Brussel 1900

[p. 140]

Foorpraat (18 augustus 1907)

Brussel is met vakantie!

De stad is haar inwoners kwijt. Men is op reis of men luierikt in de duinen. Een nieuw volk heeft de lanen bemeesterd, een volk van Engelse hoogbenen, Duitse korthalzen en Franse dwergen, een ongezellig volk, elk voor zijn eigen en nu op zijn eentje, zwijgende, kijkende, drentelende vreemdelingen, met een hoofd vol monumenten en een maag vol restauratiespijskaarten.

Brusselse ketjes bieden aan die onvertrouwbare wezens ansichtkaarten en roze ruikertjes en trachten te vergeefs een nikkeltje voor een ‘halve pisch’ te doen doorgaan. Lommeke uit het Pieremanstraatje heeft mij verklaard dat de ‘commercie nie mi meugelaaik es van as de stoeivers na oek al e gat hemme!’ En ik geloof het vast.

Het is zeker een mooi zicht, die reeks kleine terrassen met hun ronde tafeltjes en hun licht rieten stoelen, bezet met de zomertoiletten van dames, die nu de mode van het ‘halfnaakt’ gehuldigd hebben. De zon speelt daarop met een verscheidenheid aan klaarten en kleuren, welke daar roert en spettert en blijheid sticht.

Maar de blijheid breekt op het dwaas-gapend of onverschillig-gladde gezicht van al die ‘genietende’ vreemdelingen, welke, in museums en kathedralen moegesjouwd en afgerandoold, hun braaien nu onder de marmerbladen te rusten uitstrekken en met een nirwanatronie de tijd afwachten om naar bed te gaan.

De blijheid, de echte, de blijheid van het gemoed en wat deze stad in-uittocht aan wezenlijke geaardheid overblijft, ge vindt het nabij de stadspoorten, op de foor.

Al de actieve krachten van de Hoogstraat, de Kapellewijk, het kwartier van Onze-Lieve-Vrouw te Rooje, de slachthuizen, de lage stad, de Marollen en de tegen-Marollen (St.-Gillis en Molenbeek) al wat Brussel aan sap, aan bloed, aan fut bezit, het bruist ginds onder de lampionfestoenen tussen de dubbele rood-en-groene girandolen, in het geel, het blauw, het groen, het wit, het overdadig elektrisch foorlicht.

Maar de foor zelve, hoe modern!

[p. 141]

Waar zijn die oude vunzige barakjes, waar men ‘in’ het uitgaan betaalt hetgeen een bewijs was van de degelijkheid der monsters die men daarbinnen te zien kreeg en tegelijk als een blijk van het vertrouwen dat een eerbaar saltimbank kon stellen in zijn vereerd publiek? Waar zijn de peperkoektenten, de porseleinschranken, de muntebollenstok-, meelstamper-, citroenknol-, smoutsbol-, vetkwabbel- en kramelkramen? Waar zijn de paardjesmolens, de goeie ouwe piepende paardjesmolens die door kinderen in gang werden gezet of door een afgetreende houterige merrie aan het draaien gekregen?

Ik herinner me nog de kanten en fluwelen franjes (met blikkertjes en met drie dampende oliepitten belicht) die omwentelden en sierlijk overeen vouwden al golvend, en ik hoor nog het zuchtend draaiorgelke, dat het gekraak van de molenas niet vermocht te overdraaien! In die tijd - is dat al zo lang geleden? - was het ons, jonge ruiters, gegeven een ring uit een zwierende appel al rijdend op te vangen, en wie hem ving reed gratis de keer nadien.

Ik weet nog hoe verwonderd ik stond, als voor het eerst, de ‘bootmolen’ op de foor verscheen! En hoe zal ik de bijval noemen die kort daarop de molen ‘met de gelappeerde paarden’ verwierf.

Rook! Rook! Alles in rook vergaan!

Nu is de foor al zo weelderig als een Wederlandse Tentoonstelling. Geen barakjes meer, waar men de vrouw met de baard en de twaalf vingeren kon bewonderen, nu kleine, geheimzinnige viezigheidjes. De Schone Irma Frodite heeft La Belle Fatma vervangen. Geen paardjesmolens meer, waar men drie reizen reed voor vijf centiemen, nu schitterend oogverblindende ‘salons’ waar men mooie jufjes in een gewirrel van bonte serpentijnen en een gefrutsel van al te lichte rokken ziet ommevaren. Geen kramen met de Moord van Raemsdonck en het tweekoppig kalf, geen gezondheidsapotheker, geen tandentrekker, geen Tissens, al ouwe rommel, al doje rommel, nu de klaterende gevels der ‘frituren choux de Paris, Glaces, enz.’, nu de vuurspuwende voorportalen der cinema's, nu de Toboggan, de Schuif-af, het Jiu-Jitsiecircus, nu een hoop razende dingen, een oorverdovend lawaai, elektrische schichten, fonografen, madame Blanche de Paunae, een krioeling van lichten, een gezoef van motors, een gedreun van orgelende orkesten, een damp, machinereuken, sireengeluiden - de Hel!

[p. 142]

De hel, ja de moderne hel.

De ziel van die hel: de aristocratische nazaat van het heerlijke, kleine, piepzuchtende paardjesmeuleke, de gesloten, blinkende, knetterende, joelzotte ‘moulin fermé’, groot als een theaterzaal, en welk theater!

Hier komt in late uren de gouden jeugd en wat men zoal met dat goud verkrijgt. De molen draait, de grote paarden wiegen in een wellustige draf, wild door de motor vooruitgestuwd. De blozende amazonen zwaaien gelijk wondere libellen rond de geweldigklaterende centraalbelichting. Heren in veston of smoking of half-badkostuums kijken toe, gooien de wirrelende papierlintjes die werden meegerukt in de ronkende branding, gooien in de schoot der voorbijrennende Walkuren de ticketboekjes of de klingelende zilverling.

En paren fluisteren in hoekjes, schuw zijlings loerend, nemen afspraak voor de nacht, maar mijden de geheime politiemannen die, in het gedrom der gapende vierders, onverkennelijkt te verklikkeren staan.

Dat volkje bestaat voornamelijk uit volwassen jongelieden; grijze heren en meisjes van veertien à achttien jaar.

De jongste zijn de bloodste niet.

Het wordt, dunkt me, tijd dat we met onze beschaving naar de Kongo gaan om haar te verzuiveren.