|
| |
| |
| |
Verscheyden
gheschiedenissen, van t'gene
dat gepasseert is inde nieuwe gevonden werelt, ende
van veel Heeren die gedoot wierden, voor het beleyt van den een ende van den anderen.
| |
De twintichste historie.
Die gene die beschreven hebben de Historie van de inneminge van het Conincrijcke van Peru, dat geschiet is onder de Regeringe van dien machtigen Keyser van Romen, Carolus van Austria, Coninc van Spaignen, die verhalen dat een van de Spaensche Seigneurs, die daer toe aldermeest heeft gearbeyt, sy geweest eenen Fransois Pizarro, een cloeckmoedigen Heldt, die maer een gebreck en hadde dat hy sich so wel in ruste niet en conde houden, noch zijn dingen gouverneren in tijt van Pais, als hy wel dede in tijt van oorlogh. Men hout dat dese Pizarro den natuerlijcke sone sy gheweest (doch onwettelijcken) van Conzal Pizarro die Gouverneur was van den Catholijcken Coninc in Navarre, ende die geboren zijnde in Trusiglie, wert voor de Kercke deure tot een vondelingh geleyt, ende alsoo niemant dit arme Kindeken wat en gaf, sy seggen dat een Zeughe hem te suygen gaf, zijnde een so wonderlijcke saecke, als der Fondateurs van Roomen. Hoe het sy, hy wiert eyndelijc van zijnen Vader gekent, ende hoewel hy in geen letters en was ervaren, gelijc in dien tijt die wapenen handelden weynich daerom gaven, hy was nochtans in oorloghsche saecken so wel geoeffent, dat den Keyser weynige Capiteynen zijns gelijcken hadde, ende niet een, die so veel conquesten heeft gedaen in verre vreemde landen, als hy beginnende van het jaer 1525. hebbende tot een med-geselle eenen machtgen ende rijcken Man genoemt Don Diego de Almagro, die ergh ende listich was, niet seer ghetrouwe in zijne handelinge, als ghy daer naer sult hooren, dat hy zijnen compagnon bedrooch, doen hy door hem rijcke ende verheven | |
| |
gheworden was. Want hoewel dat Pizarro was als Generael van de legher van Peru, ende d'andere Capiteynen onder hem waren, nochtans onder d'authoriteyt van den Audiencier des Coninckx, die daer ergens zijn residentie hadde. Het is ghebeurt dat een seker Spaignaert ghenoemt Pieter d'Alvarado, van den Keyser last hadde, Gouverneur te wesen van de voorschreven landen, die daer henen oock ghereyst is, met eenen goeden hoop uytghelesen infanterie, met voornemen van Almagro ende Pizarro af te maecken, ende alsoo daer een groot profijt te doen in dat lant, dat hy sich wijsmaeckte gheheel van Gout ende costelijcke steenen te wesen.
Maer doen hy daer was ghearriveert, ende voer langhs den oever van het vaste landt, om een goede haven te soecken: Pizarre die niet goet en vont, dat hy die de moeyte gehat hadde om het landt in te nemen, daer uyt ghestooten soude worden, als het profijt soude beghinnen eerst groot te worden, ende sy des Conincx schatten hadden groot gemaeckt, so communiceerde hy dese saecke met zijn Capiteynen, hen vertoonende het onghelijck dat men hen dede, andere te gaen senden, om te raepen ende te versaemelen, het gene dat sy met groote moeyte hadden gezaeyt, niet sonder groote bloetstortinghe van haer eyghen leven: daerom dat hy achtede, dat sy geensins behoorden toe te laten datmen Alvarado eenighe plaetse in dat Landt soude laten innemen, voor ende al eer, dat hy breeder versekert ware van de wille van zijn Majesteyt, tot de welcke hy soude senden zijnen Broeder Fernand Pizarro: hen biddende dat soo langhe tot datmen dese antwoordt soude becommen, sy cloeck op hare hoede souden zijn, om te verhinderen dat dese nieuwe aenghecommen, haer Landt niet in en namen, om daer naer met haer flouwherticheyt noch den spot te drijven, ende dewijle sy het ghehouden hadden tegen so veel duysenden Wilden, sy sich nu niet verschricken en souden, om een hant vol menschen. Die nu de heftichste waren, die accomodeerde sich na den wille van den Generael, ende en vonden niet te heet noch te swaer, ghelijck de ghene ghemeynlijck doen, die lichtelijck eenige saecke aengrijpen, sonder te voor wel over te leggen wat uyt- | |
| |
comste de selve soude moghen hebben: ende die de wille der Coningen aen hare eyghen fantasie wilde afmeten, twelcke al te slecht was, want, of schoon de Keyser, Pizarro ende alle d'andere hadde afgheset, sy en hadden gheen oorsaecke om te claeghen, aenghesien dat alles wat sy hebben des Conincx was, sy zijnde zijn ondersaeten ende van hem alle bevorderinghe hebbende ontfanghen.
Want ghelijck seer wel eenmael Georgius den Cardinael van Armignac, den Vicelegaet van zijn Heylige in Avignum antwoorden tot den Mareschalck van Thermes, die sich seer beclaeghde van de cleyne recompensie die hy hadde ghecreghen voor alle zijnen ghetrouwen dienst, den Cardinal, segghe ick, die antwoorde hem dit cleyn woordeken: Al hadt ghy hondert levens, ende duysent raeden, ende hondert dusent rijckdommen, ende dat dit alles wat gheconsumeert ende verteert ten dienst van zijne Majesteyt, t'is so verre van daer, dat ghy u met eeren daer van moeght beclaeghen, dat ghy noch moet segghen, tghene dat in d'Evangelie staet, wy zijn onnutte knechten. Wat voor Fransche Edeldom hebt ghy doch, dat de Coninck u niet en heeft ghegheven? Welcke is uwe hoocheyt dat ghy van den Coninck niet ontfanghen en hebt? die zijn ondersaeten verhooght ende vernedert, niet nae het oordeel der ghene die belooninghe begheren, maer nae dattet Godt belieft zijn herte te regeren.
