|
| |
Philippvs Lippi van Florentien, ontquam zijn slavernie, door middel van zijn Schilderie, soo hy een slave was in Barbarien.
| |
| |
| |
De veerthiende historie.
In de Treffelijcke Stadt van Florentien, is gheweest in onsen tijden, desen, van wien dese Historie wordt gemaeckt, die een so constich Meester is geweest, dat so hy niet Apellem ofte eenen Prothegenem is gelijc geweest, so is hy hem ten minsten seer naby gecomen, also dat ten aensien van zijnen tijt hy wel de hooghste plaetse tusschen de cloecke geesten mach besitten. Hy leefde ontrent het jaer der genaden 1430. doen de Republijcke van Florentien noch in haer gheheel stont, sittende op den Roomschen Stoel, Eugenius den vierde Keyserlijcke Croone houdende, Sigismundus Coningh van Boemien, ende Hungeren, regnerende in Vranckrijcke. Carolus de sevende, die op een wonderlijck maniere de Engelsche uyt zijn Landt heeft ghedreven, doen oock de Boemiters de leere van Joannes Hus met de Wapenen voorstonden. Hy was genoemt Philips Lippi, een armen Mans Sone, die zijnen Vader verloor, doen hy noch geen negen jaren out en was, dat oorsake was dat zijn arme Moeder geen middelen hebbende om hem te voeden, bracht hem int Clooster der Carmeliters tot Florentien, so om daer yets te leren dienende, als om metter tijt daer oock een Moninc te worden, daerom dat hy oock altijts de naeme van Broeder heeft gedragen. Int Clooster daer in dat hy was, daer wierdt een Capelle gheschildert met seer groote conste, met de handt van een van de grootste constenaers van dien tijt: desen jongen lerende lesen, die achtede weynich op het leeren, maer gheen Pampieren noch wanden laetende, sonder van zijn handt met der cool afgemaelt te worden, soeckende yets nae te bootsen van t'ghene dat hy frays sagh in die Capelle, dat alrede een voorspel was van zijn toecomende const want het schijnt dat de Naetuere selve, de inclinatie ende beweghinghe van jonghs aen is vertoonende, ende waer dit ontbreeckt en sal nummermeer gheen perfecktheydt in gheen consten des Weerelts connen zijn. Den Prior van het Clooster, die een goede Man was, ende begheerigh dat de zijne toenemen souden | |
| |
int gheene daer toe sy lustich waren, siende dat dese knecht alle dinghen verdorf met zijn cladden ende malen, in plaetse van hem te slaen ende op zijn Cloosters te bekijven, hy brachte hem in de Capelle daer den Schildenaer noch besich was, ende bestelden hem om te leeren. De Meester die en hiel hem niet langhe in de Verwen te wrijven ende diergelijcke knechtjens werck, maer alsoo hy vlijtelijck acht nam op de handt zijns Meesters, ende merckte hoe hy zijne maten ende proportien stelde ende wrochte, hy gingh soo wel voort, dat Philips in weynich tijdts sich soo subtijl ende een soo goeden aepe verthoonde, om zijns Meesters hant nae te volghen, dat een yeghelijck daer over oordeelde dat soo hy tot zijne Jaeren quam, dat hy een van de beste Meesters soude worden. Continuerende alsoo van dach tot dach, ende toenemende, int Clooster ghevoedet zijnde, hy schilderde daer veel schoone stucken die noch bewaert worden, daer men zijnen grooten Geest conde sien, die oock soodanighe waren dat een yeghelijck met groote verwonderinghe de selve aensach, aenghesien den cleynen tijdt dat hy hadde gheweest by den Meester, ende den weynighen tijdt dat hy hadde, zijnde een knecht int Clooster.
Desen gast wat grooter gheworden zijnde, maer volcomen in zijn Conste, hy creech een verdriet in het Cloosterlijck leven, dat hy altijdts met de Munnicken moeste verkeeren, zijnde oock seer ghetercht door den lof die veele hem gaven, segghende: dattet jammer was dat een soo frayen gheest in een Clooster beslooten soude worden. Dit was de oorsaecke dat hijse verliet soo wel het Clooster, als alle den voorgaenden lust van een Munnick te worden.
