|
| |
| |
| |
I
De reinsêne leit oer in grut part fan West-Europa. Der sit suver gjin ferweging yn. It reint yn Londen, yn Marseille, yn Berlyn en yn Kopenhagen.
En yn Ljouwert.
De hiele dei al.
Der hinget in swiere dize boppe de Theems; de passazjiers yn de tramweinen, dy't oer de Westminsterbrêge dinderje, kinne troch de besleine ruten amper wat sjen. De tsien slaggen fan de Big Ben falle dompich yn de lûdemjuksel fan it jachtsjende ferkear fan it West End fan Londen. Alle ljochtplakken binne begrinze; de grutte stêd is in samling fan lytse wrâlden - oeral hinget de dize, oeral falt de rein stadich drippend del. De trammen hâlde; minsken stappe út, sette de stap deryn, de bestimming stiet fêst - in inkeldenien wifket. Yn de kafees en de klubs wurdt it drokker, der is rûnom muzyk. De gerdinen binne tichtlutsen, dize en rein binne bûtensletten, it ljocht fan de lampen jout in waarme, betroude sfear.
De rein slacht ek del yn de havens fan Marseille. De dekken fan de skippen yn it Bassin de la Joliette binne wiet en glêd; hja glinsterje yn it ljocht fan de havenlampen. Stienkoal klapt del yn de rommen; de lange, ferljochte earmen fan de kranen swaaie hinne en wer. Yn de Bassin de la Pinède wurdt net drok mear arbeide; in part fan it skipsfolk is de stêd yn set.
De lampen steane iensum op de kaai; yn de ljochtkringen sparkje de reindrippen. En yn de stêd giselje de trams en de auto's oer de pleinen en troch de strjitten om de Notre Dame de la Garde; seefolk en bidlers swalkje foar de huzen lâns; út de dûnshuzen waaie klanken oer as der efkes in doar iependien wurdt.
Matroazen sykje har paad troch tsjustere strjitten nei de huzen mei froulju. De klean plakke har troch.
Yn Berlyn spielt it reinwetter tsjin de ruten fan lytse keammerkes, dêr't protten minsken byinoar sitte. De rein rûst yn East- en West-Ber-lyn, yn Schöneberg, dêr't in jonge en in faam efkes de trêd ynhâlde as hja efter de reade gerdinen fan in kafee in band Amerikaanske muzyk spyljen hearre - en yn Kopenich, dêr't in jonge frou fan portyk nei
| |
| |
portyk glûpt en soms minutenlang wachtet ear't hja fierder gean doar. It reint op de sônegrins tusken East en West; de helmen fan de soldaten, dy't oan beide kanten wachtrinne, glimme der fan. Yn Neu-Kölln slacht in klok tsien oere, yn Weiszensee gûlt de sirene fan in ambulânsewein.
It wetter rint oer it hier, de earmen, de boarsten fan de byldhoude mearmin oan de haven fan Kopenhagen; it falt del op de strjitte en rint yn puozzen gear. In iensume swalker, dy't it paad net rjocht hâlde kin, sluorket der mei syn fertrape skuon trochhinne, flokt, as er it wetter oan syn fuotten fielt en bliuwt efkes stean. Der spegelje grutte en lytse ljochten yn it wetter fan de havens, dêr't elke reindrup in lyts kûltsje yn slacht en yn de wiete pleinen, strjitten en trottoirs. Der binne swalkers yn 'e stêd, dy't gjin ûnderkommen hawwe en earne yn in portyk skûlje, al witte hja dat it gjin sin hat. De ferreinde stêd is better as it sigerige sliephûs.
Der hâlde sliden fan auto's foar grutte hotels; sjauffeurs lûke portierdoarren iepen, eptige hearen begeliede froulju yn bûntklean oer de wiete strjitte nei de ljochte yngong fan it hotel. De ljochtreklames flappe oan en út, mar de rein streamt igaal troch.
De rein streamt igaal troch, oer it lân en boppe de see.
Yn Hoek fan Hollân stiet in plein blank; in plysjeman baait yn grutte learzens troch it wetter. Yn Parys siket in pearke in skûlplak yn it ûndjippe portyk fan it âlde Hotel de Sens. Yn Leer spielt de rein del op de ferlitten feemerk; in jongeman, de kraach fan de wite reinjas heechop, draaft der skean oer.
De ljochten fan de fjoertuorren op de Fryske eilannen sirkelje rûn. Op Helgolân steane twa manlju yn de iepen doar fan in kampbarak nei bûten te sjen; ien fan har flybket yn in puozze; de oare draait in sigaret.
Op Borkum steane de grutte, lege hotels oan de wiete bûlevaar; de smelle strielen fan de fjoertoer draaie der stadich oerhinne. De lytse fearboat is noch ûnderweis fan it Amelân nei Holwert; it is let wurden, want it is leech wetter op it Waad. In âlde frou sjocht nei bûten troch it kajútsrút en hja seit tsjin in oare passazjier: ‘Wy binne der hast, leau 'k. Willem wachtet mei de auto, fansels. As ik noch mar op tiid kom.’ En dan begjint hja te gûlen.
| |
| |
It reint oeral yn Fryslân.
Yn Stamm, dêr't de stikmannich fiskersskippen yn de haven lizze, yn de Wâlden, dêr't it wetter oer de goate fan in boerespultsje rint, yn Arum, dêr't de feinten út it fraachlearen komme, de jassen tichtlûke en op 'e fyts springe, by Furdgum om, dêr't it ljocht fan de Brandaris efter de keale boulannen knypeaget.
