Brussel 1900

[p. 118]

Praatjes (31 maart 1907)

Nu waarlijk is Brussel op zijn schoonst. De lieve lente lacht in alle straten. De zonne gutst uit de hoge hemelen langs een blauwig nevelfloers, en spat in brekend gestraal open tegen de gevels. Een wemelende mensenmassa krioelt tallenkant, van reeds al in de vroege morgen.

Een kleurig leven roert op de uchtendmarkten: groensels stippelen hun menige schakeringen onder de schuinse dag. 't Is er een beweeglijke gamma van lichtgeel en grasgroen en teerder tot dieper groen, en de rode kapdoek der brabantse boerinnen klatert daartussen, dat het een aard heeft.

Op de Grote Markt, in het overdadig decor der vergulde huizen van gilden en corporaties blikkert als een getingel van zilver en kristal het witte perk van bloemistenuitstallingen. Een zoete geur waait in de frisse lucht. De toren van het stadhuis heft pijlrecht tot tegen de zon zijn mauve en groengrijze sierlijkheid. De zon slingert haar lichte lokken erom.

Uit alle straten en steegjes stijgt het wonderbaar gerucht van het nieuwe leven. Wie de grote stadsgeruchten uit malkander weet te herkennen, staat nu te luisteren naar dees ongemeen gerucht. Inderdaad, dit is niet meer het zoevend lawaai dat gans de winter langs van uit de tetsige aarde scheen op te daveren. Dit is een rapper geluid, dit klopt vlug tegen de harde grond en stijgt en springt en joept overhaastig. Dit is het geluid van de aandruisende overvloed. Dit is, zou ik menen, de groet van de klinkende stenen-stad aan de klaarklappende lente.

Maar zie de mensen na. Zie deze lichtvolle Anspachlaan. Wat draagt iedereen een zondagspak en steekt een lach uit op zijn gezicht als een feestvlaggetje! De stuwende menigte wemelt in de geweldige straten en nu fletsen hier en daar de sterke kleuren op: lichte dameshoeden met rode, roze en moeren bloemen, linten van allerlei geverf, een tikje glanzend satijn of een rappe flarde diepgloeiende zijde. Daarnaast en overal roeren in donkere dracht de heren.

Alle terrassen zijn bezet. Jonge meisjes torsen, vlug wendend en kerend, de ronde bloemenmand en bieden de tuiltjes Parmaviooltjes

[p. 119]

82 Het Brouwershuis op de Grote Markt tussen de Hoedenmakersstraat en de Karel Bulsstraat. De foto dateert van het einde van de 19de eeuw

[p. 120]

en de klaar-stippelende mimosa aan. Magere jongens venten met ansichtkaarten en sluipen behendig langs de ellebogen van de rechtopstaande en strak-uitkijkende vreemdelingen om.

Er zijn zeer veel vreemdelingen in de stad sinds Palmenzondag, Hollanders, Duitsers en Engelsen vooral. