|
| |
| |
| |
Hoe den Marquis van Cotron bemint, sonder weder bemint te worden Leonore Macedonie van Napels, ende verlaetse daer naer om een ander te beminnen. Leonore begindt op hem te verlieven, maer alsoo hyse niet wil beminnen, volght de doodt van Leonore.
| |
De eerste historie.
Alphonsus Coninck van Aragonien, is een soodanich gheweest, als een yeghelijcke weet, (ick meyne die gheene die sich besich houden om goede Boecken te lesen) namelijck, een van den treffelijcxste ende fraeyste Princen, zijns tijdts, ende die gheene die verdient vergheleken te worden, by de manaftighste ende vermaerste der groote Capiteynen, cloecke crijghslieden, ende hoghe Vorsten des voorleden tijdts. Dese Coninck, zijnde ghemaeckt erfghenaem van het Coninckrijcke van Napels door de Coninginne Ieanne, de lichtveerdighste ende onghestadighste vorstinne van haren tijdt, ende die door hare lichtveerdicheydt, veele beroerten heeft veroorsaeckt in de Christenheydt, is tot Napels ghetrocken, die hy met groote sware moeyten ende onuytsprekelijcke costen hadde verovert, teghens Rene van Anjou, die eerst daer in was ghesteldt ende die mede erfghenaem was. Daer heeft den Coninck versocht den staet zijns rijckx te bevredighen, twelcke verdeeldt was in Lighen ende partischappen, die oock seer ghekrenckt was, door de voorgaende oorloghen. Doch op dat hy alles in goede order soude behouden, hy wilde dat Ferdinandt zijnen Bastaerdt Zone, het Hertoghdom van Calabrien soude hebben, hebbende in Spainghe ghelaten de Coninginne Marie zijn Huysvrouwe, met Ian zijnen wettelijcken Zone, om zijnen staet te | |
| |
Gouverneren, ende behieldt by sich tot Napels de bloeme van d'edeldom, soo wel om dat hy was van een seer heerlijck ende hooghe ghemoet, als op dat hy zijne vyanden te beter soude bedwinghen, die mede aen het rijcke competeerden, soo daer eenighe beroerte hem wierdt aen ghedaen van de cant van vranckrijcke, ende alsoo was zijn Hoff de oprechte schole des edeldoms ende beleeftheydts, ende zijn Stadt den stoel der gheleertheydt, ende de ware woonplaetse soo wel der wapenen als der wetenschap, ghelijckerwijs hy sich verlustighde, in d'eene beroepingh, ende in d'anderen. Onder ander edel lieden die int gheleydt deses grooten waren, is gheweest eenen Siciliaenschen Edelman, ghenoemt Ian Vintimiglie, die om zijn cloecke daden ende groote wijsheydt, van den Coninck Alphonsus ghemaeckt wierdt Marquis van Cotron, een seer oude Stadt van Calabrien, gheleghen aen den golphe van tarente, niet verre van de Zee hooghte, die nu ghenaemt is de Cap des Colomnes, ende in de welcke in onsen tijdt, Carolus quintus den Keyser, Coninck van Spaignen Napels ende Cecilien, heeft laten stichten een seer sterck Casteel, om de naest gheleghen plaetsen te beschermen ende te bevryden, tegens den inloop ende aenval der Zeeroovers, die uyt Barbarien daer commen, ende uyt andere plaetsen, gheleghen onder den Turck. Desen Marquis, een tijdt langh te Napels blijvende, niet anders hebbende te doen, als zijnen tijdt te verdrijven, ende langhs de Stadt te pourmeneren ende te wandelen, ghelijck ghemeynlijck onsen edeldom in Vranckrijck doet, door de groote Stadt van Parijs, ende nu den Spaigniaert tot Napels, als de courtoiste Stadt van Italien, daer en was gheen Feeste, noch bancket, noch bal-spel, daer hy hem niet en liet vinden, om te sien ende oordeel te geven, van de schoone Ionckvrouwen, ende om de eerlijckheyt te sien deser Italiaenen, die halve Francoysen waren, ende oock om hem te verkiesen eenighe schoone Ionckvrouwe, om die te maecken de Matresse van zijn herte, achtende een ombehoorlijcke saecke te wesen voor een edelman, dat hy soude woonen in een plaetse vervult | |
| |
met allerleye schoonheydt, ende daer, gheene liefde en zoude oprichten, om te winnen ende te verkrijgen eene schoone ende fraye maitresse. Op seker dagh dan sich vindende op een Feestmaeltijt, daer meest de principaelste jonckvrouwen van Napels versamelt waren, hy koos onder andere een van de schoonste die hy zijn leven gesien hadde, ende de welcke na zijn duncken, wel verdiende, dat een eerlijck Edelman haren Dienaer waere, de welcke was genoemt Leonore Macedonie, huysvrouwe van eenen Seigneur Ian Tomacel, een edelman die rijcke ghenoech, ende wel vermaert was in zijn Stadt. Dese Ioffrouwe, zijnde wel vande schoonste ende voornaemste van Napels, die daerom seer begeerlijck was, soo was sy so hoveerdich, ende van haer selven soo veel houdende, dat sy haer niet en waerdichde yemant aen te sien, ende veel min gaf sy om yemandt een vriendelijck aensichte te toonen, van wat staet ende waerdicheyt dat sy oock waren, ende om dese oorsaecken, noemdemense de stuersche Ioffrouwe. Sy was vande ghene, die sich in haer selven alsoo behaghen, ende hare eyghen complexien ende fantasien alsoo beminnen, dat sy een yeghelijcke verachtende, selve verlaten worden, ende die sich roemen int ghene dat sy volmaeckt hebben, ende sich spiegelende in hare eygen schoonheyt, verslijten haer selven in dese contemplatie: alle het ghene dat hen alsoo wonderlijcke maeckt vergaende, verliesen oock also hare reputatie ende beleeftheyt, met het ghemack dat de goedertieren ghenieten, met haer gratie ende vriendelijckheyt. De Marquis van Cotron die onlangs tot Napels was ghecomen, ende gheen grooten hoop Ionckvrouwen in de Stadt en kende, om te vernemen nae den aert deser Leonore, soo haest hyse ghesien hadde, hy maeckte een oordeel dat gheheel anders was, ende contrarie de complexie deser, die hy voor Matresse wilde kiesen, achtende dat in een soodanighe schoonheyt, ghenighe stuerheut ofte wreetheyt soude connen woonen, ende dat die ooghen die niet anders en straelden als de begeerten der liefde, niet anders en conden zijn, als de boden van een | |
| |
beleeft ende med-lyden hebbende herte, die eenen amoureusen minnaert niet lange en zoude laten quelen, die haer alle ghediensticheydt zoude aenbieden. Daerom, sich alsoo de liefde als ten roof overghevende, ende sich latende willens ghevanghen nemen, hy nam voor te versoecken alles dat hem tot zijn voornemen zoude moghen brenghen, ende om haer te locken tot oprechte ende goede vrientschap. Hy hadde groote middelen om te verteren, als die ghene die rijcke was, soo wel in Sicilien als int Coninghrijcke, die oock was bemindt, ende in weerden ghehouden van den Coninck die hem niet lichtelijck en weygherde t'ghene dat hy begheerde, zijnde eene groote wyden wegh om ghemackelijcker te vryen, veel krachtigher als met alle kloecke daden, gentilessen, moyaerdien diemen oyt leeft in de cloecke Ridders geweest te zijn, die door vreemde landen reysden om eere te behalen, en door cloecke daden het herte van hare metressen te gewinnen. Also is nu oock de rijckdom ende den groote prijs meer gheachtet, als de eerbaerheyt ende cloecheyt, namelijck bestaende in deughden, ende beleeftheyt. Maer so daer ergens in een eerlijcke Ionckvrouwe, in de welcke sich vertoont het aengesichte deser prijselijcke saecke, ende die gene die bemint niet het gout, ofte het gelt, maer de cloecheyt der menschen, ende de edelheyt des verstants, het is van een so deugdelijcke ende fraye Ionckvrouwe, datmen spottet, haer verachtende, om dat sy hare affectie ende liefde niet te kope en stelt gelijckmen die ware op de marckten om gelt vercoopmanschapt. Dese jonghe Marquis, zijnde een frayen Edelman ende bereyt om alles te doen, ende die weynigh van den aert der Siciliaenen hadde, begonste dickwils te passeren voor by het huys van Seigneur Tomacelle om zijne Iofvrouwe te mogen sien, ende so de fortune hem gunde dat hyse in de vensters mochte sien, ofte in de poorte van haer huys, hy bewees haer de reverentie met zoete gesten, en met een so vriendelijck ghelaet, dat een andere, als de stuersche Leonore, zoude hebbe connen mercken d'affectie van desen minnaert, ende zoude hem danck geweten hebben van een so eerlijcke vriendelijckheyt: maer | |
| |
dese die niemant en beminde als haer eygen schaduwe, en achtede dese eerbiedinge niet, misprees zulcke groetenissen, hoe wijselijck nochtans hy hem daer in wiste te draghen, dat niemant yets daer in conde vermercken, ofte eenighe suspicie hebben. Hy en liet niet achter van t'ghene dat hy wiste dat zijne Iofvrouwe zoude mogen te kennen geven de begheerte zijns hertes, ende so daer eenighe Tournoyen ofte steeckspelen waren, ofte datmen door den rinck zoude steecken, hy quammer van de beste gemonteerde, ende hy stack zijn paeret so hoogmoedelijck, hy wiste hem so fraye ende wel te handelen, dan op d'een maniere hem doende vlichelen ende springen ende dan op d'andere, daer mede so excelent dravende datter niemant en was, die hem niet en achtede voor den cloecksten in de wapenen van't gheheele rijcke t'welcke hy ooc wel dede blijcken in verscheyde handelinghen der wapenen. In welcke hy ghemeynlijck den prijs ende deere wegh droegh, ende sulcx alles so de liefste Leonore tegenwoordigh was, met gesten vol vriendelijcheyt ende liefde: hy becleede zijn volck met een sodanige coleure, als hy zijne wreede metresse sach dragen, maer zulcx, was al te vergeefs, dewijle hy noyt so veel conde doen noch arbeyden, dat hy door alle het voorseyde conde te minsten vercrijgen de lieflijck ghesichte naer zijn begheerte, noch eenigh teecken dar door sy zoude bewijsen, dat het ghene dat sy dede, haer eenighsins behaeghde. Ende hoe meer dat desen Edelman inghenomen was met het brandende vyer der liefde, ende in sich meer quellinghe voelde, siende insonderheydt dat hy so verachtet was, ende selfs wel wetende dattet onmoghelijck was, dat dese Iofvrouwe van soo cleyn verstandt zoude wesen, dat sy niet en zoude connen sien ende verstaen, waer toe so veele teeckenen ende caressen van liefde zouden strecken, geen middel noch gelegentheyt noch hebbende gehadt om haer te spreken. Ende om uyt zijne gedachten de liefde te weeren, was hem onmoghelijck, niet anders hebbende ghesmaeckt als het behaghen in haer te vervolghen, ende een lust nemende sonder oordeel in zijn eygen ongemack achtende dat het ghene sy dede, meer uyt redenen voortquam | |
| |
als uyt faute van goede wille, dewijle dat sy, eer sy beminde, eerst een beproef wilde nemen van zijne stantvasticheydt, ende met eene soodanighe strengicheydt den staet zijner ghetrouwicheydt te bekennen. Datter eene soodanighe uytnemende schoonheydt niet toe en quam, sich te laten ghenieten dan met groote consideratien, aenghesien de groote lichtveerdicheyt der gener die soo lichtelijc veranderen, sonder eenigh aensien van de saecke, die bemindt, begeert, ende vervolght wort: ende daerom soo verdroegh hy soo patientelijck als hy conde het teghenspoet, verdraghende gheweldige ende soo stercke aentastinghen ende overvallinghen der liefde, dat hy eyndelijck door zijne pijne overwonnen, door zijne groot verlanghen seer ghebeden, ende onsteken van een wenschinghe des doodts, ofte verlichtinghe zijner pijne, hy besloot niet meer op zijns stoms te vryen ende te courtiseren, maer ofte met haer te spreken ofte te schryven, ende haer wel int langhe te doen verstaen wat hem beweeghde om haer te caresseren ende te minnen, ende ware dat hy soo wegh gevoert wordt in het aenschouwen van haer uytnemende schoon aenghesicht, om te mogen weten het arrest ende laetste setentie ofte van zijn voornemen, ofte van zijne desperatie: ende hierom hebbende ghevonden eenen besonderen bode, seer bequaem om een soodanighe last ende commisse uyt te voeren, hy schreef haer desen volghenden brief.
| |
Den Brief van den Marquis van Catron aen Leonore Macedonie.
Iofvrouwe hoe wel ick gevoele de aldervreemste passie, die noyt Edelman ghevoelt en heeft, int vervolghen van de ghene die my vlydet, zonder nochtans dat ick oyt zoude verdient hebben een so onbehoorlijc tractament, ten aensien van mijne ghetrouwicheydt ende stantvasticheydt, soo isset dat ick noyt sal bekennen dattet d'washeydt is, sich de liefde te onderwerpen hoe wel dat de | |
| |
begheerte bedrieght, ende de Ziele ghevoelt het contrarie van de beloften door de liefde haer ghedaen, zonder nochtans eenighe verlichtinghe. Ick sal wel bekennen mijn herte seer gheluckigh te wesen, zijne ghedachte op een soo zeltsame saecke te hebben ghestelt, als daer is de goddelijcke schoonheydt, diese alle tot verwonderinghe brenght, als de rechte eenighe Phenix van onsen tijdt: maer ocharme: mijn Ziele beclaeght haer, mijn Gheest beschuldight het weynigh dat in my is, dewijle dat ick noyt soo veele en hebbe connen uytrichten, dat een enckel straelken uwer oogen, mijn herte zoude ghegheven hebben eenighe vertroostinghe ofte verlichtinge, als de minste van eenighe Ionckvrouwe die daer leeft. O Godt isset moghelijck dat de schoonste van Napels, zy de alderwreeste van alle, ende dat sy haer niet eens en weerdight te aenschouwen den alderootmoedighsten ende onderdanigste Edelman die oyt aen eenige Ionckvrouwe dienst ghedaen heeft? Waer is doch de cracht der liefde, waer mede men seght datmen den Hemel ende d'aerde can overwinnen, ende de herten temmen die de alder onghetemde ende hooghmoedigste zijn, daer ick overwonnen zijnde, het niet en voeght de wille van mijne metresse tot mijne devotie, noch tot de affectie die ick hebbe dat sy mochte sien met wat herte ick haer offere mijnen dienst? Och schoone onder de schoonste, ende spieghel mijnder Ziele, en siet ghy niet het herte van uwen dienaere ghehechtet aen d'ooghe die vol traenen is, die langen tijt voor u heeft versuchtet, ende u bidt dat ghy hem voor den uwen willet ontfanghen? Ten is niet moghelijck te maken dat Vintimiglie eene andere zoude beminnen dan Leonore, ende nochtans (omstantvasticheydt der liefde) die ick beminne en siet my niet, die ghene daer ick na verlanghe misprijst my, ende de Vrouwe die ick diene en achtet mijnen dienst niet. Hebt medelijden (o mijn Goddinne) hebt medelijden van dit quelende herte, verlicht mijn swacke Ziele, ende comt helpen het leven des ghenen die van niemandt en houdt als van u lieden ende die alsoo vervreemt van hulpe, niet | |
| |
lange en can bestaen dewijle dat d'oorsaecke zijns wesens, hem geweygert wort. Siet mijn beminde Iofvrouwe, of ick yets ben zonder verdienste, of mijn herte geheel is, ende mijn ghetrouwicheyt beproeft, ende besoeckt mijn stantvasticheyt op dat ic door onrecht niet worde qualijc gehandelt ende u lieden gerechtelijck beclaeght van te weynige beleeftheyts. Het is my leedt dat ick in dit pamper moet betrouwen het secreet mijns herten, ende dat een ander tonghe als de mijne, het officie van spreken by u lieden moet doen, maer in mijn onschuldinge, beschuldight mijn ongheluck ende uwe strengicheyt, die my weygheren dese gunste, so wel om mijne verderf te veroorsaecken, als om u lieden schuldigh te maecken van het ondergangh des gene die sich seer geluckigh zoude achten, so het u lieden beliefde te vergeten uwe herdicheyt, ende hem te vereeren om een woort met u lieden te spreken: ende noch meer so u lieden beliefde hem te versekeren dat hy in u lieden herte gheprindt ende ghedruckt zoude worden, ende zoude hebben deel in u lieden goede gratie, in de welcke hy sich seer ootmoedelijck recommandeert.
Die ghene die in sich stervende, leeft in de gedachtenisse van uwe excelentie, Ian Vinti-miglie.
Den brief gheschreven zijnde, hy vondt een eerlijcke vrouwe die medelijden met hem hebbende, nam aen den brief aen Leonore te gheven, haer met den monde bevelende wat hy wilde, dat sy aen de wreede maitresse zoude over brenghen, niet anders begherende als haere vrientschap, die noyt int minste haer bevel begheerde te overtreden. Dese Bode sich vindende in een Feest ofte Bancket daer Leonore was, verhaelde haer van den Marquis, prees wat in hem goedts ende prijselijck was, ende doende een verhael van zijn liefde ende verdiensten, wilde haer den brief over gheven, | |
| |
maer het was soo verre van daer dat dese Stuersche in haer hooghmoet persisterende, den brief zoude hebben willen ontfanghen, ofte de oore te bieden de ghene die het woordt dede, maer sy swoer van hem te weeren alle middelen om te spreken, ofte om eenighe brieven t'ontfanghen, ende dat sy daerom noyt meer in eenighe feest ofte bancketten sich zoude laeten, vinden, ende scheyde van daer, zonder meer te bekijven de ghene die haer aenghesproken hadde niet dat het haer niet en speedt, dat se soo stoudt hadde gheweest haer sulcx te openen, maer sy was soo hooveerdigh, dat sy ghemeynt zoude hebben den Ridder en den bode te veele eere aenghedaen te hebben, hadde sy eenighe meer woorden ghemaeckt, soo costelijck waren hare woorden. Ende voorwaer soo het toeghelaeten waer sich te stellen teghen het gheslachte die van alle geestige wordt geeert, ick zoude seggen, dat het verstant ende de sinnicheyt van een vrouwe, een wonderlijcken monster is, de welcke zijnde gecommen van goede geslachte, ende teerkens opghebracht, ende door huwelijc in hoorheyt verheven, ghedient zijnde ende bemint, van Edel lieden die deughdelijcke, eerlijcke, schoone ende cloeckmoedigh zijn, nochtans tot een groote verachtinge van hare reputatie, oneere vna haere mannen, ende spot van haer selven, sy beminnen ende favoriseren buffels, sich onderwerpende den lust ende den wille van menschen van laghe conditie, die onweerdigh zijn by haer vergheleken te worden, dan allen daer in, dat sy sich verghelijcken door haere onvoorsichticheydt, met den genen die met haer zijn seer onghelijck. Ia zoude ick beschuldighen die van weynigh verstandts, die wetende datter twee zijn die haer liefde draeghen, van de welcke den een is een vriendt van de eere, ende een ghetrouwe bewaerder van het secreedt, ende zoude liever sterven als te willen openbaeren de faveur ende gunste die hy van eenighe Ionckvrouwe zoude ghenieten: Maer d'andere die lichtveerdigh is, sprekende tot alle propoosten zonder respect tot | |
| |
eenighe eere ofte reputatie, nochtans zijnder die int kiesen soo verblindt zijn, dat de erghste wordt vercoren, ende den schaedelijcxsten voort ghetrocken, waer in de misprijsers deses gheslachts oorsaecke houden moghen om te achten dat sy zijn onghestadigh ende licht, van weynigh verstandts ende redelijcheydt: Maer sy handelen selve lichtveerdelijck ende dwaselijck, want het particulier ghebreck en moet over het gheheel gheslachte niet gheworpen worden, dewijle dat alsoo de nature daer in ghequest zoude worden, die het alles heeft goet gheschapen ende ghedienstigh ghemaeckt aen zijn gheslachte, met een groote volcomenheydt. Maer om weder te commen tot onse Historie, leonore hovaerdigh meer als te voor, om de groote diensbaerheydt van den Marquis ten aensien van haer, heeft hem verachtet meer als sy eerst ghedaen hadde, die welcke in zijn ongheluck verblindt zijnde, ende meynende door zijn hertneckigh aenhouden te overwinnen dat on-overwinnelijcke hoverdich herte zijner Ionckvrouwe, continuerde ende hiel aen soo veel te meer in haer te vervolghen, alsoo dat een soo groote vrientschap ende liefde die soo secretelijck was te vooren verborghen, voor allen bekendt wierdt, ende daer en was soo cleen ende slecht persoone tot Napels, die niet en wiste dat den Marquis in veel toornoy-spelen, mascaraden, ende anderen dingen minnede ende sochte de liefde van Leonore, de welcke hem alsoo veel achtede als te vooren, ende dat noch ergher was, so yemandt met haer van hem sprack, sy verachtede ende misprees hem met groote hooghmoet. Den Marquis siende de manieren van dese wreede Iofvrouwe, die viel in een soodanighe mistroostinghe, dat het dicwils weynigh scheelde dat hy sich met zijn rapier niet door en stack, maer Godt bewaerde hem van een soo wreet voornemen: niet temin de vlammen des cokende vyers, die in hem brandeden en conden niet geblust worden, daerom hy eens rasende over de wreetheydt zijner Meitresse, werp sich op het bedde, de ooghen hebbende vervult met traenen, ende het herte hem slaen- | |
| |
de door het gewelt der versuchtingen, die daer uyt bersteden, begonde in hem selven op dese maniere te discoureren: Och ongheluckighe Vintimiglie hoe wreedt is gheweest de sterre die u gheinflueert heeft, doen ghy quaemt op dese werelt gheboren te worden, ende hoe ongheluckigh is gheweest dien tijt doen ghy eerstmael uwe beschreyde ooghen hebt open ghedaen, om te aenschouwen een so schaedelijcke schoonheydt die de perickuleuste is van de gheheele werelt, het is onmoghelijck dat het hooft van Meduse diese alle terstondt onghevoelijck maeckte, die haer aenschouweden, soo periculeus ware als het aensien van mijn stuere Meistresse, daer in, dat dese, my in leven houdt, om my te doen sterven met meerder wreetheydt, daer d'ander, in een ooghenblick, haer beroofde van verstandt ende van quellinghe. Maer hoe ist moghelijck dat dit schoon aenghesicht, die lachende oogen, ende dat vriendelijck aensien, commen herberghen in een woninghe van de meeste barbarische wreetheydt als een mensch zoude connen inbeelden? Wat dochte die groote Constenaer ende Schepper aller dinghen, doen hy een so onmenschelijcke Gheest, een so spietighe Ziele, ende een hert zonder medelyden in een soo volmaeckt lichaem als onder de menschen zoude mogen ghevonden worden, ghesteldt heeft? Eylaes ist moghelijck dat de gene die ick diene zy een vrouwe, hebbende de humeuren soo contrarie de zoeticheyt deses soo lieflijcke gheslachts? Dit schoonheyt die het schoon blinckende goudt te boven gaet, dat voorhooft zonder rimpelen, die glinsterende ooghen vol lieflicheydt, die wanghen dragende een schoon root als den claersten opganck der Sonne op den fraeysten dagh des Somers, die wijnbrauwen soo schoone ende ghelijck, die wel rieckenden mont, dragenlippen schoonder ende rooder als het schoonste corael dat de middelantsche Zee voortbrenght, in somma dat gheheele schoone perfect lichaem ende gesten, als een treffelijck werck der natuere, doen my bekennen ende versekeren my dat het een vrouwe sy. Maer moet ick het ghelooven? Is sy soodanigh, hoe ist moghelijck dat een soo | |
| |
schoone saecke, soo wreet kan wesen spitighende stuer? Och mijn hert, zijt ghy t'alleen die ghevoelt d'ervarentheyt van een soo groote droefheyt, in de aldertreffelijcste schoonheyt des gheheele werelts? Is de Fortuyne u alleen soo contrarie, ende die de Liefde ghestelt heeft op een soo onbehoorlijcke plaetse, daer mijn quaet geen verlichtinghe en kan krijghen, noch mijn benautheydt gheenen troost? O wreede Maitresse waer in hebbe ick teghen u misdaen? Isset int beminnen vande deught, die ick meyne verborgen is onder de Hemelsche schijnsel van u aenghesichte? Isset int wenschen dat ick mochte deelachtich worden in uwe modestie met mijn eerlicheyt? Ten is het vleeschelijcke wellust niet dat my leydet, noch de begeerte vol vyleynicheyts ende oneere niet, ick en wil niet anders als my te moghen spieghelen in uwe schoone ooghen, als ontfangen te worden voor uwen Dienaer, ende my in mijne Ziele te verheugen van een soo schoone ende volmaeckte Maitresse: ick en wil gheen ander gunste, als het aensien ende de sprake, noch geen ander voldoeninge voor mijnen dienst als de versekertheyt dat ic van u bemint worde. Eylaes Leonore? De schoonste ende wreetste diemen vint, wat grooter onbeleeftheyt soude men mogen vinden als te haten den geenen die u eert als een Ioffrouwe, ende u meer bemint als zijn eygen leven ende eere? Maer wat segge ick, tot wien spreke ick, dan tot de ghene die gesint is ghelijck den name dat sy draecht? Het is een Leeuwinne, voorwaer de alderstuerste ende ongenadichste, als oyt int wilde Wout van Lybia opgevoedet is. Sy en is gheen vrouwe, maer eer een wreede Tiger, die alle vrientschap uytgeschuddet heeft, om met hoveerdicheyt ende spiticheyt die schone forme te besmetten, die van een yegelijck gepresen ende met verwonderinghe aengesien wort. Wat heeftet my ellendige gheholpen, dat ick soo langh mijnen tijt hebbe verquist, O spitige Ioffrouwe, dewijle dat de verachtinge van alles wat ick hebbe gedaen, my nu op mijnen kop valt, op dat ick alleen de straffe drage, hebbende bemint die geene die niet en erkent de verdienst van eenen ghetrouwen Die- | |
| |
naer? Sal ick altijts so buyten mijn selven zijn, ende so vyant vande redelicheyt, dat ick langer sal wenschen het goet van de geene, die niet en begeert dan de vergietinge mijns bloets ende dat ic den wreeden moordenaer sy van mijn eygen leven? O verre van daer dat ic yets meer doe tot haer behagen tot groote verachtinge mijnder reputatie: Neen, neen, sy sal veer eer uyt mijn herte gejaecht worden, ende ick sal worden die ghene dien ick niet en moet namelijck, redelijck, niet meer beminnende de geene die my alsoo hatet, ende die niet anders en jaecht als mijn Doot ende verderf. Alsoo gingh desen armen amoureusen Minnaert discourerende in hem selven, overpeinsende ende beclaghende den dienst die hy zijne stuere Maitresse hadde ghepleecht, met soo groote kosten, want hy hadde ghepleecht, met soo groote kosten, want hy hadde soodanighe groote onmatighe costen gedaen, die uyter maten waren: Hy gingh alsoo dat hem alreede dochte dat hy was ontbonden, ende verlost van desen last van minnen, ende dat hy niet meer commen en soude in zijne eerste fantasie van Leonore te beminnen.
Maer soo haest als voor zijn verstant wederom quam het beelt van dat schoone ende perfeckte aenghesichte, wiert wederom zijnen geest wacker, hy begint zijne woorden te herroepen, sich van onghetrouwicheydt te bschuldighen, ende als eenen die een groote boosheyt hadde bedreven, hy versocht soo aen de Minne, als aen zijn Edel Vrouwe verghevinghe, segghende: Och onghetrouwe meynedighe als ick ben, wat voor blasphemien hebbe ick daer ghesproken teghens de Hoogheydt van mijne Goddinne, ende welcke zijn de ongerechtige ghedachten die soo lichtveerdelijck in mijn Siele zijn inghecroopen, om het herte van zijn Ampt af te keeren? Wat stouticheyt sal ick nu dan doen, soo ick my gae presenteren voor de ghene van de welcke ick so oneerlijck beginne te spreecken, ende sonder respeckt van de Goddelijcke liefde die in haer schijnt? Wat? Moet de standtvasticheyt van eenen ghetrouwen Minnaert, niet door socht ende beproeft worden, als het Gout int Fornais, | |
| |
ende het silver int smelt croesken gedaen wordt? waerom claege ick van mijn getrouwicheyt ende stantvasticheyt, qualijck erkendt, dewijle ickse noch gheenen pandt mijnder ghetrouwicheydt ghegheven en hebbe, de welck niet onseker is, dan alleenlijck my, die een sulck oordeel spreke? Ey dat leere Godt dat ick soo onghestadigh ende lichtveerdigh zoude zijn, van haer te ontnemen tghene dat ick haer hebbe gheschoncken ende ghegeven, ende dat ick die haren willighen slaven ben, my van haren dienst soo lichtelijck zoude onttrecken: Alsoo wil ickse beminnen ende dienen, alzoudet mijn leven costen die ick haer hebbe toegheeyghent, ende de welcke ick offere op den altaer van haer goede begeerten. Alsoo hy't sprack soo steldt hyt te wercke, niet ghevende, al was zijn pijne over al bekent die soo vehemendt was datse niet meer secretelijck conde ghehoude worden, die oock hoe langher hoe ergher wierdt. Vele die deden haer best om hem dit boose voornemen ende fantasie uyt zijn hooft te jagen, andere die hem bespotteden, kennende de hartneckicheydt van zijne madame, ende int ghenerael, hy die van een yeghelijck bemindt was, was van een yeghelijck beclaeght, uyt ghenomen van hem selven, die een lust hadde in zijn eyghen misnoeghen, sich voededen in de treuricheydt zijns herten. Het gebeurde dat tot het goet van desen Marquis, dat den Hertogh van Calabrien, zijnde qualijck te passe, voortcomende van de hittighe lucht van Napels, gingh sich eenighe daghen vermaken tot Pozzuol, om daer te baden ende hem te vercoelen, om dat de plaetse daer seer ghesont, schoon lustigh, ende aenghenaem was, daer voor tijts de Romeynsche Heeren pleghen haer vermaecken te hebben, gelijck noch ghetuyghen de oude vervallen muyren der gheweldighe paleysen die daer noch ghesien worden, als ghetuyghen van de magnificentie der oude Princen. Desen Seygneur van Sicilien, en was van de laetste niet, die Ferdinand gheselschap hielt, die soo langhe als de Hertogh tot Pozzuol was, sich alle morghens ontstal om alleen langhs den standt der Zee te spaceren, als oock somtijts | |
| |
voor de groene velden om te besien de oude Ghestichten, by de welcke hy ghemeynlijck zijne discoursen der minne vertelde, ende zijne clachten van zijn langhduerigh quaet: Dickwils wandelde hy oock door de speloncken ende holen vol vercoelinghen, ende daer het water van de clippen afloopt tot bevochtinghe der velden, somtijts oock moesten die swavelachtighe brandende gheberchten, getuyghen wesen van zijn versuchten, die heeter waeren, dan die brandende vlammen selfs: Maer t'ghene dat zijn verlanghen meer verweckte, ende de passie der liefde, waren de schoone t'uynen ende hofkens, de schoonste van Europa, in de welcke de natuere ende de const niet vergheten en hadde, tot verschooninghe vna die aertsche Paradijsen: Want daer wast dat hy passerende door die cleyne boscagetiens van Cederboomen, limoenen ende oranghe boomen, hy in ghedachtenisse creech de schoone coleur van zijne Vrouwe, ende van de jeught ende gheduerighe frayheydt die haer niet en ontbrack, selfs midden in den harten winter, noch in de hitte der hontsdaghen: Hy roock oock den zoeten reuck der welrieckende bloemen, der roosen, der rosmareinen, lavendels, silie, ende andere welrieckende bloemen, wenschende dat hy sich oock alsoo hadde moghen vermaecken in den reuck van d'Adem zijnder alderliefste, ghelijckmen fabelt datter een soorte van volck is in Ethipien, die alleenlijck leven van den reuck der cruyden ende bloemen. Maer als hy sagh die loopende fonteynen ende ruyschende waterbeeckens die het rondom alles bevoghtighden, so en conde hy sich niet onthouden van traenen, ende de rivieren met de waterkens die uyt zijne hersenen afvloeyden te vermeerderen, denckende altijdts door wat middel, dat hy zoude mogen vercrijghen de gratie ende d'affectie van zijn wreede Leonore. Doch in't geleyt des Hertoghs, was een Edelman ghenoemt Galeas Pandone, die een besonder vriendt was van den Marquis, ende die uytermaten seer bedroeft was, dat een zulcken Man ende soo treffelijcke persoone, sich alsoo quelde om een vrouwe die niet weerdig en was van Vintimiglie bemint te worden, | |
| |
ende zoude gheerne alle neersticheydt aenghewendt hebben, om hem de sotticheydt uyt het hooft te weeren, hadde hy niet ghesien het cleyn profijt dat veele groote Heeren hadden ghedaen, die sulcx dickwils hadden besocht. Eyndelijc niet langer connende dissimuleren zijn misnoeghen, noch zijn droefheyt verberghen, eens op een morghen stondt dat de Hertogh gingh wandelen nae de speloncke ghenoemt Den Hof van Syvelle, Galeas die badt den Marquis, dat hem beliefde mijn heer te laten, ende met hem alleen te gaen, door oorsaecke dat hy yets hadde van omportantie hen aen te dienen ende te communiceren. Den Marquis die Galeas seer beminde, die consenteerdet lichtelijck, hoe wel hy nae zijn ghewoonte voorghenomen hadde sich van het gheselschap te ontstelen: Ende alsoo gaen dese twee Edelmans onder eenen fraeyen trop welrieckende boomen, daer sittende op het groene sachte gras, by een schoone claere beke die uyt een Clippe vloot. Galeas die sprack zijnen vriende alsoo aen. Mijn Heer den Marquis, de groote vriendtschap die ons langhen tijt vereenight heeft in een soodanighe broederlijcke liefde, als onse herten moghen oordeelen, sal my voor dese reyse doen nae laeten alle ceremonien van woorden, de welcke ghemeynlijck ghebruycken die ghene die mishaghende redens meynen te doen aen den genen tot den welcken sy sich adresseren: oock, en can den vrient gheen onaenghenaeme redens spreken tot den ghenen die hy bemint, als het immers sal gedijen tot zijn profijt ende eere. Ick wil nae laeten t'ghene dat van over langhe is ghepasseert, om alleen aen uwe leven te beginnen van den tijt dat wy tot Possuol zijn gheweest, want om de waerheyt te segghen, het dunckt my dat den Marquis van Cotron, die soo eenigh en denckende gaet, een van die oude Philosophen is, die dwalende pleghen te gaen door de boschagen, wildernissen, ende gheberghten, om de oorsaecken der dinghen nae te soecken die in de natuere zijn, dewijle men V. L. Alle daghen siet, ofte langhs de rivieren wandelen, ofte op de Zeestrant gaen spaceren, ofte oock wel sittende ergens | |
| |
onder eenen boom, ofte lenende op eenighe clippen, niet anders als voortijdts Circes dede die vermoeyt was van cruyden te plucken om hare tooverien, ofte ghelijck de Sibille die op den loop der sterren quam sien, nae dat se ghebeden hadde gheweest, om eenighe Goddelijcke antwoorde te gheven zijnde noch in haren Hof. Voorwaer ick en weet niet van waer dat een soo vreemde maniere van doen voort comt, dat eenen soo treffelijcken Ridder als u lieden is, alsoo door de bosschen sal gaen dwalen, als eenen Wolf, die zijn proye soeckt, ende doet zijn clachten aen de boomen ende haghens, openbaert zijn quellinge aen de fonteynen ende beecxkens, so veele ende overvloedighe traenen langhs de velden stortet, gelijck of de cruyden sich voededen van een soo waerme ende onvruchtbare vochticheydt als onse traenen zijn. Ick sie ende mercke dat het is de liefde van een vrouwe, die u lieden houdt in eenen so jammerlijcken standt, den welcken, hoe wel ghy meynt dat het secreet zy, is nochtans bekent by alle het volck van Napels, een yegelijck sich ten hooghsten verwonderende dat ghy alsoo uwen tijdt verquist in te vryen de aldersotste, de hoveerdigste, ende de spitigste Ioffrouwe die op der aeden is. Ick en spreecke niet van de costen die u lieden daerom hebbet ghedaen, dewijle dat u lieden sulcx doende, met uwe magnificentie, hebbet uwen Princen, ende den mijnen gheeert, ende hebbet u lieden betoont te wesen den aldermilsten ende courtoisen Edelman die in't Hof mach wesen. Dit is t'ghene dat my quelt, daer over dat ick nu claeghe, dat my alsoo tot u lieden doet spreken, het is den tijt dat van u lieden qualijck besteet is in't vervolgen van een soo onweerdighe vrouwe, de welcke u lieden afgekeert heeft van duysent andere middelen van eerlijcke vermakingen: Het moeyt my dat ick hoore datmen segt, dat den Marquis van Cotron, gheen ander herte en heeft, dan om Leonore te behaghen, dat hy gheen Heer van sich selven meer en is, maer is geheel ghetransformeert ende verandert in eene die niet anders en begheert als u verderf, sy noemen u eenen afgodist van een louter | |
| |
menschelijck beelt, daer gheen soeticheyt, verstant, redelijckheyt, noch beleeftheyt in en is. Die daer also van spreken Seigneur, en zijn noch vyanden noch de tegenpartie van uwe moordresse, maer die medelyden met u hebbende, wilden ende wenschten dat sy te coste gheleyt hadden een groot deel van haer goet ende bloet, om u te trecken uyt dien diepen poel ende afgront, daer in dat groote zeyl ende blind-doeck der liefde u heeft gheworpen, ende waer uyt, soo Godt u niet en helpt, ende ghy niet metter haest daer in toe en siet, ghy niet lichtelijck en sult gheraecken. Ende om u rondelijck te segghen t'ghene dat icker van dencke, my dunckt Heer onder correctie, dat ghy u al wat te lichtelijck hebt laten overvoeren sonder maete, van uwe begeerlijckheyt, ende zonder reden door het onvolmaeckste dat onse Zielen verderft, ende als met eenen pack beswaert. Ghy, die in al den rest van uwe handelingen, hebt u altijts betoont wijs ende voorsichtigh, selfs in cleyne dinghen die van weynige weerde waren, ist moghelijck dat een soodanige verblintheyt u heeft overvallen, dat ghy de doodt die claerlijck voor uwe ooghen is, ende het perijckel dat u op de hielen is niet en cont sien? Noch selfs oock de schande, ende de oneere van uwen naeme, die u nae volght ten zy dat ghy op houdet van u voornemen. Ende van waer comt doch dit, dan den Marquis van Cotron, die een soo treffelijcken ende cloecken Edelman is, die ten tijden des Coninghs Alphonsus den grooten, soo dickmael heeft de stercke Escadrons ende heyrleghers verstroyet, ende den zijnen zonder perijckele daer uyt ghebracht, nu hem selven niet en can regeeren veel min overwinnen, ja sich niet en can wachten van de laghen des gheene die hem oorloghe aen doet, maer soo schandelijck van een slechte vrouwe laet overwinnen, daer hy sich als tot een slave laet maecken, ende voor haer meer verschrickt ende beeft als een kint voor de roede zijns meesters? Ten minsten, haddet ghy vercoren een vrouwe die het verstandt hadde van uwe verdiensten te connen oordeelen, ende te verstaen de eere die ghy haer doet, uwe saecke soude ghe- | |
| |
wisselijck noch verdraeghelijcker wesen. Dewijle insonderheyt datter gheen gebreck en is van schoone Ioffrouwen, die edele ende eerlijck zijn, die uwen vrientschap niet weygheren en souden. Maer ick bidts u, seght my doch eens: wat deught heeft u beweeght om dese te beminnen, wat goede gratie wat vriendelijckheydt, wat zoete woorden hebben u soo ghekittelt, om u selven soo jammerlijck haren slave te maecken? Ick prijse haere reynicheyt, ende ick en late niet te ghetrouheydt die sy haren Man bewaert, maer ick misprijse de sotte strafheyt ende indiscrete wreetheyt, want dat en is den middel niet, om de eere van hare suyverheyt te behouden, met niemant te willen spreecken, het is veel eer een mistrouwen van hare deught, ende een vreese van overwonnen te worden met den eersten aenval ende aenstoodt. Daer zijnder tot Napels wel soo Reyn als dese vertoorende Diane, dit nochtans niet spitigh noch soo hooghmoedigh en zijn. Ende en siet ghy niet mijn Heer ende goede vriendt, dat dese die ghy bemindt ende vervolght, gheheelijck om u niet en gheeft, noch om uwe smerte besorght is ende veel minder beweeght haer, dat de geheele Stadt weet, dat sy alleen de eenighe oorsaecke sy, van uwe leven, die soo wel vol pijne, droefheyt ende quellinghe is? Hoe comt dat, dan alleen omdat sy sonder eere, courtoisie, ende nobelheyt is, maer dat in haer niet is als eenen sotten barbarisschen gheest, dat in een lichaem ghegoten is, dat met meerder schoonheydt is verciert als eene soodanighe Ziele die bynaest onredelijck is, en beraemde. Wat is doch dit beeldt van buyten sonder gratie ende beleeftheyt anders, als een schoone statue sonder Ziele ende ghevoel, ende ghy eenen tweeden Pigmalion, u selven amoureus makende van dese ghevoelighe steen, dat van alle verstandt ende redelijckheyt berooft is? waer zijn uwe ooghen, dat ghy so uwe vryheyt gaet verliesen om eene saecke die ghy condt vinden in een ander subiect, sonder daer voor te stellen den tijdt, de goederen, de eere, ende het leven? Isset eenghe fraye coleur die uwe herte verleckert aen de gedachte van | |
| |
eenighe groote, onghehoorde ende uytnemende schoon aenghesichte? Dese schoonheyt die ghy soo prijst is ghelijck een bloeme, die des morgens schoon ende versch is, vertoonende een seer schoon levendighe verwe, maer als den avont comt, sy vervalt sy vergaet, ende treurt: een cleyne coste, eenighe droefheyt is ghenoechsaem om dese schoone verwe te verdonckeren, ende niet anders te vertoonen als een bleeck stuck vleesch, dat selfs den alderhongherichsten gheenen lust en soude verwecken. Sal dan een soo slechte saecke de oorsaecke van u verderf wesen, ende de stricken om uwen gheest te vanghen, ende den armsten slave te maecken van een frayheydt sonder eere? En vertoont u niet mijn groote vrient, en verandert niet van verwe al ist dat ick levendichlijck uwe faute aen taste ende raeke, t'is de waerheydt die my dwinght, t'is de vrientschap die my beveelt u te bidden, dat ghy een weynich op een sijde wilt setten dese blinde liefde, die u van u verstant berooft, ende ick verseekere my, dat ghy sult bekennen dat ick om uwe goet spreke, ende dat ghy groot onghelijck soudet hebben, eenich woort van t'ghene dat ick segghe qualijck te nemen, ick hope ghy sult ten langhen laesten noch overwonnen worden van uwe rechtveerdighe pijne die u uwe dwalinghe sal doen sien, doch ick sorghe dat ghy te late tot het berou sult commen.
Tis den tijdt Vader der waerheydt die alle dinghen ontdeckt, ende dat met zijn snelle vlieghen uwe faute u sal doen bekennen soo ghy teghenwoordelijck door uwe voorsichticheyt den tijt niet voor en comt, wijselijck uwe saecken remedierende. Waer is nu die groote wijsheydt van den Marquis van Cotron? Waer is zijn deucht ende goede raet, ende de schoone wijse discoursen zijns verstants, die hem soo veel eere hebben ghegheven in alle zijne handelinghen? Waer is dien grooten naeme vercreghen door de wapenen, doen ghy niet en waert versottet nae de vrouwen, ende de dwaesheydt der liefde u niet en hadde bevanghen, ghy wiert ghehouden voor een van de cloeckste Ridders onses tijdts, | |
| |
Het mishaecht my (Sr. Marquis) dat ick raet moet geven den ghenen die pleghe te wesen den raetsman der alderwijste, het moeyt my dat d'occasie om u te berispen soo rechtveerdich is. Ick en wilt u t'is waer niet gheheelijck van minnen afraden, dewijle dat den Ouderdom ende de conditie het verheyschen, ick en wil u niet ontraden de vrouwen in eere te houden: Want ick en ben gheenen vyandt van de natuere, ick minne oock als alle courtoyse Edelmannen doen, maer ick ben, ende sal altijts van advijs ende meyninghe zijn, dat een man nimmermeer soo sot en sal wesen zijn vryheydt alsoo lichtelijck te vercoopen, dat hy sal minnen sonder bemint te worden: Bemint dan, dat ghy wederom bemint wordt, ende daer uwe hope niet bedroghen wort, maer nae een langhe beproevinghe uwer getrouwicheyt, ende versekertheyt van uwen ghetrouwen dienst, ghy eyndelijck mocht worden gheloont nae uwe verdiensten. Wat soldaet ofte Capiteyn, sal eenen Prince dienst willen doen als hy weet dat alle zijnen arbeyt moeyte ende perijckel hem onaengenaem soude zijn, ende dat zijn bloet ende diepe wonden voor niet wierden gerekent, ende in somma dat alle zijnen dienst met verghete misdaeden, geen hope van vergeldingen en hadden? Daer en is gheen mensch die tot eenighe handelinghe wordt ghebracht, dan door hope van eenighe belooninghe, t'sy dat het sy in eere, ofte profijt, ofte ten minsten in een mondelinge erkentenisse van t'ghene dat men heeft gewaecht om hem dienst te doen.
Wat voor een pant heeft doch Leonore den Seigneur Vintimiglie ghegheven, anders als ongunste, spiticheydt, weygheringhe van een woordt, ende allerleye soorte van onbeleeftheydt? Ende nochtans ghy bemint de gene die een walge van u heeft ghy volcht die, die vna u vliedet, ende ghy verootmoedicht u voor een beest, die de alderwreetste ende stoerste des werelts is: ende in somma ghy meynt te bewegen ende te versoeten de gene die een vyandinne is van alle soeticheyt ende beleeftheyt. Ick en spreke niet sonder vaste proeve, ick en segghe niet | |
| |
of ick bender van versekert, want onlanghs vonde ick my tot onse Vrouwe de la Grotte in't speel Hof van mijn Heere Caracciol, al waer, soo langhe als den avontmael duerde, den meesten deel der Ioffrouwen die op het banquet waren, zijnde ghevallen door propoost in het praeten van de huysvrouwe van Tomacelle, sy presense wel van weghen eenige schoonheyt, maer sy beschuldighden oock wel so ernstelijck hare hoveerdije, ende natuerelijcke wreedtheyt, dat de alderconscientieuste van het gheselschap verclaerden dat selfs noch vrient noch mage in haer gheselschap dueren en mochten, soo groot dunckende ende dwase is sy, achtende dat niemandt weerdigh is haer te aenschouwen. Siet daer is de goede naeme die uwe Meytresse vercreghen heeft, door haer courtoisie, ende daer is alle het goet ende de verlichtinghe die ghy te verwachten hebt, dat ghy zult worden vergheten, verspitet, ende bespottet als een onnutte saecke. Het is dan voortaen tijt mijn goede vriendt ende Heere, dat ghy te rugge houdet de libertheyt van uwe fantasie, ende dat ghy u ontlast van een soo swaren pack, dat u verdruckt ende onder voeten worpt seer wreedelijck. Van nu aen moet ghy uytspouwen dit dootlijck vergift, dat uwe maghe verdorven heeft, dat ooc verhindert dat ghy geen smaeck en cont hebben aen t'gene dat eerlijck ende nuttelijck is, u houdende in een gheduerige smerte zonder ruste. Stelt dan eenmael een eynde aen u eygen quaet, al eer het noch erger wordt, dewijle het vertoeven vol perijckels is, ende het langhe wachten seer schaedelijck, stelt u uwen Godt voor ooghen, die den mensch verbiet den doodtslaghen, als ghy u selven wilt aen doen. Neemt acht op het leedt ende claghen uwer vrienden die bedroeft zijn, ende sich quellen, siende de weynighe sorghe die ghy u selven, van uwe reputatie, ende van uwe leven hebt. Hier sweegh Galeas, verwachtende dat den Marquis hem eenighe antwoordt zoude gheven, die daer soo beschaemt ende beroert stondt in zijnen gheest, siende ende ghevoelende zijn conscientie levendigh aengheraeckt door dese vermaninghe, dat hy een langhen tijdt stondt eer hy antwoort | |
| |
konde geven, maer eyndelijck moet hebbende genomen, hy antwoorde in dese woorden.
Ick bekenne claerlijck mijn Heer ende grooten vrient dat alle het ghene dat ghy soo vriendelijck my hebt voor ghehouden, meer als waerachtich is, van t'welcke ick u seer bedancke, ende sal my daer over alle tijt tot uwen dienst verbonden houden, ende ick verseker u, dat het tot gheenen Doof en sal ghesproken zijn, ende dat uwe woorden ende goede vermaninghe niet te vergeefs en sal ghedaen wesen, verhoopende met de hulpe Godts, dat dewyle gheheel Napels mijn dwaesheyt heeft bekent, alsoo sal hy oock sien het profijt dat de vermaninge van Seingneur Galeas Pandone aen my heeft ghedaen, de welcke ick erkenne voor de eenighe verlichtinge van mijn verdriet ende droefheyt, ende ick sweere u by mijn Edeldom, dat ick van nu protestere dit schadelijcke ende kokende vyer in my uyt te lesschen, dat my so verbrant heeft om de Liefde van Leonore, werende uyt mijn herte, de ghedachtenisse ende de memorie van hare schoonheyt, de welcke nimmermeer in mijn Siele en sal plaetse krijghen. Maer daer gaet mijn Heer den Hertoch henen, laet ons hem volghen, ende en laet ons niet meer spreecken van die ghene die my soo veel quaet heeft ghedaen, ende oorsaecke ghegheven van soo veel droefheyt. Hoe verblijt dat Galeas dit verstaende is gheworden, laet ick oordeelen alle goede vrienden, die sien de verlossinge ende het welvaren des ghenen die sy beminnen, dewyle wy niet minder en moeten sorghen voor het profijt ende de eere onses vrients als onses eyghen. De selve dach was de Marquis veel vrolijcker als te vooren, ende verheuchde hem met zijn gheselschap ende goede compagions. Doch hy besloot by sich selven, om te beter te verdoven de ghedachtenisse van zijn wreede vyandinne, een reyse te gaen doen nae zijn huys, ende de ghelegentheyt hebbende ghevonden, hy begeerde ende nam oorlof vanden Hartoch van Calabrien, die het hem geerne gaf, verheucht om dit voornemen des Marquis, verhoopende dat hy door die absentie vergeten soude de liefde die hem | |
| |
soo verdwaest ende melancholijck hadde gemaeckt. So haest hy dan zijn verlof hadde, hy ginck tot Napels om te groeten den Coninck Aphonsus, die hem oock veroorlofde, van daer nam hy terstont den wech na Calabrien, ende van daer na Cicilien, daer hy het gheheel Eylandt door reysde, ende besach alles wat om te besien waerdich was, arbeydende naerstelijck om uyt zijne memorie te jaghen de ghene die noch alle dage hem in den sin quam, ende somtijt soo heftelijck hem overviel, dat de arme Edelman dickwils noch beclaechde dat hy Napels hadde verlaten om daer te commen. Maer de redelijcheyt die wat fondaments van voorsichticheyt hadde gheleyt int gemoet deses minnaerts, hielt hem wederom te rugghe om niet te gehoorsamen de quade begeerte, ende sochte hem wederom te brengen tot zijnen voorgaenden stant, dewelke oock so veel crachts ende machts in hem heeft gewrocht dat hy hebbende alleynskens het vyer zijner begheerten gedempt, hy begonde somtijts met mishagen te gedencken t'geene dat sy hem menichmael hadde gespeelt, ende leetschap te dragen dat hyse so veel diensts ende eere hadde bewesen, het begonde hem te berouwen dat hyse soo bemint hadde, ende begon so te haten hare wreetheyt, gelijck hy voorheenen hadde bemindt de schijnsel van hare schoonheyt. Desen goeden Seingneur, die dronck doen vande fonteyne gedichtet door Areoste, daer door dat hy vergat de liefde des geene die hem als by den toom hielt, ende gheen sorge en hadde om hem te verlossen, noch om eenige voetsel te geven. Het was den Ridder die gheley dede den sone Aymons tot dese fonteyne der vergetenheyt ende die hem hebbende sien drincken van het rechte water tot zijne ghesontheyt, tot hem seyde:
Drinckt nu van dees' Fonteyn, t'sal u van t'jock vry maken
Dat u door liefdes dwanck, by naest de doot deed' smaken.
Want den Marquis verkreech een soodanige goede opinie van hem selven, dat het hem dochte, dat Leonore hem niet waerdich en was, ende dat het niet toe en quam eenen soodanighen Ridder als hy, dat hy sich soude on- | |
| |
werpen eene vrouwe van soo weynich verstandts, weerde, ende verdienst, ende sich ghevoelende gheheel vry van dese passie, ende buyten de wreede macht der liefde sonder verdienst, hy is wederom ghekeert tot Napels int Hoff soo wel dispoost, fraye, vrolijck, ende gherust als oyt van zijn leven. Hy en gingh de ronde niet meer doen voort huys van Leonore, ten was dat hem een ander door deser straete gheleyde, hy en gaf gheen teeckens meer dat hyse sach ofte kende, ende veel min wilde hyse groeten, al oft hyse zijn leven noyt ghekent en hadde, alsoo datter gheen mensch en was tot Napels die niet seer verwondert en was van dese hastige veranderinghe, niet te min prees een yegelijck zijn voorsichticheyt ende wijsheyt, dat hy sich ontrocken hadde van een soo schadelijcken afgrondt, een yeghelijck was oock seer verblijdt dat sy saghen dat hy soo verlost was van een verveerlijcke slavernie, soo lief ende weert was hy by een yegelijck. Ende dewyle dat int minnen geen beter remedye en is (om sich vry te maecken vande banden van een die ons qualijck trackteert) dan datmen volghe ende soecke een ander vryer liefde, daerom wasset noodich, op dat het vyer dat onder de doode asschen lach niet wederom en soude ontsteecken worden, dat de Marquis een nieuwe Lief sochte, waer in hy oock niet en faelde, ende soo wel, dat hy iuyst raeckende aen een schoone ende eerlijcke Ioffrouwe, hy bekende den onderscheydt vant ghemack datter is by den gheenen die lief hebbende, wederom bemint worden, by dat het is, by den ghenen die beminnen sonder weder liefde te ontfanghen. Hy gevoelende de geneuchte van dit gheluck, ende bevindende het goedt deser vryheydt de welcke hy was onghewoon, ende siende de beleeftheyt van zijn nieuwe Meytresse, het was by hem al of hy in eenen Paradijs was gheraeckt, by de wreetheyt, ende onbeleeftheyt, die hy te vooren hadde van Leonore bevonden. Daerom dat hy haer vergetende, hy beminde ende caresseerde so dese twede, dat hy dicwils sich selfs verwonderende van zijn voorgaende sotticheyt, beschuldichde zijn slechtheyt, | |
| |
dat hy soo langen tijt so beestigh was gheweest, dat hy zijn ongeluck niet en hadde gesien, ende hadde bemint eene, die gheene liefde weerdigh en was: twelcke oorsaecke was, dat hy eenmael (ghedenckende op zijn voorgaende verdriet) in teghenwoordicheyt van zijnen vrient Galeas, ende van den Hertogh van Celane (die Galeas daer toe hadde gheraden om de vermaninghe aen den Marquis te doen, als die voorhenen is ghehoort) dit volgende op een Luyt begon te spelen.
Dit groot ende sterc vier, dat mijn hert heeft verbrant,
Dat my so heeft gequelt, bynaest gebracht in't zant,
Is nu al uytgheblust, ten can my niet meer deren,
Ten heeft by my geen cracht, het moet van selfs verteren.
Ic brand' nu van een vier, maer dat my valt seer zoet,
Dat mijnen geest verquict, verfrayt ende geeft moet,
My betaelt mijn aerbeyt, de vruchten my doet smaken
Van het lievelijc minnen, dat my nu vrucht doet maken.
Wijckt dan van my Leonor, aen my hebt ghy nu niet,
Daer is een ander lief, die my de liefde biet,
T'is langh genoegh gewacht, geleden sonder troost.
De Heeren die presen het ghesangh ende het dichten van den Marquis, ende merckten wel dat Leonore sonder Serviteur was, ende hy wederom ergens een andere fraye Meytresse ghecreghen hadde, maer hy was soo wijs in alle zijn vervolgh, dat niemant oyt conde kennen by wat sant hy zijn keerskens brachte, ende tot wat outaer hy ter offerande gingh. Also zijn sy oock onweerdigh alle gunste die zonder respeckt tot de eere der Ioffrouwen, een ghenuechte nemen dat een yeghelijck moghe weten dat sy amoureus zijn, ende achtent voor eere te toonen de ghene die sy eeren, maer eer, die sy onteeren met haer cleyne discretie, zijnde verwondert dat Noble ende execellente vrouwen zulcke gheesten plaetse gheven: Een getrouwe minnaert moet hem te vreden houden, dat zijn | |
| |
hert alleen kent die hem vertrostet, in hem selven magh hy hem vermaecken, ende zijnen geest alleen smaecken de soeticheyt, sonder dat de tonghe openbaere dat alleen in de Ziele verborghen moet wesen. Nu het sal niet ghenoech zijn dat wy verthoonen de eere ende glorie van den Marquis, int ghene dat hy sich ghereddet heeft uyt zijn ongheluck, maer ick moet oock verder verhalen de victorie die hy soo over hem selven heeft ghehadt, ende over zijn eyghen affecten, als oock zijn ghetrouwicheydt tot den gheenen dien hy hieldt voor een oprechten vriendt, want het en is niet ghenoech in de deucht te beghinnen, ten sy dat het eynde het begin eerlijck maeckt, ende het voornemen door de uytcomste ghepresen wort. Een seecker tijt dan, dat dese Marquis tot Napels was gekeert, ist gebeurt dat de Man van Leonore, een groote ende swaer proces kreech, tegen eenighe van zijne vrienden, wellende hem af handich maken meer als de helft van zijne goederen: ende hoe wel hare saecke slecht ende van weynighe redens was, sy hoopten nochtans, dat sy door haer langhe rechten, den Heer Tomacelle tot sulcken extremeteyt souden brenghen, dat hy gedwonghen soude worden, hen een goet deel vant gheene dat sy begeerde te laten volghen, insonderheyt, dewyle dat sy in den grooten Raet, goede vrienden, ende groote gunste hadden, ja haddent soo verre ghebracht, dat het stont op het punt van recht, na by om sententie te spreken. Dese Napelsche Edelman, wetende zijn goet recht, ende siende de merckelijcke ongherechticheydt die hem wiert aenghedaen, kennende oock de hefticheyt zijnder partijen, hy klaechde zijn noot aen eenighe andere goede vrienden, die hem rieden, dat hy int Hoff eenen vrient moeste soecken, die by den Koningh voor hem mochte spreecken, ende maken, dat hy op zijn afferen korte expeditie mochte vercrijghen. Hebbende dan langhe daer over ghedacht, ende gheen kennisse int Hoff hebbende, zijnde een Edelman die sich met zijn eyghen familie alleenlijck becommerde, soo komt hem eyndelijck inden sin, den Marquis van Cotron, van den welcken een | |
| |
yeghelijck soo veel goets sprack, zijnde ghehouden voor den vriendelijcxsten, beleeftsten, ende liberaelsten, Edelman van t'gheheele Hof, ghemerckt dat hy seer familiaer was met den Hertoch van Culabre, ende seer wel bemint van den Coninck Alphonsus, Tomacel dan noeyt yets hebbende verstaen van de liefde die den Marquis zijne huysvrouwe hadde ghedraghen, besloot by sich selven, hem te gaen bidden, om hem wat gunstich te willen zijn, in dese saecke van soo groote ghewichte. Ende sonder langer uytstel, hy climt te paerde, ende rijdt nae t'huys van den Marquis, zijnde op den Sieghe Capuan, den welcken hy vond op den naemiddach diviserende by eenige Heeren, die met hem op den middach gegeten hadden: de Marquis hem siende, gelijck hy was courtois ende beleeft, hy stondt op, ende quam hem te ghemoete, vraghende of hy yets begeerde: Tomacelle siende de beleeftheydt, creech goede moet wat goets verwachtende, gaf hem voor antwoordt, dat soo het hem beliefde, hy wel twee of drie woorden int secreedt met hem wilde spreken, eenighe van zijn affeiren daer hem viel aengheleghen was.
Den Marquis hebbende vriendelijck oorlof van zijn gheselschap ghenomen, nam Tomacel by der handt, ende leyde hem in zijn Hof, ende om de groote hitte, leyde hy hem in een schoon speelhuysken, ghemaeckt ende bedeckt van Oraigne boomen, Citroenen-boomen, Cederboomen ende van andere welrieckende ende groene boomen, waer in den Marquis hebbende doen neder sitten den Man van Leonore, begonst Tomacel alsoo te spreken. Mijn Heere, hoe wel ick voor henen met uwe Seigneurie geen acces, vrientschap, ofte familiaertheyt en hebbe gehat, ende alsoo gheenen middel noch oorsaecke om u lieden dienst te doen, waer door ic my selven van uwe gunste ende hulpe soude mogen versekeren in mijn groote noot ende dringende swaricheyt: nochtans, den naem van aller-courtoisten ende beleefsten, dat uwe Seygneurie, door zijne goedertierentheydt in dese Coninckrijcke by allen heeft vercreghen, mitsgaders oock de | |
| |
faute die van u gaet, van niemandt uwe hulpe ende gunste te weygheren, diese versoeckt ende begheert, heeft my verstoutet, of schoon u lieden my niet en kendt, u lieden ootmoedelijck te bidden, een woordt voor my te willen spreken, insonderheyt voor zijne Majesteyt, in eene saecke die rechtveerdich is, ende meer als billicke. Alle die my kennen die weten dat ick ben Iean Tomacel, een Edelman van dese Connincklijcke stadt, ende van een van de outste ende Edelste gheslachten van Napels. Ick hebbe bloetvrienden Mijn Heere, maer ter vyanden ende wreede partien, die welcke mijn welvaren benijdende, een proces teghens my hebben aengherichtet, ende willen my onrechtelijck van mijn Erfgoederen berooven: Daer en is noch Doctor, noch Advocaet die niet en seght dat ick het recht hebbe aen mijn zijde, mijn partien bekennen oock wel, maer sich betrouwende op de gunste die sy in't Hof hebben, sy soecken slechs mijne goederen in questien te brenghen, om my gheheelijck te verderven. Ick bidde dan uwer Seigneurie, voor my het beste te willen spreken, ende die de hulpe zijt der ghener die u versoecken in alle swaricheyt, wilt doch een arme Edelman diemen onghelijck doet, bystaen ende maecken dat ick een corte expeditie mach becommen van mijne saecken. T'welcke doende, ick hope ende beloove, boven dien dat ick al mijn leven langh u lieden mijne goederen schuldich sal zijn, als ooc mijn eere ende leven, ick sal oock trachten te verschuldigen metter daet t'ghene uwe Seigneurie voor my gedaen sal hebben, door zijne woorden ende recommandatie.
Den Marquis, verblijt van den Tomacel een sodanighe request te hooren doen, hy keerde sich tot hem, ende met een lachende ende vrolijck aenghesicht heeft hy hem gheantwoordt. Ick wenschte Seigneur Tomacelle dat u lieden in een sodanige gelegentheyt mijn hulpe niet van doen en haddet, als ick nu door uwe woorden verstaen, niet dat ick u yets weygheren wil van't gheen dat in my is, die u alle naersticheydt beloove ende hulpe, maer op dat ghy sonder sorge meucht wesen, | |
| |
ende gheraecken tot een gheruste besittinghe uwer goederen. Ick dancke u eerstelijck van de eere die ghy my doet, soo in my van mijn courtoisie te prijsen, als dat ghy my komt versoecken om hulpe in uwe saecken, te vreden zijnde, dat ghy soo goede opinie hebt van mijn beleeftheyt, verhoopende dat ick voor u ende andere so wel doen sal, dat het effeckt altijt sal over een commen met de opinie diemen van my heeft. V. L. versekerende dat dewyle het recht aen uwe syde is, dat ick een sodanighe neersticheyt sal ghebruycken, dat ghy morgen avont eer de Sonne onder gaet, ghevoelen sult soo ick hoope, of ick in mijn beloften ydel ben, niet anders wenschende dan V. L. vrient altijts te blyven, ende t'uwaerts soo gunstich als of ick uwen eyghen Broeder ware.
Aengaende de vergheldinghe, Vintimiglie die alleen door de liberalicheyt zijns Conincks verhoocht is, die en vercoopt zijn woorden niet, hy en ontfanght oock gheen prijs voor zijne voorspraecke, ghelijck al of hy een dachlooner ware, want het gout dat ick draghe, gheeft te kennen dat ic ghenoech hebbe, ende het huys dat ick besitte, ghetuycht van mijn ghenoechsaemheyt, ick ben een Edelman, edelijck opghevoet, ende die sulck een hert hebbe, dat waer ghy van t'mijne van doen sult hebben, het en sal u niet min ghespaert worden, als de gunste die ghy van my begheert, de welcke ick u oock presentere, niet op hope van eenich ander profijt (dewijle dattet de eerste faute soude zijn die ick ten dien aensien soude doen) maer alleen om de eenighe vrientschap die ick u bidde altijts vast ende ongheschent te willen bewaren. Tomacel geheel verwondert soo van de vriendelijckheydt als van de wijsheyt deses Siciliaens, hy bedanckten hem soo demoedelijck als het moghelijck was, sich presenterende tot eenen vrient ende ghetrouwen Dienaer des Marquis, ende swoeren alsoo malcanderen een vrientschap, die ooc van groote kracht is gheweest, als ghy daer naer sult hooren. Alsoo nam hy oorlof van den Marquis ende ging na zijn huys, wel verheucht ende te vreeden, als die | |
| |
geene die nu hope hadde ghekreghen, om uyt zijn swaricheyt te gheraken. Hy verhaeldet alle ordentelijck zijn huysurouwe, dewelcke haer wel verwonderende, aenghesien de kleyne oorsaecke die sy hem hadde ghegeven, om voor haer soo naerstich ende dienstwillich te wesen, ende ghedenckende zijne miltheyt doen hy haer courtiseerde ende van alles wat hy gedaen hadde om hare goede gratie te winnen, sonder dat sy oyt hem een minste winck mette ooghen soude ghegheven hebben, soo bekende sy in haer herte dat hy een van de volcomste mannen der aerden was. Nu den Marquis en toefde niet, den Prince Ferdinand te gaen spreken van de saecken van Tomacel, ende de saecke aen zijne Majesteyt bekent wiert terstont aen den Raet gheboden, dat soo alle de stucken ghevisiteert waren, datmen dadelijck sonder uytstel sententie soude gheven, sonder die eenichsins langer uyt te stellen. Den Raet die wel kende d'oprechticheydt deses grooten Coninghs, ende hoe precijs hy in gherechte saecken wilde ghehoorsaemheyt hebben, sy deden instaen d'Advocaten van beyde partien, ende de redens op een nieuw van beyde zyden hebbende ghehoort, als oock alle de stucken ghevisiteert, eyndelijck worde openbaer dat de gherechticheyt gheheelijck viel aen de syde van Tomacel, waer door sententie voor hem wiert ghepronunciert, ende hy crech de victorie: Den Marquis willende volcomentlijck uytvoeren de saecke des ghenen die hem ghebeden hadde, dede terstont lichten een acte van het arrest, in behoorlijcke forme, met den authenticken Zeghel ende alsoo als het behoorde wel bereydet, hy sant het den selven dach aen Tomacel, die noch geen kennisse en hadde van d'uytcomste, ende siende den brief, hy was seer verwondert van een soo goet ende haestich expeditie. Dit was oorsaecke dat hy voortaen ten huyse van den Marquis frequenteerde ende quam, met hem etende ende drinckende, sonder dat even wel den Marquis oyt t'sijnent wilde gaen op dat hy Leonore niet meer sien en soude, van de welcke hy een soo groote walghe hadde, dat hyse niet meer sien en wilde, ende soo hyse beminde, | |
| |
dat en was door gheen ander reden, dan door de groote reyne liefde die Tomacel ende sy met malcanderen hadden gemaeckt ende geswooren.
Maer nu is het eenmael tijt, dat Vintimiglie ghewroken worde, ende vergeldinghe crijghe, van het ongheluck dat hem Leonore hadde ghedaen, ende dat de hefticheyt der liefde ende den haet van d'ander, verscheyde andere partyen ontfanghen, ende van plaetse veranderen, ende wercke wel ghenoeghen, in t'een, ende lyden, ende mistrouwen in d'ander, ende dat den Marquis verlost van den last der wreetheyt zijne hovaerdige meystresse, sy nu ghevoele de rechtveerdighe weygheringhe des geenen, die op een ander tijt, seer qualijck van haer onbeleeftheyt hadde ghetrackteert gheweest, t'welcke geschiet is in maniere als ghy nu sult gaen hooren, ende sal wesen als het eynde van dese Tragische Historie.
Eenen sekeren tijt nae dat Tomacel zijn proces ghewonnen hadde, ghebeurdet op een avont, dat den Hertoch van Calabre, rijdende door de Stadt, passeerde voor by het huys van Tomacel, die oock met Leonore zijn huysvrouwe stont in de poorte, om sich wat met de avontlucht te vercoelen van de groote hitte dies dachs: Den Hertoch zijnde ghepasseert, den Marquis die wat achter was, zijnde vertoeft door een Edelman die hem aenghesproken hadde, die volchde oock terstont. Tomacel hem siende, loopt terstont van zijn huysvrouwe af, tot in't midden vande strate, om den Marquis den goeden avont te gheven, ende hem te bidden, met zijn gheselschap in zijn huys hem te commen rusten, ende eenen dronck wijns te doen, tot vercoelinghe: maer den Marquis excuseerde sich, hem bedanckende, ende seyde dat hy nootsaeckelijck den Hertoch moeste volghen, ende scheyde alsoo met zijn gheselschap. D'ontdanckbarighe Ioffrouwe, die alreerde vergheten hadde de weldaden ende het goet dat sy met haren Man soo onlanghs van desen Seigneur hadden ontfanghen, seyde tot haren Man spijtelijck ghenoech, ey wat hebt ghy te doen met den Marquis van Cotron, dat ghy hem soo vrien- | |
| |
delijck u huys presenteert, ende noodicht hem om uwen wijn te commen proeven, gelijck of hy met u opgebracht hadde geweest? De Man hier door vertoornt, ende sich over hare onbeleeftheyt verwonderende, seyde tot haer met een verstoort aengesichte: Nu sien ick, ende bekenne hoe langer hoe beter, dat ghy d'ondanckbarichste vrouwe sijt, die d'aerde oyt gedragen heeft, ende dat ghy nergens toe en deucht dan om u selven op te proncken ende te pareren ende daer by eenen yegelijcken te verachten, gelijck of ghy wat besonders waert, ende een goddinne van den Hemel gedaelt tot misprijs ende verachtinge van alles wat op aerden is. Hebt ghy alreede vergeten het groote goet, dat wy door de enckel liberalicheyt deses Heers hebben ontfangen, die de eenighe oorsaecke is van onse welvaert ende goederen, den beschermer onser eere ende leven? Wy behoorden voorwaer met eerbiedinghe de aerde te cussen daer hy opgaet, so seer zijn wy aen hem verbonden, ende my aengaende, hy mach sich versekeren, dat so langhe als het Godt sal believen my het leven te gunnen, dat hy de macht sal hebben soo wel over my, als over alle mijne goederen, als t'ghene dat hem eyghen is ende als opgheoffert. Ick en weet oock gheen mensch ter werelt, die zijns ghelijcken is in beleeftheydt, ende eerbaerheydt, daer en is oock in dese Stadt noyt Edelman gheweest van ghelijcke cloeckmoedicheydt, die oock soo gheeert is gheweest, ende die bemindt is selfs van den ghenen die het gheslachte van d'Arraghons haeten. Ende wilde Godt dat ick eenich middel wiste om hem eenighen dienst ende vrientschap te doen, ende meerder als hem in mijn huys goede ciere te doen Godt weet, met wat neersticheydt dat ick het soude doen, al wasset met perijckel ende cost van mijn leven.
Dese woorden doorginghen soo gheweldich het herte van dese hoochmoedighe ende ondanckbare Ioffrouwe, dat sy terstont wech gaende is ghecomen in haer camer, ende de man die hare manieren kende, clam te paerde ende ginck wandelen door de Stadt. Sy sich alleen siende, wierp sich op haer bedde, bitterlijck weenende, | |
| |
ende ghevoelde een soo groote wroeginghe in haer herte dat sy bynaest beswijmde, soo verwierp sy haer voorgaende wreetheyt, ende bekende dat sy was dwaes ende qualijck beraden gheweest, dat sy gheweyghert hadde den dienst des ghenen die door zijn gratie ende aenghenaemheyt van de geheele werelt bemint was. Och (seyde sy) en wie ben ick, ende van wat conditie, van wat gheest ben ick ghedreven, dat ick noyt de ooghen en hebbe connen opennen, om te sien de perfectheyt deses Edelmans, hoe seer ick hem oock hoorde prijsen in alle gheselschappen? Ist moghelijck dattet mijn hert is, dat hier in ghefailgeert heeft, of ist mijn planeete gheweest, die my dit goet heeft mis gunt, op dat ick een soo groote ende costelijcke presentatie weygherende, een andere geniete, t'ghene dat my van rechte toecomt, ende dat ick billick moet weder heyschen, als my voor allen vrouwen deses Coninckrijcx zijnde gheboden? Och Marquis van Cotron, wat goede reden hebt ghy te haten Leonore Macedonie, ende sy heeft groot onrecht van u te hebben mispresen, ende mijn Man gheluckich te hebben ghewonnen eenen soo volcomen vrient, in soo nootwendige saecke. Waer zijn nu uwe brieven, ofte de Boden om my te versoecken, ende mijn hoveerdich, ende harde herte te beweghen tot uwe liefde, ende my tot eenighe vriendelicheyt te doen commen, tot uwe verlichtinghe? Och? ick sie dat ghy mijn Man wel bemint, maer dat Leonore vervallen is van hare hoocheyt, ghy niet meer om haer ghevende, als sy en dede om u, in uwe pijne ende lyden. Neen neen Vintimiglie, vergheet doch het voorgaende, ende denckt dat ick nu bereyt ben om my u te offeren, laet staen mijn hardicheyt, die voort quam uyt de weynige kennisse die ick hadde van uwe groote verdiensten, ende dat ick noyt en hadde beproeft de cracht des ghenen, die my nu gheweldich bespringt, dat soo ick gheen hulpe en vercrijghe, niet langhe in dese werelt en sal leven. O Seigneur Marquis, en metet mijn strafheydt niet met het ghewelt van uwe pijne, ende cracht van uwe brandende begheerten, want alsoo moet ick tot niet worden: | |
| |
Maer denckt alleen, aen het verlanghen dat ghy haddet om verlichtet te worden, ende aen het goet dat ick u soude ghedaen hebben in te gehoorsamen uwe fantasien: want ghelijck ghy wijser zijt ende stantvastigher als ick, alsoo moet ghy (my verghevende) excuseren mijn onwetenheyt, ende medelyden hebben met de ghene die sich noyt ontfermt heeft over uwe benautheyt.
Maer sottinne als ick ben, tot wien spreke ick, wie sal den bootschap brenghen van mijne quellinghe aen dien beleefden Seigneur, die mijn Man in mijn herte heeft gheprent, waer uyt de memorie niet en sal uytghedaen worden soo langhe ick leve? Waer ick op een plaetse daer den Echo door mijn stemme verdobbelt, mochte clincken in d'oore van mijnen ouden vrient, ick soude eenighe hope ontfanghen van verlichtinge, ende ick soude rusten op de versekertheyt van zijne natuerlijcke courtoisie: maer ick ben alleen, ende hy is absent, ick en derf mijn secreet niemant betrouwen, soo wel om het respeckt van mijn eere, als om d'opinie die een yeghelijck heeft van mijn complexie, die soo hart, ende wreet is, ende sonder aensien, ofte vrientschap van eenighe persoonen. Wat sal ick dan doen, anders als dit hoochmoedich herte straffen, dat my een soo vreemde name ende fame gegeven heeft, verre van de soeticheyt dat by een sodanige schoonheyt behoorde te wesen, als de mijne, ende heeft alsoo verjaecht den ghenen die niet anders ghesocht en heeft als mijn vrientschap? O wreet ende ontdanckbarich herte, ghy verdient de doot, ende ghy Ziele ghescheyden te worden van dese uyterlijcke schoonheyt, dewijle ghy niet en hebt connen oordeelen het gheene dat best was, noch voor my het goet hebt connen verkiesen, noch de eerlickheyt voor den lust mijner Ziele, die niet langhe meer in dit lichaem sal woonen, ten sy dat ick den middel vercrijghe om mijnen vrient te sien, ende den tijt om hem te wreken van mijn dwasheyt ende ondancbaerheyt.
Siet hier mijn Ioffrouwen hoe de liefde sich comt wreken van den ghenen die hare macht misprijsen. Dese die onlangs Iupiter selfs soude veracht hebben, alleen om | |
| |
sich te behaghen in hare eyghen spiticheyt, ende onbeleeftheyt, ende die minder bewegelijck was, als die helsche Furien te bidden zijn, ghy sietse hier versoetet, verootmoedicht, ende alsoo nedergeworpen, dat sy niet meer wil wachten dat haren verloren lief haer versoecke, maer sy comt hem selfs soecken, ende en doet niet anders als duysent middelen voor te slaen, om tot hare begheerte te mogen commen. Alle hare wenschen en strecken nergens toe anders, als om den wech te vinden, om by hem te commen, sy besluyt om hem hare smerte te laten weten, ende is soo verre van haer selven, dat noch de schaemte, noch de voorgaende eere, haer conden uyt de fantasie jagen, of sy wil den Marquis doen verstaen, de levende vlammen, die nu in hare Ziele ontsteken zijn ende hoe sy bynaest om zijnent wille verbrant, om met eenen hem te bidden, medelyden met haer te willen hebben, als die geheel zijne is, die niet en begeert als hem in allen te contenteren, ende zijnen wille te gheven, diese soo langhe hadde versocht, ende nu tot haer groot ongeluc niet meer op sodanige practijcken, sich te vreden houdende dat hy was den vrient van Tomacel, sonder hem te willen ongelijc doen, ende t'is hem genoech, dat de gene die hy nu hadde, hem geene sodanige dwaesheyt ofte spiticheyt en doet gevoelen, als hy wel geleden hadde volghende de wreetheyt van Leonore. Sy dan hebbende de geheele nacht toegebracht in't overdencken door wat middelen, sy den Seigneur Vintimiglie soude connen spreken, is haer eyndelijc in den sin gecommen, den bode die haer den brief brachte van den Marquis, de welcke sy niet wilde ontfangen, ende die haer soo ernstelijck sochte te bewegen tot de liefde van haren minnaert. Aen dese besloot sy, haer t'openbaren, ende de selve te bidden dat sy compassie hebbende over hare quellinge, ende op het beclaghen van hare faute, sy soo vele soude doen, dat de Marquis haer in genade soude ontfangen, ende hare swacheyt te gemoet commende, so veele faveur ende vrientschap beliefde te doen, dat sy hem een mael spreken mochte, tot hare verlichtinghe. | |
| |
Dese Ioffrouwe diese te voor hadde versocht, wiert lichtelijck beweecht om de bootschap te doen, meynende den Marquis daer mede te dienen, niet wetende dat hy een nieuwe lief hadde, alleenlijck meynde sy, dat hy Leonore hadde verlaten, vermoeyt zijnde van so veel te lyden, ende so groote costen te doen: ende daerom vertrooste sy Leonore, haer versekerende, dat de Marquis haer soo lief hadde als oyt te vooren, ende dat sy raet wiste, om hem te doen commen om met haer te spreken.
De arme Leonore die meynde alreede den Ridder in hare armen te hebben, crijgende noch daerenboven wat meer versekerheyt (so sy meynde) hoorende dat haren Man des ander daechs soude naer Somme reysen, zijnde een Casteel int landt van Labour, daer hy seven ofte achte daghen moeste blyven, t'ghene sy oock haren bode liet weten, om den Marquis te segghen, de welcke oock is gegaen na den Marquis, ende en was so haest int huys niet ghecommen of hem hebbende de reverentie gedaen, sy begon (alleen zijnde) alsoo te spreken: Ghy soudt qualijck connen raden mijn Heere, wat bootschap dat ick u doen moet welcke my selfs so nieuwe schijnt, datten ware dat icker wel af versekert ware, ick en soudet nimmermeer connen geloven, alst een ander my soude vertellen.
Uwe Seigneurie sal dan believen te weten, dat Leonore Macedonie berouw hebbende over de hardicheyt, onbeleeftheyt, wreetheyt, ende strafheyt die sy uwe persone heeft bewesen, voor tegenwoordich geheelijck uwe is, ende so gereet om u lieden te dienen in alles wat haer mogelijc sal zijn, also dat sy niet meer en wenscht, als u lieden te behagen ende onderdanich te wesen, uwe Seigneurie biddende soo vriendelijck als sy mach, haer desen dach te willen commen besoecken, ende dat ontrent den avont, want sy sal u lieden in den Hof verwachten die achter haer huys staet, daer sal u lieden het poortgen open vinden: also dat u lieden een goede bequaemheyt sullet hebben, so veel te meer om dat haren Man van huys is, ende wel achte dagen uyt blyven sal, alsoo dat u lieden wel tijt sullen hebben om met malcanderen te lachgen. | |
| |
Vintimiglie wiert soo verwondert hoorende dese tijdinghe al of yemant hem geseyt hadde dat den Turck het Christen gheloove ontfanghen hadde, wetende ende kennende de openbare hoochmoet deser Ioffrouwe Leonore, stont alsoo eenen langhen tijt sonder dese bodinne antwoort te gheven, verscheyde dinghen in zijn Hooft Phantastiserende, ende stont als perplext, wat hy soude doen, of hy dese reyse soude aenvaerden ende zijne oude Meystresse hier in noch soude dienen. Maer eyndelijck, om sich t'ontslaen soo wel van dese, als van de gene die absent was, hy gaf tot antwoort: Madame, ick bidde u my by Leonore te excuseren so ick dit mael hare begheerte niet en volbrenghe, want ick hebbe sekere afferen in banden, van groote inportantie, op de welcke ick behoudens mijn eere, gheen faute en mach doen, maer ist moghelijck dat ick mach ghedaen hebben, teghens den voorseyden tijt, ick salt van herten geerne doen, anders biddet haer van minent weghen, dat sy niet qualijck en neemt t'ghene dat ick niet doen en can, hebbende bevel van den ghenen den welcken ick gheensins onghehoorsaem en mach wesen. Dese bodinne hoorende dat den Marquis so drooghe sprack, ende hoe weynich hy't al achtede, sy vermoede terstont dat hy Leonore niet meer en meynde, ende dat dese excuse een erlijcke weygheringhe was, niet teghenstaende sy verberchdet voor Leonore, maer dede haer de recommandatien van den Marquis, ende dat haer alleens ghelijck hy belast hadde, haer nochtans versekerende, dat soo hy conde hy niet en soude laten op de ghenoemde ure te commen. Maer hy die sich gheheelijck ontslaghen hadde van alle affectie tot dese hy ginck op een ander plaetse zijnen tijdt verdryven, latende Leonore wel bedroeft, siende dat hy niet en quam, ontschuldighende hem nochtans van weghen de afferen die hy seyde te hebben. Maer daer naer geen tijdinge van haren lief meer hoorende, sy versekerde sich, dat de oude liefde in een versmaetheyt was verandert, waer over sy haer eygen hoveerdije ende onbeleeftheydt beschuldichde, somtijts achtede sy dat den Marquis | |
| |
haer niet geerne quam aen spreken in absentie van haren Man, als die met haer gheen andere ghemeynschap en hadde, als de voorgaende weygheringhe ende wreetheyt: sy heeft daerom noch een mael hare Bode tot hem ghesonden, om hem te bidden, ten minsten, te willen commen in een seker Kercke, niet verre van haer huys, daer niet veel Volckx en quam, t'welcke den Marquis accordeerde ende beloofde, niet wetende, waer uyt een sodanighe haestighe ver[an]deringhe mochte voorcommen, der welckers redens hy wilde hooren. Leonore en vergat daer niet te commen, maer eer sy uyt den huyse gingh, zijt seker, dat sy tot hare opproncken ende pareren niet en vergat, om alsoo de groote schoonheyt die de natuere haer hadde ghegheven, noch grooter luyster te gheven, ende voorwaer ick segghe, dat de ghene die sich segghen gheheel gheestelijck te wesen, soo sy slechts een ooghe op dese schoon vrouwe gheworpen hadden, sy souden wel voor eenen tijt hare gheestelicheyt verlaten hebben, om met verwonderinghe eenighe ghelucksalicheyt te ghenieten, in't aenschouwen van een soo volcomen schoonheyt. Soo haest sy nu ghecommen was by de Kercke, sy sach den paghe van den Marquis zijn paert houdende by de Kercke duere, ende derhalven gheheel bevende ende verbaest ingaende, elck oogenblick veranderende van coluer, sy quam desen haren Minnaer toe reverentie doen, diese haer oock weder dede, ghelijck hy seer wel conde, ende de tonghe niet ghebonden hebbende, als gemeynlijck hebben die ernstelijck minnen, seyde tot Leonore. Ioffrouwe het sal u lieden believen my te vergheven, dat ick lest tot u niet en quam, want de nootwendicheyt van de saecke dede failgeren in de belofte, maer nu ben ick hier gereet, om te hooren, al wat uwe Seigneurie my sal believen te segghen. Sy die de ooghen op hem hielt, met een soo droevich gesicht, dat sy daer mede den helschen schipper Charon soude tot compassie beweecht hebben, hebbende ghehaelt een seer diep versucht uyt het aller diepste hares herte, met een stille ende bevende stemme, seer gelijck dat soete windeken, dat in den bosch | |
| |
de groene bladeren doet drillen, wanneer dat een morgen blaesken daer in wayet, heeft sy also begonnen te spreken.
Monsieur, hadde ick tegen u l. sodanige geweest, als uwe deucht verdient, ende hadde ick erkent de volmaecktheyt van t'geene dat u wonderlijck maeckt by een yeghelijck, ick soude voor tegenwoordich, my veel stoutelijcker voor uwe hoocheyt moghen presenteren, ende voor uwe voeten mijn ootmoedige ghebeden mogen stellen: maer gedenckende aen mijn ondancbaerheyt, ende weynige achtinge dat ick van u hebbe gehadt, geduerende den langen dienst die u lieden my heeft bewesen, ende nu in de waechschale leggende mijn wreetheyt tegen uwe lyden, het herte ontsinckt my, ende de tonge en derf niet uytspreken t'geene dat ick begeere. Nochtans my vertrostende, ende verstoutende van weghen die beleeftheyt, daer door u lieden soo vermaert is, so neme ic courage ende een herte, my verlatende op die vriendelicheyt, die uwe Seigneurie by allen aenghenaem maeckt, om u lieden de begeerte mijns hertes t'openbaren, ende my dunckt dat ick alrede gevoelde de beloftenisse dat u lieden met my medelyden sult hebben, ende my sult vergeven mijn voorgaende faute, de welcke meer is voortgecomen uyt onwetenheyt, als uyt quaetheyt, ende uyt weynich ervarentheyt, als uyt misprisinghe, hoe wel ic my van mijn verwaentheyt niet ontschuldigen en wil. Daerom moet ooc mijn straffe voor mijn misdaet minder wesen, dewyle ghy daer van het berou siet, ende my derhalven behoordet te vergeven, want ick my presentere, om daer voor een sodanige castidinge te ontfangen, als u lieden sal believen te ordineren, u versekerende dat het sonder uwe gratie, sonder uwe hulpe ende gunste, onmogelijck is dat ick leve, zijnde nu also geworden een slavinne van uwe eerbaerheyt, ende dat noeyt den Seigneur Marquis de Cotron so ontsteken is geweest met de liefde van Leonore, als sy nu overwonnen ende geduerichlijck wort gequelt van het onghelijck dat sy u lieden heeft gedaen, t'welcke sy u l. biddet niet meer te willen gedencken, voor dien dat sy de gedachtenisse daer van in haer so diep ende versch heeft, dat so uwe Seigneurie haer niet en vergeeft | |
| |
ende haer voor uwe ootmoedighe dienstmaecht niet en ontfanckt, het is buyten alle menschelijcke hope ende macht dat ick langer het leven mach genieten, welcke alleenlijc daer in bestaet, om u lieden te behagen, ende dit goet my ooc ontbrekende, wil so lief daer van berooft worden. Ende so het u lieden belieft dat tot een wrake van t'ongelijc dat ick u hebbe gedaen, dit lichaem van het leven worde berooft, ic sal geerne de doot in danc nemen, by aldien namelijck, dese rapier die aen u zyde hangt, zy het instrument waer mede de sonde van dese ellendige Ioffrouwe gestraft worde. O Seigneur Marquis, waerom en weert ghy niet van my dese ellende, dewyle het een seker sake is, dat ic in geenderleye maniere voorgenomen hebbe langer te leven, sijnde vervreemt van uwe goede gratie, ende geen sekerheyt van dien en mach becomen, door seker tekenen ende effecten der liefde? So in u dan noch eenich voncxken van d'oude affectie is die u lieden my voortijts hebt ghedragen, so den naem van lief u noch aengenaem is, so de schoonheyt van Leonore uyt u lieden ziele niet geheel uytgevaecht en is, ende so ghy noch zijt dien manaftigen Prince die so gepresen ende geachtet is, om zijn vriendelijcheyt ende goedertierenheyt, siet hier is Leonore, die u vergifnisse bidt, die niet anders en wenscht als uwe goede gratie, ende en versoect niet anders, dan dat u believe compassie te hebben? van haer lyden, ende te hulpe comen, den brant der liefde, dat haer verteert, met een weder ghelijcke liefde ende vrientschap. Och mijn man, wat een schade doet my uwe goetheyt, ghy zijt het, die desen Heer in mijn tegenwoordicheyt prijsende, een vier in my ontsteken hebt, dat oorsake van mijn verderf sal wesen, so ghy Heer die hem geholpen hebt, niet by en staet de gheene die meer hulpe van doen is, als de ellendichste onder den menschen. En houdet niet vreemt soo ick u bidde, so ick doen het ghene dat ghy niet en hebt connen doen in mijn aensien, alleenlijck laet wederom in uwe memorie comen, de tormenten ende quellingen, die een herte moet lyden, dat van de liefde levendichlijck is gheraeckt, gedenckt segghe ick, hoe qualijck dat het can gheholpen worden, ten sy dat de liefde ghetroostet worde. | |
| |
Ende isser reden in de liefde, my dunckt datse is aen mijn zyde, dewyle dat ick van hem zijnde versocht, in plaetse dat ick behoorde te wachten van begeert te worden, ick verootmoedige my voor den ghene, die ick niet en weet, met wat tractement hy my sal tracteren. Ick sie wel dat ick my vergete, maer mijn vergheten is eerlijck, dewyle dattet is om uyt te doen dese smette van ondanckbaerheyt, die my heeft verstooten van het goet dat ick nu soo ernstelijck soecke, ende onder wien ick my nu onderworpe, tot voldoeninghe vande voorgaende faute. Nu comtet u dan toe mijn Heer, van my te disponeren, want dese mijn requeste moet een eynde nemen, ofte dat ick leve, de uwe zijnde, ende moghende roemen dat ick u tot mijn vrient hebbe, of dat ick sterven, verliesende de hoope van dit goet, daer ick soo na verlanghe. T'welcke hebbende gheseyt, de spraecke begonde haer te failgeren ende te ontgaen, zijnde opghehouden door de menichvuldighe versuchten ende overvloedicheyt der tranen, die haer langs dat schoon aengesicht liepen, ende als rivierkens in den mont stroomden. Waer is nu een hart dat soo gheheel verhardt is, dat hoorende een soo lievelijcke ende fraye preeckster, sich niet en soude bekeert hebben tot de Wet, daer toe sy brenghen wilde den gene die daerom soo veel moeyte ende costen hadden ghedaen: Oock soo langhe als de Ioffrouwe sprack, stont hy gheheel stil, ende hoordese met groote vlijt ende patientie, niet sonder te ghevoelen duysentderleye gedachten in zijn ziele, haer siende soo vriendelijck, in wien de beroeringhe des herten dede toenemen de verwe van zijn aensicht, alsoo dat siende een soo uytnemende ende schone persoone tot zijnen bevele, hy ghevoelde in hem wederom op wecken, dat een tijdt langh gheslapen hadde, dat oock in hem begon t'ontsteken ende te branden, dat hem verweckte om te ghenieten een soo danighe uyre, ende de lievelijcke Fortuyne te ghebruycken, terwylen sy hem soo gunstich was, ende Leonore sonder goede hope niet wech te senden, maer haest haer te gaen vinden om de saecke te effecktueeren. Maer na dat hy verscheyde soo | |
| |
danighe disputen in zijn ghemoet hadde overleyt, de begeerlijckheyt met de onredelijckheyt t'samen worstelende, is eyndelijck de victorie by de redelijckheyt gebleven, die het vyer der begeerlijckheyt alsoo uytghegoten heeft, dat hy siende dat sy niet meer en sprack, besich zijnde in versuchten ende tranen, heeft haer in dese woorden geantwoort.
Ioffrouw, de verwonderinghe die my aenquam, hoorende dat u lieden my spreken wildet, is soodanich gheweest dat ick nawelijck het hebbe connen ghelooven, ten ware de bevindinghe dat ick het nu sien: ende dat van weghen de groote strengicheyt daer mede u lieden my soo wreedelijck heeft ghetrackteert den tijt van eenige jaren. Aengaende dat ick soude vergeten t'geene dat ick gedaen hebbe tot uwen dienst, zijnde uyter maten amoureus van uwe schoonheyt, het soude my onmoghelijck wesen, want het staet my gheduerichlijck voor de ooghen, als in een claren spieghel dat my noch doet schamen, van mijn groote dwaesheyt, soo veele tijts te hebben versleten in soo ydele saecke, ende met soo weynich hoope ende vergeldinghe.
Ende soo ick in die tijt brandede door de groote cracht der liefde die ick u droech, dat weten dese twee ooghen, als de gheene die ghedient hebben tot twee Fonteynen, die dach ende nacht vloeyden, soo langhe ende so verre dat ick op het punct van de doot was, niet langher connende verdraghen een soo groote ende onlijdelijcke pijne, van t'welcke de geheele stadt van Napelscan getuygen, my hebbende ghesien, brandende ende vervriesende, in de verscheydenheyt mijner droefheyt, ende in de langduericheyt mijns moeyelijcken servitude, sonder nochtans voor allen desen langhen, pijnelijcken, stantvastighen, ende ghetrouwen dienst, yets te ontfanghen, dan groote verachtinge. Nochtans Ioffrouwe, dit en hebbe ick noeyt u lieden ondanckbaerheyt toe geschreven, noch uwe strengicheyt ofte wreetheydt, maer ick hebbe een gheduerige opinie ghehadt, dat soo u lieden wederspannich waert de pracktijcken der liefde, dat sulcx voort | |
| |
quam, van de neerstige sorvuldicheyt, die u lieden haddet om uwe cuysheyt te bewaren sonder smette, ende uwen goeden naem sonder schande. T'welcke ick daerna beter overleggende, ende my over mijn sotticheyt bedenckende, ick hebbe erkent, ende in u grootelijcx ghelooft, t'ghene dat oock prijselijck was, t'welcke ghetuyghen sal, dat alomme ende in alle gheselschappen daer ick geweest hebbe, ende u lieden van wreetheyt ende onbeleeftheyt beschuldicht wiert, ick hebbe altijts ghepresen dese uwe eerbaerheyt ende cuysche strafheyt, als zijnde den eerbaerste ende kuyste Ioffrouwe des werelts.
Wat aengaeat dat ghy seght dat uwen Man, my by u prijsende, ghebroken heeft dese herdicheyt van uwe herte, die u soo laaghe, soo strenghe tot my heeft gemaeckt, ende u nu heeft beweecht om my een so goet herte te draghen waer door ghy u selven gheworpen hebt in desen diepen poel der liefde, daer in, ick soo langhen tijt hebbe als inden gront gelegen, leydende een so droeve ende claghelijcke leven, voorwaer, dese groote veranderinghe vinde ick des te seltsamer, hoe langher ende hoe meer ick ghedencke uwe voorgaende conditie, ende de groote moyete die ick ghedaen hebbe, in u soo te vergheefs nae te jaghen, ende te dienen. Isset dan ten aensien van uwen Man dat ghy my nu bemint, ick dancke u, ende verblyde my daer over, u belovende, dat ooc van zijnent weghe mijn affectie t'uwaert sal strecken, u beminnende als mijn Suster, ghelijck ick hem oock als mijn eygen broeder beminne, my in alle dinghen eerbiedende om u vrientschap ende dienst te doen.
Maer soo u lieden yets anders hebt in uwe ghedachten, ende soudet wenschen dat ick my wederom soude begheven onder dien ouden last, dat my soo veele quellinghe heeft ghedaen, ick bidde u, sulcx uyt uwe phantasie te willen weeren, ende standtvastich te blyven in uwe voornemen van kuysheydt, dat u soo prijselijck maeckt voor de gheheele Wereldt, want, dat behoude Godt, dat ick onghelijck soude doen den gheene die u is een soo ghetrouwen eegade, we- | |
| |
tende, hoe wel hy t'mywaert is geaffectioneert, ende met wat vrientschap mijn Ziele met de zijne is verknoopt. Eyndelijck, als ick noch uwen Man niet en wilde respecteren, soo isser noch een ander saecke die my grootelijckx soude verhinderen om uwen wille te voldoen, hebbende mìjn belofte verpandet aen een schoone ende fraye Ioffrouwe, de welcke ick beminne meer als mijn ooghen ende mijn leven, die ick eere als mijn Meystresse, zijnde aen haer also verbonden ende verknoopt, dat een herte ende ghedachte, binden ende verknoopen de begeerten onser zielen, die oock eeuwelijck verbonden sullen blyven, also dat het onmogelijck is, dat ick, sonder mijn trouwe ende belofte te schenden, mijn liefde op een ander soude connen legghen, als alleen op desen mijn beminde Metresse. Dese was de antwoort van den Marquis, tot Leonore, de welcke van de liefde overvallen, sich bereydede om op elcke punckt antwoordt te gheven, maer hy smeet alle antwoort af, met dit woordt. Ioffrouwe ick bidde u excuseert my, soo ick nu hier niet langher en blyve, als die andere ghewichtighe affeiren hebbe, ick recommandere my aen uwe goede gratie, God biddende, dat hy u, in uwe Ziele, ruste wil verleenen. T'welcke gheseyt hebbende, hy is wech ghegaen ende liet de Ioffrouwe daer staen, so beroert ende confuys, dat sy eenen langhen tijdt als van haer selven was, dat sy van de plaetse niet en ginck: Eyndelijck een hert nemende, sy is wederom nae huys ghekeert niet sonder wel te erkauwen de woorden van den Marquis, ende te dencken op de weygheringhe haer ghedaen, t'welcke sy soo ter herten nam, dat sy daer door in een swaere sieckte is ghevallen. Want een yeghelijcke weet, dat het grooste hertseer dat een vrouwe can gheschieden, dat het is sich veracht te sien, ghedenckt dan, of dese, die van de hoochmoedichste ende stoutste was, ende die seer veel van haer seven hielt, wel te vreden was, siende de weygheringhe die hy haer dede, die te voor, tot haer ghelieven was geweest ende van haer soo veel spitticheyt hadde moeten lyden. | |
| |
Sy ginck te bedde ligghen so benout alst mogelijck was, in gheenderleye wijse haer selven connende vertroosten, niet anders doende als versuchten ende te clagen, altijt denckende wat sy te doen soude hebben, doch het wiert met haer hoe langher hoe ergher.
