapiteine...
Haha, de kapiteine.
Hja rint wat hurder. As hja twa oere it iten op hat, kin hja Martin yn 'e mjitte rinne. Dat jout thús fansels spul. In healoere thus om te iten, fierder de hiele snein fuort, en Mem mei de brot sitte litte.
Mar wat jout it. As hja de doar efter har ticht lûkt is hja frij. En it is ek gjin wurk om Martin alle sneintemiddeis allinne gean te litten. De oare jonges nimme de faam ek mei. Hja heart by Martin. En it folsleine
| |
| |
brekken mei thus moat ienkear komme. Dêr is mei gjin dûmnys en gjin kapiteinen fan it Leger des Heils wat tsjin te dwaan. Wat sil it hearlik wêze, ienkear jin frij te meitsjen. Mei de stivens en tradisjonelens fan thús brutsen te hawwen. Alles wat no hieltyd wer de swierrichheden bringt fan jin ôfskood te hawwen.
Martin. Martin. Wat in sjongsume namme.
Martin. Wat in hearlike jonge. Dat er har hawwe wol. Dat hja fan him is en mei him de frijheid temjitte gean mei.
Hja rint de strjitte yn.
Der steane minsken byinoar foar de doar te praten. Der moat wat bysûnders wêze. In ûngelok? Ynienen besette de siken har. Der stiet in motor-sydspan oan de ein fan de strjitte. In grutte ploech bern stiet der omhinne. Is it by har foar de doar?
Hja rint hurder, freget yn it foarbygean oan immen wat der oan 'e hân is. Hy lûkt oan 't skouder. Sjogge de minsken har oan? Sjogge àlle minsken har oan?
De bern steane har yn 't paad.
‘Sjoch, dêr is hja al,’ ropt Paulus de Boer. En hy laket.
Hy laket.
Mar...
Gjin ûngelok?
Hja krijt in fermoeden. De minsken, dy't neat sizze. Dy jonge, dy't har útlaket. In motor-sydspan foar de doar. Plysje.
En ynienen suver de wissichheid: Martin!
De bern begjinne lûder te roppen.
Hja klapt de doar ticht.
Yn it gonkje bliuwt hja stean.
Hja kin de stimmen yn 'e keamer hearre. Mar net wat der sein wurdt. Is Heit net thús? Hja heart allinne Mem har gûlderich lûd en in pear ûnbekende stimmen.
Stean bliuwe?
It hat gjin sin.
Fuortgean?
Bûtendoar binne de minsken. De strjitte, dy't in seldsum fertier hat op in stille sneinoerdei. De plysje by Kaspersma foar de doar. Altyd wol tocht.
Hja sjocht har wyt antlit yn de lytse spegel. It rûne skilderijke oan de gongsmuorre: ‘Sûvenir fan Flylân.’ En de spreuk op it swarte fle- | |
| |
wielen fjouwerkantsje: ‘Wat oanbelanget my en myn hûs, wy sille de Heare tsjinje.’
Dan skrikt hja ôfgryslik; de keamersdoar wurdt iepenlutsen. Heit. Wat is er wyt om 'e holle.
‘Komst hast?’ freget er skoar. ‘Wy hawwe dy der wol ynkommen heard!’
Hja seit neat, rint de keamer yn.
Mem begjint lûder te gûlen.
Der binne twa plysjemannen.
De iene seit: ‘Dit is dus de juffer?’
‘Ja,’ seit Heit, ‘dit is hja.’
De plysjeman sjocht har oan.
‘Gean Sitten,’ seit er, ‘en wês mar net benaud. It is ús net om jo te rêden. Wy woene allinne efkes wat freegje.’
Martin. Martin. Martin.
Hja giet sitten.
‘Kenne jo Martin Wiersma?’ freget de plysjeman.
Hja knikt.
‘Wannear hawwe jo him foar it lêst sjoen?’
‘Wat is der yn 'e goedichheid mei him?’ ropt hja.
‘Dat hearre jo aanst wol,’ seit de plysjeman freonlik. ‘Wannear hawwe jo him foar it lêst sjoen?’
‘Justerjûn.’
‘Hoe let?’
‘In oere as tsien.’
‘Wêr?’
‘Yn de dancing.’
‘Hoe let is er fuortgien?’
‘Dat wit ik net. Ik haw net op myn horloazje sjoen.’