Hier in was het dat Pizarre dwaelde met zijne medeghesellen, die niet te vreden zijnde van sick selfs rijcke ghemaeckt te hebben onder den name van haren souvereynen Prince, sy wilden hem nochtans dwinghen nae dat haer onversadelijcke begheerte was streckende. Sy dan zijnde op dese resolutie om Alvarado het hooft te bieden, daer quamen de outste ende de wijste van den hoop, die hier in niet en accordeerden, ende en achteden niet op de ambitie ende giericheyt van het hooft, noch op de sotticheyt der slechte, maer saghen op het gemeyn perijckel van alle de Spaignaerts die in de Indien waren, ende die saghen dat soo Pizarro sich stelde teghen Alvarado, dattet niet en conde geschieden sonder | |
| |
groote schaede van veel Christenen aen beyde zijden, ende tot groote versterckinghe der Indianen. Daerom vertoonden sy dattet beter was, of te wijcken den gene die de Keyser hadde ghesonden, of datmen de machten moeste deelen, so om Alvarado tegen te staen, als ooc de Indianen wel in toome te houden, op dat sy niet en mochten attenteren tot nadeel van het gemeyne beste. Desen raet was voor de beste aengenomen, ende van een yegelijc ghevolcht, ende selfs van Pizarro, die de quaetste niet en was, maer beminde zijn soldaten, respecteerde zijnen Coninck, ende sochte het profijt van zijn Natie, alleenlijck en wilde van niemant gecommendeert worden. Also de eergiericheyt geleydende de gheesten deser menschen, men moet sich niet verwonderen, soo sy den dienst van haren Prince qualijck besteden, ende de Riligie niet en achteden, de welcke onder haer seer vercout was, ja gene ten was by eenige arme Religieusen, die van de Wilden gedoodet wierden, meer door dien dat sy getercht wierden door de grouwsame tijrannie van de Seigneur Spangiaers, als om den haet die sy eenichsins de Christelijcke Religie toe droegen. Pizarre dan vresende het gene datter ooc geschiede, dat de Indianen in de wapenen souden comen, hy ordineerde Almagro, so om haer tegen te staen, als om Alvarado tegemoete te gaen, ende hy beval ooc eenen anderen Capiteyne gaen tot eenen Cacique ofte Overste der Indianen, die alreede eenige op de beenen hadde gecregen, ende onderwijlen bleef hy in Cusco een plaetse die de Hooftstadt was van dat Lant. Dese order die veroorsaeckte wel het verderf van den armen Cacique maer niet het welvaren der Spainaerts die versekert zijnde van den aenval der Indianen, begonsten tegen malcanderen op te staen ende te conspireren, de resolutie van den eenen den anderen tegen sprekende, waer by quam des Coninc wille, van het overgeven der officien, die zijn Majesteyt hadde uytgedeelt na datter waren die meest boden, ende versekerden het meeste gelt te senden in des Conincx Schat-camer. Ende op dat ghy moecht sien hoe getrouwelijck dat sy wandelden ten dienste van haren Coninc: Alvarado die pacientie hadde om Generael te wesen, siende wat verhinderinge dat Pizarro hem dede, ende hoe dat Almagro het Hooft boot om zijn aencommen te beletten, | |
| |
so verliet hy, sonder d'authoriteyt van zijnen Coninck, zijnen last in de handen van Almagro, op conditie van seker groote somme gelts die hem belooft wiert, die Pizarro hem ooc overleverde, doen dese Alvarado hem de reverentie was commen doen. Hier is noch haer ongetrouwicheyt, dat niet tegenstaende het accoort dat gemaect was met den voorschreven Capiteyn, daer warende die Pizarro verwecten om hem gevangen te stellen, ende het gelt hen te onthouden, als die gecomen was sonder bevel in de landen van zijn Gouvernement. Maer Pizarro die van de beste was en wildet niet doen, noch verraden den ghene sich op zijn woordt verlaten hadde. Maer Almagro die tot grooter staete wilde commen, siende dat hy was versterckt met de leger die Alvarado hadde mede gebracht, ende verstaende dat den Coninck hem Brieven sont, hem maeckende tot een hooft van de geheele leger van Peru, hem ghevende een groot lant onder zijn gebiet, hy begon zijnen Generael te verachten, sonder te gedencken dat hy was Lieutenant Generael van zijn Majesteyt, hy deelde alreede zijne lant uyt eer hy de volle commissie hadde, verlatende de commissie die hy van Pizarro hadde, die hem altijts voor zijnen vrient ende compagnon hadde ghehouden, hem deelachtich maeckende van alle goede fortuynen. Eenighe Edellieden die by hem waren die stelden sich daer tegen, seggende dat hy des Conincx Brieven qualijck uytleyde, ende wat faveur dat zijn Majesteyt hem dede, dattet nochtans de meyninghe niet en was, dat de Generael van zijn officie was gedeporteert, maer dat alle andere Gouverneurs onder hem moesten staen, sonder dat yemandt als hy yets mochte veranderen, in d'uytdeelinge der landen oft plaetsen, ende der Gouverneurs daer in gestelt. Almagro siende dat den raet hem teghen was, ende dat hy sonder de autoriteyt van de selve, niet en soude connen doen tot versekeringe van zijnen staet, hy versoetede sich voor eenen tijt verwachtende dat hy breder belastinghe van den Keyser soude crijgen, ende dat hy onderwijlen sich wat versteken soude, ende also te beter Pizarro ende den raet een strick soude bereyden. Nochtans den Generael zijnde gecomen tot Cusco, hoewel hy Almagro afgestelt hadde, ende in zijn plaetse geordineert | |
| |
Ian Pizarro om over het Chrijghsvolck te commanderen, so ist dat hy hem door den raet van eenighe wederom in zijnen voorgaenden last herstelde ende committeerde, tgene dat daer naer oorsaecke was van beyde hare doodt.
Wat vrede dan datter gemaeckt was tusschen de hoofden, ende wat Eedt sy malcander wederom hadden geswooren, soo en liet Almagro die een ongherust hooft was, niet na, altijts eenighe gheleghentheyt te bespieden teghen Pizarro, hoe wel hy int begin hem onthiel om niet voor te lichtveerdigh ende te haestigh gerekent te worden. Nu tghene dat hem openinge dede, waerom de Brieven des Keysers, die hem maeckte Gouverneur van het nieuwe rijcke van Tolede, ende Pizarro generael van de Nieuwe Castillie, welcke patenten wierden gebracht door den voornoemden Broeder van Pizarro, genoemt Ferdinand, een Man die seer seditieus ende mutigh was, ghelijck hy het daer naer seer wel bewees: want hy en achtede niet zijn eyghen Broeder, noch Almagro, segghende dat hy lust hadde om een tribuyt te versamelen, ende tghene dat tot des Coninghs Camer behoorde, tghene dat een wijden wech maecte tot allerleye muytinatie, ende ongheluck voor Pizarro. Desen Almagro, so haest als hy hadde ontfanghen zijn octroy van zijn Majesteyt, hy verliet de conqueste van Chili ende d'omliggende Landen, hoe rijcke dat sy voornoemt waren, meer gheneycht tot eere als tot alle het gout van de Werelt, ende hy besluyt dat hy wilde gaen innemen Cusco, als zijnde onder zijn gouvernement, de welcke Stadt hy seyde dat Pizarro hem onthiel sonder eenige reden, hoewel datse in zijn Provintie niet begrepen en was. Ende also hy sulcx zijne Capiteynen hadde gheopenbaert, ende den wijsen van zijn leger, daer warender veel die hem sulcx ontrieden, voor geraedsamer vindende sulcx na te laten, ende liever zijnen tijt te besteden in eenige goede ende rijcke Provintie in te nemen, beter dan sich gaen bemoeyen in een so perijckuleusen crijch tegen zijn eyghen Volc, niet wetende, of het eynde so gheluckich soude wesen als het wel scheen. Met eenen ooc voorstellende, dat de schaede van de vrientschap met | |
| |
Pizarro, niet so cleyn te estimeren en was als hy meynde: maer alle dit en hielp niet by den ghene die verhart was in zijn voornemen, die ooc beweecht was door anderen, die geen profijt en wisten by de pays tusschen de Gouverneurs. Daerom is hy ghereyst ende hy heeft hem recht begheven nade Stadt van Cusco, om aldaer zijn aenslach uyt te voeren, daer vont hy dat eenen oversten van dat Lant, de Stadt hadde belegert.
Siet hier aen de boosheydt der Menschen van onsen tijt, Almagro alleen door een boose begeerlijcheyt van eere ende om noch meer te domineren, die gaet belegheren zijn eyghen vrienden, ende hy en maeckt gheen conscientie van den Indiaen aen te soecken tot zijn hulpe, om zijn eyghen Natie ende religie te verderven. Hy also erch als den Spaignaert, veynst hem of hy na eenighe compositie wilde luysteren, maer waer toe? om de Christenen te betrapen, ende in stucken te houwen so het hem gelucken mach: onderwijlen zijnde de belegerde doende om de hoofden van de legher te corrumperen ende heymelijc te bepraeten: also, dat so de ghetrouwicheyt van den Lieutenant so wanckelbaer gheweest was als des Gouverneurs selve teghen Pizarro hadde gheweest, almagro soude sich ghesien hebben sonder credit, sonder cracht, ende sonder legher. Ende Godt dede een grote ghenade met de Spaignaerts, dat zy van doen hadden met eenen Volck dat qualijc ghewapent was, want so de Indianen de middelen hadden gehadt van sich te versien met wapenen, terwijlen de beroerten ende vyantschap tusschen de Christenen regneerden, sonder twijfel, sy souden haer lant van haer gesuyvert hebben, ende de passagen aen d'andere Castillanen so wel ghesloten hebben, dat zy niet meer aldaer haren onversadelijcken honger souden hebben connen stillen. Om cort te maecken, Almagro niet ghedaen hebbende met den Cacique, Ferdinand Pizarro sich niet willende overgheven, de Stadt van Cusco wiert ghedwonghen door de Almagrianen sich over te gheven, het sy dat sy sich overgaven of dat dese haer met cloecheyt daer toe dronghen. Also vingh Almagro in dese Stadt Ferdinand Pizarro ende Gonsalo Pizarre broeder van den Generael van nieuw | |
| |
Castillien. Hy besloot altemets Ferdinande te doen sterven, zijnde daer toe gesolliciteert bynaest vande geheele armeye, om datter een oproerich man was, die den Vyant was van het gemeyne welvaert. Maer also den raet Godes secreet is, die brack het voornemen van zijn sterven door eenen Alvarado, op dat de behoudenisse van dese mochte wesen de straffe ende het verderf van veel Christenen. De Fabels van Troyen die verhalen, dat Paris wiert tot der doot overgelevert om de Stadt van Troyen te verlossen: Maer wat? alsoo het verderf van die Stadt was ghedestineert door den middel van desen Prince, hy wiert gesalveert ende gevoet tusschen de Herders der Coninghs. Also Ferdinand wert oock verlost uyt de handen van den Beul, om corts daer naer ter doot te veroordeelen den ghene die hem van de doot verlost. Nieuwe toevallen veroorsaecken nieuwen raet, want alsoo alle dingen scheene voor Almagro voor den wint te loopen, ende dat hy vande Pisarren hadde gewonnen Steden ende sterckten, ende gevangen hadde genomen de principale hoofden van zijn vyanden, nochtans desen selve Fortuyne die heeft hem inde netten gebracht, daer door hy mocht mercken hoe ongestadich dat alle dingen deses werelt zijn, ende wanneer die Mensche meynt op zijn geluckichste te wesen, het is dan dat het tegenspoet hem comt overvallen. Daerom, daer en is noyt wijs man geweest, die siende dat hy was gefavoriceert door goede succes, of hy heeft zijn ghemoet oock bereydet om den aenval van de contrarie Fortuyne oock te connen dragen, waer in de dwasen sich vergeten, tot dattet hen onvoorsiens comt overvallen.
Hadde Almagro op het veldt Ferdinant door des Beuls handen laten passeren, ende der zijnen raet gevolcht hy en soude niet gevallen hebben in die perijckelen daer in hy daer naer hem gevonden heeft. Want Ferdinand die een wraeckgierich Man was, hoorende hoe dat alleen eenen Alvarrado gedaen hadde, dat zijn hooft van zijn lijf niet en was gevlogen, hy practiseerde alle dagen de middelen om uyt de handen te mogen comen, ende sich te wreken over zijnen vyant. Onderwijlen dat dit geduerde de Generael Pizarro, seer verbaest om de victorien van | |
| |
zijnen vyandt, die versamelde alle het volck dat hy by een conde crijgen. Op den selven tijt zijn by hem gecomen zijnen Broeder Gonzallo, ende Alphosus de Alvarado, die de wachten hebbende omgecocht, warent ontloopen sonder Almagro consent te vraghen, die doen Pizarro seer wel gedient hebben, tot goede succes van de zijne ende ongeluc van d'ander. Want also dese twee Capiteynen sich gereet maeckten om tegen malcander een felle oorloge te voeren, ende dat Pizarro sich alomme beclaechde van het ongelijck dat hem Almagro hadde gedaen, hy gaf te kennen dat het volck dat hy versamelde alleenlijck diende om sich te defederen ende te beschermen tegen zijnen vyandt. Daer over warender veele seer besich om haer te accorderen, siende dat het sonder groote bloetstortinge niet en conde geschieden, want het aen beyde zijden goede soldaten waren die elck voor zijnen Capiteyn lof ende eere wilde behalen. Ende al hoewel de meeste deel gheneycht waren aen de zijde van Pizarro, soo wast nochtans dat de wijste stellende het ghemeyn goet voor haer particulier affecten, sy deden so veel ende arbeyden tusschen beyde so wel dat de beyde hoofden consenteerden by malcander te commen, alleenlijck gheaccompagneert elck met twaelf paerden.
Siet doch wat profiteert dat selve dat de beyde hoofden by malcander commen, selden heeftet goet ghedaen, als ons mach blijcken by t'gheene dat in Vrancrijcke is gebeurt met den Daulphijn van Vranckrijcke, ende den Hertogh van Bourgoignen op de Brugge van Monterdau, hoe ergh dat d'uytcomste sy gheweest weten de gheene die de Fransche gesten lesen, alsoo oock Pizarro ende Almagro die commen by een, onderwijle was Gonsallo den Broeder van den Generael, in Embuscade gaen ligghen, om Almagro te grijpen, niet wetende of het gheschiede met het consent van Pizarro: hoe het was, sy commen by een, vallen malcander om den Hals, ende begonden seer vriendelijck met te diviseren ende van haer oude vrientschap wat voort te brengen, malcander alle vrientschap belovende, ende souden terstont een eynde aen d'oorloghe gheleyt hebben, en hadde niet een van de troupe van Pizarro selve Almagro | |
| |
hen d'oore niet gheseyt, dat so lief als hy zijn leven hadde, dat hy sich soude wech maecken so haest als moghelijck. Almagro die van zijn Natuere genoech erch denckende was, en dede sich dit advertissement tot gheen driemael aen seggen, ende sonder veel te vraghen, denckende dat hem eenighe verraderije wierdt bereydet, hy climt terstondt te paerde ende keert wederom tot de zijne. Maer hy en hadde niet verre ghereden met zijn twaelf Ruyters, of hy rencontreet veertich Musquitiers te Peerde die sich op hem worpen ende gevangen nemen, hem brengende tot Pezarro. Hier beclaecht hem Almagro, ende beschuldicht Pizarro van ongetrouwicheyt, die sich daer over verantwoorde, ende sweert niet te weten van dese embuscade, ende om dat selve te beter te bewijsen, hoe wel hem wort geraden zijnen vyant te behouden, hy en wilder noyt toe verstaen, seggende dat hy was gecomen op zijn woort, dat hy daerom niet verhindert en soude worden, ende gaf hem verlof, dat hy op zijn ghemack wederom tot de zijne soude wederkeren. Dit en conde evenwel Almagro niet wel verstaen, dattet sonder te weten van Pizarro soude gheschiet zijn, daerom dat sy die doen wel gheneycht hadden gheweest tot vrede, werden doen furieuser ende heftigher teghen malcander. Want den eenen beclaechde hem van d'injurie die hy ontfangen hadde, d'ander die excuseerdese, als niet gheweten te hebben, ende ghenoechsaem bewesen te hebben, met hem te laten gaen, den welcken hy sonder schaede in zijn handen hadde moghen behouden. Also maeckten sy sich weder op malcander, ende daer soude een swaren crijch zijn gheweest, so niet eenige die onpartijdich waren, ende die gheen lust tot desen twist en hadden, so wel hadde ghearbeyt, dat sy een accoort maeckten, ende wierden uyt de ghevanckenisse verlost Ferdinand Pizarro, tot den welcken, hoe noode dat Almagro consenteerde, zijnde daer door beweecht door den Capiteyn Diego Alvarado, so warender noch eenige die het geerne verhindert hadden, wetende hoe periculeus dat sulcken beest soude wesen die nimmermeer gherust en is, ten zy dat alle dingen in roere is. In Somma het laetste Artijckel van haer vreede dat was, dat de beyde | |
| |
Hoofden niet attenteren en souden aen beyde zijden, tot dat nieuwe commissie vanden Keyser was ghecomen.
Ferdinand Pizarro en was soo haest niet verlost, of hy betoonde wel wat hy conde doen, want comende by zijn Broeder, hy bedanckte hem eerstelijck vande neersticheyt die hy hadde ghedaen om hem te verlossen vande handen des wreetsten verrader ende Tyran die op der aerden was, wiens wille (seyt hy) sodanich is, dat so hy u so wel tot zijn discretie hadde, als ghy hem hebt ghehadt, het is sonder sorghe dat hy so beleefdelijc met u niet handelen en soude. Ick weet wel dat het geene dat ghy dedet was om my te salveren, om dat Ordognes belast hadde datmen my soude dooden, soo sy yets op Almagro souden attenteren, oft op zijn gheselschap. Och oftet Gode belieft hadde Mon Frere, dat ic hadde zijne wreetheyt moghen gheoffert worden, ende dat Almagro doot zijnde ghy verlost mochtet worden van een wonderlijcke verhindernisse van uwe ruste, op dat den staet zijnde gestilt, den Spaignaers den middel mochten hebben om de reste van d'ander Provintien te mogen in-nemen, die onsen Coningh noch niet onderworpen en zijn. Want soo langhe als Almagro sal leven, ic versekere u dat uwe leven ende de mijne, sal altijts in groot perijckel wesen van eenighe verraderije, hy en sal niet op-houden tot dat hy door loosheyt of met ghewelt sich sal ghemaeckt hebben Meester van u gouvernement. Monsieur het en is niet alleen het devoor van een goet Capiteyn, dat hy wel weet ter oorloghe te gaen, cloeckelijck te vechten, ende zijn volck te leyden ende wederom af te brenghen vanden slach, ende dickwils victorieus te wesen, maer het is oock een van de principale punten te letten op het ongelijck datmen ontfanght, ende niet toe te laten datmen zijn patientie misbruycke, want sulcx doende hy steeckt hem selven in perijckel van mispresen ende veracht te worden, waer uyt volcht de rebellicheyt der Onderdanen, de traecheyt van den Soldaet, ende het verlies van den staet, dat met grooter moeyte is ghewonnen.
Overleght eens wat hy heeft ghedaen, innemende de Stadt van Cusco, een Stadt van het Coningh-rijcke | |
| |
