|
| |
Van de groote
maticheyt des conings
Cyri, ende van de groote affectie van Panthea teghen haeren Man.
| |
De viifthiende historie.
Wie dien grooten Coningh gheweest is, die eerst revolterende teghens de Meden, haer de Monarchie heeft ontnomen, ende daer naer den Assiriers beroofde van haer glorie, de Griecksche Heydensche Historien, ja de H. Schriftuere, maecken daer mentie genoech af, daerom dat ick oock den tijt niet toebrenghen en sal om sulcx te verhalen, wat anders by der handt hebbende, dat ick tot contentement van den lustighen Leser wille beschrijven. | |
| |
Ten tijden dan dat Cyrus den Sone van de Dochter Astiagus Coningh der Meden, sich Coningh maeckte, verjaghende zijn Groot-Vader uyt zijn Rijcke van Assirien, die den Naevolgher Nabuchodonosors was gheweest, in de Heylighe Schriftuere ghenoemt Evilmerodach, den welcken Herodotus noemt Labinite, die tot een Huysvrouwe hadde, die wijse ende excelente Vrouwe Nitochris, die sulcke schoone ghestichten in Babilonien liet maecken. Onder desen Assirisschen Coningh leefde in grooten staete een cloecken ende wijsen Prince, ghenoemt Abradate, seer bemint van den Coningh, die gheimploieert wierdt in alle des Conincx affeiren, t'sy dattet aengingh des Coninghs staete, ofte d'oorloghe, ende sulcx om zijn groote wetenschap, wijsheyt, ende experientie in allen dingen hoe wel hy noch jongh ghenoech van jaren was. Dese hadde tot een huysvrouwe getrout een Assirissche Dochter die een uytnemende werck der Natuere was, van weghen hare schoonheyt, geen gelijck hebbende in Babilonien, noch in het gheheel Orient: ende het ghene dat haer noch wonderlijcker maeckte, was de deught, dat in haer uytnemende was met so groote cuysheyt, datmense wel mocht noemen een oprechten spiegel ende claren Sonne van haeren tijdt, dienende tot een exempel ende patroon selfs tot in onsen tijt: Sy was genoemt Panthea, oock bemint van haeren Man nae de verdienst van een soo groote deucht, daer van dat sy haest een seer goet proef-stuck dede, als ghy sult bevinden int lesen deser Historie. Den Persiaenschen Coningh hoochmoedich van zijn gheluckighe succes ende voorspoet, die nam voor in zijn fantasie, dat hy onder zijn ghehoorsaemheyt wilde brenghen het rijcke van Babylonien, jaloers over den name der Coningen van Assirien, die so lange het rijcke van Asien hadden inghehadt, ende hoe de groote Nabuchodonoser onlanghs sich Heere gemaect hadde, van al de landen, die daer zijn tusschen d'Euphrates ende Egipten, ende selfs in eenen slach gewonnen hadde Nechao de Coninc van Egipten. Desen Persianer dan gedreven met een sodanige begeerte vande palen zijns rijcx also te verbreyden, hy bereydet hem om in Assirien te passeren, twelcke verstaen | |
| |
zijnde door den Babylonischen Coninck, hy stelt oock zijn volck in order, ende hy maeckt hem gereet om Cyrum te resisteren ende het hooft te bieden, doende zijn Stadt alsoo verstercken, ende wel versien van alle oorlochsche nootwendicheyt, datse bynaest onwinnelijck was. De Persianer dien niet onmoghelijck en scheen begeeft sich te velde, ende doetet alle voor hem beven, ende brenght de Volckeren ende omligghende Provintien in groote verwonderinghe, door de fame van zijn Legher, ende van de feyten die hy bedreef alomme waer hy quam: Eyndelijck hy comt sich te camperen ende te legeren op de Riviere Ginidez, die uyt de geberchten Montianen loopt, ende hy passeerde door het Lantschap van Dardanien, om alsoo hem te stellen op den Tyger die uyt Armenien springht. Nu Cyrus die meende dat dese Reviere bequaem was om door te gaen, ende dat hy lichtelijck sonder Schepen daer door met zijn gheheele Legher soude connen passeren, Maer hebbende doen besoecken met een ghewapent Man, die daer in verdranck: Sommighe segghen dat een van de paerden die de Persianeren den Sonne opofferen, daer in spronck, ende dat de furie ende cracht der dieper golven van dese Reviere hem inslockten, daer door dat Cyrus soo vertoornt wiert, dat hy swoer dat hy hem wreecken soude van het onghelijck dat dese Riviere hem hadde ghedaen, die hem verhinderde alsoo zijn passage. Ende de wraecke gheschiede terstont, want hy stelde een soo groot ghetal van Menschen int werck, om putten te graven om den gangh van dese riviere af te keeren, dat hyse deelende in hondert ende tachtentich Sluysen, hy maecktese soo ondiep dat de Vrouwen daer door mochten passeren, sonder haere cousebanden nat te maken, ende ontrent de lente keerde hy weder, om een eynde te maecken van de oorloghe die hy voorghenomen hadde teghens de Babyloniers. Een dierghelijcke hoochmoet ghebruyckte daer naer een van Cyri naevolghers teghen de Reviere ghenoemt de Hellespont, doende de selve met roeden staen, ende yser daer in werpen, alsof hyse tot zijn slave hadde willen maken: Een seer dwase hoochmoet der oude Coninghen, die meenden dat de | |
| |
Elementen hen moesten gehoorsamen. So haest dan als de Coningh van Persien de groote Reviere Ginde was op zijn ghemack ghepasseert, hy vont d'Assiriers te velde om hem te verhinderen, dat hy niet verder en soude connen: Maer in den slagh tegen malcanderen zijnde gecomen, d'Assiriers wierden op de vlucht gejaeght, ende haer Coningh was gedwongen in zijn Coninclijcke Stadt sich te begeven, daer den Man van Panthee zijn devoir wel dede, hem betoonende als een goede Capiteyn ende cloeck soldaet, maer siende dat de fortuyne sich qualijc vertoonde voor de zijne, sorchvuldigh voor het behoeden van zijnen Coningh, dede so wel dat hy hem gesont met een goede troupe convoyeerde tot in Babylonien, om sich daer wederom gereet te gaen maken tot hun bescherminghe, ende zijn macht wederom te ervatten, om noch eenmael de fortuyne te besoecken, ende den Persiaen aen te vechten, ende hem te overwinnen ende uyt zijn landt te jaghen, of veel eer als vrome Soldaten te sterven, dat te verdraghen datmense in dienstbaerheyt soude brengen. De Maniere van dese Heeren was voortijts, dat zy hare Huysvrouwen te velde met haer namen, die groote rijckdommen ende juwelen met haer droeghen, also men leest, dat in de leger van Darius gaende teghen Alexander, zijn Huysvrouwe ende Dochter, met de costelijckste Schatten die in gheheel Orient waren, van Alexandro ghevanghen wierdt: Also oock Abradate hebbende met hem geleydet zijn Huysvrouwe Panthea, den Assyrisschen Coningh vluchtende, Abradate die het velt hadde verlaten, om zijnen Prince te salveren, so gheseyt is, die en haddese niet connen mede nemen: daer wiert zijn Huysvrouwe dan ghevanghen met alle zijn juweelen ende rijcdommen, ende sy wiert gegeven in bewaringhe eenen Medische Capiteyn genoemt Araspe, om die te bewaren in den name van den Coningh. Cyrus nae dese victorie en wilde zijnen tijt niet versuymen, maer is terstont voort gereyst, ende heeft zijn leger voor Babylonien gheworpen, ende heeftse gheweldelijck belegert, dat Labanite niet wetende wat doen, sont Abradate tot den Coningh der Bactrianen, ende der Parthers, om eenige | |
| |
hulpe van haer te hebben: Maer dese Persiaen hebbende de gunste der Hemelsche ende des grooten Godts, die alreede voor zijn geboorte hem door zijnen Prophete hadde zijn Ghesalfden ende zijnen knecht ghenoemt, die hem hadde uytvercooren om de volcken gehoorsaem te maken, die bedrooch het voornemen van den Babylonier, ende quam a force in zijn Stadt, ende doode den ghene die rijcke was, van alle den roof van geheel Orient. Het was desen verfoeyelijcken ende Kerck-roovischen Coningh, die onder zijne Hoeren ende Concubinen droncken drinckende, verontreynighde de H. vaten die zijn Groot-vader uyt Jerusalem daer hadde ghebracht, ende om dese boosheydt wert hy ghelevert in de handen zijner vyanden. Abradate hoorende spreken van de haestige overwinninge ende doot zijns Coninghs, ende