Nu in desen tijdt leefde dien grooten ende Magnifijcken Seigneur van Florentien, die men met goed recht mach noemen den Vader ende weder oprichter der goede Letters, ende treffelijcke Consten in Italien, naemelijck: Cosmus de Medicis, die eenen oprechten licht ende verciersel zijns tijdts is gheweest, ende soodanighe die om zijne deuchden ende groote verdiensten, niet alleen weerdich en was den Heere van | |
| |
zijn Stadt te wesen, maer eer een Monarcke van die gheheele Weereldt. Van den welcken Macchiavel in zijn Historien schrijft, dat hy is gheweest een die boven alle Princen van zijn Borgers bemindt ende gheachtet was, alle die van zijn tijt te boven gaende, niet alleen in authoritheyt ende rijckdom, maer in liberaelheyt ende voorsichticheyt, die hebbende volle gebiet in sijn Stadt, nochtans noyt de palen der maticheyt en is overgetreden, hoe wel hy vele treffelijcke ende costelijcke Timmeragien daer in heeft opgherichtet, als die noch tegenwoordelijck staende connen ghetuyghen. Alle dit en is noch niet by de groote costen die hy ghedaen heeft, om alle de goede Boecken so Griecksche als Latijnsche te doen soecken, tot een vercieringhe van zijnen tijt, Als ooc om eenen hoop Geleerde Mannen te doen onderhouden, die hy alomme door ghehele Europam dede soecken, met de frayste Constenaers ende experte Meesters in alle Ambachten, om te betonen dat hy uyt was om dat huwelijck in zijnen tijt te maecken, met de Gheleertheyt ende de Conste, als de schoonste ende treffelijcxste ciragien van eenen Prince ende Republijc. Maer ick blijve wat langhe staen op desen treffelijcken Man, maer niet sonder oorsake, want hy wast die hoorende dat Lippi de naeme hadde ghecreghen van een van de frayste Schilders, wilde een preuve doen van zijn perfectie, ende bevonden hebbende dat zijn proefstick verre te boven gingh de geruchten, hy sochte hem te trecken in zijn huys: Maer ghy weet dat die sonderlinghe gheesten ghemeynlijck seltsamer hoofden ende fantasticke grillen hebben, die so qualijc te houden zijn, als dulle Menschen die alle banden ende sloten weten te breken. Also hy hem dan niet en conde crijghen om zijn huysghenoot te wesen, hy dede hem seker uren in het hof comen wercken, daer hy wonderlijcke ende besondere stucken wrochte. Also nu de Heer Cosmus hem bevolen hadde een seker tafereel te maken, den welcken hy den Paus Eugenio wilde schincken, ende siende dat zijnen Schilderaer den meestendeel van den tijdt het werck liet staen, hy wert so qualijck te vreden, dat hy hem daerom wel erncstelijck bekeef. Maer was alte | |
| |
vergeefs, aenghesien dat hy oock so wel de schoonheyt in zijn geest hadde geplantet, dat hy moede zijnde van die door het pinseel uyt te drucken, liever hadde te doen als eenen quidam die alle de fraye Dochters van een Stadt naeckt wilde sien, om daer uyt te trecken de perfectie van een schoone Venus die hy soude schilderen. Ende hadde de Heer van Midicis desen Meester Philips wel willen binden, hy en behoefde hem niet anders als een sulcken spiegel voor zijnen ooghen te stellen, als Alexander gaf aen Apelles doen hy hem zijn Concubinne Campaspe nae het leven dede uytwerpen ende schilderen, van de welcke de schilderaer so amoureus wiert, dat hy zijn pinseel niet en conde roeren, siende een soo schoon objeckt voor zijn ooghen als Campaspe was, ende hoe wel dat de Coningh seer ontsteken was met de liefde van haer, nochtans betoonde hy de liberaelheyt zijns hertes tot zijne Constenaer, om hem niet te verhinderen in zijn conste, dat hy hem schonck ende gaf dese