‘Is er allinne fuortgien?’
Hja jout gjin antwurd. Hy wie senuweftich. Syn hannen trillen in bytsje. It wie tsjin alven. - Lit my jûn mar allinne gean, sei er. Hy skode har suver fan him ôf. Mar by de lêste dûns fan dy jûn song er by har ear: ‘Dream, dream, dream.’
Der moat wat bard wêze. Neitiid. Hja hat der earst net oer neitocht. Mar der moat wat bard wêze.
‘Is er allinne fuortgien?’ freget de plysjeman nochris.
‘Nee.’
| |
| |
‘Wiene jo by him?’
‘Ja.’
De plysjemannen sjogge elkoar oan.
‘Binne der guon, dy't dat sjoen hawwe?’
‘Ja. Wy binne der tegearre útgien.’
‘En doe?’
Hja swijt.
- Hy sei: Lit my allinne gean. En hja liet it gewurde. Hja wie betiid, mar thús wie alles al stil. Of soe Mem op 'e klok sjoen hawwe?
‘En doe?’ freget de plysjeman rêstich op 'e nij.
Mem gûlt net mear. Hja draait de bûsdoek wat yn 'e hannen om.
Heit sjocht har strak oan.
‘Ik bin mei him gien,’ seit hja sêft.
‘Wêrhinne?’
‘Nei syn keamer.’
Mei sjocht hja nei har heit.
Dy giet oerein, mar hy seit neat.
‘Hawwe jo har thúskommen heard?’ freget de plysjeman.
‘Nee,’ seit er stoef, ‘myn frou miskien.’
Mar Mem skoddet ferwezen mei de holle.
‘Fertel my yn 'e goedichheid wat der ìs,’ seit Nynke Kaspersma.
De iene plysjeman sjocht efkes nei de oare. Dan seit er: ‘Martin Wiersma is fan 'e moarn arrestearre.’
Hja bûcht de holle.
‘Wêrom?’
‘Der is ynbrutsen yn it kantoar fan de saak, dêr't er foar reizget.’
‘En wêrom moat hy dat dien hawwe?’
‘Dêr binne oanwizings foar.’
Efkes stilte.
‘En wat haw ik dêr mei te meitsjen?’ freget hja dan.
‘Hy ûntstriidt it. Wy moatte witte wêr't er west hat.’
De plysjemannen geane stean.
‘Hoe let is der ynbrutsen?’ freget Nynke.
‘It is djip yn 'e nacht ûntdutsen troch in agint.’
Hja knikt.
‘Ik haw oant djip yn 'e nacht by him west.’
‘Nynke!’
Mem begjint lûd te gûlen.
| |
| |
- God, lit har yn 'e goedichheid stil wêze.
‘It soe wêze kinne, dat der fan jo ferklearring in bulte ôfhinget en dat jo dy foar de rjochtbank ûnder de eed op 'e nij dwaan moatte,’ seit ien fan de plysjemannen.
Dy oare is freonliker.
As hja fuortride komt alles op har ta.
De strjitte. De minsken.
Mem, dy't oerstjoer is.
En Heit, dy't aanst losbarne sil.
En Martin.
De melodij fan Beethoven syn menuet dûnset sêft troch de keamer fan de Witsenburgs. De âlde, hege koperen pendule smyt der ynienen in oar boartlik wyske tuskentroch, mar dat duorret mar efkes en de pianiste rekket der net troch fan de wize. Hja spilet it menuet út; licht en dûnsjend.
As hja it út hat, applaudisearret Eelco Rauwerda efkes. ‘Knap sa, Loeske. Knap!’
Hja draait har om op de pianokruk.
‘Betanke foar it komplimint,’ seit hja. ‘Ik bin der suver wiis mei.’
Hja laket in lyts bytsje spotsk.
‘Mei ik noch wat fan dy hearre?’ freget Eelco.
Hja seit neat, siket op de muzykstander. Begjint efkes letter wer te spyljen.
- Liszt.
Hy harket der nei. It stik is sa bekend as wat; elk lyts flaterke falt fuort op. Mar har spyljen hat in sjarme. Hy mei it graach hearre.
Dochs bliuwe syn tinzen der net hielendal by.
Hy sjocht ek nei de pianiste. Har slanke hannen binne twa fûgels, dy't soms útinoar gean en dan wer opinoar ta komme.
Mefrou Witsenburg sit efteroer yn 'e stoel; de earmen op de leningen. Har man lûkt oan syn sigaar en sjocht nei it plafond.
Om Eelco kin Liuwe noch wol efkes weibliuwe.
En hy freget Loeske om nòch in stik. Ek fan Liszt.
Mar hja springt fan de pianokruk en seit: ‘Ik haw mèàr plichten. Ien derfan is, sneintemoarns kofje yn te jitten.’
‘Wy net mear,’ seit mefrou Witsenburg. ‘Heit en ik moatte nedich fuort. Wy soene om keitier oer tolven by Muoike Ria wêze. Jit Eelco
| |
| |
noch mar ris yn.’ Hja giet oerein. ‘Nuver, dat Liuwe der noch net is.’ ‘Loeske en Eelco hâlde it salang wol pratende oer de muzyk,’ seit mynhear Witsenburg mei in knypeachje.
Mar as Loeske har âlden derút binne, rint it petear fuort net sa bêst.
Loeske sit op de lening fan in stoel en blêdet wat yn in muzykboek om.
Eelco sjocht nei har. Moai famke. Djipswart hier. Folle blanke hals, teare, jonge line fan de búste. Wat soe hja sizze as er ynienen efter har stie, har holle tsjin him oan loek en har mûle tute? Faaks fûn hja it wol goed. Hy hat der suver oanstriid ta en hy wurdt ûnrêstich. Hja binne tegearre. Liuwe komt miskien noch lang net thús; alle kâns, dat er in boadskipke by Nel betocht hat. As er dy allinne treft, bliuwt er net nei har sitten te sjen en benammen net yn de húskeamer. Wat soe Loeske sizze as er har frege: ‘Sille wy nei dyn keammerke gean?’ Miskien die hja it wol. Famkes binne altyd tasjitsker as men tinkt. En as er har dan op it divanbêd nei him taloek?
Wêrom net? Liuwe docht it en Wibrand en Reinder en in hiele protte oaren. It is neat bysûnders. Jonges en famkes. Mar it giet buten him om. Hy dûnset der mei, jout in tût by de foardoar of giet nei in fuif der efkes mei yn, lûkt in famke op 'e knibbel. Mear net. Dêr't Liuwe en Wibrand fierder gean hâldt it by him op.
En hy is dochs net oars as de oaren. As er nei Loeske sjocht dan tinkt er har wyt nylon bloeske, dêr't har ûnderguod trochhinne skimert, wei. Hy tinkt mèar wei. Hy tinkt oan har jonge lea, hy stelt him foar hoe't it wêze sil as er mei har op it divanbêd leit. As er oerdei in prachtich jong famke sjocht leit er jûns op bêd alle mooglike wylde aventoeren mei har te betinken. Mar it binne nea deselde fammen as dy't er thúsbringt nei in fuif.
Loeske sjocht op út har boek.
‘Spylje do nò ris,’ seit hja.
Hy bliuwt noch sitten.
‘Wat moat ik spylje? Piano is no just myn fort net.’
‘Unsin, Eelco. Spylje dizze sonate ris foar my.’
Hja sjocht him oan.
Is dit kokettearjen? Of is it gewoan? Liuwe soe sizze: ‘Ik doch 't foar in tút.’
Mar hy rint nei de piano. Wat ûnwis.
Hja stiet efter him en set in boek del.
| |
| |
‘Dizze sonate, as it kin, Eelco.’
Har earm rekket syn skouder efkes.
- Mozart. Hy hat it stik net earder spile, net op de piano alteast. Mar it is net in slim stik. Hja hâldt blykber fan Mozart en Liszt. Waarme, oansprekkende muzyk.
Hy begjint te spyljen. Wol wat ûnwis, earst; hy moat him der goed byjaan. Mar hy tinkt mear oan Loeske as oan Mozart. Lit Liuwe benammen noch wat weibliuwe. Wêrom? Dat wit er noch net. Hy spilet. It giet better as earst. It is in moaie sonate; hy hat it gefoel, dat Loeske der mei ynmoed nei harket.
As it út is bliuwt er stil sitten, mei de rêch nei har ta.
It is stil.
‘O ja,’ seit Loeske dan, ‘ik fergeat te applaudisearjen. Mar it wie moai, tige moai.’
Hy draait him om.
‘Wêrom spilest net faker piano?’ freget hja.
‘Och,’ seit er, ‘de fioele freget al safolle stúdzje.’
‘Hâldst dêr knap wat tiid foar oer?’
Hy lûkt oan 't skouder.
‘Oerdeis it kantoar. Jûns de stúdzje, dy't ús Heit foar my útsocht hat. As er my spyljen heart komt hy boppe.’
Hja sjocht foardel.
‘Spitich. Do koest by it orkest komme, hè?’
‘Ja. Nei alle gedachten al. Mar Heit hie my foar de moalhannel ornearre. Dat is neat wurden. Mar wat ik no doch is net folle better.’
‘Wêrom dochst it dan?’
Hy wachtet efkes.
- Wêrom dochst it dan? Dat hat er himsels ek ôffrege. Hy hat him fersette wollen, hy hat himsels besward, dat er it net dwaan soe. Mar wat begjint er tsjin Heit?
‘Ik wit net,’ seit er. ‘Ik haw der de moed net mear ta. Do kenst ús heit net.’
Hja laket.
‘Dat tochtst mar! Ik haw him fan 'e moarn ommers noch preekjen heard.’
Hy laket ek efkes.
‘Ja. No: sa is er. Rjochtlinich. Net folle gefoel.’
‘Wat in hurd oardiel oer dyn eigen heit,’ seit hja sêft.
| |
| |
Hy lûkt oan 'e skouders, giet ynienen oerein.
‘Wat bliuwt Liuwe lang,’ seit er.
‘Spilest net mear?’ freget hja.
‘Nee. Do?’
‘Myn spyljen is sa knoffelich by dines.’
Hy seit neat. Rint wat op en del yn 'e keamer.
As er him wer omdraait stiet hja flak foar him.
‘Spylje nochris,’ seit hja.
Hy sjocht har lyk oan.
Der hinget in lyts swart tûfke hier oer har foarholle. Hy hat oanstriid om it der wei te blazen.
‘Hâldst folle fan muzyk?’ freget er.
‘Ja,’ seit hja.
‘Giest faak nei konserten?’
‘Ja. Ik woe jim orkest ek graach ris hearre, mar ik bin hjir allinne de sneinen mar.’
Hy rint wer in pear stappen.
‘Jim orkest,’ seit er spotsk. ‘Us orkest. Ik woe, dat ik dat sizze mocht. Ik mei allinne mar sizze: ús saak. Us kantoar, ús baas, ús boekhâlder. En o ja, ús heit en ús mem.’
Hy stiet by de lege, rûne tafel. O, syn kofje is kâld wurden. Der leit in tsjûk flues oer. Hy hat der net folle sin oan.
Hja is op 'e oare ein fan de grutte keamer bleaun en sit wer op 'e lening fan de stoel.
‘Ik tocht, dat ien dy't oanlis hat foar de muzyk, in keunstner, dy't wit, dat er wat kin, moediger wie,’ seit hja. ‘Ik tocht winlik, dat soks tsjin de ferdrukking yn libje koe. Datst it besef hiest, dat de muzyk him net ferdriuwe lit, èk troch dyn heit net, dat dy der altyd is.’
Hy sjocht nei har. Hja sit heal mei de rêch nei him ta.
‘De muzyk is der altyd, ja,’ seit er.
‘Mar wat hat men der oan op in keal, ûngesellich kantoar of jûns thús, op jins keamer, as jins heit op 'e hark stiet om te fernimmen oft der soms ek spile wurdt?’
‘Mienst dan dat it altyd sa bliuwe sil? Tinkst der nea oan, dat it oars komme kin en oars komme sil omdat gjinien altyd ûnderdrukke kin wat der yn dy libbet?’
Hy swijt. Ferbaasd. Wêrom pleitet hja sa? Hoe fynt hja de wurden? Op in moedich stuit hat er der sels ek sa oer tocht. Dy moedige stuiten
| |
| |
hat er net sa faak. Mar no't er dy wurden fan in oar heart wurdt it gefoel, dat hy boppe dizze omstannichheden stean kin, wer yn him wekker; de moed en it witten, dat er wat kin begjinne yn him te libjen.
Hy rint nei har ta.
‘It is goed, datst it seist. Miskien lis ik my der te gau by del.’
Hja glimket.
‘Do begrypst it,’ seit er. ‘Do witst wat muzyk is.’ En efkes letter: ‘Wa hat dy les jûn?’
‘In deagewoane muzyklearaar. Sis my beleaven net, dat ik wol goed spylje, want dat leauwe wy gjinien fan beiden. Dat is ek net sa slim. Ik wit, dat der muzyk is en dat ik der altyd fan genietsje kin.’
Hy is nei it rút ta rûn en sjocht nei bûten. It is stil yn de lange, brede strjitte. Ynienen skrikt er. Oan 'e ein fan de strjitte sjocht er Liuwe op it trottoir rinnen. Dy is dus oer in pear minuten thús. Oer in pear minuten is er net mear allinne mei Loeske.
Hy draait him om.
It swarte lokje hinget noch op de foarholle - krekt as wachtet it derop om fuortblaasd te wurden.
Hy wit net wat er dwaan moat.
‘Ik....’ seit er.
Har eagen laitsje.
Hy leit syn beevjende hân op har bleate earm. En har eagen laitsje nòch. Dan slacht er de earmen om har hinne en pattet har wyld. De mûlen bliuwe lang opelkoar, hy fielt efkes har tosken tsjin sines en wylst tinkt er oan Liuwe. Syn omearming wurdt losser, mar hja krûpt ticht tsjin him oan, pattet syn wang en syn each.
Hy heart de foardoar.
‘Liuwe,’ seit er.
Hja lit him ek los, sjocht him oan.
En no blaast er it tûfke hier mar fuort, krekt as Liuwe deryn komt.
‘O, sorry,’ seit dy.
Hy gniist.
‘Ik lit der myn kofje net om stean,’ seit er. ‘As jim frije wolle gean dan mar nei Loeske har keammerke. Dêr stiet...’
Hy gniist wer.
‘Jitsto my efkes yn, Loeske?’
De âlde, koperen pendule begjint syn boartlik wyske wer te spyljen.
| |
| |
Muoike Janke is al twa wike fuort, mar Gerry Beintema hat dochs nei de gearkomste fan it Heilsleger west. Japke Syswerda giet der alle sneinen mei har âlden hinne. Net in aardich famke, dy Japke, mar der binne hjir oars gjin minsken, dy't nei it Leger geane.
Gerry giet noch mar net nei hûs. Mem soe miskien troch hawwe, dat hja nei it Leger west hat. En Mem is der op tsjin. Alle sneintemoarnen wie hja der mei Muoike Janke oer oan it hakketakjen. Mar Muoike Janke is der net mear. En Mem seit net wêr't hja hinne is.
Japke is mei har heit en mem yn 'e hûs gien. Der binne net folle bern bûtendoar. In pear famkes binne oan it toudûnsjen. Hja rint der hinne en giet der nei stean te sjen. Der is gjinien dy't har freget om mei te dwaan. Hja freget sels ek net. Wytske Hoekstra is der ek by; dy jout fansels in grutte mûle werom.
Mar Wytske hâldt har no ek net stil.
‘Is jim omke Ruerd al werom?’ freget hja.
De oare famkes laitsje.
Gerry seit neat.
‘En wêr is jim muoike Janke?’ seit Wytske pleagjend.
‘Is dy ek al fuort?’ freget ien fan de famkes.
‘Ja! Ja!’ roppe de oaren.
Gerry rint troch.
De famkes laitsje.
‘Wat hast in moaie mantel oan,’ ropt ien. ‘Is dat dyn sneinske?’
Hja rint de stille strjitte troch, it houten brechje oer, oan it kanaal ta. Hja giet efkes yn it gers sitten. Hoe let soe it wêze? Aanst mar ris thus sjen. As Mem mar net wit, dat hja nei it Leger west hat. Dan is it foargoed út. O, dat soe ûntsettend wêze. De muzyk is sa moai. En it sjongen. En de minsken binne sa freonlik. Mar it mei net. Fan 'e moarn lei de kapiteine har efkes de hún op 'e holle en frege: ‘Woest net by ús jeugdgroep?’ Hja doarst neat te sizzen. Mar Japke sei: ‘Hja mei net fan har mem. Dy is tsjin de heilsoldaten.’ -Japke is wol op de groep. Dy hat in moai read pakje. Dêr laitsje de bern ek om, mar Gerry soe dat hielendal net slim fine. In moai pakje oan - en der by te hearren. Mar Mem wol it net. En Muoike Janke is der ek net mear. Miskien komt dy wol hielendal net werom.