van de inneminge van de Stadt, ende hoe dat Cyrus van daghe tot daghe alle tijt voortgingh, de Steden overweldighende, de Castelen ende forteressen overvallende, ende gheheel Assirien sich alsoo onderwerpende, en wilde hem selven niet versuymen, maer sich na de Fortuyne accommoderen, naedemael zijnen Coningh doot was, nu een ander was die om zijn getrouwicheyt ende langen dienst hem wederom erkende, hem voorderende, ende voor zijnen ghetrouwen dienaer hielt: boven dien dat hy oock wiste dat Cyrus wel van doen hadde eenen sodanigen Capiteyn, om sich Heer van de landen ende heerlijcheden te maecken, die den successeur vanden grooten Nabuchodonosor inhadde. Onderwijlen was Panthea in een eerlijck vanghenisse, onder het ghebiet van den Prince van Mede: Araspe die zijnde in een seecker Coninghlijcke Bancket, daer men niet en sprack als van lachen ende van vreucht, daer nae den wijn voor de devisie was, ende de schoonheyt der vrouwen, nae de schrickelijcke geruchten van Mars: Araspe hoorende een yeghelijck praeten, so van de wapenen, als van de liefde, van cloecke Mannen, ende van schoone Jonckvrouwen, latende de questie van de cloeckheyt, hy seyde voor den Coningh, dat hy hadde voor zijn Majesteyt een ghevanghen Ioffrouwe, de schoonste, frayste, lievelijcxste ende wijste diemen soude moghen | |
| |
imagineren, ende dat hy niet conde ghelooven dat in gheheel Asia noch een was, die by haer vergheleecken soude moghen worden. De Coningh hoe wel dat hy jonck was ende vol vyers, soo wel als de reste van de jonckheyt, soo ist dat hy meer denckende op de eere van zijne naeme, ende op het gheene dat hy hadde voorghenomen, dan op de Vleeschelijcke lusten, hoe wel hy alreede kennisse hadde van de schoonheydt van Panthea, nochtans vreesende sich tot de lusten te begheven, ende lichtelijck daer door inde wapenen mochte verflauwen ofte verhindert worden, in zijn begonne victorien, die alle het rijcke van den Assyrier wilde hebben, hy en wilde noydt dat Panthea voor hem soude ghebracht worden, bekennende dat hy was een Mensch, ende onderworpen de selve passien, als de andere, sich niet willende vertrouwen op de groote deughden, die de flatteerders segghen van natuere in de Coninghen te wesen, ghelijck of sy buyten perijckel van sondighe ende misdoen souden wesen. So wiste oock Cyrus wat perijckuleuse vensters dat onse ooghen zijn, hoe sy aen de Ziele voor valsche boden dicwils dienen, sal ghetuyge zijn die Egyptische Pharao (toeghenaemt Osiris) die door zijn ooghen Abrahams Huys-vrouwe roofde, doen hy in Egypten was vertrocken. Waer by dient het exempel Davids: siende Bersabea doen sy haer naect in haren hof wiesch, ende d'oude Boeven die Susanna tot haren wille gheerne hadden gehadt. Daerom acht ic dat Cyrus wijser was als Alexander, ende min glorieus of hoochmoedich, die oock weyniger van hem selven hielt, want hy sich erkennende een Mensch te wesen, en wilde de Fortuyne niet terghen, noch sich verlaten op de gestadicheyt zijner affecten, hoe wel hy voorgenomen hadde Panthea te trouwen. Onderwijlen eenighe Persiaensche Heeren visiterende Panthea, ende siende dat sy was droevich ende beschreyet, meynende haer te troosten, ende eenige goede tijdinge te dragen, seyden haer: Het is nu voort aen tijt Madame, dat ghy nae latende dese maniere van doen, van soo droevich ende vol mistrouwen te wesen, ghy u verheughet in de uyre die u bereydet is, om te | |
| |