En yn Ljouwert, dêr't de klok fan de Aldehou tsien kear slacht.
Ljouwert.
In stêd.
Der wenje tachtichtûzen minsken.
Fjouwer derfan sitte yn ien fan de lange kûpees fan de Harnzer diseltrein, dy't om tsien oere fjouwer op it Ljouwerter stasjon oankomme moat.
Mr. Herman Geertsma, rjochter, sit yn it hoekje.
Der sit in lyts, dûnker strypke flewiel oer de blauwe stof fan de banken, efter yn de kûpee; dat hoekje is de earste klas.
Mr. Geertsma sjocht nei bûten; de trein dindert oer de brêge fan it Van Harinxmakanaal.
Nynke Kaspersma, winkeljuffer, sit twa banken fierder. Hja knopet de reinmantel ticht. Op it oare spoar sjocht hja de Snitser trein, dy't mei harres lykop rydt; efter de ljochte ramen sitte minsken.
Eelco Rauwerda, H.B.S.-er, hellet in Old Mac út syn doaske. De trein rydt ûnder de oranje natriumljochten fan it stasjon troch.
En Gerry Beintema, acht jier, sit njonken har muoike. De trein rydt stadiger en hâldt oan it perron by in kloftke minsken, dy't de oare kant út moatte.
De stêd.
Huzen en strjitten en pleinen. Ljochten. En tsjusterens. En rein.
De measte fan de tachtichtûzen minsken binne yn 'e hûs. By in waarme hurd, ûnder in skimerlampe, mei breidzjen, de krante, in boek. Of slûgjend. Of yn in winkel om de foarried op te tekenjen, in etalaazje klear te meitsjen, it jild te tellen. Of op in sliepkeamer, yn it tsjuster, sliepend of prakkesearjend of tefreden harkjend nei de rein, dy't op it dak slacht.
Tûzen fan har binne yn de grutte seal fan de ‘Harmonie’, dêr't in orkest spilet. Hja harkje nei it gefoelige andante; de melodij weaget sta- | |
| |
dich. De fioelen sjonge. In triljende fluittoan komt der efkes boppe-út.
Yn in kafee oan it Saailân wurdt dûnse. In lange fint sjongt yn in mikrofoan: ‘Dan bin ik net mear allinne...’. De kelner giet mei glêzen bier en coca-cola om. Twa militêren meitsje spul om in lyts famke mei read hier.
Yn de finzenis wurdt it appèl hâlden. Alles is ynoarder. Elkenien komt wer teplak yn syn eigen sel. De swiere doarren falle ticht. Der binne guon, dy't efkes in portret besjogge. Der binne guon, dy't by de brits knibbelje. En guon, dy't flokke, as har wat yn 't sin sjit.
Yn de smelle strjitte yn de binnenstêd draaft in frou gûlend nei bûten; yn ien fan de stille strjitten by it kanaal nei Grins lit in dûmny in jonge feint út en seit: ‘Ik leau al, dat wy fierder kommen binne.’
Yn in sikehûs bûge dokters har oer de operaasjetafel; op ‘Froulju B’ is efkes opskuor as in âlde frou ynienen lûd begjint te razen.
Der binne noch minsken bûtendoar. Jongfolk op de Nijstêd. Alderlingen, dy't thús komme fan húsbesiik. Plysjemannen.
En in kapiteine fan it Leger des Heils, dy't yn boarger ûnderweis is nei kafees op de Weaze; in bondeltsje eksimplaren fan ‘De strijdkreet’ ûnder de mantel.
Der wurdt lêzen en dûnse, sliept, flokt en bidden. Der binne minsken, dy't tsjin elkoar raze en oaren, dy't it ljocht útdogge en elkoar yn 'e earmen falle.
Der ride auto's oer de Wurdumerdyk, de Nijstêd, troch de Piperstrjitte en de smelle Foarstreek lâns.
Der komme tsientallen de Grinzerstrjitwei del; it natriumljocht wjerspegelt yn de bereinde sjassys as koarte ljochtsinjalen. En guon komme de Skrâns del en de Harnzerstrjitwei. Lûkse weinen, trelers en frachtauto's komme fan alle kanten noch op de stêd ta; in folle lytser tal giet de stêd út, de tsjustere diken op.
En der komme ek noch treinen. In lange rige ljochte weinen út it súdeasten wei; hja dinderje oer de spoarbrêge by Grou. De lêste trein dy't út Starum komt raast it lytse stedsje Drylts foarby. De blauwe ingel út Grins stiet by it stasjon fan Hurdegaryp; der is mar ien ynstapt en de sjef jout it fertrekteken.
It is tsien oere yn de jûn - en it ferkear is lang sa drok net mear as de oerdeis. Mar de auto's en de treinen - en in hiel inkelde fytser, dy't him
| |
| |
oer it stjoer bûcht en besiket, sa goed mooglik droech te bliuwen - komme fan alle kanten wei nei de stêd: in grut, ljocht plak yn it tsjuster fan de reinige nacht. Hûnderten lytse ljochtsjes, dy't aanst gearrane yn it grutte ljocht fan de nachtlike stêd. In sterke magneet, dy't lytse stikjes izer oanlûkt.
En dy't ek ôfstjit. De passazjiers foar Harns binne al yn de diseltrein gien; de perronsjef sjocht nei de grutte, rûne klok, dêr't de lange wizer fan minút op minút op ferspringt.
De reizgers, dy't út de trein kommen binne, rinne de konträle troch.
Mr. Herman Geertsma jout syn grien kaartsje oer en de treinman tikket oan 'e pet. Nynke Kaspersma rint der fuort efteroan; de kontroleur kin it net litte en sjoch har efkes oan, mar hja reagearret der net op. Eelco Rauwerda hat efkes om syn kaartsje sykje moatten - hy sil aanst thús syn portefúlje ris oarderje. En de lytse Gerry Beintema hat har muoike in hân jûn; dy jout de kaartsjes oer en dan steane hja yn de hal fan de útgong.
It reint.
Mr. Herman Geertsma wachtet yn de hal op de stedsbus. Seis minuten oer tsienen. De bus sil noch wol net troch wêze - mei sok waar is dy altyd letter. It is stil op it Stasjonsplein. Fan de grutte letters op it hotel oan de oare kant barne der twa net. ‘Or nje Hot l’ stiet der.
De stedsbus komt fan it Suderplein ôf. Alle sitplakken binne beset. Herman Geertsma hâldt him mei ien hân fêst oan it kâlde stiel fan it bagaazjerak.
Fan de halte, dêr't er útstapt, ôf, is it noch trije minuten rinnen. Hy dûkt yn 'e kraach; it reint noch hurder as niis by it stasjon.
As er by syn hûs is, sjocht er, dat der gjin ljocht yn de grutte keamer barnt. Is Aleid der noch útrûn? Faaks efkes by de Bonnema's; dêr barnt ljocht. Soe noch net iens sa gek wêze; hy hat der wol sin oan om dêr noch efkes hinne.
Hy hâldt de jas oan en rint nei de keamer.
In briefke.
‘Willy skille op. Dy siet ek allinne. Hja bringt my om alve oere wol wer efkes thús. De tee stiet klear. Bist net lilk, no skat?’
Hy bliuwt efkes mei it briefke yn 'e hân stean, leit it dan del en rint nei de gong om de jas op te hingjen. Hy jout him del yn de grutte stoel
| |
| |
ûnder de steande skimerlampe en nimt in sigaret út it bakje op it taffeltsje. De reek dwarrelt yl troch de keamer. O ja, de tee. Mar it is him wol goed; faaks kinne Aleid en hy om alve oere tegearre noch in bakje drinke. Mar it kin ek wol letter wurde as alve oere.
Hy nimt de krante, mar hy lêst der amper yn. Hy hâldt der net fan, sa iensum yn de grutte, stille keamer te sitten. It ljocht is sa kâld; de skilderijen en etsen oan de muorre binne him ûneigen. Hy hat oanstriid om immen op te skiljen. Aleid? Hja hat der it mier oan; Willy pleaget har der mei.
Der sjit him yn 't sin, dat er de post noch net sjoen hat. Hy docht syn sigaret út en rint troch de brede, wite gong nei syn keamer. It is der kâld. Mei de post yn 'e hân giet er nei de wenkeamer werom.
De tillefoan.
Hy skrikt der ôfgryslik fan en hy himet noch in bytsje as er de hoarn opnimt.
Alderling Feenstra.
‘Ik hie hjoed al ris earder skille, en mefrou sei, jo wiene healwei alven sawat thús. It giet oer dy kommisje foar it...’
Herman Geertsma harket der mar amper nei. Feenstra hat altyd boadskippen. It duorret tsien minuten ear't er útpraat is.
Dochs fielt Herman Geertsma nei it tillefoanpetear de iensumens wer op him ta kommen. De post jout ek net folle ôflieding. In konvokaasje foar in gearkomste fan de gebouwekommisje. In oanbieding fan in útjouwer. In giro-ôfrekkening. En in jierferslach fan it Diakonessehûs.
Hy lêst der efkes yn.
‘As wy nei de ein fan it jier neigeane, hokker feiten út it ferrûne jier it neamen wurdich binne, dan liket it der hast op, dat it bestjoer dit jier net mei in protte wichtige dingen dwaande west hat. Dochs is it net hielendal sa, mar omstannichheden bûten ús om hawwe der ta laat, dat wy gjin wichtige resultaten fan ús wurk neame kinne.’
Hy klapt it boekje ticht en leit it op it taffeltsje neist him del. Nimt in nije sigaret. As er dy op hat is it tsien minuten foar alven. Hy hat in leech gefoel yn 'e mage.
Hy rint nei de koken en snijt himsels in tsiisbrogge. De kat wurdt wekker en strykt by syn skonken lâns.
Yn 'e keamer yt er it stik bôle op. Dan set er de radio oan. It is krekt alve oere. De nijsberjochten.
| |
| |
‘Foar de Amerikaanske wapenleverânsjes foar it nije Westdútske leger oer, sil West-Dútsklan nei alle gedachten op him nimme moatte om lúnbouprodukten, dy't Amearika oer hat, oan te keapjen, sa hat Butz, steatssekretaris fan it Amerikaanske ministearje fan lânbou ferklearre.’