Der rinne har in pear triennen by it wang del. Hja moat de noas snute. Hja sjocht der ôfgryslik tsjinoan om nei hûs. Der komt in frou út it wenarkje en hja ropt tsjin in man, dy't oan 'e kant fan de feart stiet te
| |
| |
smoken: ‘Wy moatte nedich ite, komst ek hast?’
Miskien is it al let. It is al in moai skoftsje lyn, dat hja út it Leger wei kamen. Hja giet oerein en rint werom. As Mem it no mar net wit. Hja praat net faak mei Japke har mem. Mar oaren kinne it ek sjoen hawwe.
Yn it gonkje hinget hja de mantel op - en dan heart hja praten yn 'e keamer. Hja skrikt efkes; is dat Muoike Janke har lûd?
Hja slûpt de keamer yn en bliuwt by de doar stean. Ja, Muoike Janke! Mar wat is hja feroare. Hja sjocht der ynienen folle deftiger út. In tsjûke, nije mantel - en wat in nuvere reade hoed. En it rûkt hearlik yn 'e keamer; komt dat ek fan Muoike Janke?
‘Ha, dêr hawwe wy ús Gerry!’ seit Muoike.
Mar hja bliuwt noch by de doar stean.
‘Kinst Muoike Janke net ris in hantsje jaan?’ seit Mem.
Hja rint der hinne. In nuvere rook, sterker as niis noch, komt op har ta. Wat is Muoike Janke feroare.
Hja hâldt har hantsje efkes fêst en freget: ‘Hoe is it, Gerry? Oars giene wy sneintemoarns altyd ommers nei it Leger? Hast der fan 'e moarn ek hinne west?’
Gerry skrikt fan dy fraach en skodhollet mar gau.
En hja seit: ‘Nee eh... fan 'e moarn fansels net.’
Hja sjocht ek gau efkes nei Mem. Mar dy seit neat.
As Muoike har hân loslit rint hja nei de oare kant fan de keamer en hja giet foar it raam sitten om út te sjen. It is dochs wol moai, dat Muoike kommen is. It wie sa nuver yn 'e hûs, de lêste tiid. Muoike gie der altyd tsjinyn, as Mem de bern útskelde of sloech. Mar hja sil aanst wol gau wer fuortgean; hja hat de mantel noch oan. Wêrom soe hja fan 'e moarn net nei it Heilsleger ta west hawwe? Miskien mar goed ek; oars hie Mem it fan har heard.
De famkes, dy't niis oan it toudûnsjen wiene, geane nei hûs. Gerry lûkt har holle wat by it rút wei. Mar de famkes sjogge har kant net út.
Muoike en Mem binne tegearre oan it praten.
Hja harket der efkes nei, mar hja begrypt der net folle fan. En bûtendoar is wat te sjen; Jaap Romkema komt thús; hy is fan ûnder oant boppe dweiltrochwiet en syn maten sjonge: ‘In snoek, in snoek, by Japy yn de broek.’ Japy syn mem komt al ta de doar út; de jonges begjinne te roppen en te laitsjen, want frou Romkema stiet der foar bekend, dat hja har bern omraak ôfseamje kin as dat sa útkomt.
| |
| |
En dan begjint Muoike Janke ynienen te gûlen. Gerry sjocht skruten har kant út.
‘Lûk it dy net oan,’ seit Mem hurd. ‘Do hiest it fan him ferwachtsje kinnen.’
Stilte.
Mem wer: ‘Mar dit hiest fansels net wer dwaan moatten.’
En dan Muoike Janke har gûlderich lûd: ‘Wat dan? Woesto my hjir hâlde, wylst ik gjin sint betelje koe?’
‘No ja,’ seit Mem, ‘no ja...’
En fuort Muoike Janke wer fûl: ‘Nee, sis it mar earlik; gjin dei woest my sa hâlde, gjin dei! Wa syn skuld soe it dan wêze, dat ik dit wer dien ha?’
Mem sjit oerein en ropt nidich: ‘Mines tink? Woest my dit ferwite? Sis it tsjin dyn fint, dy't mei in oar frommes fuortrûn is. Mar my? Untankber nêst! My?’
