Alle werken
(1969)–Mattheus Gansneb Tengnagel–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 472]
| |
Het vierde bedryf.
Andreas. Pretioze. Majombe. Francisco. 't Gevolg van Heidenen.
1015[regelnummer]
Wy zijn, door groot gevaer, in veiligheid gekomen.
Dank heb, getrouwe nacht, die over land en stroomen
Uw donkre deken sloeg, en ging, op 't romplig spoor,
Ons bang en vlugtig volk met duisent oogen voor.
Wy wenschen u goê reis, nu gy ons gaet ontglippen!
Pretioze.
1020[regelnummer]
Weest welkoom lieve zon, die met uw zuivre lippen
Den dau zoo sober lept, daer u 't gewas op nood,Ga naar voetnoot1021
En volgt in staetigheid het staetig morgenrood.
Wou god dijn heilzaem licht tot ons geluk bescheeren!
Majombe.
Wy zijn nu altezaem, daer niemand ons kan deeren.
Francisco.
1025[regelnummer]
De duisterheid des nachts heeft tydig dienst gedaen.
Majombe.
Dat 's wis; want zonder haer wy waeren lang verraên.
Andreas.
My sloeg nooit grooter schrik, als toen mijn vaders knechten
My drieschten met geweld, ik zoud hen onderrechten;Ga naar voetnoot1028
Zy vraegden naer Don Jan.
Pretioze.
Niet waer? toen kromp mijn bloed.
Majombe.
1030[regelnummer]
En ik bezweek niet eens in zulken tegenspoed;
Maer gaf hen stout bescheid. Ik zei ze mogten 't zoeken,
De weg was nergens toe.
| |
[pagina 473]
| |
Andreas.
Zy gingen ook met vloeken.
Majombe.
Zy gingen efter wech.
Pretioze.
God zy alleen de eer,
Die ons beschermer was, en wezen zal noch meer!
1035[regelnummer]
Maer (och!) ik ben vermoeit.
Andreas.
Mijn engel, dat 's geen wonder,
Den ganschen nacht te vliên, en dikwijls schrik daer onder:
De schrik vermoeit alleen, 'k laet staen de staege vlugt.
Koom slaenwe boswaert in, daer 't luchje lieflijk zucht;
Wiens bolle adem baert in bloem, en kruiden 't leven;
1040[regelnummer]
Het zal ons, inden slaep, ook nieuwe krachten geven.
Binnen.
Djego.
De min is maer een droom van een die wakker is.
Mevrou heeft menigmael heur ziels geheimenis
Voor my geopenbaert. Zy ging my lest ontbinde'Ga naar voetnoot1043
Hoe datz' een edelman met hart en ziel beminde,
1045[regelnummer]
Op dat mijn trouwe dienst haer bieden zou de hand.
Het booswicht veinsde zich ontsteken aen 'er brand;
Vermids hy brief op brief haer zend, in plaets van spreken;
En wist, met stom papier, 'er zinnen zoo te breken,
Als of hy zellef quam. Hy kuste ieder brief:
1050[regelnummer]
Zy zoogz' 'er weder uit als kusjens van 'er lief,
Tot dat 'er 't bloed ontstak, en dreef, my stille poozen,Ga naar voetnoot1051
De vlaegjens voor den dag, in schijn van purpre roozen,Ga naar voetnoot1052
Verdreven op albast. 'K bedroefme, jonge maegd,Ga naar voetnoot1053
| |
[pagina 474]
| |
Dat gy uw' tedre ziel zoo dikwijls hebt geplaegt;
1055[regelnummer]
Dat gy uw zuchjens blies, uit overtraende kaeken,
Tot hem, die in 't gezucht en traenen schept vermaeken,
En spartelt in de vreugd, wanneerge droevig zijt,
En is aen 't hart bedroeft, wanneerge zijt verblijd.
Hoe deerlijk heeft uw' min op ydle hoop gedreven!
1060[regelnummer]
Inbeelding gaf u moed. Gy noemd' hem steets uw Leven,
Uw Hart, uw eigen Zelf, uw Lust, uw Lief, uw Zon
Met uw beleefde pen, die naulix schrijven kon,Ga naar voetnoot1062
Vermidsze staeg verdroogt was in uw lieve handen,
Die, onder 't sneeu bedekt, in heete koortsen branden.
1065[regelnummer]
Maer laes vergeefs! 't gezucht is wech! de traentjes meê!
De norse noordewind vervoertze bei naer zee:
Daer zalz' een blinde klip uit al de golven vinde',
Eer hy u minnen zal, dien gy zoo vruchtloos minde.
Doch 'k heb hier weer een brief, dien ik 'er brengen zal:
1070[regelnummer]
Maer hoez' er vrijt, ik denk als roet en bittre galGa naar voetnoot1070
'T gehemelt in den mond van hen, die dartel smaeken.
Men kan, van 't geen men ziet, vry meer dan gissing maeken.
Ook heb ik, in het hof, van andre knechts verstaen,
Dat hy zich heeft verlooft, en is met haer begaen,
1075[regelnummer]
Gelijk een havix klau met 't piepen van de duiven,
Wanneer hy rukt, en plukt, en laet 'er pluimen stuiven.
Zoo veel acht hy 'er meê, dat zy (elaes!) niet ziet.
Z' is wakker, en ze droomt, daer zy niet uit en schiet:
Maer deeze stilleGa naar margenoota boo zal haer wel haest opwekken,
1080[regelnummer]
En lichten 't dikke vlies, en heur gezicht ontdekken:
En alsze wakker is, en ziet wat haer gebeurt,
O goden! 'k zie alreê hoe datz' er borsten scheurt,
Den blonden pruik vertreet, ik zie 't gezicht gereten,
De oogen uitgekrabt, en tegens d'aerd' gesmeten,
| |
[pagina 475]
| |
1085[regelnummer]
En hoe 't verslenst cieraed heur sterven na zal gaen.Ga naar voetnoot1085
Zacht! is 't geen scheemering, gins koomtze zellef aen.
Och ja! zy is 't. Ik weet ze trantelt met verlangen.
Gohanne. Djego.