Hy draait de radio op in oar stasjon. Der wurdt hantsjeklapt. In konsert, nei alle gedachten. Hy giet wer yn syn stoel sitten. Stekt wer in sigaret op. De muzyk begjint te spyljen. In bekende melodij, mar hy wit net hokker. Hy harket der efkes nei. De muzyk wurdt ûnrêstiger. Hy hat der gjin nocht oan om wer oerein en de radio ôf te setten. Hy is wurch. Hy smookt de sigaret op en docht de eagen efkes ticht. De muzyk is wer sêfter wurden.
Koe er mar efkes sliepe, dan gie de tiid wat hurder.
Hy fielt him ûnrûstich. It nuvere, dwile gefoel yn 'e holle komt ek wer opsetten. It is tweintich minuten oer alven.
Hy blêdet yn syn aginda. Moarntejûn gearkomste fan de tsjerkerie. Oaremoarntejûn in lêzing hêlde foar de manneferiening. De jûn dêroan op jierdeibesite by de Fabers. Gjin ien jûn thús mei Aleid. It is gjin manier fan har, om krekt nò wer fuort te gean en sa let thus te kommen.
Der wurdt no hieltyd praat foar de radio. Hy giet dochs mar oerein om it ding ôf te setten. Hy bliuwt efkes stean. De rein slacht tsjin de ruten. De branje yn de hurd fersakket. De wyn rûst yn de skoarstien.
Hy rint wat hinne en wer. Mar ynienen wurdt er wer dwyl yn 'e holle en hy giet wer sitten. Hy fielt him mismoedich. Hy hat dat lichte gefoel suver de hiele dei net kwyt west. Hy moat der mar wer ris mei nei de spesjalist. It kin fan alles wêze. Oerspanning? Slimmer?
Hy wurdt waarm en giet wat fierder fan de hurd ôf sitten. It swit stiet him yn 'e hannen. Hy koe winliken mar better op bêd gean.
Mar hy bliuwt sitten. Nimt de krante nochris yn 'e hannen. ‘Mei de K.L.M, nei de wintersport. Toeristeklasse-retoers: Zürich f. 175, München f. 216, Salzburg f. 225...’
As er wer opsjocht is it fiif minuten oer tolven. Hy hat dochs wat slûge. De keamer is stil en ûnwennich. Hy hat pine yn 'e holle, mar it dwile gefoel is fuort.
De hurd stekt hast net mear ôf. Hy smyt der wat by. Sil er skilje? Nee, it is te mâl. Der is fansels neat. By Willy wurdt it altiten let.
Dan heart er in auto bûten. Ja, hy hâldt. Hy fielt him ynienen rom- | |
| |
mer. Hy heart Aleid laitsjen. De auto rydt wer fuort. Hy nimt de krante en teart dy wiid iepen. Hy giet der beskûl efter.
Aleid komt deryn mei de mantel oan.
‘Goejûn,’ seit se. ‘Let, hè?’
Hy jout har gjin antwurd, lêst yn 'e krante. ‘Yn in fraachpetear mei in wykblêd hat de ûnderboargemaster fan Moskou, Promyslov, krityk levere op...’
Hja rint nei him ta en giet op de lening fan syn stoel sitten.
Hy sjocht yn 'e krante. ‘Yn in fraachpetear mei in wykblêd...’
Hja leit har hân op syn holle. Hja rûkt nei de bûtenloft. Hy hat oanstriid en lis syn holle tsjin har mohêrmantel. Mar hy sjocht rjocht foar him út yn 'e krante. ‘Yn in fraachpetear...’
‘Bist wurch?’ freget hja.
Hy jout gjin antwurd.
Hja lûkt har hân werom en giet oerein.
‘Willy skille op, dy siet allinne. It fleach my hjir ek oan. Ik hie earder werom wollen, mar do witst hoe't Willy is.’
Hy sjocht har efkes oan. Har wangen en lippen binne hearlik read. It lytse reade dopke stiet skean op har ljocht hier.
Hy sjocht wer foar him yn 'e krante.
‘Moast Willy dan útmeitsje hoe let ast' nei hûs soest?’ freget er.
‘Hja moast my bringe.’
Hja giet de keamer út om har mantel teplak te bringen.
Hy teart de krante yninoar.
Hja komt de keamer wer yn.
‘Bist moarntejûn thús?’ freget hja.
‘Nee,’ seit er. ‘Tsjerkeried’.
‘O.’
‘En oaremoarn moat ik foar de manneferiening sprekke.’
‘O.’
‘En de jûns dêroan moatte wy nei de Fabers.’
‘Dat wit ik, ja.’
Hja swije efkes.
Dan giet hja wer op de lening fan syn stoel sitten.
‘It muoit my, Herman.’
Hy sjocht har oan.
Der steane triennen yn har grutte eagen.
Hy leit de holle tsjin har oan.
| |
| |
‘Aleid,’ seit er, ‘ik bin in âlde, stive knul. Ik woe foar dy, datst in jongere man hiest.’
Nynke Kaspersma bliuwt efkes by de útgong fan it stasjon stean. Dan docht hja de kapúsjon fan de plestik-keep oer de holle en set de stap der yn.
Fiif minuten oer tsienen, goed. Moai op tiid.
Hja rint de Sophialeane lâns, de Prins Hindrikstrjitte troch en stekt it Wilhelminaplein skean oer. De rein streamt op har del. Hja himet as hja yn de Alde Lombardstege stiet. De portier fan de dancing hat har al sjoen; hy laket tsjin har en seit: ‘Kom der mar gau yn; it is hjir droeger as bûtendoar.’
It Is Fol. In Pear Jonges Stekke Groetsjend In HâN Omheech. Der Sil Krekt Wer DûNse Wurde. It Oargel Set In Foxtrot Yn. Martin Komt Op Har Ta. ‘Doch De Mantel úT,’ Seit Er, ‘Ik Wol Mei Dy DûNsje.’
‘Wachtsje noch efkes,’ freget hja. ‘Ik bin wiet. En wurch fan it hurde rinnen.’
‘Wat bist let,’ seit er. ‘Sjoch, dêr is noch plak.’
Hja jouwe har del yn it hoekje efter it grutte oargel, by it raam. ‘Ik bin krekt fan de trein kommen,’ seit hja. ‘Nei myn suster yn Harns west. Oars hie ik hjir jûn net hinne kinnen, mar hja tinke thús, dat ik mei de tolve-oere-trein kom.’
Hy gniist efkes en betsjut de ober, dat er syn bier by dit taffeltsje hawwe moat.
‘Wat wolst drinke?’ freget er.
‘Cola mar.’
Wylst er syn bier opdrinkt sjocht hja him oan. Oer de râne fan it glês hinne knypeaget er tsjin har.
Martin wer. Hy lit har net sjitte. Sa gau as hja hjir is, komt er by har, no al trije, fjouwer kear.
De stadige melodij weaget troch de seal.
Martin seit wat, wylst er syn glês delset, mar hja kin it net ferstean. Hjir deun by it oargel falt it net ta om ûnder it spyljen te praten.
Hy wachtet blykber net op in antwurd. Hy sjocht har oan en glimket. Moai, swart hier hat er en dûnkere, laitsjende eagen.
‘Lit ús no mar dûnsje,’ seit hja, ‘ik bin al útrêst.’ Hja kinne amper tusken de stuollen en taffeltsjes troch komme. In pear jonges roppe wat tsjin har.
| |
| |
Hy krijt har hân beet en leit de earm om har hinne. Hja krûpt stiif tsjin him oan. In moaie wize hat dizze slow-fox. Winliken spitich, dat hja earst wachte hawwe. It duorret mar koart, dan is it út. Der komt fuort in flugge foxtrot efteroan. Martin nimt har yn syn earmen, draait har rûn. It tempo is heech en hja is wurch. Hja docht har bêst, mar doch is hja der in pear kear út. Martin glimket en jout har in triuwke yn de rêch.
As it dien is steane hja noch efkes op de dûnsflier om foar de muzyk te klappen. Hja hinget op syn earm as hja wer nei har plakken ta gean. It is krekt oft it hiele sealtsje efkes foar har lâns draait: de reek, de glêzen pils, de lampkes, it glês en it groom fan it buffet.
‘Sa wurch?’ freget Martin.
‘In bytsje. Sille wy net al te folle dûnsje?’
‘Smook mar ris.’
Hy hâldt har sigaretten foar en jout fjoer.
‘Drokke dei hân?’ freget er dan.
‘Ik bin fan 'e moarn betiid fuort gien. It is dêr in grutte húshâlding by myn suster.’
Hy knikt.
Hja smoke efkes swijend. It oargel begjint wer te spyljen, mar hja bliuwe sitten.
Kertier foar alven. Noch in goed oere. It hie faaks ferstanniger west en gean hjir jûn net mear hinne. Noch twa oeren langer by Rina yn Harns? - Hja sei: ‘Wêrom giest net mei de lêste trein? Wy hawwe it de hiele dei drok hân; wy koene dan noch wat prate, tegearre.’ - Prate? Hja hiene genôch praat. Oer it wurk. Oer it jild. Oer it hokfol bern en oer de man, dy't net doogde. Oer it houlik, dat in hel wie. Hja hie boppe de wasktobbe stien, de keammerkes útbjind, wurk dien, dêr't Rina net oan ta kaam.
‘Hiest in frije dei?’ freget er.
‘Ja, ik hie ien opnommen. In kearmannich yn 't jier kom ik ris by har. Hja ferkomt yn de húshâlding.’
Hy leit syn earm om har hinne.
‘Ik woe dy wol oankrûpe,’ seit er.
‘Ja?’
Hja sjocht him oan.
Martin.
En Tsjalling, Rina har man.
| |
| |
Is de iene oars as de oare?
Hy skoot tichter tsjin har oan.
‘Gean oars mei nei myn keamer, ast leaver net mear dûnsest,’ seit er.
Hja skoddet stadich mei de holle.
‘Nee, ik moat aanst nei hûs.’
Hy laket.
‘Do kinst ommers net earder thúskomme as nei dy lêste trein.’
‘Mar ek net letter.’
‘It wurdt net letter.’
‘Ja.’
‘Nee.’
‘Ja.’
Hja laitsje.
It moast mooglik wêze. Net nei hûs. Gjin erchtinken.
Gjin praatsjes. Dwaan wat men sels wol. Mei Martin? Wêrom net? Hy sei it al ris earder: gean mar mei nei myn keamer. Hokker keamer? Hy hat earne in kosthûs. In eigen keamer. In keamer - by him, tee ynjitte, smoke, prate, yn syn earmen lizze. In skimerlampke.
Hja hinget tsjin him oan. De muzyk gûnzet in swiere melodij. Hy hat syn skonken om harres hinne slein en pattet har. Hja sjocht efkes om har hinne. Hja sitte knap beskûl efter it mânske oargel, dat oer alles hinne droant.