dat ghy Gouverneert, ende so hy diergelijcke dinge niet meer en sal doen, dewijle ghy so lichtelijck accordeert, ende u laet wijs maecken door een hoop volckx die soeckende den Generael Pizarro te vercleynen, den Tijran Almagro verstercken ende courage geven. Ick weet wat opinie datmen van u int Hof heeft, ende wat den Keyser van u hout, ende van uwe wijsheyt, ende hoe seer dat hem mishaeght het doen van onsen vyant, den welcken hy alreede soude hebben van zijnen staet berooft, hadt ghy hem selve niet ghedraghen, ende dat hy om uwent wille van de soldaten wordt gheachtet: tis oock om u te behaghen dat de Conincklijcke audientie hem den last heeft gegeven, de welcke hy ondanckbaerlijck misbruyckende hy sich tegen u stelt. Als ghy hem wel sult hebben ghecastijt ende ghestraft nae zijne verdienst, zijn Majesteyt en sal der niet anders van segghen, dan dat den subjeckt hebbende gherebelleert teghen zijn oversten, hy ontfanghen heeft een castijdinghe weerdigh zijn rebellicheyt. Betoont Monsieur ende mijn weerde Broeder, dat ghy zijt den ghene die ghy zijt, doet Almagro gevoelen dat ghy niet verloren en hebt van uwe cloeckheydt, macht wetenschap ende wijsheyt, waer mede ghy vercregen ende inghenomen hebt den meesten deel van Peru voor de Majesteyt des Keysers. Doet een yegelijc weten dat ghy den Viceroy zijt ende dattet u toecomt de landen uyt te deelen ende de Governementen ende niet Almagro, die niet anders en is, dan tgene dat ghy hem hebt ghemaeckt, ende dattet door u octroye ende gifte is dat hy in den staet is dat hy hout. Ende so u dunckt dat ick u dienen mach in eenige saecken van u voornemen, en spaert my niet bidde ick u, u sweerende dat gelijc ghy hoort het geluyt van mijne woorden, so sullen alle mijne sinnen noch veel bereyder wesen, om te effectueren tgene dat u belieft, dat ick bereyt ben mijn leven ende alle dingen voor uwen dienste te coste te legghen. Den Generael hoe wel dat hy seer wenschte ende goede wille hadde om sich te wreken van de hoochmoet van Almagro, die en wilde nochtans niet doen, sonder eerst te hebben den advijs van zijn Majesteyt over het uytdeelen der Provincien, om van sich geen quade suspicie te gheven, in den tijt selfs dat hy sich so gevordert sagh. | |
| |
Daerom danckende zijnen Broeder van zijn goede wille, hy antwoorde hem datmen een weynich vertoeven moeste, tot dat den Keyser nieuwe Brieven ende commissie soude senden, om den twist der Gouverneurs te stillen, ende so Almagro dan oock weygerde te comen tot het gene dat redelijcken was, hy en soude oock niet laten zijnen goeden raet te ghebruycken, hem biddende sich daer en tusschen ghereet te willen houden, ende volck by een te houden op dat als het de noodt soude vorderen, sy met hare macht de dertelheydt van haren vyandt mochten teghen staen. Daer comen corts daer naer de Patenten oft Brieven van den Keyser, die ordineerde, dat niemant op straffe van het leven, yet teghen zijnen med-gheselle soude attenteren, ende dat elcke sich soude te vreden houden met de limiten die eerst gheordineert waren. Pizarro die siet nu ende verstaet dat de Brieven dede voor hem, tot zijn groote voordeel, daerom dat hy terstondt veel volckx versamelde, ghevende de soldaten dubbelde pajement, hy dede by een brenghen alle het geschut ende oorloghsche Ammonitte die hy conde crijghen, ende sont tot Almagro hem belastende terstont de stadt Cusco te verlaten, ende uyt zijn Gouvernement te vertrecken, na dat des Conincx ordinantie mede bracht, ofte so niet dat hy met alle macht van wapenen hem soude daer uyt connen jaghen, dat hy tot nu toe, om zijne Majesteyts wille hadde naghelaten: dat de nieuwe Brieven des Keysers alles te niete ghemaeckt hadden dat sy te voor met malcander mochten ghetracteert hebben, alsoo dattet hem toequam van de Landen te disponeren, ende hem als zijnde de ondersaten ootmoedelijck te ghehoorsamen. Hoewel nu dat Almagro wel bekende dat Pizarro de bovenhandt hadde, hy parsifleerde nochtans altijts segghende dat Cuzco van zijn Iurisdictie was, in somma de partien die zijn soo verhittet gheworden teghen malcander, dat sy nae veel woorden ende Ambasaden, tot de wapenen quamen, ende aen malcander zijnde ghecommen de Pizarren behielden de victorie, ende de Almagristen verloren het leven, ende Almagro selve viel in de handen van zijn aldergrootste vyanden, namelijcke Ferdenandt ende Gonzallo Pizarren, | |
| |
die hem in de selve gevanckenisse wierpen, daer onlangh Almagro haer ghehouden hadde. Daer is het oordeel Godts over den gene die het al na zijn fantasie meende te houden, ende sich in de nieuwe Landen eenen halven Monarcke te maecken, die geen werck en maeckte van des Conincx Brieven, noch van het bevel zijns Keysers, meynende na zijnen wille te handelen de menschen ende de fortuyne, maer die hem alsoo teghen valdt, dat hy nu wort den gevangen van de welcke hy seer onlanghs den Richter was, ende wiens doodt hy gheswooren hadde. Ende gelijck men het oordeel Godts siet in desen, alsoo sietmen het bedrogh des werelts in d'andere, namelijck in Ferdinand Pizarro, den erchsten ende wreetsten diemen mochte vinden onder den eergierighe ende felle Spaignaerts. Want hebbende zijnen vyant in handen, ende wetende dat hy veel goede vrienden hadde die voor hem waeckten, ende voor zijn welvaren sorghe droegen, de listigen Vos, om alle seditien te verhoeden, ende te beletten dat sy niet verder en souden connen om haren vrient uyt zijne handen te crijgen, hy sochtse den eenen met groote geschencken te bewegen, den anderen te gheven commissie om nieuwe Landen te gaen soecken, op dat sy met sulcke becommeringe haren vrient souden vergeten, ende doot zijnde minder gelegentheyt souden hebben, om eenige moeyte te doen. Want voorwaer, die Spagniaerts die zijn so vol erchlisticheyt geweest, dat sy de croone wel spannen boven alle oude ende nieuwe in haer loose practijcken, geveynstheden, ende erghlisticheden, insonderheyt die de nieuwe Landen hebben ingenomen, nalatende de mercktekenen van hare grouwelijcke wreetheden. Onderwijlen dan dat hy soeckt sich quijt te maecken de gene die zijn voornemen mochten hebben verhindert, hy en doet niet ghelijck Almagro ghedaen hadde met hem, hy en soeckt niet te dilaieren met goede rijpen raede, maer terstont doet hy informatie nemen op het leven van den gevangen, om hem terstont te veroordeelen ende te doen sterven, terwijlen dat de Richters daer toe gesint waren, ende eer dat yemant eenige neersticheyt dede om hem te verlossen. Siet hoe ellendich is des mensches leven, welcke voor by gaet als | |
| |
een Voghel die vlieght, ende geen teecken en laet in de lucht daer hy door ghevloghen heeft, daerom dat Pindarus seer wel seght.
De Mensch en heeft maer eenen dach,
Alle dingh is maer of ment eens sach,
VVat is de mensch, Ick vraecht int cort?
Schaduw' van droom dien haest ontwort.