De snoggre dageraed, met heiligdom behangenGa naar voetnoot1088
Van roozen rood en wit, is al een wijl voor heên,
1090[regelnummer]
En Titan volgt het spoor met even snelle schreên.
Wat leeft koomt tot zijn plicht op 't lichten van die straelen:
Mijn knaep blijft daer hy is. Waer mag hy jou juist draelen?Ga naar voetnoot1092
Hy weet wel dat ik haek, ja brand naer 't geen hy brengt.
Djego.
Hier is hy al, mevrou.
Gohanne.
Daer is hy! goden mengt
1095[regelnummer]
Geen bitter nu in 't zoet, noch laet mijn groene jaeren
Geen wrange vruchten toch in hunnen lente gaeren!
Wel, hoe verging 't u al?
Djego.
Heel wel mevrou.
Gohanne.
Heeft hy
U niet met al belast, dat gy nu weer aen my
Zoud zeggen?
Djego.
Neen hy.
Gohanne.
Neen! brengt gy dan tael noch teeken?
1100[regelnummer]
Of was 'er pen noch inkt? of kon zijn tong niet spreken?
Zeg op. Wat deerde hem? gy heelt.Ga naar voetnoot1101
| |
[pagina 476]
| |
Djego.
Och neen!
Gohanne.
Hoe! zou
Een edelman, als hy, van zijn beminde vrou,
Of die het wezen zal, een letter slechs ontfangen,
Dien hy niet duizendmael zou, op papier, herlangen;Ga naar voetnoot1104
1105[regelnummer]
Dat waer onredelijk.
Djego.
Mevrou, ik heb een brief.
Gohanne.
Wat wachtge dan? geef hier! o lippen van mijn lief!
Hoe meenig lekkre kus hebt gy dit blad gegeven,Ga naar voetnoot1107
Daer ik een geur van krijg, die dooden zou doen leven!
O blad! hoe meenig traen viel op uw blanke borst,
1110[regelnummer]
Dien gy zoo gulzig zoop, daer ik schier smacht van dorst!
O traen! hoe meenig zucht quaem u al vryend' tegen,Ga naar voetnoot1111
Die niet alleenig my, maer rotsen zou bewegen!
Dees' lekkerny, mijn brief, hebt gy alleen gehad:
Ten waer misschien een vlieg, uit al dat lekkre nat,
1115[regelnummer]
Had, met een grooten dorst, een kleinen dronk gezogen,
En is onsterfelijk voort van u wech gevlogen,
Dat hebt gy niet alleen genoten. Had ik meê
Een vliegedronk gehad, ja minder noch; ik deê
Mijn sterflijkheid te niet, en zou wel zalig wezen.
1120[regelnummer]
Maer dit is al vergeefs. Ik mag u eens doorleezen,
En zien of in den zin ook iets begraven leit,
Dat ik opdelven kan tot mijn onsterflijkheid.
Ga gy terwijl naer huis, en queek u trouwe bode:Ga naar voetnoot1123
Maer blijf toch by der hand, of ik u kreeg van node.
Djego.
1125[regelnummer]
Wel aen mevrou, ik ga. O goden stuit den val,
| |
[pagina 477]
| |
Die onder wegen is, en daetlijk ploffen zal,
Zoo draeze d'inhoud ziet zoo eereloos geschreven!
Gohanne.
'K heb my hier in het bosch al veer genoeg begeven.
Het schijnt hier veilig. 'K zie geen menschen hier omtrent.
1130[regelnummer]
En zien 't de goden aen, die zijn wel vreugd gewent;
Ik koom toch met een luim, om eens mijn vreugd te uiten.
Ga naar margenoot+Ai zoete beesje, zwijg! staek toch zoo lang uw fluiten,
Tot dat ik meerder stof uit deeze reglen vang
Tot blijdschap, dien ik dan zal paeren met uw zang!
1135[regelnummer]
Uw deuntje zou my nu, in 't lezen, licht verhindren.
Amy! wat speur ik hier? kan zelf de min vermindren?
Dit 's onvergult papier! geen strikjens nae mijn zin
Van heilig wit en groen, tot gunsjens van de min!
Maer zoet! ik zou mijn luim, zoo doende, wel bedwelmen.
Zij leest den brief.
WellustigeGa naar voetnoota Juffer, de wulpsche, en lichtverleide jeugd hippelt vaek onbedachtelijk in minneknippenGa naar voetnootb; doch veeler gevangenis duurt ook veeltijds niet, of weinig langer als 't waeken van den Cippier: dat is, zoo lang als de gelieven by malkandren zijn en malkandren zien; want, elk afgezondert zijnde, word het spreekwoord lichtelijk waer, 't welk al zuchtende zeit, uit het oog uit het hart! Ik ben al mee van uwe listige laegen verrast geweest: maer 't zorgeloos afwezen van uw zoodaenig opzicht hulp my gemakkelijk uitbreeken; zoo dat ik nu (god lof!) dien kalvrendans ontsprongen, en (wat dat belangt) vol blyheids in vryheid ben. Maer wat baet het, moogt gy zeggen, den eenen dranger op te dringenGa naar voetnootc, als u d'andre boven 't hoofd | |
[pagina 478]
| |
toevalt? Ganschlijk niet. Ik beken 't, ten zy 't onderscheid der gevangenis den gevangen, in zijn gevangenhuis, met lekkerder onthaeling verlustig: en dus word ik onthaelt. Ik ben dan uwe listigheden heel klakkeloos, doch manierlijkGa naar voetnootd ontkomen, met opzet omGa naar voetnoote vry te zijn, maer niet om vry te blijven; want, naulix vry van u zijnde, heb ik mijn vryheid weer verschonken, ja opgedrongen aen eenen, zonder wiens opzicht ik geenzins vlugten, maer zeeker sterven moest; zoo lekker smaekt my de minnelijke, en voedzaeme onthaeling aldaer. Kort af, ik minde, ik min, 'k heb mijn min verplant, zuur voor zoet verruilt, en lief voor leed ontfangen. Dit is dan, Wellustige Juffer, mijn meening. Ga daer vry vast op, en bedrieg u zelven met geen andre inbeelding. Derhalven zoo gy zijt als ik, zoo doe als ik, ik heb mijn min gevordert, vordert gy (zoo 't u noch lust) den uwen, en vaer wel.
Zij scheurt den brief, en word, door onverduldigheid, als razende.
1140[regelnummer]
Ha trouweloos bedrog! ha schuim van alle schelmen!
Wat slang heeft u gebaert? wat stank heeft u gebroet?
Wie heeft u opgequeekt? waer zijtge meê gevoet?
Met moeders borsten? ja, maer helsche moeders borsten,
Die naer den ondergang van heure kindren dorsten,
1145[regelnummer]
Daer gy 'er een van zijt. Ga dan vervloekte, ga,
En boots den naeren galm van zoo veel zielen na,
Die in uw vaders rijk rechtveerdiglijke branden,
Om snoo bedriegery, en diergelijke schanden,
Als gy, o artse boef! aen my nu hebt begaen.Ga naar voetnoot1149
1150[regelnummer]
Waer heeft verwate mensch eerloozer stuk bestaen?
| |
[pagina 479]
| |
Een maegd, gelijk ik ben, dus om den tuin te brengen!
'T is wonder hoe de hel uw daeden kan gehengen,Ga naar voetnoot1152
Hoewelze grouwlijk is, en nimmer brouwt dan quaed.
Maer laes! waer doofheid woont, daer doen geen klagten baet.
1155[regelnummer]
Dus heeft Demophoön zijn Phyllis meê verlaten.Ga naar voetnoot1155
Dus quaem de trouwe nymph Oenone meê ter maeten.Ga naar voetnoot1156
Dit wierd Medea meê van AEsons zoon gewaer.Ga naar voetnoot1157
En waerom zou Fortuin my voller doen dan haer?
Waerom? om dat ik vaek quaem bei 'er handen proppenGa naar voetnoot1159
1160[regelnummer]
Met smeken, dat den wel mijns ongevals zou stoppen,
Niet denkende dat heur verwaende godheid zou
Zich draien van my af, en lachenen in mijn rou,
Gelijk zy zeeker doet. Nu merk ik hoe gebeden
Vermogen by de goôn. Zy zijn maer ydelheden,
1165[regelnummer]
En woorden onverhoort. Heur wezen is maer schijn.
Men smeekt het doove oor van hen, die raedslui zijn,
Ja vinders van het quaed. Laet Ariadne zeggen,Ga naar voetnoot1167
Hoe dat die dronke god het schelmstuk kon beleggen,
Toen Theseus haer verliet, en ging naer Phaedra toe.
1170[regelnummer]
Maer waer toe dit verhaelt? gy maekt u zelfs slechs moê.
Zwijg toch Gohanne, zwijg! uw karmen kan niet baeten.
Wat hadg' u op den hulp dier goden te verlaten,
Die, in lichtvaerdigheid, voldoen hun hartewensch,
En luistren, met den nek, naer 't jamren van den mensch?
| |
[pagina 480]
| |
1175[regelnummer]
'T is zotheid datmen zich gaet aen de goôn verbinden.
Men moet zomwijlen hulp ook in zich zelven vinden.
Wie dat zich zelven helpt blijft nergens dank te quaed.
Wel wijslijk spreekt de spreuk, Ga by u zelf te raed.
Wel aen! dat zal ik doen, ik zal my zelven raeden,
1180[regelnummer]
Al wist ik dat die raed my duizend mael zou schaeden,
Die my niet schaeden kan, vermids ik arme vrou
Het al verlooren heb, daer schaed' op vatten zou;
En naulix adem hiel tot dit ellendig leven,
Dat ik zoo gaeren zou den dood ten beste geven.
1185[regelnummer]
Wat uitkoomst is 'er doch, die op mijn lijden ziet?
De zon, die ellek streelt, strekt my maer tot verdriet:
En zoo de blijde dag mijn ziel dus kan ontroeren,
Wat wil de droeve nacht al moeilijkheids toevoeren?
Als ik het overdenk, 't is wonder dat ik spreek.
1190[regelnummer]
Hoe vaek heb ik mijn vreugd geplengt in deezen beek,
Daer ik een schim in zag met blybetraende wangen,
Gelijkmen zach den dau aen nuchtre roozen hangen!
Hoe vaek hielt gy, o beek! uw vallend' water staen,
En lonkte, met vermaek, mijn minnelonkjens aen!
1195[regelnummer]
Hoe vaek sloeg ik 't hier neer, en sleet mijn tijd met leezen
Van brieven, dien ik zie zoo valsch verdicht te wezen!
'T is al om u geschiet, o godvergeten guit!
En trof het my alleen, wat nood was 't? maer dit kruid,
Dat ik, om u te wil, vertreên heb, en doen smooren,
1200[regelnummer]
Valt van den Hemel af, om dat die goôn niet hooren,
En schreeut om helsche wraek met neergeslagen hoofd.
Uw valscheid heeft dit woud van al zijn vreugd berooft:
En wat is doch uw loon? gy zult zoo haetlijk leven,Ga naar voetnoot1203
Als ik besmetlijk ben, dat veelen zal bekleven,
| |
[pagina 481]
| |
1205[regelnummer]
Want wie mijn droefheid ziet, dien hangtze vaerdig aen.
Let, zoo 't uw' wreedheid dult, eens op deez' jonge blaên.
Let hoe dit lieve loof moet in 'er bloeimaend quijnen,
En word niet eens verquikt door dau en zonneschijnen.
Waer is de vrolijkheid van Nymphen? waer 't geluit
1210[regelnummer]
Van Satyrs? waer is Pan nu met zijn hemelfluit?
Al wech elaes! neen! niet! zy zitten diep te pruilen,
Om dat hun lusthof dort. Waer mag 't gevogelt schuilen,
Dat ik om stilte bad? koom nu, o nachtegael,Ga naar voetnoot1213
En strook mijn bange ziel met uw geleerde tael!Ga naar voetnoot1214
1215[regelnummer]
Of leit mijn zwaerigheid uw eigen ramp voor oogen?
Ai koom doch evenwel, op datwe t'zaemen mogen
Betreuren ons ellend! breng vry uw Neefjen meê,Ga naar voetnoot1217
Die zoo onnozelijk zijn moeders woestheid lee.
Ai koomt doch bei te gaer! wy zullen t'zaemen weenen,
1220[regelnummer]
En d'een zal d'anders hart vertroosten met 'er stenen,
Tot Atropos hier koom, en troost ons alle drie.Ga naar voetnoot1221
Of toeft zy u te lang, daer ik al meê op zie?
Tsa! laet ons, hand aen hand, heur traegheid tegen stappen;
Zoo magze, met een sneê, den draed driedubbel kappen,
1225[regelnummer]
En geven elk een end: en is 't niet met 'er zin,
Zoo vat ik zelf het mes, en sny 'er lachchend' in.
Maer zacht Gohanne, zacht! eer gy u koomt aen 't leven,
Zoo kies voor al een dood, die geen vermaek kan geven
Den hemel, die toch in uw' rampen zich verheugt.
1230[regelnummer]
Dat 's waer. Wat wil ik dan? de nood noemt zich een deugd.
Wil ik my in den stroom van boven neder storten?
Of wil ik met dit stael mijn droevig leven korten?
| |
[pagina 482]
| |
Of liever aen een boom my wurgen met een band?
Geen dood, die zich toch schaemt, als 't leven strek tot schand.
1235[regelnummer]
Wat wil ik? 'K weet niet wat; want zoo 'k my ga ontlijven
In 't water, en het lijf laet met de winden drijven,
Zoo geeft die geile Snol, en wijdbekende teefGa naar voetnoot1237
(Die nu den min verlaet, daer zy my eerst toe dreef)
Mijn ingewand en vleesch, tot voedsel, aen 'er zwaenen.
1240[regelnummer]
Dies zal het beter zijn een ruimen weg te baenen,
Tot uitvaert voor de ziel, met deeze gladde punt:
Maer dan is 't weer geen deeg: Apollo, die 't my gunt,Ga naar voetnoot1242
(Hy ziet doch 't ongelijk, en straft het met gedoogen)
Zent daetelijk zijn raev, die d'ingevallen oogen
1245[regelnummer]
Zal pikken uit het hoofd, en graven 't snikkend hert
Ten gaende boezem uit, die niet begraven werd,
Maer als een kreng in 't bosch zou liggen voor de slangen.
Daerom is 't best dat ik my zelven ga verhangen
Hier ergens aen een eik, zoo strekt mijn laetste rou
1250[regelnummer]
Hem (die den blixem werpt, en nimmer werpen wouGa naar voetnoot1250
Op dat verduivelt hoofd, dat hy veel eer bevryde)Ga naar voetnoot1251
Tot oneer, als ik koom onteeren het gewijde
Met mijn oneerbre dood: men houd toch voor gewis
Dat deeze boom dien god van ouds geheiligt is.
1255[regelnummer]
Maer hoe! zijn arend zou my daetlijk weer ontbinden,
Afstooten in het slijk, en voor een prooi verslinden;
Hy dient zijn meester trou. Zacht! 'k heb een andre vond.
Ik wil Pelasgus zoon gaen loopen in de mond,Ga naar voetnoot1258
Die hier, in wolveschijn, moet door de bosschen zwieren.
1260[regelnummer]
Ik wil zijn hongers nood gaen nooden op mijn spieren;
| |
[pagina 483]
| |
Zijn dorst op wat'rig bloed; en voên hem zoo tot spijt
Van Jupiter, die hem zijn voedsel dus benijt.
Dat is de naeste weg, en allerbeste wijze.
Waer of de graegaerd is? Lykaon! oude grijze!
1265[regelnummer]
Wat huilt gy door het woud? koom daetlijk herwaert aen.
Uw honger neemt een end. Gy zult uw dorst verzaên.
Ik zal u spijs en drank, die levendig zijn, voeren;
Dat's toch uw liefste kost. Al zacht! gins liggen boeren.
'T is raedzaem dat ik zwijg, en sla een byweg in.
1270[regelnummer]
Ai zie! 't zijn Heidenen. Daer dringt iets in mijn zin.
'K heb menigmael gehoort dat deeze soort van lieden,
Met waerheid, zeggen kan het geen 'er zal geschieden,
Geschiet, en is geschiet; dies zal ik met fatsoen
Hen aengaen, en bezien of zy dat kunnen doen:
1275[regelnummer]
En, zoo zy 't doen, het zal my lichtlijk dienst verstrekken;
Zoo niet, 't opzet is daer, ik kan 't altijd voltrekken.
Zie daer. Ze staen vast op. Ze koomen herwaert heên.
Ik wacht hun koomst hier in.
Majombe. Gohanne. Andreas. Pretioze. Francisco. 'T gevolg van Heidenen.
Jonkvrou, hoe dus alleen?
Wat jaegt uw suf gelaet op ongemeene wegen?
Gohanne.
1280[regelnummer]
Vriendin, daer 'k u ontmoet, daer koomtge my meê tegen.
Majombe.
Dat 's waer, dan niet alleen, maer met gezelschap, dat
Zich hier en dus onthout, en zelden in een stad,Ga naar voetnoot1282
Of op een heerlijk huis, dat buiten ligt. Ook mede
Zoo zijn wy altezaem met onzen staet te vrede,
| |
[pagina 484]
| |
1285[regelnummer]
En gunnen al dien pracht het adelijke bloed,
Of burgers, dient 't geluk bezocht met overvloed,
Of die in rijkdom viel door vond van aerdigheden,
Gelijkmen daglix ziet. Wy, als w'eens in de steden,
Of zulke huizen zien, zijn hart geparst van nood,Ga naar voetnoot1289
1290[regelnummer]
Die ons vrypostig maekt te bidden om wat brood,
Indien 't 'er niet verveelt te geven zonder hinder;
Zoo al, wy gaen daer naest, daer woont zomtijds een minder,
Die minder heeft van doen, dees spijst, om gods wil, graeg,
Uit zijn genoegzaemheid, een hongerigen maeg,
1295[regelnummer]
En overtreft, in gunst tot armen, veer de rijken.Ga naar voetnoot1295
Wil jufvrou nu 'er deugd by deezer deugd gelijkken,
Ze toon 'er milden hand aen deez' behoefte liên,
En overdenk het loon.
Gohanne.
Och ja! dat zal geschiên.
Zie daer. Daer is mijn gunst, van armen vaek gezegent.
1300[regelnummer]
Maer, 'k bid u, zeg: is 't waer, dat my van u bejegent?Ga naar voetnoot1300
Men zegt uw' vollek heeft een geest van over al,
Die spellen kan dat is, dat was, en wezen zal.
Is 't waer, zoo breng dien geest toch daetlijk hier te voorschijn.
Majombe.
'T is waer. Gelieft u proef, zoo laet 'er slechs gehoor zijn,
1305[regelnummer]
En reik uw' rechter hand.
Gohanne.
Daer is ze.
Majombe.
Luister wel.
De teeknen, dien in speur, zijn van een vreemde stel,
| |
[pagina 485]
| |
Zoo zijnz' in 't aenzicht ook: dan evenwel de klaerheid
Moet aen den dag. Let scherp, en straf my in d'onwaerheid.
Ze melden dat gy zijt van edlen stam gebooren.
1310[regelnummer]
Dat gy uw oudren bei', en onlangs, hebt verlooren.
Dat gy van 't sterfhuis zijt het eenig wettig kind.
Dat gy, gansch ongeveinst, een veinzer hebt bemint,
Die uwen eernst bespot, en spotswijs heeft verlaten:
Waer door de volle moed u dwingt u zelf te haeten,
1315[regelnummer]
En d'haet u tart en tergt u zelf te kort te doen.Ga naar voetnoot1315
Pretioze.
Och! quets uw' lichaem niet, of wis de ziel zou bloên.
Gohanne staeroogende op Andreas.
O min! wat mensch is dit? wat kuisheid zou niet minnen?
Majombe.
Voorts melt my deeze streep uw lichtverleide zinnen;
'K meen d'ongestaedigheid, die wipt van 't een op 't aêr.
1320[regelnummer]
Maer zacht! hier dwaelt een trek, wiens dwarsheid, naekt en klaer,
Past op den tallikkleur van uw' verbaesde wezen;Ga naar voetnoot1321
Twe teeknen, die my schier voor uwen aerd doen vreezen;
Vermids 'er eigenschap is heete toornigheid
En onverzoenb're wraek, en beide vol beleid;
1325[regelnummer]
Waer door gy, naer uw' wensch, die togten uit zoud voeren,
Ten waer de redlijkheid u dikwijls konde snoeren.
Dit is, dat ik mevrou vermonden kan.
Gohanne, nu verliefd op Andreas, barst schielijk van Majombe af.
Ik brand!
O Min, o Min, o Min! hoe zet gy my ter hand!
| |
[pagina 486]
| |
Hoe tommelt gy my om! hoe slingert gy mijn dagen!
1330[regelnummer]
Ik brand! amy, ik brand, en smelt in maegdevlaegen!
Wat raeds? o Min, geef raed! Hoe nu! roept gy om raed,
Welwetend' datze niet dan in u zelf bestaet?
Wat ydelheid is dit? wech wech! betoon u schrander.Ga naar voetnoot1333
Ontwar uw' eigen pruik, en slof niet op een ander,Ga naar voetnoot1334
1335[regelnummer]
Die war voor onwar zoekt, en rukt 'er hairen uit.Ga naar voetnoot1335
Laet loopen dat gedrogt, dien overkoomen guit,Ga naar voetnoot1336
Dat rechte hoerekind, dat ellek weet te drijven,
En, alsze zijn verleit, laet in de pekel blijven,Ga naar voetnoot1338
Gelijk hy my nu doet. Wel magmen zeggen, dat
1340[regelnummer]
In 't gallig basterdbloed nooit eer of schaemte zat.
Dan 't is zoo 't is: ik steek in nood tot aen de lippen,
En, zoo 'k my zelf niet red, ik zal 'er onderslippen.
Wat vang ik dan best aen, dat eerlijk zy en kuis?
Zal ik d'aeloude roem van Vaders treflijk huis
1345[regelnummer]
Vast schaek'len, door den trou, aen 't haetelijke leven
Van Heidenen, die bet om lijf als eere geven?
Dat waer van weinig lof. Hoe weinig lof! 't waer eer.
Om dat ik juist een slaef verkies tot mijnen Heer?
Wie geeft my ongelijk? ik ben noch nooit bedroge'
1350[regelnummer]
Van laege staeten, en wel meer dan eens van hooge.
De hoogheid voert een grijns, vol oogen boos en snood,
Daer laegheid goedig ziet, en draegt 'er aenzicht bloot.
Wat is 'er ook verscheel in gulligheid en veinzen!Ga naar voetnoot1353
Ai ziet hem daer eens staen! Wat mag hy nu al peinzen!
1355[regelnummer]
Hoe speelziek zweeft de deugd in 't zedige gebaer!
Hoe eerlijk duikt de schaemt' in schaduw van bruin hair!
Hoe drel en wel gemaekt is 't lichaem, rijk van zeden!Ga naar voetnoot1357
Wat schoonheid schenkt Natuur, die niet, in deeze leden,
Uitmunten boven al, 't geen zon en maen bestreelt,
| |
[pagina 487]
| |
1360[regelnummer]
Ja zellef boven 't geen, daer godlijkheid in speelt
Met al 'er geestigheids? O wonderlijke wezen!
Wat schrookt gy my een wond, die nimmer kan genezen,
Als door een wederwond. Ai, leen my dan een hand,
En trek my, door uw brand, al brandend' uit den brand!
1365[regelnummer]
Maer hoe! of ik hier sta, en smeek hem duizend dagen
Van vers; hoe weet hy dat zijn hulp my zal behagen?Ga naar voetnoot1366
Dat kan hy zwaerlijk raên; dies zal het oirber zijn,
Dat ik hem naeder stap, en openbaer mijn pijn;
En kus zijn hand, op hoop dat mijne vlam zal stijgen,
1370[regelnummer]
Door d'adren, in zijn borst, en daer de long doen hijgen
Op 't hijgen van mijn long, die hart en zin ontstelt,
Ter tijd twe zielen zijn, door 't vuur, aen een gewelt.Ga naar voetnoot1372
Dat gaet 'er dan op aen. De liefde lijd geen suffer.
Jongman, zoo 't u belieft, een woordje.
Andreas stapt naeder by Gohanne.
My, me juffer?
Gohanne.
1375[regelnummer]
Ik zeg zoo 't u belieft.
Andreas.
'T belieftme. Wat 's 'er voor?
Gohanne.
Ai treên w' een weinig af, op dat ons niemand hoor.
Zeg, dat 'er hier een was, die u dit lompe leven
Afnemen kon, en strax een heerelijker geven,
Zou die u vriendschap doen?
Andreas.
Mevrou, ik ben vernoegt,
1380[regelnummer]
En, nae mijn lekkre zin, aen 't geen ik heb, gevoegt.
Gohanne.
Ge zijt zoo niet vernoegt, of zoud wel meerder wenschen.
Zeg, datmen wrocht, dat gy zoo boven andre menschen,
| |
[pagina 488]
| |
In rijkdom staet en eer, uitstak gelijk een boom,
Die naer de wolken steekt, en spiegelt in den stroom
1385[regelnummer]
Aen d'een, aen d'andre zy' omnarremt arme looten,
Dien zy met druiplen laeft, die haer zijn overschooten:
Zou 't u niet welkoom zijn?
Andreas.
Mevrou, al heersch ik niet,
Ik leef weer vry en bly, en onder geen gebied,Ga naar voetnoot1388
Als dat het al regeert; dies laet ik onbekommert
1390[regelnummer]
Mijn dag ten avond spoên. Ik bid!Ga naar voetnoot1390
Gohanne.
Maer dus beslommert
Te leven zonder glans, of zin, of onderscheid,
Past geen zoo wakkren held met zulken waerdigheid:
Dies laet u raên, en doe u zellef doch geen schaden.
Andreas.
Indien ik my liet raên, wat zoud gy my dan raeden?
1395[regelnummer]
Zeg op, ik haek 'er na.
Gohanne.
Ik kan 't niet langer voên.
Ik moet, voor hem en my, mijn boezem open doen.
Andreas.
Wat zegt mevrou?
Gohanne.
'K zeg niet, maer kus uw koele handen,
Dien 'k hoop, in eenen vuur, met my te zullen branden.
Andreas.
Wel hoe! wat zal dit zijn?
Gohanne.
Een teeken van mijn min,
1400[regelnummer]
Dien ik u offren koom met volle ziel en zin.
Andreas
Hoe! zet gy my ten tuil? wat onbeschofter dingen!Ga naar voetnoot1401
| |
[pagina 489]
| |
Gohanne al zuchtende.
Mijn Lief, dat zuchje tuigt.
Andreas.
Ga, spot met hovelingen;
Dat 's volkje van uw' doen, die spotten nacht en dag,
En passen op hun beurt, en levren slag om slag.
Gohanne.
1405[regelnummer]
Zoo moet ik 't aerds geluk, in all' ellende, derven,
En namaels 't hemels ook, en, rood van schaemt, beërven,
Het helsche tegendeel met al 'er yslijkheid,
Dat, tot een eeuwig loon, den spotter is bereid,
Indien ik kreuken zet in 't kleed van mijn gewisse!Ga naar voetnoot1409
Andreas.
1410[regelnummer]
'K geloof u by my zelf, en kan niet anders gissen,
Of zoo een eed ga recht: Maer zulken grooten vrou
Zich wech te werpen door een ongelijke trou,
Dat gaet de kroon te nae.Ga naar voetnoot1413
Gohanne.
Mijn hart, wie wil 'er treden
In 't zorgelijke diep van gods verborgentheden?
1415[regelnummer]
Dit 's zijn verborgen wil. Ai wederstreefze niet,
Noch weiger mijn verzoek!
Andreas.
Indien men 't wel beziet,
Zoo weigert gy 't u zelf. Gy zijt tot fruit genegen,
Die niet te krijgen is.
Gohanne.
Mijn ziel, laet u bewegen!
Het zal, en wil toch zijn. Of veinst gy om 't welstaen?
Andreas.
1420[regelnummer]
Hoe! meent zy dat ik veins, zoo moet ik ope gaen.
| |
[pagina 490]
| |
Neen Juffrou, 'k stap recht uit, en schrik voor slinxe straeten.
'K weet van geen veinzen. Hoor. Hier moogt g'u op verlaten.
Dit volk ('t is waer) is arm, en over al veracht
Om dat het arrem is; dan evenwel 't geslacht
1425[regelnummer]
Van Abram telt het meê. Wy leven nae de wetten,
Dien Mozes kreeg van God om Izrêl voor te zetten.
Wy schoppen 't goude kalf. Wy weten van geen Baal,
Die hupplend' word gedient met zangerige tael,
Dat al te groulijk klinkt. Wy volgen de geboden,
1430[regelnummer]
Die ons tot God alleen, en niet tot afgoôn noden.
Dit 's daerwe vast op staen. Voorts gaf ons de natuur
Een wet, dien wy voldoen op 't huidendagsche uur:
Dat is, dat geen van ons, 't zy van de mans of vrouwen
Zich zelf verzuimen mag met buiten 't volk te trouwen,
1435[regelnummer]
Op breuk van zwaere straf. En schoon die wet waer stom,
Zoo koomt gy evenwel te leur.
Gohanne.
Helaes! waerom?
Andreas.
Om dat ik ben verlooft aen iemand van 'er allen;
Dien ik te zwaer verzwoer mijn leven af te vallen.Ga naar voetnoot1438
Ik spreek rond uit, en acht den straxen weigering
1440[regelnummer]
Een billijk deel te zijn van 't stoutverzochte ding;
Dat ik, uw' eer te wil, zoo lang ik leef, zal zwijgen.
Vaer wel, en leef op hoop: gy zult wel andre krijgen
Als my, die u al geeft, wat hy u geven kan.
Gohanne.
Een woord mijn engel!
Andreas.
Neen!
| |
[pagina 491]
| |
Gohanne.
Vaer voor den duivel dan!
1445[regelnummer]
Wel aen! kan ik, die rijk en weelig ben gebooren,
Door min, tot wedermin geen bedelaer bekooren;
Daer zal de grootse wraek ten minst 'er lust aen zien.
Pretioze by Andreas komende.
Ik schrik schier. Wat 's 'er gaens, dat haer dus vreemd doet vliên?
Gins blijftze staen. Ze peinst. Daer schuilt iets.
Andreas.
Beuzelingen!
1450[regelnummer]
'T brein schokt. Ze mijmert vast, en rammelt ydle dingen.
Pretioze.
Dan isz' 'er niet wel aen.
Majombe.
Haer quelt, dat ons niet raekt.
Koom, gaenw' aen ginse sprong. De graege vroegtijd naekt.Ga naar voetnoot1452
Mijn maeg ontwervelt zich, en togt vast naer 't inbijten.Ga naar voetnoot1453
Francisco.
Daer zijn 'er meer dan gy: mijn buik zou meê wel krijten.
Majombe.
1455[regelnummer]
Zoo volgme, dat 's u voor.
Het Heidens rot slaet boswaert in.
Gohanne besluyt by zich zelf, en roept daer op heur knecht.
Dat 's wel bedacht. Volvoer.
Hou! Djego! hou!
Djego andwoord van binnen.
Ik koom.
Gohanne roept hem wederom toe.
Hael eerst mijn parlesnoer,
| |
[pagina 492]
| |
En breng het vaerdig hier. 't Hangt boven, in mijn koffer,
Aen 't dexel; dat staet op. Ai ras, en help uw' joffer!
Nu zal ik iets bestaen, mijn wraekzucht te geval,Ga naar voetnoot1459
1460[regelnummer]
Daer al, wat eeuwig leeft, mijs aen gedenken zal.Ga naar voetnoot1460
Djego. Gohanne.
Mevrou, hier is uw knaep, daer 't snoer.
Gohanne.
Bedien mijn laegen.Ga naar voetnoot1461
Gins zweeft een heidens rot: dien gy een muts ziet dragen,
Hem steek het in zijn mael, met een knaphandigheid,
En loop voorts after om: 'k wacht binnen op bescheid.
Djego alleen.
1465[regelnummer]
Wel magmen zeggen, dat de vrouwelijke zinnen
Niet anders uiteren als haeten of beminnen;
En altoos een van twee, ten zyze ledig zijn;
Zoo dat een darde zaek voor haer ondoenlijk schijn:
Doch 't is zoo 't is, ik dien, en dienen moet believen,
1470[regelnummer]
'K belief dan dien ik dien, en ga.
Gohanne, van Djego vernomen hebbende dat alles klaer was, vliegt met hem verbaest uit, en roept.
Help! dieven! dieven!
Och buuren! buuren helpt! och helpt, ik ben in nood!
WindbreekerGa naar voetnoota. Snoever. Manshart. Een deel boeren met verrejagersGa naar voetnootb, gaffels, en greepen in de hand. Gohanne. Djego. Het huisgezin van Gohanne.
Windbreeker, met een vlegel in de hand, roept.
Waer zijnze?
Gohanne.
Hier! och hier!
| |
[pagina 493]
| |
Windbreeker.
Sla dood, (de brui) sla dood!Ga naar voetnoot1472
Gohanne.
Ai zoekt het huis toch door! ai lieve maets!
Windbreeker.
Gans wonden!
Nu noch te zoeken! 'k meen ze lagen al gebonden.
1475[regelnummer]
Dan 't is geen nood. Gy twee blijft hier op schildwacht staen.
Wy zullen 't middlerwijl rondom doorsnufflen gaen.
Past op. Laet niemand door. En zooz' 'er tegens zeggen,
Of reppen zich, looi toe, en laetz' als honden leggen,Ga naar voetnoot1478
Tot dat ik wederkoom, en dorschze voorts tot meel.
1480[regelnummer]
Daer zy 'er een of tien, 't is nu al' lijkeveel.Ga naar voetnoot1480
'T gelt my de wagevracht. Waek wel, dat gaet 'er heenen.Ga naar voetnoot1481
Windbreeker. Met noch twee of drie boeren binnen. Snoever, en Manshart blijven voor deur op schildwacht. Gohanne, Djego, en 't Huisgezin zien 't van veers aen.
Snoever spreekt.
Daer koom 'er eens een uit! ik meen ik zal hem meenen.Ga naar voetnoot1482
Ik wed ik jaeg hem deur, en draeg hem over schoft.Ga naar voetnoot1483
Manshart.
Dan loopt hy geen gevaer, aen galg of staek verkoft,Ga naar voetnoot1484
1485[regelnummer]
Te stikken in zijn bloed.
Snoever.
Scheer niet, of 't zelje rouwen.Ga naar voetnoot1485
Manshart.
Ik scheer je niet. Neen toch. Ik wou hem noch wel houwen,
| |
[pagina 494]
| |
Gelijk men d'ossen doet, om dat hy schoon zou staen.
Snoever.
Jy schijtebroek? wech, wech! je zou 't aen 't loopen slaen.
Je bent hem niet. Zwijg, zwijg! my is het aengebooren.Ga naar voetnoot1489
1490[regelnummer]
Mijn Vaer heeft, in zijn tijd, al meen'gen slag verlooren.Ga naar voetnoot1490
Holla!
Snoever, gerucht hoorende, loopt wech.
Manshart bied puntGa naar voetnoota, en vraegt.
Wie daer?
Windbreeker, met d'andre boeren weer uitkoomende, andwoord.
Al vriend. Wel hei! waer loopt die bloed?Ga naar voetnoot1491
Manshart.
Hier kaekelaer, hou stal: 't zijn vrienden.Ga naar voetnoot1492
Snoever.
Dan is 't goed.
Manshart.