schoone Campaspe. Onsen grooten Cosmus van Medicis dan hebbende bekent ende gheweten de humeuren van zijnen gast, ende hoe hy dicwils zijnen tijt toebracht met andere levendiger schilderien te maken, op eenen tijt dat hy hem sagh seer besigh ende neerstich op zijn werck, hy sloot zijn Camer toe, ende gaf de slotel aen een van zijn Volck, verbiedende dat hy den schilder niet en soude laten uytgaen, maer datmen hem soude geven al wat hy van nooden hadde. Daer sat Lippi drie dagen langh cloec op zijn werck dat te wonder was, ende niet wetende dat hy was besloten, anders als te voor, maer dat de Deure was gesloten, op dat niemant hem soude comen verhinderen, hy en hadder geen verdriet in, tot dat nae den derden dach, doen hy moede was van wercken, ende wilde wat gaen wandelen hem de openinghe gheweygert wierdt, tot dat het tafereele soude voldaen wesen, hy die by naest van spyte versien wilde: Nochtans niet seggende, liet zijn werck staen ende nemende de slaeplakens van zijn bedde, hy scheurdese in sticken, ende hy bestelde zijn dinghen so wel, dat hy de volghende nacht hem soetjens doorde vensters liet van boven dalen op de strate, ende ginc zijn Metresse Lucresse genoemt, | |
| |
besoecken ende caresseren, spottende met den Seigneur van Medicis, die hem s'anderdaechs in zijn Camer meynende te vinden. Die de ghewoonte hebbende zijnen Schilder meest alle dagen te comen besoecken, des morghens in de Camer quam, ende was seer verwondert dat hy hem daer niet in en vont, tot dat hy gesien hadde wat huys hy ghehouden hadde, waer af hy niet gheoffenseert en wierdt, maer sich selven onghelijck ghevende, hy bekende dat soodanighe gheesten niet en mochten noch en conden ghedwonghen worden: daerom dede hy hem soecken ende haelen, maer hy wilde seer noode comen, vreesende de bestraffinghe van den Heere, Cosmus hem siende, sprack tot hem: Hoe Lippi, isset also dat ghy mijn huys vereert, dat ghy dan dieven also de wegh wijst om mijn huys te beclimmen? hoe mijn Heer, sprack de gheselle, isset also dat ghy mijn wille voor slave willet houden, ende mijn handt int werck my ghesloten houdende? Neen, neen, Monsieur, die ghene die mijns ghelijcken zijn en zijn gheen Eezels noch jockpaerden, dat zy altijts connen gaende ghehouden worden, want ghelijck dese conste Hemels is, also zijn onse ghedachten gheheel anders als van andere Menschen, daerom dat onmoghelijck is de hant verder te dwinghen als den gheest daer toe ghesindt is. Soude u Excelentie wel willen, dat ick eenigh bot werk ghinghe maecken tusschen het gheene dat volmaeckt is in u Tafereel? dat voor seecker gheschieden soude, soo ick nimmermeer de handt vant werck en hielt, want dan en soude de Geest daer mede niet connen besigh wesen. Om wat oorsaecke isset gheweest dat Apelles dickwils zijn werc int aenschouwen van alle de Weerelt liet staen, sich daer by verberghende achter een tapits ofte cleet, als om te hooren of yemant yets berispen soude in zijn werck? ende yets hoorende hy qyam uyt, ende voegende oordeel by de saecke, hy verbeterde, t'ghene dat hem noodich dochte. Wy en moeten oock als de Poeten niet ghedwonghen worden, maer wy moeten vryelijck ende door lust tot ons werck ghedreven worden, op dat wy, het herte vry hebbende, den gheest sonder sorghe, | |
| |