Want Almagro, die groot betrouwen hadde dat Pizarre eenich aensien soude hebben ofte op zijn weerdicheyt, laste, hoocheyt, ende cloeckheyt, oft op zijne groote rijckdommen, ende dat d'oude vrientschap met den Generael Pizarro, yets tot zijn verlossinge soude connen doen, hy bevont dat dese niet en respecteerde als zijn eyghen fantasie, ende alleenlijck wilde zijn herte versadighen met het bloet des genen die zijn doot hadde geswooren. Also wort zijn proces gemaeckt, op dat hy hadde ghewapent eenen rebel Mango-Inga die een vyant was van zijn Majesteyt Officiers, om sich sterck te maecken tegen de Spaignaerts, door wiens middel ende wreetheyt veele Christenen in stucken waren ghehouden gheweest. Hem wierdt oock op gheleyt dat hy sonder commissie van zijn Majesteyt Gouverneurs gemaeckt hadde ende de landen hadde uytghedeelt: dat hy zijnen Eedt gheschent ende ghebroken hadde, ende dat hy veracht hadde de mandementen ende de brieven van zijn Keyserlijcke Majesteyt: daerom des Coninckx Fiscael die eyscht zijn doot tot satisfactie van de voorseyde misdaden, de welcke hem doch te voor was gearresteert, ende geswooren. Ende volgens dese instructien wordet hy ghecondemneert onthooft te worden, sonder aensien te hebben op zijn voorgaende cloeckheyt, groote diensten, ende tegenwoordighe ouderdom: hier wast datmen lichtelijck conde sien dat Ferdinand sulcke fantasien int hooft hadde die van meerder inportantie waren als de doot van desen armen grijsaert. Almagro zijnde gheadverteert van de sententie zijns doodts, hoewel dat hy gheheel oudt was, ende hebbende den eenen voet int graf, soo en liet hy daerom niet zijn fortuyne te lamenteren ende te be- | |
| |
clagen, ende al weenende te seggen. Moet Almagro die so veel duysent man het leven heeft gesalveert nu wesen den tijt-verdrijft van eenen die tegen hem is vertoornt, sonder dat yemandt eenighe neersticheyt aenwende om hem te verlossen uyt het perijckel daer zijn leven ende zijn eere in is, door de rasernie van dese mensch die sonder respect ende vrientschap is? O Spaensche soldaten, ghy lijdet de doot van uwen Vader die u gevoedet heeft, om te volgen de partie van den ghene die u bemint om zijn eyghen profijt, ende u caresseert om uwen dienst te ghebruycken, in zijn rooven ende wreetheyt. Eylacie ick en ben niet bedroeft dat ick sterven moet zijnde tot een goeden Ouderdom ghecomen, maer het herte berst my, dat ic tot nu toe geleeft hebbende, geeert van een yegelijck, gherespecteert van de Wilden selve, dat ick nu op mijn laeste dagen moet gestelt worden, in de handen van eenen Beul, den snootsten ende oneerlijcksten schelm van der aerden. O lieve Godt waerom en hebt ghy niet eer toegelaten dat de Indianen ende Wilde menschen my tot een offerande haren Goden opgheoffert hebben, of sich van mijn vleesch versadicht hebben, als te lijden dat een Spaignaert den Dienaer is van mijn ongheluck, ende eenen Moordenaer der genen die den Coninck eerst dese landen hebben helpen innemen? Och goede Coninck ende Keyser Carel, ick sie wel datmen u valschelijck verleydet, ende dat de getrouwste de gene zijn die-men meest beswaert: alsoo men nu aen my siet ende dien grooten Admirael Christoffel Columbus in het Hof van Spaegnien wel heeft ervaren. Hy soude noch wel meer geclaecht hebben, maer de versuchtingen, ende de tranen waren so overvloedich, dat hy in zijn spreken bynaest soude versticken, daerom dat hy sonder spreken bleef, al of hy van hem selven hadde geweest, maer siende Ferdinandt Pizarro, hy sprack tot hem aldus. Wel wat is dit Seigneur Pizarro, dat ghy so wreet zijt op u eyghen volck, dat ghy geen aensien en hebt op my die uwen bloet-vrient ben, ende den Oudtsten ende ghetrouwsten vrient die uwen Broeder ghehadt heeft so langhe als wy in dese vreemde landen hebben geweest? Zalt mogelijck connen zijn, dat het bloet, de vriendtschap, het Lant, noch den groo- | |
| |
ten Ouderdom van desen uwen ouden Cousin ende vrient van Pizarro, van de spaensche Natie, ende die soo wel voor den Coninck heeft gewrocht, niet en soude maecken, dat hy niet sterven en soude, selfs door de sententie des ghenen die hem behoorden te beschermen ende te favoriseren, tegen alle de gene die hem eenigen leet souden willen doen? Zult ghy gheen medelijden hebben met desen Almagro die al gebroken is van Ouderdom, ende die in uwe macht zijnde geen noot en heeft u eenige schade te doen, maer diet ontcomende (daer hy geen hope toe en heeft) het goet ende de faveur van uwe gunste wederom soude erkennen? Gedenckt Seigneur Ferdinand dat ick in u plaetse geweest hebbe, ende wat tractament dat ick u ghedaen hebbe, ende hoe lichtelijck ick my hebbe laten bewegen tot uwe verlossinge. Wilt ghy immers mijnen vyant wesen, ende wilt ghy met een streng justitie tegen my wesen, laet ten minsten toe dat de wetten hare cracht hebben ende authoriteyt, ende laet my genieten mijn appel tot den Keyser, die onsen Souvereynen Heere is, voor wien dat ick gepresenteert wil wesen, om gecondemneert te worden na mijne verdiensten. Maer wilt ghy dat oock niet toelaten dat ick in Spagnien ghevoerdt worde, maer uwen toorne over my wilt doen gaen, hebt ten minsten respect op uwe eere, ende laet den armen Ouden Almagro in de ghevanckenisse leven, den cleynen tijdt dat hy noch heeft, op dat hy daer zijne sonden moghe beweenen, ende van zijn fauten penitentie moghe doen. Ick verwonder my (sprack Ferdinandt) dat ghy die een Man zijt gheweest van soo grooten herte ende couragie ende gheweest van soo grooten herte ende couragie ende gheweest zijt in soo veel slaghen ende strijdt, nu soo verslaghen zijt, dat ghy verschrickt zijt om den name alleen van de doodt, aenghesien de noodtwendicheydt van dien, ende datter gheen remedie meer en is om die te ontcommen, door dien dat den raedt u heeft ghecomdemneert, ende niet Ferdinandt, die oock niet voorneemt yedts te veranderen noch te verminderen van de sententie. Daerom steldt u gherust ende en protesteert niet meer, maer denckt alleen op uwe conscientie, ende beweendt uwe sonden van de welcke ghy nu spreeckt, op dat Godt u in zijne barmher- | |