worden de grootste ende geluckigste Princesse die daer leeft, want onsen Coningh ende souvereyne Heere, die heeft gedelibereert u so te eeren, van u te verkiesen tot zijn getrouwe Bruyt. Ende al hadt ghy eenen Man die jonck, schoon, fray, wijs, voorsichtigh, cloeck, ende rijcke ware, daer en is evenwel geen gelijckenisse in alle dese dingen by onsen Coningh, die sodanigh is als een yeghelijck siet, by den welcken oock niemant en is ter weerelt die by hem magh vergheleken worden, als die als eenen Godt, ghebiet op de Zee ende op der aerden, hebbende onder zijn gehoorsaemheyt gebracht de natien die andere tot slaven maeckten, ende onder haeren tribuyt behielden. Dese tydinge viel Panthea soo swaer, dat bynaest door te groote droefheyt het herte haer gesloten soude hebben, hoorende dat zy soude moeten verliesen het geselschap van haeren wel beminden Abradate: ende daer een ander sich verheught soude hebben, in so grooten state te climmen, van de Huysvrouwe van een Edelman die verjaeght was ende sonder goet, te worden de Huysvrouwe van den groosten Monarcke des weerelts. Dese die bedroefde haer so seer ghelijck of zy haer gheheel Vaderslant tot asschen hadde gesien, de haren vermoort ende alle dingen vernielt. Sy ist dan die beschuldicht de lichticheyt so van de Mannen als van de vrouwen, die zijnde uyter ooghen, oock terstont vergeten haer geselschap, ende keeren haer begeerte tot wat nieuws. Voorwaer een besonder deucht van een vrouwe. Waer is doch de man, hoe wel hy ghetrout waere, soo de wet hem niet weder en hielt, die siende een machtige Princesse hem te verkiesen voor haeren Bruydegom, weygerlijck soude wesen van een so groote liberaelheyt? Die int Coninghrijcke van Lydien succedeerende tot Caudaulne, doet ons genoegh aenwysinge van de Menschelijcke stantvasticheyt, int geene dat de eere ende de weerdicheyt aengaet, ende de veranderinge van een laghen staet, tot eenen hooghen ende geluckighen. Ja de Religie, hoe verscheyden dat zy is in belofte, Ceremomen, ende verwachtinghe van salicheyt, en verhinderde Hester niet te ontfangen de Coninclijcke Croone van den Coninc van Meden, | |
| |
ghelockt tot desen Coninghlijcke staet, hoe wel Godt de Heere daer in werckte, om de verlossinghe zijns Volcx. in sommae, wy sien, dat een yeghelijck trachtet nae de verbeteringe van zijnen staet, al ist dicwils met perijckel van zijnen goeden naem ende faem, ja vander Zielen Salicheyt. Panthea dan in stede van haer te verblijden, sich te verheffen ende te verhoveerdighen, wetende dat zy soude wesen Vrouwe van alle Provintien, hebbende so veel Coninghen ende volcken tot hare subjecten ende tributarissen, die hervattende haere tranen met meerder herteleet als noch te voor, ende nemende haer rock (nae d'oude wijse in een seer groote droefheyt) sy scheudese van boven tot beneden. De Persiaensche Heeren verbaest ende verwondert van een sodanighe maniere, sy ondervraeghden wie haer beweeghde sulcx te doen, hebbende so goede occasie om haer te verheughen in een so geluckige saecke. Sulcken gheluck (seyde zy) zy voor de geene, die een onghestadicheyt ende ongetrouwen herte hebben. O Godt, isser Vrouwe in de Weerelt ellendigher als ick ben, die hebbende ghetrout een Man sodanigh als ick wenste, ende nae mijnen wille, sich accomonderende nae mijn fantasie, ende ick niet overtredende zijne bevelen, moet ick nochtans (hy doot ofte ghebannen zijnde) de Vrouwe wesen van den gene die d'oorsaecke is van dit mijn ongheluck ende droefheyt, ende die mijn landt hebbende vernielt, mijnen Coningh heeft doen sterven, ende ghewonnen heeft de Stadt van mijnen Gheboorte O Abradate mijn ghetrouwe Bruydegom, en denckt niet, dat uwe Panthea u vergeet al is zy absent, ofte u min achtet, om u vervallen ende verlies van uwen staet ende goederen: Sy is gevanghen, ende ghy zijt in vryheyt, men wiltse eeren, maer het is om u te verongelijcken, men soectse te versien, maer het is om haer van u te beroven, die al haer hope zijt: Nochtans men mach my dwingen, want ick sal sterven de Huysvrouwe van Abradate, wiens ick ben, ende mijn leven langh sal zijn: ende noyt sal geseyt worden, dat mijn Man levende, ja doot zijnde, een ander Panthea zal omhelsen. Ende ghy lieden Seigneurs van Persien, doet mij so veel gunste, uwen | |
| |
Coningh te seggen dat ic niet en wete hoedanigh dat de Persiaensche Vrouwen zijn, maer dat wy in dit Lant sulcken trouwe onse Mannen toedraghen, dat alleen de doot de scheydinge can maecken, daerom dat ick de Huysvrouwe van Abradate moet blijven, zijne zijnde, ende versekert van zijn getrouwicheyt ende stantvasticheydt in my Liefde te draghen. Dat ick nu eens sal bevinden of de fame van uwen Coningh sodanigh is als men seght, namelijc, wijs, deuchdelijc, ende rechtveerdigh, die met zijn courtoisie de herten zijnder ondersaten can winnen, of hy weerdigh is Coningh te wesen, hem selven can commanderen ende regeren, zijn eygen affectien overwinnen, ende zijne lusten tegen staen, ende victorie over de selve bevechten: want is hy sodanigh, hy sal ooc wel sien dat de wet hem verbiet eens anders goet met gewelt te ontnemen, die selve de bedructe behoorde voor te staen, ende te hulpe comen die in ellende zijn: Adverteert hem, dat de cloecmoedige ende doorluchtige herten (also hy in sich magh gevoelen, sodanich zijnde) met ghewelt niet en worden ghewonnen, noch met stocken ghelijck de Slaven, dat de generositheyt van natuere is, maer de dienstbaerheyt, van de fortuyne ende nootwendicheyt: hy en weet noch niet of hy het selve over zijn persoon niet en heeft te verwachten, als nu over mijnen Man is gecomen den welcken hy zijn Panthea niet en can ontnemen, zy liever de doot verkiesende als dat zy soude willen van hem ghescheyden zijn. Dit aen den victorieusen Coningh overgebracht zijnde, hy nam het wel ende diep ter herten, overleggende de woorden van dese Madame met groote discretie, ende langen tijt: want Cyrus was een Man van groote verstant wijs in alle zijn daeden, die niemants raet en verachtede, als hy slechts daer in eenich goet fondament sach, ende dattet was dienstich, of tot zijn eere ofts tot sijn heerlijcheyt, als die meer door eene beleefde Gentilesse geleydet was, als door lust ende begeerte.
Ende hebbende een tijt langh op de woorden wel eygelijcken gelettet, hy sont een Edelman tot Panthea om haer t'adverteren, ende met dese woorden te vertroosten, dattet soo verre van daer was dat hy begheerde haer | |
| |
eenich mishagen te betoonen, ofte yets te doen dat zy mochte beclagen, ende hem tot verwijt soude strecken, dat hy selfs haer noyt meer en soude versoecken tot het huwelijc, haer biddende, dat zy tot bekenninge van een sodanige faveur, dat zy hem een sodanige requeste soude doen als sy begeerde, versekert zijnde dat haer niet geweygert en soude worden, al wast tot verlies van een van zijne beste Provincien. Wy en moeten niet twijfelen, of dese Vrouwe niet seer verwondert en is geworden, siende de eerbaerheyt ende beleeftheyt des Conincx, de uyt blussende den brant van zijne begeerten, ende met de redelijcheyt modererende die vlamme, de welcke andere seggen onblusschelijc te wesen, sich noch so goedertieren vertoonde dat hy eere ende gunst wilde bewijsen aen de gene die hem te voete moeste comen vallen, van weghen een so grote gunste, voortcomende van de mildicheyt van so grooten Coningh. Om dan te betonen dat zy niet al te spijtich was, om van den Coninc yets te begeren, ende ooc d'occasien te hulpe te nemen, terwijlen de selve sich presenteerde, om wederom te mogen becomen, t'gene dat haer de meeste droefheyt ende smerte hadde gedaen: zy gaf den Edelman tot antwoort, dat dewijle zijne Majesteyt beliefde haer so veel gratie te doen, haer keur te geven van t'gene dat sy soude willen begeren, dat zy hem seer ootmoedelijc bat, niet om eenige Rijcdomen, state ofte hoocheyt, maer alleen haeren Man te laeten hebben, ende hen toelaten seker ende gerust te mogen leven in zijn huys, van den welcken zijn Majesteyt mogelijc grooten dienst conde becomen. Dese requeste so simpelijc gedaen, dede den Coninc noch verwonderen van de deught van dese Vrouwe, aengesien dat zy met haren Man, andere dingen mede mochte begeeren, siende ooc de groote reyne liefde die zy haren Man toedroech, hy heeftse seer gepresen, ende dede derhalven terstont depetheren brieven van restitutie ende wederinstellinge van Abradate in alle zijne goederen, hem daer benevens makende een van de principaelste Edelmans van zijn huys, sonder dat hy daerom eens Pantheam wilde zien, op dat het bedriegelijc gesicht van haer schoonaengesicht, met d'opinie die hy hadde van hare volmactheyt ende deuchden, hem geene prickelingen en souden verwecken, tot yets dat onbehoorlijc | |