‘Kom mei,’ seit er, ‘kom mei.’
En efkes letter: ‘It is net fier.’
Fiif minuten letter steane hja bûten.
Hy hâldt de earm om har hinne.
- Kertier oer tolven. Perfoarst kertier oer tolven.
Oars rint it mis.
De Aldehou slacht alve oere as hja der binne.
De keamer is lyts, mar kreas.
Der steane ek boeken.
Hja sjocht him oan.
Wa is dizze Martin?
Hy nimt har yn syn earmen, triuwt syn mûle fûl op harres. Dan lûkt er har mei.
Eelco Rauwerda rint út it stasjon wei hurd nei de ‘Harmonie’. It konsert sil noch net dien wêze; hy kin Engelmoer noch moai efkes treffe.
| |
| |
Earder as alve oere binne Heit en Mem jûn net thús; dan moat er der wol wêze. Ferslach útbringe fan de reis nei Harns. De sollisitaasje. Mar foartiid moat er mei Engelmoer praat hawwe.
As er yn de hal fan de ‘Harmonie’ stiet rint it wetter him noch yn strieltsjes by de jas del. Hy skoddet him wat ôf en bliuwt efkes stean. Der is nimmen. In kâld, wyt ljocht falt yn de lege hal. Hy rint troch de grutte garderobe. Dêr is ek nimmen. Foarsichtich rint er nei it gonkje by de klaaikeamers. It trepke kreaket, de doar pipet efkes. De muzyk falt as in waarme stream oer him hinne. De fjirde symfony fan Brahms. Hja binne noch mar by it andante. Dat wurdt dus goed healwei alven.
Hy giet op in stoel efter it toaniel sitten. In toanielfeint rint hoeden by him lâns.
Eelco Rauwerda harket. Hy sjocht in part fan it orkest. De paukenist en de triangel. En de blazers. Hy docht de eagen efkes ticht. Heart de fioelen. Sels meispylje te meien. Oars neat mear as muzyk. Studearje en oefenje en spylje. Spylje foar de tûzen minsken yn de seal.
De picolo-fluit geit syn útlittenens út; wat is dit in seldsum scherzo, it liket wol in feestliet. Efkes stilte; it is no goed healwei alven. It lêste part set yn. Hy bûcht him wat foaroer en harket. Wat klinkt it hjir oars as yn de seal.
By de finale docht er de eagen wer efkes ticht, de stream fan klanken is hast net te ferwurkjen. Meispylje te meien yn dizze machtige muzyk; hy tinkt it him efkes yn. En ek it kantoar mei de êlde, bienbitige boekhâlder en it noartske gesicht fan Heit syn relaasje steane him efkes foar de geast.
De finale rint nei de klimaks.
Twa sekonden is it stil, dan brekt it applaus los. Hy kin de dirigint net sjen. Dy bûcht op dit stuit foar it publyk, fûstket mei de earste fioelist, de earste seilist, de earste bassist, wiist op it orkest. Sjoch, hja geane al oerein, de paukenist, de triangel en de blazers.
De dirigint komt achter de kûlissen, mar it hantsjeklappen hâldt oan; hy rint werom, oant twa kear ta.
Eelco giet oerein.
De orkestleden komme fan it toaniel ôf.
Hy rint fuort op Engelmoer ta, as er dy sjocht.
‘Ha,’ seit Engelmoer, ‘wiest yn de seal?’
‘Nee, ik haw ommers nei Harns west.’
| |
| |
‘Dat is ek sa. Wat sei dy moalkeapman?’
‘Net folle. It liket my neat.’
‘It wurdt ek neat.’
Eelco sjocht Engelmoer fernuvere oan. Dy laket in bytsje. Hy set de sello efkes del en hellet in doaske sigaretten út de bûse.
‘Ek smoke?’
‘Ja, graach, mar...’
Syn hân trillet as er in sigaret út it doaske nimt en Engelmoer en himsels fjoer jout.
‘Ik haw der oer praat,’ seit Engelmoer. ‘In pear koene dy wol, fan it keamermuzykensemble. Ik leau wol, dat der mooglikheden binne.’
‘Wier?’
Syn stim slacht oer.
‘Rin aanst mar mei. Wy kinne wol efkes prate. Wachtsje yn de hal op ús.’
Hy komt noch efkes werom.
‘Mar wit al watst dochst. In moalhannel yn Harns is wisser.’
Eelco laket lûd en syn stim docht wer wat nuver.
Yn de hal hoecht er net lang te wachtsjen. Engelmoer hat twa oaren by him. Hja wurde efkes oan elkoar foarsteld. De iene is de konsertmaster.
‘Rin efkes mei nei it “Oranjehotel”. Dan drinke wy in kop kofje en sa komme wy wol wat mei elkoar yn 'e kunde.’
Eelco sjocht op syn horloazje. Kertier foar alven. As Heit en Mem om alve oere thúskomme en hy is der net, wat dan? Mar dizze kâns mei er net misse. - ‘Ik leau wol, dat der mooglikheden binne,’ sei Engelmoer.
Yn it hotel kinne hja noch krekt in plakje fine. Hy sit der earst wat ûnwennich by; it petear fan de oaren giet oer it konsert.
Mar ynienen seit Engelmoer tsjin him: ‘Spitich, datst de solist net heard hast yn it sello-konsert fan Haydn. Dat wie bysûnder.’
‘Jo koene jûn net?’ freget de konsertmaster.
‘Ik haw allinne in part fan it lêste stik heard,’ seit Eelco. ‘Ik kaam om tsien oere mei de trein oan.’
‘Te sollisitearjen west,’ seit Engelmoer. Hy nimt wat fan syn slokje, gniist en seit dan tsjin Eelco: ‘Of mocht ik dat net sizze?’
Hy wachtet net op it antwurd en ferfettet: ‘Jim witte fansels wol, dat hy in soan fan dûmny Rauwerda is. It is in nuver gefal: de soan sit
| |
| |
fol fan muzyk en de heit wol der neat fan witte. Dy hat mear betrouwen yn de moalhannel fan in âld-kunde.’
‘As jo by ús kamen, soe der dus spul mei jo heit fan komme kinne,’ seit de konsertmaster.
‘Ja, earst al, mar as ik komme kin set ik troch. Fan 'e middei haw ik dêr by dy saak yn Harns op it kantoar west en jûn by de man thus, mar it liket my nearne nei.’
De konsertmaster knikt.
‘Goed,’ seit er. ‘Ik sil der mei de dirigint oer prate. Skilje jo moarntejûn om sân oere efkes op?’
‘Graach,’ seit Eelco. Hy sjocht wer op syn horloazje. ‘Mar sil ik dan no mar gean? Ik hie al thús wêze moatten.’
Hja fûstkje.
‘Sukses dermei,’ seit Engelmoer.
En dan rint er wer bûtendoar. It reint noch aardich ta. Tsien minuten letter stiet er foar de doar. Der barnt ljocht yn de húskeamer. Hy bringt de wiete jas yn de bykoken, kjimt foar it spegeltsje yn de gong syn hier út. Yn 'e keamer heart er syn âlden praten. Hy hat der net folle nocht oan om der yn te gean; it kin noch in hiele praterij wurde, op 'e lette jûn.
Hja sitte op him te wachtsjen, dat is dúdlik.
‘De trein te let?’ freget syn heit.
‘Nee, dy wie op tiid,’ seit er rêstich. ‘Ik haw noch efkes mei myn fioellearaar praat; it konsert wie krekt dien.’
Efkes stilte.
‘En hoe wie de reis?’
Hy lûkt oan 'e skouders.
‘It liket my dêr net folle ta.’
‘O nee, hè?’
It wurdt sarkastysk sein.
‘Boppedat, ik kin ek wat oars krije.’
‘Wat oars?’
Hy slokt efkes.
‘Engelmoer tocht, it hie wol aventoer, dat ik by it orkest komme kin.’
‘Dêr hawwe wy it net oer. Do hast nei Meindersma yn Harns west en dêr woe ik wol mear fan witte. Kinst dêr komme?’
Hy wachtet efkes.
‘Jawol,’ seit er dan stadich, ‘mar ik doch it net.’
| |
| |
‘Lit ús der moarn mar fierder oer prate,’ seit syn mem hastich.
Syn heit is wyt wurden.
‘Moarn?’ seit er. ‘No! Der is mar ien ding te sizzen: hy hat nei Harns west en hy kin der komme. It giet oan! Alle kânsen hat er fersmiten - en no dizze leste tink ek noch?’
Eelco rint nei de doar.
‘Triuw my mar yn it moal, wylst ik foar de muzyk berne bin,’ seit er.
Hy bliuwt efkes stean.
Dan seit er noch: ‘Mar ik spile noch leaver yn in dûnsseal as dat ik dêr yn it moal omklaude.’
Hy slacht de doar ticht.
Gerry Beintema rint neist har muoike en kin har amper byhâlde. Op de Beursbrêge stroffelt hja en bliuwt oan Muoike Janke har earm hingjen. Dy lûkt har wer oerein en rint hastich fierder. Op de Wurdumerdyk barne noch etalaazjeljochten, mar hja kin neat fan de etalaazjes sjen; it giet fierste hurd. - As it net sa reinde, soe Muoike Janke wol wat stadiger rinne en faaks mochten hja dan ek efkes nei sa'n ljochte etalaazje sjen. Yn de stêd is it no folle moaier as oerdeis. Wytske Hoekstra hat in kear, doe't it al tsjuster wie, mei har mem de stêd yn west en der letter oer ferteld; hja hiene in omke troffen en dy hie har op limonade mei in taartsje traktearre, ûnder yn de kelder fan V. en D. Mar jûn reint it en alle winkels binne al ticht en in omke komme hja ek net tsjin; Omke Ruerd komt tsjin tolven pas fan it fabryk.
It is in hiel ein rinnen: in grutte, brede strjitte troch, by it wetter lâns en de strjitwei oer. Wat is it no stil op de strjitwei; der binne mar in pear fytsers en twa auto's. Wat barne dêr moaie lampen yn 'e fierte; hja woe der wol efkes nei sjen, mar Muoike Janke lûkt har mei.
It begjint hurder te reinen. Op de Kipeloopbrêge krûpt hja efter Muoike yn 'e lijte. Hja wurdt wat langer wat kâlder; it wetter komt troch it manteltsje hinne. - As de jurk der mar net raar fan wurdt. De suster yn it gesticht hat sein, dat it sa'n moaienien wie. Dat sil se moarn tsjin Wytske sizze; dy sei, dat er te koart wie. Of miskien praat se hielendal wol net tsjin Wytske; dy sei, dêr't in protte oare bern by wiene: ‘Hja giet mei har muoike op reis, nei har heit yn it gekkehûs.’