| |
ticheyt wille aenschouwen, ende wel bereyt moghet de reyse van d'andere werelt aenvaerden: want langher te leven t'sy in gevanckenisse ofte andersins, t'is ijdelheyt dat Almagro daer op denckt. Den armen grijsaert hoorende een so swaren ende hart woort, hebbende duysent verwijtinge gedaen op het geheele geslachte vande Pizarren, hy biechtede hem wel devotelijck, ghelijck alle goede Roomsche Catholijcken moeten doen. Hier naer sich vindende in de handen van den Beul, eer hy uyt de gevangenisse quam, hy sprack. Verlost my haest van d'ellendige gevanckenisse deses lichaems, op dat desen wreeden Nero met mijn bloet sich moge versadigen, ende mach sien sterven den gene die hem voor Godts oordeel draecht, om te verantwoorden van het onghelijck dat hy my doet, ende de injurien daer mede hy de gheheele werelt quelt. Also worde gheexpedieert dien cloecken ende stoutmoedigen Capiteyn, om dat hy zijnen doot vyandt hadde verlost, ende sich in zijn hoocheyt wat vergheten hadde, sonder te kennen de authoriteyt der ghenen die hy hadde behooren te erkennen: ende dit ghebeurde int jaer 1538. tot groote leet wesen van veel Spaignaerts, ende insonderheyt der ghenen die van de Ligue waren, die het daer naer oock so wel ghewroken hebben, dat de Pizarren de cracht ghevoelden, ende bevonden de selve ongunste der fortuyne, als sy nu desen ellendigen Capiteyn hadden sien smaecken, ende hoort in wat maniere. Desen Ouden Man, noyt getrouwt zijnde geweest, die hadde eenen Bastaert Sone, die zijnen name Almagro droech, een also oproerich Man als oyt Ferdinand mochte wesen, ende die siende de schandelijckste doot zijns Vaders, hy en rustede noyt tot dat hy gheexcuteert hadde t'ghene hy doen besloot, om te wreken een soo groote injurie. Nu Franscois Pizarro die was van goeden aert, dat hy een yegelijck so wel betroude, dat sonder te dencken, hoe swaer dat een schandelijcke doot des Vaders op het herte des kindts comt te vallen, alsoo dat den haet ende quade wille niet absent en can wesen, hy en wilde niet volgen zijns broeders Ferdinants raedt die in Spagnien ontboden, seyde hem, dat so lief als hy zijn leven hadde, hy noyt betrouwen soude de Almagristen: | |
| |
Sonder segghe ick dit eens aen te mercken, hy sochte in alle manieren desen Bastaert Sone te winnen, die nochtans noyt tot geen accoort en wilde verstaen, beweecht so wel door zijn eygen naturel, zijnde een fel ende wraecgierich Man, als oock door eenen anderen Spaignaert genoemt Ian de Rade, den welcken de Vader hem hadde gerecommandeert, die hem oock alle daghe aenstont om wraecke te nemen van zijnen Vader. De Generael Pizarro, om dese weygerighe vertoornt, die sochte oock den Bastaerdt alle middelen te ontnemen om sich niet sterck te maecken met de andere Almagristen, die na Chily waren getrocken met den selven Diego Almagro: die dit siende, dat Pizarre hem met ghewelt wilde verootmoedighen, hy geraeckte in sulcken furie, dat hy swoor liever duysent dooden te willen sterven, dat dat hy dese een lelijcke doot niet en soude doen sterven, die zijnen Vader so schandelijcken hadde doen onthoofden. Op dese resolutie beginnen sy te wercken om tot d'executie te comen, dragende sekere wapenen int huys van Almagro so secretelijck als mogelijck was: waer van dat Pizarro oock gheadverteert wiert, die daer op seyde, dat de Almagristen wel so verslagen waren, datmen niet en behoefde te vreesen, dat sy yets meer souden versoecken: dat hy daer niet meer van hooren en wilde, als die de middelen wiste om daer in te voorsien, ende te breken wat sy mochten voornemen, al wast dat sy tegen zijn leven hadden gheconspireert ende de selve geswooren. Desen armen Seigneur doet my gedencken, een diergelijcke antwoort van den Gouverneur van Bordeaux, geduerende de beroerten van Guyemen, aengaende de aencomste van den Coninck Hendricus de tweede tot de Croone, doen hy wiert geadverteert van het voornemen van eenige quade Borgers, daer in niet en wilde remedieren doen hy de macht hadde, die het geerne gedaen hadde doen hem den middelen wierden ontnomen, door de gene die hem seer jammerlijck doodt smeten. De Liguen dan met Almagro, siende dattet in geroert water goet te visschen was, ende dat Pizarro, door zijn te groot betrouwen scheen haer voornemen te favoriseren, die begonden met meerder stoutheyt ende versekertheyt te versamelen. Alsoo van | |
| |
dach tot dach moediger geworden, sy wierden gespoort om met haer resolutie voort te gaen, door twee redens: eerst dat sy wierden ghedreycht van wegen Pizarro dat hy was gheresolveert om haer te doen sterven, hoe wel dat hy't niet geseyt en hadde, maer waren quade stoockers ende lasteraers die sulcx aenbrachten: ten anderen om dat sy vernomen hadden dat de Keyser een Lieutenant Generael na die Landen stierde, die over alle andere Gouverneurs soude wesen om te straffen ende te castijden alle de rebellen, ende dat hy ghecommen zijnde, sy qualijck tot haer voornemen souden connen commen. Aen d'andere zijde Pizarro die (so wy gheseyt hebben) so luye ende traegh was in vrede-tijt, als hy neerstigh was in tijt van Oorlogh, die en derfde gheen Volck vergaderen om sich teghen de Almagristen te stercken, op dat die ghene die van wegen den Keyser soude commen, niet dencken en soude, dat hy sich wapende om hem tegen te staen, ende zijnen laste te verhinderen gelijck hy gedaen hadde aen Alvarado, ende zijnen eygen Broeder Ferdinand Pizarro willende het vijfde lichten op de gewonnen landen, voor de Coninclijcke Camer van Spagnien. De voornaemste Coniuratenis die ginc dagelijcx ten huyse van den Gouverneur, dat hem de suspicie so veel cleynder maeckte, niet meer willende gheloven die van haer eenigh quaet seyden: onderwijlen de verraders besluyten den daet te doen, daer namelijck Pizarro op S. Ians dach ghedoot soude worden gaende ofte commende van de Misse, aenghesien dat het langhe toeven haer mochte ontdecken, ende om hals brengen.