Wat drommel jaegtje wech?
Snoever.
'T was slechs om eens te proeven,
Of gy ook, in der nood, geen vrienden zoud behoeven.
Manshart.
1495[regelnummer]
Ja, mooi ekalt.
Windbreeker stapt naer Gohanne, en zeit.
Juffrou, 'k vind niemand in uw huis:
Maer gins zijn Heidenen.
Gohanne.
'K bekent, dat 's vuil gespuis.
| |
[pagina 495]
| |
Djego.
Daer koomt de Roderoe, die zal niet quaelijk slagen.
Kapitein van de Rooroe. Windbreeker. Gohanne. Pretioze. Andreas. Majombe. Grabbel. Francisco. Het Heidens rot. Dienaers van de Kapitein. Djego. Het Huisgezin van Gohanne. Snoever. Manshart. Een boer of twee.
Zeg op. Wat 's hier te doen?
Windbreeker.
Is 't nou een tijd van vraegen?
Je ziet het wel. De buurt is op, en in 't geweer.
Kapitein.
1500[regelnummer]
Wat is 'er dan in til?
Windbreeker met een barstGa naar voetnoota.
We gaen op dieven!
Gohanne.
Heer,
Met oorlof dat ik spreek. Zie my. Ik ben bestolen:
Doch waer de dieven zijn, of 't goed, is noch verholen.
'K geef niemand schuld: maer 't volk verdenkt een heidens rot.
Kapitein.
Waer is het?
Windbreeker.
Waer zou 't zijn! zeg.
Kapitein.
Graut je gat toe, zot,Ga naar voetnoot1504
1505[regelnummer]
Zoo maekje 't hembd niet vuil.
Windbreeker.
Hoe! spreekje dan voor dieven,
Dien boozen pest en stank, die land en landslui grieven?
Kapitein.
Ik knelze, die dat doen.Ga naar voetnoot1507
| |
[pagina 496]
| |
Windbreeker.
Zoo knel die schelmen dan.
Hier 's niemand aêrs ontrent. Ze zijn gewis de man.
Kapitein.
Mist gy wat?
Windbreeker.
Ja 'k al meê; en 't staetme niet te dulden.
Kapitein.
1510[regelnummer]
Ik denk gy slacht 'er veel, gy mist ruim duizend gulden.Ga naar voetnoot1510
'K zie 't aen de noppen wel.Ga naar voetnoot1511
Windbreeker.
Die zijn dan zooze zijn.
'T is gnap, en gnut, en klaer, en is het kael, 't is 't mijn.Ga naar voetnoot1512
'K heb lorsch noch beedelgoed, en mag 't met eeren dragen.
Wat bruidme jou ook!
Gohanne.
Heer, het volk heeft recht te klagen.
1515[regelnummer]
Ze laeten nau een pot voor op 'er werref staen,
Een lap een leur op 't rad, of 't is 'er strax van daen.Ga naar voetnoot1516
'T is ook verdrietelijk voor die 't zoo zuur moet schraepen.
Kapitein.
Wat wilt gy dat ik doe?
Windbreeker met een barst.
Het dievenest betraepen!
Kapitein.
Zoo wijs het.
| |
[pagina 497]
| |
Windbreeker.
Volg me slechs. Wy zijn 'er dronge by.Ga naar voetnoot1519
1520[regelnummer]
Zie daer, daer zijn de guits. Die hebben 't. Vatze vry.
Kapitein.
Wat mist Juffrou?
Gohanne.
Ik weet het noch niet al.
Kapitein.
By gissen.
Gohanne.
Een parrelsnoer voor eerst, maer dat ik meer zal missen
Gaet zeeker.
Windbreeker.
Spuls genoeg!
Zy vallen op de Heidenen in.
Kapitein spreekt. Tsa tsa! geeft u gevaên.
De Heidenen worden voor op het tooneel gerukt.
Pretioze spreekt. Och! vrienden, wat 's uw wil? wat hebben wy misdaen?
Andreas.
1525[regelnummer]
Gy zijt hier averechts, en zult u licht vergrijpen.
Majombe al dreigende.
Ziet voor u watge doet.
Grabbel.
Voort, voort!
Francisco.
Niet veel te knijpen,
Of 't wordje beurt wel weer.
Kapitein.
Hoe spreekt de schelm noch stout,
Zoo leg 'er peper op.
| |
[pagina 498]
| |
Grabbel slaet Francisco.
Je meent een vuist vol hout.
Hou daer!
Francisco.
Wat let je lui?
Grabbel.
Geef weer! geef weer!
Kapitein.
Dat 's wis, wy hebben dieve':
Dat volk gaet zelden recht. Hier, hier! schaf op de buit!Ga naar voetnoot1531
Pretioze.
Wy zijn onnozel, heer.
Kapitein.
Tsa dienaers! schud dan uit.
Gohanne.
Men onderzoek vry nau, 't moet hier of elders schorten.
Andreas.
Dat doet vry. Toef. Ik zal mijn mael wel zelf uitstorten.
1535[regelnummer]
Zie daer.
Gohanne met een schrik.
Daer valt het snoer! Hier blijkt de dievery.
Kapitein.
Wel guit, wat zegt gy nu?
Andreas.
Ik ken my noch al vry.Ga naar voetnoot1536
Grabbel slaet Andreas.
Dat zou de duivel doen. Hou daer gy onvertsaegde!
Andreas grijpt het geweerGa naar voetnoota van Grabbel, en steekt hem dood.
Daer weer! dat is een loon, dat gy u zelf bejaegde.
| |
[pagina 499]
| |
Kapitein.
Tsa! vat hem. Volgme na. Voort, voort gy moorder, voort!
Pretioze.
1540[regelnummer]
O god! is dit een deel, dat ons al toebehoort?
Majombe.
Hou moed, mijn kind, hou moed: ik heb uw heil verborgen.
Gohanne, den sleep after aen volgende.
Zoo moetmen voor de wraek, met lust en liefde zorgen.
Zoo koomt geleden spijt allengskens tot verhael.
Nu gaet het na mijn zin. Dit troost het altemael.
|
|