alleen moghen besich wesen in de eenighe contemplatie van het geene dat wy te doen hebben. De goede Heere die wiert ghecontenteert door zijn redens, bekennende dattet warachtich was, ende liet hem wercken nae zijn eyghen appetijt, sonder hem meer te besluyten: Maer corts daer naer vondt hyder een die hem wat vaster besloot, ende in moeyelijcker dienstbaerheyt. Want om te comen tot propoost, dat de deucht ende de wetenschap, als oock de consten mede, by de Barbarische Menschen in verwonderinghe zijn. Nae dat Philips het werck van de Heer de Medicis hadde volbracht, hy nam voor in zijn fantasie van te gaen wandelen, gelijck die gheesten altijdts onrustich zijn, ende nieusgierich om nieuwe dinghen te sien, ende daerom gingh hy nae Ancone dat een Zee-stadt was, zijnde van een yeghelijck ghepresen ende gheeert. Het ghebeurde eens dat hy met een ghetal van goede Vrienden in een Schip gingh sitten (dat sy daer een Fregate noemen) niet om verre te reysen, maer alleen om de passagie wat te besien, willende die gheheele contreye wat int grof uyt werpen, om daer naer de selve nettelijck in een fray Tafereel te schilderen: Maer siet daer comt haer niet verrasschen een tempeest ofte storme, maer eenen Zee-roover, die eenen Moor was, doen ter tijdt op de Zee seer ghevreest, om veel gheweldighe roovinghen die hy ghedaen hadde. Hy was ghenoemt Abdul-Maumen een Barbarisch van gheboorte, die dese fraye Compagnons langhs de Zee siende pourmeneren, hy trouseertse ende neemtse alle ghevanghen, ende alles wat int Schip was gherooft hebbende, hy vereerdese alle met een fraye stercke yser ketten aen het been, haer stellende om hen somtijts wat te roepen in zijn Galeye.
Nu sat daer den armen Schilderaer, ende moeste alle daghen een soo grooten ende plompen Pinseel handelen, veel moeyelijcker als dien, dien hy plach te houden indt Huys van den Heer van Florentien, ende metten welcken, al wreef hy dickmaels op de Zee, de streecken terstont uyt waren.
De Mahumetanschen Capiteyn en soude hem niet | |
| |
ghegheven hebben om een goet stuck gults, siende dat hy was sterck ende wel gheledet, ende even so wel was gestelt als sy moeten wesen die de riemen moeten doen gaen. Over desen staet was dien armen knecht half desperaet, wenschende altemets dat hy daer voor noch by zijn Carmelijte Broeders hadde gheweest, achtende doen dat de subjectie van het Clooster soo veel lichter was als hy bevondt, zijn slavernie groot ende jammerlijck te wesen. Want hy die niet ghewoon en was yemant hoe groot dat hy was onderworpen te zijn, die moeste nu eenen wreeden Schipper ghehoorsaem zijn, die alle ure hem de doot dede wenschen, aenghesien dat het sober tractement dat hy hadde, de apprehensie der winden, tempeesten, perijckelen van vergaen, ende andere swaricheden hem soo bedruckten, dat hy niet meer en conde dencken noch op zijn conste, noch op hem selven, soo was hy verbaest, niet wetende hoe hy uyt die ellende soude gheraecken. Maer Godt die allen dingen mogelijck is, ende den zijnen helpt, als sy de munste hope van verlossinghe voor ooghen hebben, sach desen armen Schilder aen, met de ogen zijner barmherticheyt, ende opende hem de middelen om hem te salveren ende uyt te helpen, met zijn mede-ghesellen, het gheene dat gheschiede, zijnde in Barbarien ghearriveert, ende gebracht int huys van desen Barbare diese ghevanghen hadde, om hem te dienen ende doen wercken in zijn hof, met spitten ende ander swaer werck. Metter tijt hadde Lippi soo wel ghewonnen de gratie van zijn Patroon den Roover, dat hy beter ghetracteert wiert als eenige van andere, ende de Meester veel ghemeynsamer met hem was, als met een van zijn ghesellen. Want alle avont nae dat sy moede ende mat waren van den arbeit ende wel besweet, ende men hen eenen sober avontmael hadde ghegheven, sy wierden als een trop Schapen in een schuer ghebracht, ja noch veel wreedelijcker als die aen malcander met yser kettens ghesloten waren, maer Philips gingh eten in zijns Meesters huyt, ende den meesten tijt daer sliep: dat oorsaecke was dat eens alsoo sy int huys waren, ende Abdul-Maumen was diviserende met eenige die hem waren comen besoecken, onse | |