‘Untankber? Wêr soe ik dy tankber foar wêze moatte? Hast dyn jild net altyd op 'e tiid krige? Mar doe't Ruerd fuort wie en ik sûnder jild kaam, koe ik opkrasse. Of net soms?’
Hja giet oerein.
‘Mar fan my silst gjin lêst mear hawwe.’
‘Dat is mar better ek,’ seit Mem. ‘De buorlju sjogge my der op oan, as sokken as do hjir oer de flier komme.’
‘Wàt?’
Muoike Janke ropt it gûlend út en meiiens jout hja Mem in fikse klap yn it antlit. Dan in pear hastige stappen en hja lûkt de doar mei in fûle klap efter har ta.
Mem bliuwt noch efkes stean, falt dan op in stoel del, smyt de holle op 'e earmen op 'e tafel en begjint ferheftich te gûlen.
En dan kin Gerry de triennen ek net mear keare.
It is no wol wis, dat Muoike Janke net werom komt.
Hja en Mem hiene ynienen sa'n ferheftige rûzje. Nee, hja komt net werom. En dat is sa ôfgryslik, dat Gerry der de hiele dei wol om gûle kin.
Efkes letter is hja allinne yn 'e keamer. Mem sil wol nei buorfrou Gels wêze om alles te fertellen. Dat docht hja altyd as der wat is. Gerry snút de noas en droeget de triennen. Hja sjocht wer nei bûten. It is stil op strjitte.
Wêr soe Muoike Janke no wenje? Faaks hat hja wol in hiel moai hûs krige. Hja hie ek sokke moaie nije klean. Mar dêr moat dochs jild foar wêze. En Omke Ruerd is fuort. Mar faaks fertsjinnet dy yn Amsterdam
| |
| |
wol in hiele soad en hat hy Muoike Janke alfêst wat stjoerd. Mar dan hie dy hjir ommers wol bliuwe kinnen?
Gerry sit der foar it rút oer nei te tinken.
It is al lang iterstiid.
Mar Mem sil noch wol net komme.
En Muoike Janke is foar altyd fuort.
Mem is no allinne baas.
Hja kin wol wer gûle, mar hja slokt en faget de eagen wer mei de bûsdoek ôf.
Hja sil mar ris bôten sjen. Faaks binne der in pear om mei te boartsjen. De measten hawwe it iten no wol op.
It is twa oere.
Yn in stikmannich tsjerken begjint oer in healoere wer in tsjinst; der binne minsken dy't har klearmeitsje om der hinne. En oaren drinke in glês sherry mei in freon - en guon geane oan tafel foar in goed miel iten. By de yngongen fan de sikehuzen wurde blommen ferkocht en grutte kloften folk binne ûnderweis nei it sportfjild fan Cambuur, dêr't in wichtige fuotbalwedstriid spile wurdt.
Mr. Herman Geertsma sit yn syn maklike stoel; hy hat de eagen ticht. Mar dan skrikt er; hy heart, dat Aleid Peter der yn lit. Hy giet rjocht sitten en seit tsjin Lize, dat er him al wer aardich better fielt en dat hja der tsjin Peter net te folle fan sizze moat. Mar Aleid hat it der yn 'e gong al oer. En de keamer draait him noch foar de eagen.
Nynke Kaspersma sit op har keammerke en hat de doar op slot draaid. Har heit slacht op de kruk om en seit, dat er de doar yntraapje sil. Mar hja jout gjin antwurd; hja hat it portret fan Martin yn 'e hân.
Eelco Rauwerda hat Loeske yn 'e earmen en sjocht har oan. It bloed bûnzet him tsjin 'e sliepen en it wurdt him swart foar de eagen. En Loeske seit: ‘Aanst komme Heit en Mem wer thús. Lit har it hjoed no fuort net merke. Ik sil der jûn wol mei har oer prate.’
En de lytse Gerry Beintema rint bûtendoar. Der binne suver noch gjin bern bûten. Liuwkje is mei har heit nei it fuotbaljen gien. Omke Ruerd kaam dêr sneins ek wol, mar Muoike Janke wie der altyd op tsjin. As hja oan Muoike Janke tinkt sjocht hja de nije mantel wer en it is krekt oft hja de nuvere rook wer yn 'e noas krijt. Mar Muoike Janke komt net werom. Mem is no allinne baas en der is nimmen mear om it foar de lytse Gerry Beintema op te nimmen.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd