Brussel 1900

[p. 150]

Vox populi... (24 juli 1907)

Daar is in de lage stad, in de typische wijk van de Papenvest en Onze-Lieve-Vrouw van Vaakstraat een steegje dat van ouds men de Peerlamoergang noemt en dat een vernuftig bestuur in de tijd met de ‘woordelijke’ vertaalde benaming van Impasse de la Perle d'amour heeft gedoopt.

Het steegje is sinds een tiental dagen in rep en roer. Er woont daar een kindje van acht jaar, een meisje, dat door de dagbladen beroemd is gemaakt omdat het onlangs met een bedelaar medeliep, de Brusselse politie gedurende een volle week te been hield en eindelijk nabij Geraardsbergen door een heldhaftige champetter werd teruggevonden.

De zaak ging verschrikkelijk op iets lijken, dat vermoedelijk veel met de moord der Zwaluwstraat gemeen moest hebben, en men zocht den ‘sater’ op met een koorts, die dadelijk door de gehele bevolking gedeeld werd.

Ge moet, om mij goed te begrijpen, u de verontwaardiging van een stad kunnen inbeelden, welke eens door een afschuwelijke kindermoord werd getroffen en naderhand verbaasd stond tegenover de machteloze pogingen van het gerecht. Een misdaad, die niet gestraft wordt, is gauw een dubbele misdaad, en een nieuwsgierigheid, die men niet bevredigen kan, wordt seffens een op hol losgelaten waanzin.

Dit gebeurde met de zaak van de Zwaluwstraat en was te wege te gebeuren met de zaak van het Peerlamoergangsken. In het eerste geval ging een razend volk het huis bestormen van een dokter, die al zo onschuldig was als de eerste de beste geneesheer van de stad, en, vermits de politie op niemand de hand wist te leggen, werd onder algemeen getier, die arme man tot een onmiddellijke dood veroordeeld. 't En scheelde maar weinig of het vonnis werd, even rap als men het velde, uitgevoerd.

Nu twijfelt niemand meer aan de onschuld van de dokter, maar niettemin is zijn leven, zijn loopbaan gebroken. Van laster, van naamloze laster vooral, blijft er altijd wat over, en, daar er toch zoveel dokters onder de zon lopen, zal men geneigd zijn overal elders zijn dochtertjes ter verzorging te leiden dan bij die ene, de gezwartmerkte, welke door laster, van een meisjesmoord werd beticht.

[p. 151]

90 Parelmoergang door de Brusselse aquarellist Pirels

[p. 152]

Wacht u voor het oordeel van het volk! Wacht u voor zijn gunsten, maar vooral wacht u voor zijn hardvochtigheid! Daar is geen kwadelijker en geen gevaarlijker omroeper dan de trompet van de Openbare Opinie. Hij maakt iemands roem met even dwaze onbevoegdheid als hij iemands oneer uitklaroent, en hij kan - vaak genoeg - tegelijk de meest tegenstrijdige oordelen bazuinen. Als het vox populi, vox dei waar is, als God de stem van het volk voor de zijne wil aanzien, dan is het tijd dat Hij de geest, welke die stemmen wekt, opklaart met het licht van een paar flinke Coremanswetten op de toorts van het verplichtend onderwijs.

Het meisje van de Peerlamoersteeg werd, de Hemel zij dank! niet de prooi van een dier geslachtelijk-ontaarden, die als een toenemend bruis op de zelfkant van onze maatschappij schuimen. De man, die haar medenam, was een bedelaar. Ik denk soms aan die ellendige man, de verstoteling van een onrechtvaardige samenleving, een soort van nevelachtige zondebok, gelijk er onze gemeenschap, zou men zeggen, gaarne aankweekt en op wiens rug zij dan al de misdaden straft, waaraan zij zelf zich schuldig maakt. Ik kan mij de kop van zo'n doorbijter inbeelden. Als hij een gewoon burger was, zou men, geloof ik, van hem zeggen dat hij ‘een vijs los heeft’.

Het kan mij in elk geval toeschijnen dat hij met zijn vierkantig hoofd, waar men, als op een nagelkop, nu de hamer der Openbare Opinie laat neerdreunen, nog een paart beter is dan een van die Franse Lodewijken, die al hun vijzen verloren hadden en, op de stem des volks, Gods evennaasten of ‘Roi-Soleil’ werden genoemd. Die man nu, dewelke ik niet tegen de Rechtvaardigheid maar tegen een eigenmachtige lynch-wet verdedig, heeft het achtjarige meisje een beetje snoeperijen beloofd en heeft het op zijn zwervende tochten meegenomen. Zij liepen langs de grote wegen. Hij heeft haar leren bedelen. Waar, hoe, hoelang dacht hij zijn misdaad te bergen? Het is zeker dat die kerel gek is, maar het meisje, dat in het Peerlamoergangsken is teruggebracht, heeft haar beroemdheid aan die gekheid te danken. Zulks is niet verwonderlijk. Het gebeurt meer in de omgang en het wereldlijk pantheon, waar een razende maatschappij haar wassen idolen onder het stof van de Tijd laat vuil worden, is vol met voorbeelden van dergelijke beroemdheden. Daar is geen steviger beroemdheid dan die van de eerzuchtige, die zijn middelmatigheid ten dienste overgeeft aan de verwaande lichtzinnig-

[p. 153]

heid van het rechtend volk. Twee gekken maken geen halve wijzen, maar zij doen malkander gaarne voor volle wijzen doorgaan.

Denk nu niet dat ik iets aan dat lieve meisje van de Peerlamoergang verwijten wil. Ik geloof dat ik haar, evenals die arme sukkel van een kaper, tegen de fanfaren van de vox populi bescherm... Zij is waarlijk beroemd. Aan de Perzische gezanten, welke in de hoofdstad zijn aangekomen, wordt geen meerder eer bewezen en geen aandoenlijker hulde gebracht. Zij wordt van links en rechts geïnterviewd, men geeft haar alle mogelijke snuisterijen en vult haar spaarpot met rinkelende paardenogen, men richt feestjes in, de buurt is in gloeiende viering, steekt de vlaggen uit, er wordt een oproep gedaan en een inschrijvingslijst neergelegd, een heerlijke pop, verwezenlijking van een nooit aangedurfde droom, wordt aan het minzaam heldinnetje in volle staatsie aangeboden...

Men hoort de mensen zeggen:

- Waar is ze? Waar is ze? Och mijn schaap! Mijn arm lief schaap! Rijke dames doen voor het vermaarde gangske hun kales stilstaan, stijgen af, gaan de blonde lokjes kussen en wenen erbij.

- Pauvre chérie!

Het kind begrijpt natuurlijk niets van al die doening. Dat ze de trots van haar ouders en de bloem van de wijk geworden is, kan ze echter genoeg zien aan de beteuterde gezichtjes van hare vriendinnetjes, bengels van een voet ook, die, binnen in hun werkzaam geestje, het lot van het ‘verloren schaap’ benijden.

Laat maar een bedelaar op de Papenvest komen: de kinderen zullen ‘batteren’ ondereen om met hem naar Geraardsbergen te mogen meegaan!

En later? Later, als het meisje van de Peerlamoersteeg de schoonste dag van haar leven zal herdenken, dan zelfs wanneer het wenselijk zou zijn dat ze de geheimen van het leven nog niet begrijpt, zal ze bij haar zelve gaan vragen: ‘Wat heeft die man mij gedaan onderwege, om mij zo roemrijk thuis te brengen?’

En zij zal het misschien te vroeg verstaan - dank zij het volk, dat zijn stem een goddelijke heeft durven noemen.