Siet doch, hoe het ongeluc de menschen volcht, ende of de gene die vergaen moet, van het verderf hem can behouden dat men hem bereydet. Ghy leest dat Iulius Caesar wiert geadverteert van de moordenaers die hem souden dooden, ende den selven dach doen hy na het palays ginc, men hem in schrift de waerschouwinge gaf, dat hy nochtans niet en las, maer stacket by hem. Het selve is Pizarro geschiet, want een van de tsamen gesworen, of dat hy wilde den Gouverneur verlossen, ofte anders, die ontdecte het verraet aen een Capellaen van de hooft-kercke van de Stat des | |
| |
Roys, die by Fransois Pizarro wel ghenoech ghesien was. De Priester dit verstaen hebbende, die ginc in ander cleederen op den Avont tot des Gouverneurs huys begerende zijn Excelentie te spreken, om dinghen daer hem ten hoochsten nodich aengelegen was, ende zijnde gecommen by den Generael, hy seyde hem, Monsieur, ghy sult mogelijc vreemt menen, dat ick, die een geestelijc Man ben, in andere weerlijcke cleederen hier by u comme: nochtans als ghy sult weten de oorsake ende de nootwendicheyt van dien, so sult ghy bekennen dat ick recht doen ende mijn beroepinghe selfs sulcx vereyscht, als een die mijnen Prince beminne ende eere. Waret dan, dat so u Excelentie morgen ter Kercken gaet ofte elders, sonder wel gewapent te wesen, dat ghy so wreedelijc gedoot sult worden, als de wille boos is der genen die u doot ghesworen hebben, ende daer toe den dagh ende d'ure geordineert. Ic bidde u dan daer in te voorsien ende op u selven achtinge te nemen, tot dienste des Coninghs ende troost des volcx die u bemint, ende sal lijden moeten, so u vyanden over u triumpheren. Pizarre die de Capellaen kende een getrouwe Man te wesen, zinde geaffectioneert tot zijn huys, ende dat hy niet en quam sonder goede sekerheyt. hy verstoorde hem wat, hoorende die quade tijdinghe, ja sinde dat hy doen was sonder eenige macht, maer maeckende van de noot een deucht hy antwoorde den Priester also, Messire Alphoso (so was zijn naeme) ic en twijffel niet van uwen goeden wille, ende ick dancke u ooc daer voor, wel denckende dat yemant u geadverteert heeft van dese secrete handelinge, maer het is yemant geweest die eens heeft willen beproeven of ghy my een goet vrient waert, ende sorge draecht voor mijn welvaren ende leven. Want dat my doet dencken dat het maer logen en is, is dattet al lasterlijc op Ian de Rade gheleyt wort, die een goet oprecht Man is, die desen dach noch by my is gheweest, om verlof te vragen voor Almagro, die gheerne na Chilly wilde trecken, vreesende van eenigh onghelijck, ende so sulcx ware, sy souden sich wel wachten by my te comen, hebbende een so boose conscientie, ende ic haer geen ongelijc doende. Den Capellaen vertrocken zijnde, Pizarro die adverteert zijn Lieutenant | |
| |
om daer in te versien, besluytende des ander daeghs niet ter Kercken te gaen, dat de verraders seer verbaest maecte, die seer vreesden ontdeckt te wesen, ende dat Pizarro sich in zijn Palays houdende, onderwijlen met volc sich soude verstercken, waer door sy noch om hare verraderie aenghetast ende gestraft souden worden, daerom besloten sy, haer voornemen int werck te stellen, daer mochte af commen wat wilde: ende dat eer de Generael zijn macht in order soude ghestelt hebben. Om dese orosaecke hebbende by een versamelt een grooten hoop der gene die hare partie hielden, ende noch eenighe die sich noch noyt en hadden verclaert, sy en sochten niet als d'uytcomste te sien. Rade van den welcken wy nu hebben gesproken, die een subtijlen, erghlistigen ende boosen mensch was, seer geveynst ende bedrieghelijck, die vercoor thien of twaelf soldaten die stout ende moedich waren om het voornemen int werck te stellen, van den welcken hy den Eedt nam dat sy hem souden volghen, ende doen dat hy haer soude bevelen. Versekert van die zijde op sint Ians dagh 1541. Siende dat de Gouverneur niet uytgegaen en was, ende datter gheen sorghe en was dewijle niet ghehoort en was dat yemant yet voornam te doen, hy comt met zijn soldaten onder in het voorhuys van Pizarro, roepende met luyde stemme. Ghy zijt den valschen verrader ende booswicht die des Keysers Lieutenant hebt ghedoot. Pizarro die sach doen de faute die hy gedaen hadde niet volgende den raet van den Capellaen die hem geadverteert hadde, ende dattet met ernst was datmen hem sochte om te dooden: siende het Hof ingenomen hy dede de deure van de saele toe sluyten ende negen of thien mannen daer by om die te beschermen, tot dat hy sich gewapent hadde om sich ter weere te stellen tegens de verraders. Die terstont om den hare moet te geven, deden de geruchte loopen dat Pizarro doot was, waer door datter wel drie ofte vier hondert Man den Bastaert Almagro te hulpe quamen. Rade comt aen de deure van de sale ende clopt: die de deure bewaerde, meenende hem met eenige woorden te versoeten, die dede de deure open, maer d'antwoordt die hy creech, dat was dat hem de hersenen met eenen slach op d'aerde ghestortet | |
| |
wierden, hem als den voor Bode sendende nae d'ander werelt, om van den Generael tijdinge te gaen brengen. Die andere die daer by waren, siende de furie van desen, sochten met het loopen sich te salveren, elcke soo hy best conde, uytghenomen seven die door de muyteneerders gedoot ende gequetst wierden. Onderwijlen de Generael zijnde een stoutmoedich Man, ende een goet crijchsman, hoorende de gheruchte, ende willende liever een vroom Man sterven als te dienen voor tijt verdrijf voor dese rasende menschen, hy quam uyt verselschapt zijnde met een van zijn Broeders, genoemt Franscois Martin d'Alcantare, ende van twee Pagien ende twee swarten, ende een knecht van een Edelman zijns huys, die de deure cloeckelijck bewaerden daer mijn Heer hem wapende. Wtghecommen zijnde, hy sach de jammerlijcke Moort over de zijne, niet sonder groote verbaestheyt ende droefheyt van te sien een so bloedige spectakel, daer door dat hy zijn handen ende oogen na den Hemel hebbende geheven hy met wenende oogen seyde, Och God weest genadich uwe arme creatueren, ende vergheeft ons onse misdaden door uwe groote barmherticheyt, want soo ick sie, het is nu dat wy de algemeynen tol betalen moeten. Daer mede sprack hy tot zijnen Broeder die alleen by hem was geresteert: Couragie mijn Broeder, laet ons aenvallen, sy zijn onse, ende en verschrickt niet, al zijn wy alleen, want Godt is almachtich de victorie te gheven aen twee goede vroome mannen, tegen desen hoop verraders. Maer eylacie wat resistencie dat den armen Man dede, hoe cloeckelijck dat zijn Broeder hem weerde, hy moeste hem nochtans voor zijn voeten sien vallen doorsteken ende doorwondt: waer door dat hy tot een sulcke furie quam, dat hy sonder op zijn selven te achten, int midden zijnder vyanden spronck, met een sodanighe furie daer midden in slaende ende stekende, dat sy voor hem loopen moesten, maer eyndelijck wiert hy met een estocade in zijn keele gesteken, dat hy neder viel ende den geest gaf, Gode sijn Ziele recommanderende ende bevelende. Dat is het eynde geweest van den grootsten ende geluckighsten Capiteyn, die oyt de Coninck van Spaignen gesonden heeft om de vreemde Landen te ontdecken, | |
| |
ende die hem best ghedragen hadde soo voor den dienst van zijn Majesteyt, als tot vertroostinghe des volckx ende goet ghenoeghen der soldaten. Een faute die bracht hem om hals, dat hy te veel betrouwde op zijn fortuyne, ende de menschen wilde oordeelen na simpelheydt zijner natuere, zijnde al te traegh voor zijn eygen welvaren, ende te onvoorsichtigh om zijn leven te salveren. Ende op dat de groote moghen bekennen wat voor een beest dat het volck was, hoe wel dat soo langhe als Pizarre leefde de gheheele werelt voor hem beefde ende ghehoorsaemheydt betoonde, nochtans doen hy also gedoodt was, daer en was niemant die na hem derfde sien noch hem aenraecken om hem te begraven, tot dat Almagro eenen goeden Burgher toe liet, dat hy aen hem den laesten dienst soude bewijsen, die hem op zijne costen nam ende dede begraven, besorghende oock, dat hy creegh seer eerlijcken, den dienst ende de ordinaere ghebeden.
Eynde deser Historie.
|
|
Auteursrechtvrij