Ghelijck d'oorsaecken oock verscheyde waren, alsoo vaerden sy verscheyde ghedachten in haer herte Somtijts gaf sy haer selven de schult ende ontschuldichde t'ghene dat den Edelman dede, als die oorsaecke hadde om sich te wreken, ende haer te doen gevoelen hare faute in't lyden van een quaet, dat gheen ghelijck heeft in alle de passien des werelts: maer als sy ginck wederom ghedencken aen de verootmoedinge daer mede sy den Marquis hadde ghebeden, aen hare kermen, ende aen de eere die sy hem hadde ghedaen, met haer eyghen mondt hem t'openbaren de quellinghe haers herte, dit was t'gene dat haer tormenteerde in sulcke cracht, dat sy niet en socht als haerselven te verdoen. Somtijts oock kittelde sy haer selven dat sy lachte, ende nam een nieuwe hope van haer verlichtinge, sich over dit boos voornemen van haer te verdoen, grootelijck bestraffende, ende in haer selven aldus sprekende. Wel Leonore, hebt ghy het herte soo gheheel verloren dat ghy u selven in desperatie soude willen worpen, om een slehte weygheringhe van t'gene dat ghy soeckt? Sout ghy gheen exempel connen nemen aen depatientie ende volstandicheyt des geenen selfs die u gheweyghert heeft, die, hoe wel ick hem niet hooren en wilde, noch zijne brieven ontfanghen, noch zijne boden, is daer mede niet eens te rugghe ghehouden, maer is stantvastich in zijn voornemen ghebleven, ende heeft geleeft sonder de doodt te soecken, op de hope van t'ghene dat hy niet en heeft connen crijghen? Wat weet ick of hy niet en vreest dat ick dese liefde veynse om te beproeven zijn ghetrouwicheyt teghen mijnen Man, wiens grootten vrient hy is? Neen, Neen, mach ick hem slechts, noch eens spreken, ende mach ick ghemaeckelijcker hem vertellen mine redens, ende hem mach versekeren van de liefde die ick hem draghe, het is onmoghelijck dat hy | |
| |
niet en soude beweecht worden om my te hooren, ende te ghehoorsamen de begeerlicheyt die hem op een ander tijt als met eenen toom heeft gheleydet, ende die my nu ten hoochsten quelt. De fortuyne helpt den stouten, ghelijck sy verlaet den gheenen die den moet verloren gheven, die dan oock een goet voornemen vlydet, die en heeft gheen verlanghen om victorie te vercrijgen. Och? sottinne als ick gheweest hebbe, mijn lief ende beminde in een Kercke te doen commen, om met hem te spreken van dingen die de devotie soo weynich raecken, hebbende noch een sulcke sleert achter my, ghelijck of ick te Bruyloft soude gegaen hebben: Ick moeste hem in mijn huys gheroepen hebben, alleen in mijn kamer doen commen, ende daer met het bedde daer toe noodich ende behoorlijck daer by te voeghen de vriendelijcke omhelsinghen ende troetelinghen, voorwaer het is dan onmoghelijck, dat een so soete ende vriendelijcke temtatie, hem het herte niet en soude hebben vermurwet, ende dat een soo heeten vyer, niet en soude verwarmt hebben een herte dat tot mywaerts soo vercoudet is, ende overwonnen een sodanighe stantvasticheyt ende ghetrouwicheyt, die hem hout te rugghe, door zijn nieuwe liefde.
Is hy dan van yser ofte van steen, dat hy niet bewecht soude worden door een sodanighe schoonheyt, als een so schoone lief hem soo vriendelijck in hare armen soude nemen, ende soo soetelijck soude troetelen, hem soude cussen de ooghen, de wanghen, het voorhooft, ende den mont, ende sich over gaf om hem in alle zijnen wille ende lusten te dienen? Neen, Neen, ick houde vastelijck, dat so den Sone van Theseus, verviel in een soo groot geluck ende creech een soo schoon beelt voor zijn ooghen, dat hy gheen conscientie en soude maecken, om aen te tasten een soo lecker bete, dat soo seer gheweynscht is van de ghene die van lecker smaeck zijn, ende een goet verstant daer van hebben. Wat doch? Den Marquis soude hy wreeder, harder van herten ende onverbiddelijcker wesen, als dien Iagher ende vrient van Diane, dien Grieckschen Hypolifus? Neen, Neen, hy is courtois, ende beminnende de | |
| |
schoonheyt, ick en ben niet leelijck, ick en bestaen hem gheensins in bloet, bemint hy mijn Man, hy moet my oock lief hebben, ende in somma, wy sullen soo voorsichtich in onse dinghen wesen, dat de erchste daer in niet en sullen connen mercken, noch niemant quade achterdencken sal connen nemen. Sich dan alsoo wat hebbende ghetroost sy nam een herte voor een dach, twee, drie, sich dwinghende te eten, niet anders ghestadelijck connende dencken als aen den Marquis, den welcken sy (gheholpen door de hope) meynde noch te ghenieten, ende daerom en wilde sy gheen Doctoren doen halen, om van hare sieckte te oordeelen ende te remedieren, ende noch minder, datmen haren Man soude adverteren van hare sieckte, achtende dat zijn teghenwoordicheydt niet goet en was tot hare medicijne, soo sy slechts haren lief conde crijghen, om haer te commen besoecken, ende haer te gheven de eenige Medecijne, die niemant anders haer conde gheven. Om t'welcke te moghen vercrijghen, sy schickte hare Bode, den welcke sy met tranen verhaelt hadde, alles wat tusschen haer ende den Marquis was ghepasseert t'welcke hebbende verstaen is sy soo verwondert geworden, al ofse hoorens ghecregen hadde, doende haer best om de bedroefe Ioffrouwe te vertroosten: Leonore haer wederom ernstelijck biddende, dat sy aen den Marquis haren droevigen stant soude willen gaen verhalen, ende dat sy soo veel arbeyden soude, dat sy hem noch eens spreken mochte, om te versoecken om d'uyterste remedie van haer quaet te ghenesen, ofte de doodt te sterven, haer beloovende dat soo sy haer goede tijdinghe brachte, sy soude haer doen ghevoelen, wat vrientschap ende dienst dat sy haer doen, haer door de comste dess Marquis verlossende van hare benautheyt. De goede Bodinne, siende so droevich als een moninck, dat den alder hongrichsten van haer schoonheyt soude weygheringhe ghedaen hebben, die ginck tot den Marquis, den welcken sy juste alleene t'huys vont, die ooc terstont wel dachte op de oorsaecke van dese comste. Sy dede hem verstaen den droevighen staet van Leonore, met d'oor- | |
| |
saecke van dien, ende het perijckel van haer leven, hem vriendelijck biddende op alle liefde die hy oyt ghedragen hadde, dat hy soude willen medelyden hebben met de arme Ioffrouwe, ende haer te hulpe commende, hy soude de middel wesen dat sy niet soude moeten smaecken, dat haer alreede aen de lippen was ghebracht.
Ende wast dat hy niet voorghenomen hadde haer altijts te beminnen, dat hy ten minsten dese reyse haer soude verlichten, ende compassie hebben over hare grote benautheyt, gedenckende, hoe weynich dat hy can verdraghen, die in dit torment is gheraeckt, als die alleen leeft op een slechte hoope, ghefondeert op het goet believen van een ander. Den Marquis hoe wel hy seer bedroeft wiert, van den jammer van zijn Ioffrouwe, insonderheyt dat hy haer begeerte niet conde volbrenghen, die gaf de boode antwoort, dat hy in alle maniere was bereyt om te doen alles wat hy behoudens zijn eere conde doen voor Leonore, dat hy was soo goeden vriendt van Tomacel haren Man, dat hy eer wilde sterven, als yets te doen, dat tot prejuditie van zijn eere soude moghen strecken, ofte eenichsins veranderen dese vrientschap die sy malcanderen hadden toegeswooren: ende derhalven badt de Ioffrouwe dat sy hare begheerte soude matigen, ende sulcke verlanghen soude bedwinghen, sonder meer te hopen, op t'gheene dat noyt gheschieden en soude, dewijle hy gheheel besloten hadde, noyt yets te doen dat teghen zijnen vrient was: ghebiedende met eenen de bodinne, dat soo sy hem vrientschap wilde doen, dat sy noyt meer hem van sodanige dingen soude commen aenspreken, daer in hy nu een soo groot mishaghen hadde, als hy te voor ghenuechte ende vermaecken ghehat hadde. Van dese antwoort wiert dese Ioffrouwe de Bodinne soo verschrickt, dat sy by naest van haer selven was, die niet een lidt van haer lichaem en conde roeren hoorende een soo strenghe sententie, maer eyndelijck tot haer selven commende, heeft verlof van den Marquis ghenomen, ende is gaen besoecken haer patiente. De welcke so haest niet en hadde gehoort de sententie ende antwoort | |
| |
des Marquis, of sy verliesende alle crachten, bleef soo onghevoelijck als een harde clip, ende couder als een ijs, ende bleecker als de Sonne die in een Eclipsis staet. Men doet neersticheyt om haer wederom te rechte te brengen, men verwarmtse, men begiet hare handen ende den slaep van haer hooft met azijn, maer het leven en conde niet weder commen, soo besloot de benautheyt den wech ende hielt het bloet op, zijnde verschrickt van een sodanighe tijdinghe. Den Man comt weder t'huys, die siende een soo droevighe saecke, ende niet wetende d'oorsaecke van een sodanighe sieckte, hy vraechter nae, maer niemandt en conde hem daer van bescheyt gheven: Hy doet de doctooren halen, die der niet meer hulpe en conden doen, als de liefde met cruyden can ghenesen worden. Sy, uyt het beswijmen gheraeckt, en wil niemant meer aen spreken, en vraecht nae gheen vertroostinghe, noch nae geen spijse, om haer swack lichaem te verquicken, alsoo datter niet veel levens in haer en was: eyndelijck sich siende nae by de doot, ende sonder hope van verlichtinghe, sy begheerde datmen haren Biechtvader soude doen commen, den welcken sy dede een geheel verhael van d'ellende ende t'ongheluck. De goede Man begonst haer te bekyven ende te berispen van een so grouwelijcke dwaesheyt, dat sy om het ontberen van een wellust, dat duysentderleye quaden met sich brengt, sich alsoo tot sulcken jammer hadde ghebracht, datter de doot moste navolghen, dattet niet en was het leven van een oprechte Christen, dattet haer ghenoech hadde behooren te wesen dat sy het Heylich huwelijcx bedde hadde willen schenden, sonder daer by noch te voeghen een so wreeden dootslach Dat sy veel eer den Marquis behoorde te bedancken, voor de sorghe die hy hadde, so voor hare salicheyt, als voor haer eere, als sich dwaselijc te quellen om dat sy sich sach verachten: ende behoorde derhalven haren Man om vergevenisse te bidden dat sy hem een so groote faute hadde ghedaen, haer voorder versekerende, dat soo sy sich van herten bekeerde, ende versochte ootmoedelijcken vergiffenisse ende ghenade van haren goeden Godt, dat | |
| |
hy was soo goet, barmhertich, ende goedertieren, dat hy haer als een Vader in ghenade soude aennemen ende hare sonden vergheven, hoe swaer ende strafweerdich datse waren. Dese heylighe vermaninge beweechde also het herte van Leonore, dat sy sich van ganscher herten tot Godt bekeerde, ende ootmoedelijck zijne Majesteyt aenriep, dat hy met het dierbaer bloet zijns lieven Zoons, wilde hare sonden ende misdaden afwasschen ende uytveeghen, ende in gheen oordeel met zijn arme creatuere treden, dewijle dat daer uyt niet anders en soude connen volghen, als de verdoemenisse, als die niet anders voort te brenghen en hadde, als hare sonden ende verderffenisse, dat hy dan haer in genade wilde ontfanghen om de verdiensten hares salichmaeckers Iesu Christi, op den welcken alleen, sy haer betrouwen ende eenighe hope settede. Ende alsoo begheerde sy datmen haer de Sacramenten soude berichten nae costuyme van de goede Roomsche Catholijcken, die de stemme volghen van hare heylighe Moeder de Roomsche Kercke. Nochtans voor het ontfangen der Sacramenten, wilde sy haren Man spreken, ende hem verclaren, hoe verre sy sich vergheten hadde teghens hem, t'welcke sy oock dede, hem biddende sulcx te willen vergheven, ende tot haer straffe, haer te castijden nae dattet hem soude goet duncken, siende nochtans op zijn eere, ende op t'ghene, dat sy sich noyt meer hadde vergheten als dese reyse, hem vermanende, dat hy den Marquis voor eenen oprechten ende ghetrouwen vrient soude houden, die eer hy hem ghekent hadde, hadde gesocht de oneere van zijn huys, maer dat hy nae de ghemaeckte vrientschap, hy verlaten hadde die onbehoorlijcke begheerte, ende omhelst hadde een cuysch voornemen, om de liefde van den ghenen die hy geholpen hadde, ende wiens reputatie hy beminde. Den Edelman, hoe seer bedroeft dat hy was van een sodanige tijdinge, nochtans siende het berou ende leetschap van zijn huysvrouwe, ende siende dat hy was als d'oorsaecke van haer faute, hy en conde hem niet houden van schreyen, ende haer omhelsende ende vrientdelijck cussende moet te geven, | |
| |
ende haer te bidden tot haer selven te commen, haer van gantscher herten verghevende, t'gene dat sy hadde willen doen, vant welcke hy sich aen den Marquis schuldich erkende, dat hy hem in een soodanighe saecke hadde gherespecteert, daer in ghemeynlijck de alderwijste sich vergeten.
Leonore dan hebbende ghedaen, wat tot hare salicheyt noodich was, ende sich hebbende bereydet om den ghemeynen tol der natuere te betalen, is van dese werelt ghescheyden, niet sonder groote droefheyt ende weenen van haren Man, die haer seer lief hadde, hebbende van haer een deel schoone, die hem soo seer ontstaecken over de verstorven, als hy seker was dat hy haren oprechten Vader was: ende sy wiert pompeuselijck begraven, in Sinte Dominicus Kercke, daer haer van yemant een sodanighe grafschrift ghesteldt wiert, als hier volcht.
Aenschout dit graf ô ghy, die hier verby sult gaen
En leest eens dit geschrift, t'geen men hier siet geschreven
Hier leyt de schoonste bloem, die daerd' oyt had gegeven
Maer die veel minnaers al, t'onwaerdich ginc versmaen
Menich om haren t'wil, heeft moeyt vergeefs gedaen,
Een Ridder boven al, wiens siel heur had verheven
Bemintse sonder troost, in zijn droeffelijck leven,
Maer siend' haer hardicheyt, socht hyse niet meer aen.
Die hem veracht met spijt, verlaet hy wijs beraden
En kiest een ander deel, vervult met meer ghenaden,
Siet: doen bemint sy hem, sonder bemint te zyn
Daer door is sy gheraeckt, in dit graf om te rusten
En slaept nu in het stof, maer de siel is met lusten,
In s'Hemels gulde coor, bevryt voor alle pyn.
| |
| |
Siet hier ghy minnaerts, wat helpet sich soo onmatelijck te laten overwinnen van zijn affecten ende begeerten: wat ghemack ons voortbrengt te volghen de prickels onser verdorven natuere. Den Marquis van Cotron, die dient u tot exempel in de dwaesheydt zijner passien, ende verlies zijnes goeden welstants: ende laet nu Leonore wesen als een breydel u te rugghe houdende van dit afgront, op dat ghy met haer niet en verliest het ghebruyck van die redelijckheyt, die alle affecten moet modereren, ende matighen ende de ziele moet dienen als tot eenen Leyts-man, ende Raets heer, van alles wat sy voorneemt ende doet.
Eynde deser Historien.
|
|
Auteursrechtvrij