| |
Schilder ick en weet niet door wat fantasie, nam een kool ende teghen een muer maelde hy af zijnen Meester met zijn Moorsche habyten ende clederen, ende met zijnen Turban op zijn hooft, dat soo levende was ghetrocken dattet den Man selve scheen te wesen. Dese Barbarischen zijnde seer verwondert van den wonderlijcken geest deses Schilders, ende dat hy soo haest een sodanige werck hadde voldoen, sy presen hem tot inden hemel, want men vont in die Contreyen weynighe Schilderaers. Den Roover selve het siende, was so verwondert, dat hy terstont seyde: Ick en dachte niet dat die handen die soo wel die riemen ghehandelt hebben, dat sy soo excelent waren, ende dat in zijnen gheest soo wonderlijcken const besloten was: Ende daerom Christen excuseert my dat ick u qualijck ghetracteert hebbe, als ghy wel verdient, om welckers voldoeninghe ick u hoope soo goet bescheyt te doen, dat ghy gheen oorsake en sult hebben om u van my te claghen, maer ghy sult my noch prijsen van mijn courtoisie ende beleeftheydt, ghelijck ick een behaghen hebbe in het gheene dat in dy soo excelent is. Ende terstont dede hy comen zijn andere mede-ghesellen, den welcken hy alle de kettens dede afnemen, haer te verstaen ghevende, dattet was om de wille van Philips, dat hyse soo wel tracteerde, ende wildese voor Vrienden houden. Ende de Schilder hebbende hem eenighe stucken ghemaeckt nae zijn begheerte, hy en stelde hem niet alleen in zijn vryheyt, maer schellende hen alle haere rantsoenen quijdt: hy santse weder t'huys gheladen met gheschencken, in plaetse dat hyse voor slaven hadde ghevanghen. Datmen hier dan comt sien de cracht van de wetenschap, ende hoe wonderlijck dat de excelentie der Consten is, dewijle dat een Barbarischen Mensch die een doot vyandt is van onse H. Christelijcke Relegie, gierigh op de giericheyt selve, niet alleenlijck (zijnde in verwonderinge ghebracht door de schilderie) van de banden ontslaen den ghene die hy eewelijck voor een slave hadde moghen houden, ende in zijn werck te houden, ende groot profijt van hem hadde moghen trecken, maer in contrarie verrijckt hem met gheschencken, sendt hem | |
| |
weder in zijn Lant, ende berooft hem selven van een groot gewin, hem deelachtich maeckende vanden buyt die hy creech doen hy hem ghevangen nam. Alsoo dat de Mensch hoe beestich dat hy mach wesen, een behaghen neemt aen het ghene dat hy niet doen en can, ende in achtinghe heeft de gene dien het doen connen. Daerom wasset oock dat den Roomschen Capiteyn innemende de Stadt Saragossa in Cicilien (voortijdts ghenoemt Siracusa) beweeght door de wonderlijcke scherp-sinnicheyt van den excelenten Ingenieur Archimodes, die den eersten Mathematicus van zijnen tijt was, hy beval datmen hem bewaren souden sonder hem te misdoen, daer hy alle d'andere inwoonders, door de scherpte des Sweerts dede passeren. Daerom oock dat den eersten ruyghen tijt, de eerste Inventeurs van eenighe besondere ende nuttelijcke dinghen, met den tijtel ende eere van Goden hebben verciert, als tot een eeuwighe erkentenisse ende danckbaerheyt.
Daerom dat oock alle goede Coningen sich altijt pleghen te verthoonen, allerleye Consten te beminnen, ende de Constenaers in eere te houden.
|
|
Auteursrechtvrij