It wie hielendal gjin gekkehûs. Der wiene in hiel soad gewoane minsken en susters. En Heit wie by twa oare manlju yn in keammerke oan it wurk. Nuver wurk; Muoike wist ek net wat it wie. Hy sei neat
| |
| |
fan de jurk. Hy sei hielendal net folle. Hy hie it allinne oer Bram Zeldenrust en dat dy noch net klear wie as hy wer thús kaam. ‘Se hâlde my fêst,’ sei Heit, ‘se hâlde Bram de hân boppe de holle.’ Dat wie sawat alles wat er sei. En Heit mocht fan de suster net mei nei hûs.
Hja krijt wiete fuotten. Mar no binne se der ek hast. Hjir wennet Wytske; dy sliept fansels al lang yn it keammerke boppe de bakkerswinkel. In eigen keammerke, mei in kalinder en in pear skilderijkes. Hja sil it moarn dochs tsjin Wytske sizze, dêr't de oare bern by binne, dat it hielendal gjin gekkehûs wie. En dat it moai wie, yn 'e stêd, al reinde it ek hurd. Moai oranje ljocht op de Grinzerstrjitwei. En op it stasjon. En fan de trein. En fan Frjentsjer en dat hja dêr by Beppe iten hawwe. En dat de suster de jurk sa moai fûn.
Mem sit noch te wachtsjen, hielendal allinne yn 'e keamer, by in lyts ljochtsje. Wat is de keamer no nuver grut en stil. Hja jout har mem in tút en doart earst neat te sizzen.
‘O, wat binne jimme wiet wurden,’ seit Mem, ‘doch it spul gau út.’ Hja strûpt har de sneinske jurk ek oer de holle.
‘Hast mei Heit praat?’ freget hja dan.
Hja knikt.
‘Hoe wie it?’ freget hja oan Muoike Janke.
‘Itselde,’ seit dy, ‘itselde as ferline kear. Hy freget nearne nei. It giet by him lâns.’
Hja wiist efkes mei de holle nei Gerry.
‘Do moatst gau op bêd,’ seit Mem dan. ‘Ik haw jûn dyn brune jurk wer ynoarder makke, dy kinst moarn moai oan hawwe.’
Gerry skrikt der fan.
‘Dy brune?’
‘Ja. Of is dy soms net moai genôch?’
Mem har lûd is ynienen lilk.
Gerry seit neat.
‘No?’ freget Mem.
‘De bern laitsje my út.’
Mem komt oerein, pakt har by 't skouder en triuwt har de keamer út.
‘Nei boppen, do! Wêr hast it sitten! Haw ik hjir de hiele jûn op dat ding om sitten te stopjen - en dan noch praatsjes op 'e keap ta. Allee!’
Gerry draaft hurd by de ljedder op, bang foar Mem har hannen, dy't samar útsjitte kinne.
| |
| |
Hja rint nei har hoekje en klaait har gau út.
Earst noch bidde.
Dan krûpt hja ûnder de tekkens. Hja kin de fuotten der oan it fuottenein ûnderût stekke en leit de tekkens earst teplak; de fuotten binne har stienkâld. It siicht oer de souder; de rein slacht mei geweld op de dakpannen. It lekt stadich yn in pear amers; hja harket der efkes nei en lûkt dan de tekkens oer de earen.
- As hja mar sliept ear't Omke Ruerd thús komt. Muoike Janke sil wol op him wachtsje; dan komme hja aanst tegearre boppe.
Soe Heit al sliepe? Kaam er mar ris thús. Faaks koe er wer wat fertsjinje. Hy soe dy breidene brune jurk, dêr't elkenien om laket, fêst yn it jiskefet stopje.
Moarn. It gnizerige gesicht fan Wytske fan de bakker. En de oaren laitsje mei. ‘Hast by dyn heit yn it gekkehûs west?’
It wie gjin gekkehûs. Der sieten gjin gekke minsken yn hokken efter traljes. Heit wie gewoan oan it wurk. Mar miskien fertsjinnet er der wol neat mei.
It is healwei ienen.
It reint.
De kafees op de Weaze komme út. Yn de steechjes nei de Wurdumerdyk wurdt noch lûd praat. In dronken keardel makket spul mei in plysjeman. De kapiteine fan it Leger des Heils rint mei in jong famke op en seit: ‘Faaks kin ik jo helpe?’
In doktersauto rydt oer de Noardersingel nei it sikehûs en de skynwerpers smite har ljocht op de finzenis.
Mr. Herman Geertsma klaait him út. Aleid leit al op bêd, de hannen efter de holle. Hja glimket tsjin him en seit: ‘Sis no net wer sokke rare dingen, Herman. Kom.’
Nynke Kaspersma draaft troch de rein. In kertier te let. Heit sil it net leauwe, as hja seit, dat de trein te let is. Hy is yn steat om nei it stasjon op te skiljen. Hja stekt de kaai yn de doar en slûpt de gong yn.
Eelco Rauwerda is noch net op bêd gien. Hy smookt de iene sigaret nei de oare. By need sil er de hiele nacht sa sitten bliuwe, mar hy set troch.
En de lytse Gerry Beintema heart, dat Muoike Janke en Omke Ruerd by de ljedder op komme. Hja stekt de fingers yn de earen, want hja wol dat ôfgryslike net wer hearre.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd