Brief aan de eigenaar

[p. 15]

De keizer

‘Caesar! Caesar!’ riep het volk buiten, en het trok joelend, elkaar kietelend en porrend af naar de kermis.

Daarmee was Justinianus keizer. Hij zuchtte van tevredenheid en opluchting, en liet zich op zijn soort troon zakken, (die zijn zoons Lucius en Marcellus hadden vervaardigd van oude mengvaten) om na te denken over de nieuwe status. Trouwens, in vele dagdromen vooruitlopend had hij er de gemakken en jool al zozeer van gesmaakt en uitgemeten, dat hij werkelijk niets geheel nieuws meer wist te bedenken. Dat hij z'n huis nu paleis kon noemen was hoogstens de sanctie van een naamgeving, al jaren in zwang, dat Messalina (zijn magere, domme echtgenote) keizerin mocht heten was, hoezeer onwaarschijnlijk en absurd, ook niet nieuw: de kwaadaardige van zijn twee zonen, Lucius, sprak haar al tijden lang zo aan, vleierig buigend en met zijn lippen trekkend. Nee, er was bijzonder weinig veranderd, maar de officiële bekrachtiging gaf hem toch een gevoel van diepe voldoening. Hij hoorde het vage gemurmereer van de volksmenigte, die naar het forum trok, waar het een en al brooddronkenheid moest zijn - Publius Graecus, zijn neef en vertrouwensman, had daar stellig voor gezorgd, en het ook gebruikt als een van de belangrijkste middelen van propaganda: wanneer Justinianus keizer is, Burgers

[p. 16]

van Rome, gaat ge een leven van vrolijkheid en geluk tegemoet. En het volk had gehapt, begerig naar dronkenschap en ontucht, vermaken die het lange tijd had moeten missen onder de strenge Marcus, Justinianus' oudoom, een militair en degelijk man, die korte tijd geleden vergiftigd was.

‘Antonius!’ riep Justinianus, in zijn handen klappend, en dadelijk slifferden vanuit de galerij de voetstappen van de bultenaar aan. Hij wachtte tot zijn lievelingsgedrocht stilstond voor zijn voeten, stil althans voor zo ver dat mogelijk was: de knipogen waren tussen de plooien van het gelige gezicht in voortdurende beweging, terwijl ook de vingers zenuwachtig bleven trillen tegen de dijen, zonder geluid te maken, zonder op te houden ook.

‘Knieën!’ riep Justinianus. De slaaf zakte handig door zijn dunne beentjes, en drukte zijn grinnekend hoofd in het stof dat op de tegels lag. Hij likte er even aan, en spuwde uit zijn mondhoek een straaltje speeksel weg.

‘Hop! Hop!’ riep de keizer. Aandachtig keek hij toe, hoe Antonius zich nu kronkelend begon voort te bewegen, daarbij knorrend en piepend als een zeer klein dier. Hij probeerde zich te herinneren, welke kunstjes Lucius en Marcellus hem laatst hadden bijgebracht, en door welke commando's ze ontstonden.

‘Aap!’

De kleine man sprong watervlug overeind en schoot tegen de middelste van de zuilen op, die het blanke plafond droegen. Met de allermalste, krampachtige gebaren, die soms zelfs een zekere behaagzucht toonden (waarbij dan de kleine oogjes snel, peilend, waardering zoekend naar Justinianus vlogen) trachtte Antonius te klimmen. Het was een vaak vertoond en nog altijd dankbaar schouwspel, een van de eerste trucs die men hem geleerd

[p. 17]

had, en door de routine niet vervlakt maar integendeel gaver geworden, dieper, aangrijpender. Zelden werd er bij gelachen, vaak geapplaudisseerd. Justinianus had het misschien toch tè vaak gezien, of de nar had vandaag zijn dag niet - het verveelde nu, na enkele seconden al. Hij trommelde nadenkend met de handen op de knie. Wat was het toch, dat Lucius...

‘Geschiedenis!’

De aap, nog bij zijn pilaar, verstarde en stond nu doodstil, de oogjes gesloten, de handen op de rug, onder zijn bult gevouwen. Hij sprak in een hoog tempo, scanderend en goed verstaanbaar.

‘...de grote geliefde keizer van het Romeinse rijk Justinianus zond op een dag dat hij zich zeer eenzaam had gevoeld zijn beide zoons die Lucius en Marcellus heetten weg om hun moeder, de keizerin, te overreden met hem het avondmaal te gebruiken. Deze weigerde echter, zeggende dat zij liever dan het fijnste wildbraad de neus van haar heer gemaal tussen de tanden zou willen vermorzelen, bij welk antwoord zij zich half tot haar dienstmaagden wendde, die smakelijk lachten. Justinianus nu, hierover zeer gebelgd, naderde haar in de vermomming van een bedelaar en wist haar gunsten te winnen, zozeer, dat hij zelfs in haar slaapvertrek belandde, waar zij hem geheel opgewonden verwachtte. Hier maakte hij zich bekend, en haalde uit zijn lompen een lange dolk te voorschijn, die...’

‘Hop! Hop!’

Daar schoof Antonius opnieuw over de tegels, jankend, piepend, reutelend. Dit kon hij uren volhouden, zoals eens gebleken was toen men had vergeten, een nieuw bevel te schreeuwen: de oude had doorgekropen tot diep in de avond, toen door een toeval Messalina hem in het

[p. 18]

oog kreeg, en haar man en twee zoons had geroepen. Sinds die dag was het gebruik, hem te laten kruipen, wanneer men enige tijd wilde denken over een volgende tour.

Justinianus dacht na. Buiten, verwijderd in de al vallende avond, was nog het rumoer van de feesten te horen. Hij stelde zich de tonelen voor, zoals hij ze vroeger zelf had meegenoten; de wedstrijden, de drinkgelagen, het vechten - en tot slot de massale vrijpartij, tot iedereen, kinderen van elf, twaalf jaar inbegrepen, bevredigd en stomdronken op straat lag te slapen, halfnaakt, besmeurd en kleverig. Hij stond op en keek uit het raam. In het westen was een vage brandgloed boven de huizen te zien, en wolken pek-zwarte rook sloegen de hemel in. Hij herinnerde zich ineens, dat Gaius en Octavianus verbrand zouden worden, twee vrome, gevaarlijke en zelfs scherpzinnige priesters, die zijn gezag hadden ondermijnd, in de tempel, en ook door huisbezoek. Justinianus glimlachte, met een zoet geplooide mond.

Achter hem klonk nog steeds het geschuifel en, ongeregeld, de kleine kreetjes van het kruipdier. Hij was het wonderlijkste en meest kostbare speelgoed dat hij ooit bezeten had, dacht Justinianus. Onvervangbaar, speciaal door de inventiviteit op het gebied van nieuwe trucjes, die zijn dolle, Afrikaanse afkomst hem had geschonken. Hij draaide zich om.

‘Keizer!’ riep hij.

Daar beende het mannetje, de ingedeukte borst dwaas vooruit, op het gezicht een uitdrukking van onnoemelijke trots, door het vertrek heen en weer. Hij gebaarde (zoals ikzelf, voortreffelijk! uitstekend! dacht Justinianus) naar denkbeeldige slaven, schreeuwde op schorre toon ‘Messalina?’, maakte obscene gebaartjes, die vanuit dit kleine

[p. 19]

lichaam des te smeriger leken, en ging zelfs zover, dat hij, de rollen geheel omdraaiend, tegen de keizer riep: ‘Hop! Hop!’

Justinianus glimlachte. Hij speelde met de halsrand van de tuniek, die hij in huis placht te dragen, en riep op zijn beurt:

‘Hop! Hop!’

Maar Antonius vloog niet terug op de grond. Hij stootte een hoog, korrelig gefluit uit, tussen de tanden, en trok zeer snel (uit welke verborgen, onnoemelijke plooi van zijn mismaaktheid?) een dolk te voorschijn. Nog voor het gezicht van de keizer de uitdrukking van stomme verbazing geheel had kunnen aannemen lag hij al op de grond, en rondom het wapen dat nog trilde in zijn hart begon het bloed omhoog te kruipen.

Marcellus, die aanrende vanuit de voorgalerij, knielde snikkend bij zijn vader neer. Ook Lucius was nu in het vertrek. Hij stopte de dwerg een blinkend sieraad in de kleine hand, keek - even - spottend naar zijn broer, die de handen van hun vader had gegrepen, en zette zich met een bokkesprong op de troon.

‘Hop! Hop!’ riep hij.

Antonius schoot piepend naar de tegels.