Het vierde deel vande tragische of claechlijcke historien
(1612)–G.A. Bredero, Reinier Telle–
Auteursrechtvrij
Een Mantvaner
| |
[Folio 103v]
| |
Mantuwa een van de vermaerste steden van Lombardien, so wel om d'ouderdoom, als om dat daer uyt Mannen voortghecomen zijn, die so in gheleertheyt, als in de wapenen, so treffelijcke hebben geweest als eenighe in Italien. In dese Stadt is over eenighe jaren ghebeurt, dat een Goudtsmit hebbende een Dochter van sesthien of achthien jaren out, zijnde een fraye, ende ergh Meysken, meer selfs als aheren ouderdoom mede bracht: ja die so schoon was dat zy wierdt gheestimeert, voor die schoonste van de Stadt, ende oock onder den adel geen gelijcke en hadde so in goede gratie als in schoonheyt: dat den Vader zijnen lust hebbende ghenomen in haer te doen leeren alles wat een goede huys-dochter van nooden heeft, hoewel zijn middelen so groot niet en waeren als den staet die hy haer liet voeren eer zy was ghehuwelijckt. Die ooc in plaetse van een goet hand-werck te leeren, haeren tijt toebracht ende versleet in veelderleye Poëten ende minneboecken te lesen, ende op eenighe instrumenten ende claversijnen en andere te spelen, dansende ende singhende als een van de grootste Sottinnen. Dit alles was de rechte wegh om te comen tot het ghene daer toe zy oock gecomen is, want de Dochters qualijck te bewaren zijn, ten zy door de straffe handt des Vaders, de ooc dickwils noch weynigh profiteeren. Dese Dochter die was ghenoemt Margriete, ende zy was voorwaer een perle, hadde de deught so wel plaetse in haer gehadt als de ydelheyt by de schone gaven die de natuere haer hadde gegeven. Sy verkeerde dickwils by de Ioffrouwen van de Marquise des lants van Mantua, spelende ende coutende dicwils met de Princessen, die een groote vermakende playsier namen in hare goede gratie ende aengenaemheyt, maer insonderheyt in haer te hooren singen. Ende by haer zijnde, so gebeurdet, dat zy daer toe gebeden zijnde, seer lievelijc songh dit volgende liet, die zy seyde dat syse gemaect hadde, nochtans hebbe icse gevonden, onder de compositien van eenen frayen excelenten Italiaenschen Poete van dien tijt: | |
[Folio 104r]
| |
Ick hadde noyt ghevoelt in mijn voorleden wijlen
De schichten noch het vyer, noch de vlieghende pijlen,
De hongerige vlam, noch 'twoede noch de wint,
noch oock de fackel heet van 'twreede Schutter kunt.
Ick hadde door 'tghesicht gheleppert noch ghesoopen
Dat schadelijck vergift, de smaack van 'tlieflijck hoopen,
Dat in mijn inghewant soo nestelde met cracht,
En heeft my duysentich crackelen toeghebracht.
Ja duysent strijden straf en duysent soete vreede,
Die in mijn jongh ghemoet schermutste ende streede,
ick wist niet of mijn hart (soo minneloos en cout)
Sou lijden wel den brant, die elck onlijd'lijck hout.
Ick waande 'tdwase wicht most swack onmachtich wesen,
En dat zijn kintsche cracht was noodeloos te vresen,
Maar als ick heb ghesien dat hy de hooge Goon,
De Hemel en de Aart soo dwangh met zijn gheboon,
De Bodem vande Zee, en d'afgront vande Helle,
Die beven voor zijn macht, die schricken voor zijn quelle,
Een yder severbeck t voor dese cleene Godt
Diet al in als bestiert, met zijn dwingent gebodt.
Ha, wreede (seyd' ick doe) die met u felle smarten,
Die Lichamen vercracht, verdruckt de vroome harten
Die alle macht verniet, diet al is onderdaan,
Laet my mijn vrydoom vry, sonder my dus te slaan.
Bedeckt o stoute niet mijn geest noch oock mijn ooghen
Noch die levende cracht der Ziele groot vermooghen,
En rooft mijn oordeel niet, mijn vryheyt noch mijn schilt,
Als ghy mijn vaste sin strangh'lijck beproeven wilt.
Maar laas, doen ick hem badt met ootmoedige beden,
Heeft hy gheschoten los (heel buyten recht of reden)
Van zijnen esschen booch, soo vluchtich en soo ras,
De doodelijckste schicht die in zijn koocker was,
Hy heeft hem afghelost en in mijn hart ghesonde,
Daar het verstaalde punct boorden soo groot een wonde,
Een grondeloose wont, een wonde onbekent,
wiens smarte niet ghedoocht datmense tast of ent,
Het yser soude my een snelle doot bereyde,
indien de Minne niet de hant daar an en leyde,
En querste met een schicht op een ghelijcke stont,
Der gheener die mijn hart gherooft heeft en ghewont.
| |
[Folio 104v]
| |
Dees schoone claarheyt Hel, dees Cupido, dees stralen,
die my in haer ghesicht soo lovendich afmalen,
dat zijn de mid'len van mijn eenich groot gheluck,
Maar sy herkennen niet mijn trouwheyt noch mijn druck.
Ach sy herkennen niet de trouwe van mijn Ziele,
en ick ghevoele wel haer wreetheyt my verniele,
Sy kennen niet mijn dienst, noch 'tharte dat dus vlampt,
Gheen van mijn sinnen vijf, voldoen haer eyghen Ampt.
Alsoo het vonckend' vyer, de vleugh'len, de schichten,
En mijn beroerde gheest soo woesten brant gaan stichten,
Met yser en met vlam en met een stijve wint,
waar toe mijn suffe hart gantsch gheen remedie vint.
Dit liedeken wiert van een yegelijck ghepresen ende onder ander van eenen Edelman uyt het geslachte van die Gonragues Princen van de Stadt, die het oge worpende op de dochter, meer de schoonheyt in memorie behielt als de woorden van het liedeken. Hoe wel hy metten eersten niet anders en meynde als een slechte liefde om hem wat te vermaecken in het simpel aenschouwen van dese groote schoonheyt, nochtans eyndelijck bevont hy dat Cupido hem niet meer ghespaert en hadde als een van minder state, ende bevont hem so gequetst door de pijlen der liefde van dese Margriete, dat het slapen, zijn eeten ende drincken, hem vergingh. Nochtans door hooghmoet, en wild hy hem so niet vernederen, dat een Dochter van so slechten huyse hem het herte soude ghenomen hebben ende tot haren slave ghemaeckt: Maer de cracht der liefde, diese alle onder haeren jock doet buyghen, dede hem haest alle middelen soecken ende bedencken, om eenighen solaes in zijn groote lijden te becomen, daer door hy niet anders en dede als te droomen ende te dencken op de middelen die hy soude aenleggen, om dese schoonheyt te genieten. Dat hem hope gaf, was de lusticheyt die in haer was, ende dat hy sach dat zy geerne hielt, also dat hyse begon te eeren, ende zy hem, hy preesse, verhiefse, ende en hiel van geen als van haer, hy gaf haer oock somtijts eenighe | |
[Folio 105r]
| |
fraye refereynen, of die tot de liefde locten, of die tot lof van de Ioffrouwe strecte. Eens op eenen tijt gaf hy haer een sonnet van desen inhout.
Met hondert straaltges hel soo blincken en soo leven
Het glinsterent ghesicht van Cupido het kint:
waart alsmen seyt, dat hy is oogheloos of blint,
Hoe sou zyn fackel claar, dan soo veel vlammen geven?
Sou yemant met bedroch in duysternis doen sneven
Syn heyl'ghe claarheyt die soo luyster ryck begint,
dat hy de schoonheyt van de blonde Zon verwint,
ja vande clare Maan en de Planeten seven,
Laas dat gheloof ick niet, want siet ick docht wel eer
Te vluchten voor dit vyer emt een eenich begheer,
Om eenelyck altyts myn eyghen voocht te blyven,
Maar ick ghevoelde haast de lieffelycke smart,
die met der minnen toors brantstichten in myn hart,
in voeghen datmen die can lesschen noch verdryven.
Margriete vont dit soo wel ghemaeckt als eenigh dingh ter Weerelt, ende also zy ergh ende verstandigh was, zy begon te dencken, ende haer te versekere, dat den Seigneur Gonsague haer eenige secrete affectie toe droegh, waer van seer verheught zijnde, sy voldede hem met een lachende aengesicht, ende gaf hem weder een ander sonnet also luydende.
Waer Cupidoos ghesicht besluyert noch bewonden,
die hem Vrou Venus bant van zyn gheboorte af,
Hy wierde dan heel soet, ghenadich sonder straf,
Sonder schicht, sonder vyer, of rasery bevonden.
Gheen bulderich tempeest sou uyt de diepe gronden
doen swellen inde lucht de baren vande Zee,
de trouwe Minnaars die sullen van liever lee
dan varen, daar wel eer sy int perijckel stonden.
Indien ick minnen most, ick wilde dat het lot
My tot gheluck toeley, dat ick van dese Godt
eens claarelyck mocht sien zyn onbedeckte ooghen,
want siet ick soude dan heel wijsselyck voor myn
een dienaar trou en goet voorsichtich kiesen mooghen
die my in als ghelyck van sinnen soude zyn.
| |
[Folio 105v]
| |
Gonzague die nam door dese antwoordt moet ende couragie, ende liet somtijts noch andere fraye dichten maecken, alsoo dat dit eerste ende cleyn spelken veranderde in een ernstighe vlamme der liefde aen beyde de zijden, d'een d'ander somtijts de passie genoech te kennen gevende, daer door dat Ganzague de stoutheyt nam, dat hy haer begon aen te spreken, ende eyndelijck het gehele secreet zijns hertes openbaerde. Sy cloeck ende erch zijnde, hielt haer seer weygerich, ende wierp seer verre den propoosten van den Seigneur, segghende dat al was hy van hoge state dat sy nochtans hem wel mochte weygheren, het gheene dat in zijn macht niet en was haer te ontnemen, ende dat sy van advijs was, dewijle dat hy eenen slave van de liefde wilde wesen, dat hy liever eenen wilde kiesen die zijns ghelijcken was, want alsoo kiesende betoonde hy dat zijn liefde blint ware, ende niet claer siende, als hy in zijn sonnet hadde gheseyt. Gonzague die seyde al lachende, dat hy noyt beter zijn goet gesichte soude hebben connen betoonen, dat in het verkiesen van een so grote ende excelente schoonheyt, ende dat hy geen grooter gheluck voor hem en kende, als te moghen ghenieten het alderschoonste subject datter in Italien was, dat niet alleen zijn hoocheyt te boven ginc, maer oock de verdiensten der machtichste Coningen van Europa: ende by faute van een sulcke perfectie te hebben om daer toe te comen, hy haer vriendelijck bat dat sy de goede wille soude ontfangen, waer mede hy verhoopte metter tijt te betoonen, datter noch dame noch Ioffrouwe en was, die hy meynde zijnen dienst op te offeren, gelijck hy van nu aen haer badt dien te willen accepteren, verhoopende dat hy metter tijt haer soude d'experientie van zijnen getrouwen dienst doen bevinden, soo menichmael als haer soude believen hem voor een Serviteut te ontfangen. Ende also wert metter tijt de kennisse soo groot, dat Gonzague vryelijck ten huyse van dees Dochters Vader ginck, by wien hy wellecome was, ende gedoochde (mogelijc op geen quaet denckende) dat hy langen tijt genoech met de Dochter in een Camer was gesloten, om daer te spreken van sulcke affeiren, daer geen getuyge by van doen en waren. Also bevonden sy | |
[Folio 106r]
| |
de cracht van het ghesichte der liefde, want sonder verdriet brachten sy den tijt over met omhelsingen, ende soete kuskens malcander te geven, niet zijnde verhindert door eenighe valsche tonghen, dewijle daer niet veel sleeps en was als in het hof, ende de goede Man den Vader hem besich hielt in zijn winckel, zijn cooltjens blasende, ende zijn Gout werckende, terwijlen dat dese twee Liefkens malcander caresseerden ende troetelden. Den Seigneur Gonzague zijnde droncken in sulcke playsier, die maeckte een mael eenighe fraye dichten, die hy zijn Matresse gaf, ende waeren van dese inhoudt:
Ay schoone Dochter blont, die 'thulsel en paruycken
des gouden Dagheraats verwelickt en verdooft,
die de Snee-witten Melck en Lelyen doen duycken,
Voor 'tsilver-blancke vel van u eerwaardich hooft.
O Margeriete schoon: O uytghelese bloeme,
Stroyt uyt u braaf vergult en langh gout-dradich haar,
dat die Sonne beschaamt verwondert is, en hoeme
de roossen en 'tyvoor soo marmelt door malcaar.
Ontdeckt myn lief, ontdeckt 'tmeesterstuck der naturen
dit sonderlinghe werck, dit uytnemende raack,
dees Appel-borstjens hart, dees lieve na gheburen
die 'tlustgierighe ooch belooven soet vermaack.
Cust my, mijn soete ha, cust my, en cust my weder,
Ha, ha ick sterf, ick sterf de Ziele my ontvlooch
Na uwen Adem soet mijn hart springt op en neder,
En swoecht noch nae de cracht, die my u vyer ontsooch.
Ick swijm, ay my ick swijm, 'tleven wil my ontslippen,
Ach ghy ontsuyget mijn dat lieffelijck gebloemt
Dat ick te pluycken plach van u purpere lippen
Van 'tcouraal rijcke hof, en Roosen velt voornoemt.
Paeyt doch mijn groot verdriet, en wilt gena ghebruycken
O schoone die mijn Ziel volcomelijck besit.
| |
[Folio 106v]
| |
Geeft my de Bloemkens weer die soo soetgeurich ruycken,
Geeft my haar oude cracht, haar leven, en haar pit.
Mijn oogen zijn verstaart, met schimmer blint geslagen,
Belamfert soete lief u goddelijck ghesicht,
O vriendelijcke mont, ick en can niet verdraghen,
U flonckerighe brant, en vonckend' oogen licht.
Omhelst my waarde Lief en laet my troost verwerven,
Bluscht uyt mijn glimmend' vyer bluscht uyt mijn heeten vlam
Die my op eenen stont doen leven ende sterven:
't Waar scha dat onse vreucht int midden eynde nam.
Dit soete spel geduerde so lange, dat de Vader vreesende dat haer den buyck mochte swellen, want hy sorghde of hy lietet toe om beter te seggen, dat Gonsague ernstelijck met zijn Dochter speelde, vresende segghe ick eenige schandale, hy practiseerde haren hywelijck met eenen hupschen Knecht van stijl, een wapen maker ofte sweertveger die fraye genoegh was, ende van de fortuyne wel gefavoriseert, maer die Margriete niet soo en behaeghde, hem achtende al te loos ende te scherp siende, om niet te bemercken de ghemeynschap die zy noch meende te continueren met den gene die de eerste bloeme van haer Maeghdom hadde ghepluckt. Men segt ooc, dat de Vroukens een natuerlijc affectie altijts draeghen, tot de ghene, die hen het ambacht gheleert hebben, hoemen van Dochters Vrouwen maeckt. [Dit] Huwelijc volbracht zijnde, men gingh niet meer op het Casteel om de Ioffrouwen te besien, men mocht ooc n[iet] meer luy ende ledich gaen, mae men moeste de handen aen alle dingen slaen, ende acht nemen op het gene dat den Man mochte behaghen. Want hy wasser een die veele landen hebbende ghesien, ende wel was besocht ergh ende listigh ghenoech was om een rijpe tusschen twee groene te kennen. Maer hoe subtijl dat hy was nochtans dede hem zijn Margriete in de rolle op teeckenen, daer men vint die ghecroonde hoofden, met den lof met twee moye Hoorens, hebbende goede middelen | |
[Folio 107r]
| |
daer toe, mits het huys verre ghelegen was van den winckel daer de Man in wrocht. Also dat het zy by nachte ofte by daghe, Monseur Gonsague quam altemets eens peysteren by de nieuwe Bruydt, de welcke hy meer beminde als oyt te voor, ende de vlammen grooter wierden, hoe meer dat hy sach dat hem de middelen benomen wierden, om dicwils te comen, also dattet meest altijts ghestolen was dat hy creegh. Dese lieve Man aen d'ander zyde, vindende oock goeden smaec in zijn Huys-vrouwe, ende van haer schoonheyt ooc versottet zijnde, hy bemindese noch meer als Gonsague, doch het schijnt wel dat hy al wat plomper moeste wesen, ende de soetste treken op zijn adels niet wel en wiste. Want de goede Man siende zijn Vrouwe dat se so schoon was ende wel gheschickt so hy meende, hy wert al te amoureus ende te curieus over haer, sorgende datter ooc andere mochten comen, die also wel sin aen haer souden hebben als hy, ende also wel als hy plaetse soude moghen crijgen, waer door dat hy so jaloers wiert, dat hy nauwelijc een ure mochte wesen sonder te gaen besien, of niemant zijn plaetse en wilde in nemen. Om welcke oorsaecke dat zijn dinghen al qualijck ginghen, want hy brachte ende verquiste veel tijts, om te gaen beloeren ende luysteren offer niemant en was, die sijn huysvrouwe in zijn absentie quam besoecken, ende zijn werck bleef ligghen datter niet veel ghedaen en wierdt. De jonghe Vrouwe aen d'ander sijde, die zijnen handel wel merckte, en derfde hem zijn sotticheyt niet voor houden, noch tot zijn werc vermanen, om hem het hooft niet warmer te maecken, ende te verwecken tot eenighen quaden daet, ghelijck dat hy een so gestadighe sentinelle hielt, om te verhinderen de comste van haer lieven Edelman, van wien zy hondertmael liever een cusken hadde, als alle de Caressen die hondert Mans haer hadden connen aendoen, want de man feesteerdese (so het schijnt) met weynighe vreught, als die vol sorghs ende vreese was, maer d'ander was seer wel content, vol vreughs, ende vry van alle melancholie: daer van zy ooc hare clachte eenmael dede aen Seigneur Gonsague seggende: | |
[Folio 107v]
| |
Eylaes Monseur, onder wat Planete ben ick geboren daer ick soo teerkens ben opgebracht, ende altijts in soo groote vryheyt hebbe geweest, genietende een so groote Heere als ghy zijt, ick nochtans vervallen ben onder de handen van eenen beul mijner Ziele, die met zijn achterdencken ende waken op my, sich selven van alle playsier berooft, ende my van mijn genoechte ende contentement? Och de Fortuyne is my in mijn kinsheyt al te favorable geweest, want had-men my doen cort gehouden, ick soude nu mogelijck een goeden Man hebben, die slechts met my zijn vermaken ende goede dagen soude soecken. Och eylacie Monseur, sal dese die u toebehoort altijts in een sodanige dienstbaerheyt moeten wesen? Sale enen sotten Ambachts-man sich stellen om te verhinderen den playsier van eenen Prince sodanich als ghy zijt? En hebt ghy geenen middel om hem in tome te houden, ende hem te doen vergeten zijnen seltsamen handel, dat een oorsaec van mijn verderf noch wesen sal? Of Godt gave dat ick op dien dach gestorven ware, doe mijn Vader my stelde in handen van een so wreeden Man ende so onbeleeft. Sy soude noch veel meer geseyt hebben, hadde hy (die wijset was) in hare woorden niet gevallen, wel siende waer heenen dat sy wilde, naemelijc: of dat hy den Man soude doen doot smijten, of haer ergens alleen brenghen, daer hy sonder verhinderinge haer mochte comen besoecken na zijn playsier: Maer het een was hem al te schandelijck voor eenen so groote Heere als hy was: Het ander soude hy liever gedaen hebben, maer hy vreesde niet alleen de schande des volcx, maer oock de bestraffinge van Mee-Vrouwe de Marquise, de welcke hy eere toedroech, ende seer vreesde t'offenseren. Daerom vertoonde hy zijn Margriete, de weynige experentie die sy hadde van de Italiaensche Mans die alle van aert also waren, hare wijs-makende, dat sy noch een van de geluckichste was, die maer haren Man en hadde die op haer wacht hielt, daer so veel treffelijcke Vrouwen waren, die niet alleen van hare Mans en wierden so gequelt, maer hadden eenen hoop knechten ende dienst-maechden, die als bespieders gestadelijc rondom haer stonden, dat sy derhalven de patientie moeste hebben, verhoopte dattet metter tijt beter soude | |
[Folio 108r]
| |
gaen: dat sy slechts haren Man lievelijck soude wesen, ende hem wel tracteren soude, daer mede sy hem seer soude connen stillen: dattet oock gheenen wonder en was, al droech hy was sorghe, want hy een verstandighen cloeckaert was, wel wiste wat voor eenen schat hy in huys hadde, daer van hy weygerlijck was. Eyndelijck beloofde, so hy haer begon te veel te quellen ende zijn quaet hooft teghens haer te betoonen, dat hy hem haer over alsoo soude castijden, dat hy haer niet veel meer quellen en soude, ofte dat hy haer soude wech nemen, ende brenghen daer sy op haer ghemack soude wesen. Hier mede stilde haer de schoone Vrouwe, ende sy moeste pacientie hebben met de diever brocxkens die sy van haeren Cadet creech, onderhoudende haeren Man in soo veel vrientschap als sy conde, die door de soeticheydt van haer omhelsinghe hoe langher hoe jaloerser wiert, vreesende dat een ander de selve soude ontnemen. Gheduerende dit spel, Margriete die wort swangher, van wien van beyde en hebbe ick niet gevraecht, als die mijn Neuse in soo secrete dinghen niet en steecke: Maer wie hy was, de Man was voor de Vader gehouden. Op haren tijt, sy quam in Kinder-bedde van een seer schoone jonge Dochterken, waer van de Vader soo verheucht wiert, of hem yemant een groote somme gelt ghegheven hadde, verblijt dat hy gheslachte soude hebben van een soo schoone Vrouwe, verhoopende dat de Dochter haer daer in niet minder en soude wesen: Ende hy was zijn Huys-vrouwe soo vriendelijck, dat sy niet en soude hebben connen wenschen, of hy soude sich selven eer vercocht hebben, dan sy't niet gecregen en soude hebben: Maer hoe meer dat hy dede, hoe meer dattet haer speet, want sy hadde liever ghehadt dat zijn liefde soo groot niet en waere gheweest, ende daer door dat hy liever van haer hadde gheweest, als altijtds in haren schoot te willen sitten, also dat sy haer selven qualijc contenteren conde. De poesie ende dichten te maken en was niet meer by haer alsoo als te voor int ghebruyck, sijnde verhindert door de huys-houdinge, nochtans een mael gedenckende op eenige veersen die tot haren propoost wel dienden, sy schreefse, ende gafse Seigneur | |
[Folio 108v]
| |
Gonsague, om hem te vertoonen wat zy hielt van de caressen van haren Man, ende wat zy van zyn courtoisie was verwachtende: sy waeren aldus.
Noyt sach den cruep'le Smit, die Iupijns blixem smeede
soo vinnich, noch soo wreet, soo wrevel, noch so bars
Op Venus geyl en heet, die metten bloet-God Mars
Opt sachte lodder bedt, haer troetel kunskens dede,
Als ick ghevoel met smart, de goore vriend'lijckhede
van mijnen sotte Man, die met zijn grove hant
my dickwils stroockt en streelt, doch tot mijn hart-seer: want
Hy laet my dach noch nacht, noch nimmermeer in vrede.
Hy flick-floyt, en hy sabt, en doet my alle feest,
Ja steets omhelst hy my, met een wan-trouwen geest,
Soo dat van niemant ick mach eenich dienst verwerven,
Eylacy soo ick con, 'k verjoech den botten beest,
Voor wien mijn hert verschrickt, afwijssich, trilt en vreest,
want meerder haatic hem, dan hy schroomt voor zijn sterven.
DEn Seigneur Gonsague hoe wel het hem moeyede van het torment dat zijn Margriete hadde, hy en con nochtans sich niet onthouden van lachen doen hy dese veersen las, ende te seggen in hem selven. Lieve God, wat een seltsam dier is de Vrouwe, die geensins ghepayet en can worden, als zy eenmael het herte afghekeert heeft tegens yemant. De Leeuwen, Tigers, de Beeren ende andere Beesten canmen winnen ende bewegen, het zy met ghewelt of met soeticheyt, ofte met honger stoot, ofte immers met andere middelen, maer de Vrouwe die wort in furie somense wil dwingen, zy verhoveerdight haert ist datmense flateert ende lievelijck handelt: zy haetet den ghene diese versoeten wil, ende zy stelt haer teghen den ghene die haer dienst wil doen. O geluckigh is hy, diese magh gebruycken sonder die onderworpen te zijne, ende diese genietet sonder die alle dage om zijn ooren te hebben, want den dienst des gene die inde Helle het vyer moet stoken, en is soo moyelijc niet als de pijne die eenen moet lijden ende verdragen, die een so ongestadigen ende spijtigen beest wil dienen ende behagen. Maer wat? noch zijn wy veel beesti- | |
[Folio 109r]
| |
gher die kennende de onvolmaectheyt van dit geslachte, niet min en laten ons te worpen inden afgront, waer in wy ligghen laten soo wel de reputatie van onse eere, als van alle onse doorluchtige daden. Nochtans hoope ick my liever by tijts also te onttrecken, dat de Fortuyne gheen tijt en sal hebben om my te betrapen. Maer hy soude bycans gheloghen hebben, als ghy terstondt sult gaen hooren. Om ten eynde van dit discours te comen, het ghebeurde dat Messire den Sweert-veger op zijn winckel moeste sitten, om eenige wapenen te bereyden voor eenen Franschen Edelman die haest vertrecken moeste, also dat hy de nacht mede moeste ghebruycken om zijn werck af te maecken. Dit quelde hem seer, nochtans het was een moeten, door dien dat hy de belofte hadde ghedaen, daerom seyde hy tot zijn Huys-vrouwe: dat hy moghelijck de gheheele nacht niet comen en soude, dat sy wel opt huys passen soude, ende deuren ende Vensters wel sluyten, daer mede gaende nae zijnen winckel. Sy die den tijt wilde ghebruycken ter wijle dat haren Man zijn sweertjens vaechde, sy adverteerde den Seigneur Gonzague van het geluck dat de Fortuyne haer bewees, sy adverteerde hem (segge ick) met het teecken dat sy gewoon waren, ende met malcander hadden besloten, als hy daer voor by soude gaen, want sy en was noch soo onwijs niet, dat sy haer Dienst-maecht soude betrout hebben, hoe wel sy voor dese reyse, haer wel van doen hadde gehadt. Maer het ongheluck was daer, dat also Monseur was gecomen, ende sy moede waren geworden van de paste te loopen, sonder uyt het bedde te gaen, dat sy beyde wel vaste in slape vielen: ende zijnde in den slaep ontrent de middernacht, daer quam den goeden Man die een Bloye in de oore hadde, die hem selven hadde begonnen te beschuldigen, ende zijn eygen sotheyt te beclagen, dat hy om geen goet ter werelt en soude gewilt hebben, keert nae zijn huys: Hy clopte ende de Cameriere doet hem de deure open, sonder dat de twee campioenen van Venus, het minste gheluyt hadden ghehoort. Maer so het ongheluck haer | |
[Folio 109v]
| |
vervolghde aen deen syde, so was het ongeluc aen d'ander zyde hen noch gunstich, want de Man het sy van te grooten yver, ofte dat zijn ghewoonte also was, hy liet zijn wapenen beneden in de salette, ende clom haestelijck in zijn Camer, daer hy de keerse noch brandende heeft ghevonden: hy comt by t'bedde ende siet t'ghene dat hem leet was, hy vinter t'gene dat hy soekende, hem het herte dede bersten: den spijt ende de jalousie benemen hem so zijn sinnen, dat hy bynaest disperaet was, hy verfoeyet hem selven dat hy sonder wapenen was opgecomen, want op dien staende voet soude hyse beyde de Goddinne Venus opgeoffert hebben, sonder medelijden te hebben noch met de schoonheyt noch met de joncheyt van beyde: ende hy was so verblint van dullicheyt ende toorne dat hy niet eens en sagh de wapenen van zijn lieutenant die so fray zijn plaetse bewaert hadde, die nochtans dicht by de Coetse lagen: want hadde hy t'geweten, hy soude gedaen hebben als Pageot tot Paris, die eenen Italien vindende by zijn Huysvrouwe liggen, haer beyde door zijn sweert dede passeren. Also soude onsen sweertveger wel ghedaen hebben, hadde hy wat stil connen gaen, maer beneden haende om zijn wapenen, hy sprack als een hoochduyts vloeckende ende wenschenden den boel al dan niet seer goet en was, ende also hy was hardelijcker af gincdan hy geclommen was, de vrouwe wort wacker, ende verstaet zijn murmureren, zy springht op, ende wecken den haren lief, seyde: Op Monsieur wy zijn doot, want mijn Man is gecomen, ende voorwaer hy sal ons qualijck onthaelen. Gonsague die gheenen blooten gast en was, nemende zijn rapier in de handen wilde hem verwachten, om zijne colere ende toorne te helpen verdrijven, maer de Vrouwe door groote verschrickinghe en wildet niet lijden, maer de keerse uytblasende zy springen beyde door een venster sonder sich te quetsen, ende ginghen t'samen ten huyse van eenen goeden Vriendt van Gonsague. De Man met furie ontsteken, ende niet ghehoordt hebbende van haer vertreck, ende noch veel min ghedenckende dat zijn Dochterken daer int Bedde lagh, die ontrent anderhalf jare out was, hy climt op, ende siende dat de keerse uyt was, | |
[Folio 110r]
| |
Hy riep: O ghy Hoere, ghy moeght vry doen, maer also en sult ghy my niet ontgaen, ende sonder yet meer, hy comt tegen het arme bedde, stekende ende houwende, tot dat hy met eenen houwe, het Dochterken het een been dicht aen den buyck afghehouwen hadde, die critende ende kermende niet langhe en wachte, of zy gingh d'ander werelt besoecken, dragende de straffe die haer Moeder hadde verdiendt. De Vader bedroeft dit hoorende, die voelde hier ende daer over het Bede, hy en vonter niet als het Lichaem van het kindt, daer over hy soo miserabelijck ontstelt wierdt, dat hy bynaest het Sweert tot hem selven ghewendet soude hebben, maer moet grijpende hy roept de dienstmaeght boven met een keersse, ende vertelt zijnen jammer, ende haer biddende op het huys wat te sien, vreesende de Justitie, hy gingh hem salveren int Clooster van Bradara daer vrydom was, verwachtende aldaer dat hy pardoen vanden prince soude crijghen. Dit zijnde verbreyt door Mantua, een yeghelijck beclaechde het arme kindt: sommighe wetent de Hoererie van de Moeder, die sulcken frayen jonghen Man hebbende, sich soo overgaf in de Hoererie van een ander: Andere beschuldichden den Man, dat hy soo onvoorsichtich hadde gheweest, sonder licht daer te gaen. Maer alle die met reden spraken, beschuldichden grootelijcx de Hoere, ende onschuldichden den Man, die groot recht gehadt hadde, wrake te nemen op een so schandelijc ongelijc dat hem wiert gedaen, als zijnde het meeste dat eenen vromen Man can geschieden, dat de Vrouwe die de helft is, haer selve niet en can soo verre vergheten, sonder het gheheele Lichaem te schenden ende den bant te violeren, daer door dattet een misdaet is weerdich des doots. Gheduerende dit seggen, het kint wort begraven, ende de Moeder van alles onderricht, was bynaest desperaet van droefheyt, maer sy vertrooste haer met de gene die haer caresseerde, ende haer in een huys hielt, daer sy een goeden tijt langh goede cier maecten, geen sorge dragende voor den armen man, die niet en wiste hoe dat hy zijn vryheyt wederom soude crijghen, hebbende eenen soo groote vyant als Gonsague, want hy | |
[Folio 110v]
| |
en wiste niet dat hy het was, die hem so fray de hoo[r]nen plantede, waer door hy (moghelijck) tegen zijn Huys-vrouwe soo furieus niet en soude zijn gheweest. Eyndelijck alle dinghen liepen soo wel af, dat Gonzague ghestilt zijnde, de Sweert-veegher wiert gheabsolveert, ende men gaf hem zijn wijf weder, soo goet ende so schoon als te voor. Daer naer verloor de goede Man veel van zijn jalousie, ende den lust om hare meer de sentinelle te wachten, hebbende gheleert, ende achtende dat zy die voorghenomen heeft sich te abandonneren, ende haer eere te besten te geven, dat zy niet te bewaren en is, zijnde listiger als den Duyvel: maer in wat maniere dat het zy, zy bedriecht die geene die op haer loeren, ende selfs in de ooghen van haeren eyghen Man versadicht sy haer van den geene diese liefst heeft. |
|