| |
was, ende nu van hem was overwonnen. So hem nu Abradate gecomen was, eer dat hy sich voor zijnen nieuwen Coninc noch ginck presenteren, hy quam eerst zijn Huysvrouwe besien, van de welcke zijnde onderrichtet van de machticheyt van Cyrus, verwondert zijnde daer van, beraede hem door wat middel hy den Coningh wederom eenighen dienst voor zijne courtosie soude betoonen. Daer op sy seyde: ic en weet niet Monsieur, hoe ghy eenichsins de eerbaerheyt ende goedertierenheyt deses grooten Coninghs sult connen voldoen, ten sy dat in vergeldinge van uwe Huysvrouwe die hy u wederom heeft gegeven, sonder uwe eere te hebben besmet, ghy hem present doet van u selven ende van uwe dienste: aenghesien dat uwen Coningh ghestorven zijnde, ghy vry zijt van den eer ende ghetrouwicheyt aen hem gedaen, ende niemant en is die van desen het Conincrijcke mach eysschen, den welcken ghy veel diensten cont doen, om andere omliggende landen te conquesteren, daer ghy bekent zijt ende in eere ghehouden ende daer het Volck uwe vermaninghe lichtelijck sullen volghen. Abradate overleyde dit langhen tijt, want hy hadde te voor besloten zijne goederen te vercoopen, ende te vertrecken, of by de Bactrianen, of in een ander lant: nochtans siende de glorieuse eer-giericheyt van desen Coninc die een so goet fondament hebbende, niet op houden en wilde, maer d'ander Provintien noch soude soecken in te nemen, hy volghde den raedt van zijn welbeminde ende ghetrouwe Panthea. Also ginc hy den Coningh de reverentie bewijsen, hy danckten hem van zijn gratie ende gunste die hy hem hadde gedaen, maer boven al, heeft hy hem de voeten ghecust (nae de Persische wijse) dat hy hem zijn Huysvrouwe sonder oneere hadde bewaert: om welcke weldaet ende respect hy zijne Majesteyt badt, hem te willen ontfangen voor een van zijn ghetrouwste ende bereyt-willighste dienaren, hem getrouwicheyt sweerende ende belovende, dat hy metter daet hem soude doen bekennen, datter weynige waren, die so wel als hy soude connen affectueren, tgene dat zijne Majesteyt begonnen ende voorghenomen hadde te volbrengen. Dat so zijne verstorven Heere | |
| |
hem voor getrouwe hadde ghekent, dat hy tegenwoordelijck vry ende vranck van den eer zijnde, zijn Majesteyt sich mochte versekeren gevonden te hebben eenen die niet anders en conde beweecht noch gecorrompeert worden, dan alleen door de doot. Cyrus die uyt de geruchten hadde verstaen dat dese gheestimeert was gheweest voor een van de cloeckste ende wijste crijgers van gheheel Asien, ende die de herten der menschen in zijne handen hadde, die connende locken ende trecken tot des Conincks dienste, ende met zijn wijsheyt de rebellen verhinderen, was wel blijde, dat sulcken schat hem in handen quam vallen, uyt eyghen goede wille, sonder daer op ghedacht te hebben: daerom ontfinck hem vriendelijck, ende hebbende zijnen eet ende hommagie ontfanghen, eerde hem met den tijtel van des Conincks Vriendt, hem betrouwende den meesten deel van zijn secreten, in allen dinghen gebruyckende zijnen raet ende wijsheyt: ende dese Babylonische Heere die hadt oock zijnen God Bel, dat hy hem soude gheven, dat hy mochte wesen een weerdighen vriendt des Coninghs, ende getrouwe Man van Panthea: willende wederom reconpenseren, zijn Huysvrouwe haere ghetrouwicheyt, ende den Coninck zijn courtoisien ende goedertierenheyt. Nae dat Cyrus Babylonien ende de naebuerighe Conincrijcken hadde ghewonnen, ende alle het ghene dat voortijts den Coninck van Assirien onderworpen hadde geweest: de Persiaen hebbende ghehoort van de macht ende rijckdom van Cresus Coninck der Lydien, met zijn groote Heerlijckheyt, ende hoe dat hy alleen regeerde over de Middelansche Zee, hebbende verbont met de Griecken van Asien, ende den Egyptenaer in vreese hieldt, hy richtede zijn Macht tegens hem, ende heeft hem eyndelijck overwonnen ende ghevanghen ghenomen, hem zijn leven schenckende, ende een seecker deel van zijn Rijcke. Dese oock onderworpen, ende de Persiaen sich hebbende gemaeckt Keyser ende Monarch van gheheel Asien, met bynaest van het gheheel Orient, hebbende hooren spreken van de Scyten, van haer feyten ende cloeckheyt, hoe zy te vooren Grieckenlant hadden ghedwongen, | |
| |
Asien hare tributarisen gemaeckt, ende noyt geboghen en hadden onder het jock van eenen anderen Coninck, hy creegh een fantasie in Schytien te gaen ende dat hoochmoedich Volc onder zijne macht te brengen, die roemden dat zy d'eerste geslachte aller Menschen waeren, de Edelste cloeckmoedighste ende vrijste van alle Volckeren op Aerden, die noyt geen andere Coninc en hadden ghekendt als die uyt haren Bloet was gesproten. Doch over de Schythen regneerde doen een Vrouwe een Weduwe, hebbende eenen Sone, maer noch te jonc om te Regeren, zy was genoemt Tomins, een seer wijs, cloecke, ende dappere Vrouwe, die van haer volck wel bemindt was, die gheadverteert van het voornemen des Conincx Cyri, en failleerde niet op haer hoede te wesen, oprichtede een schoone groote legher, ende vertoonende sich so couragieuse ende cloeckmoedigh, dat zy hebbende den Persiaen aen de Riviere Arare de passage connen verhinderen, zy liet hem vryelijck in haer lant comen, hebbende moet dat zy hem wel Vermeesteren soude: Onderwijlen also Cyrus (als d'Historie schryvers verhalen) den jonghen Coningh den Sone van dese Dappere Vrouwe, met schalcheyt hadde gedoot, ende alle zijn Volc dat hy by hem hadde verslagen, zy wierdt daer door met een sodanige furie ende rasernije ontsteken, dat zy met alle haer macht, sich op den Persianen geworpen hebbende, hoe sterck ende machtich dat hy was, sy een sodanige slachtinghe dede, dat de Coningh Cyrus selfs onder de doden blijvende, niet eenen Persiaen over bleef, om in Asien de tijdinge te gaen dragen. Ende in desen slach bleef ooc Abradate den Man van de schoone Panthea. De tijdinge van desen slagh gepubliceert, men creech oorlof, de Lichaemen der verslagene elck in zijn Lant te mogen begraven, des Conincx Lichaem wert in Persien gevoert, ende Abradate in Babylonijen tot zijn Panthea, op dat zy hem een begraeffenisse soude gheven als een sodanigh Heere weerdigh was. De goede Vrouwe siende het Lichaem van haeren Man, die wierdt met een sodanige droefheyt ingenomen, dat zy siende dat zy niet meer en hadde waer in sy haer soude vertroosten, | |
| |
beschuldigende de Fortuyne ende hare wreede Goden, ende willende de Fortuyne ontnemen den middel om haer oock te trecken int net haerer onghestadicheyt, so trock een Poignaert ende sonder eenige verschrickinge, stack sy dien in haren witten borst, willende also in d'andere werelt haren Man getrouwe geselschap gaen houden, gelijck sy hem hier op de werelt noyt en hadde willen verlaten. Dese en conde de pacientie niet nemen die de Coninginne Artemisia nam, die eenen langhen tijdt verwachtede, dien bestedende in het bouwen van een wonder costelijcken Mauseolum, ofte begraef-plaetse, dat by veel Autheuren soo vermaert is, dat sy oock nae den name van haren Man den Coningh dede noemen. Maer om te vergeten dese mistroostighe Vrouwe, laet ons gaen verhalen een ander Historie die so droeve niet en sal wesen, nochtans vol tragijsche daden, voortcomende van den onbarmhertigen Coffer der liefde.
|
|
Auteursrechtvrij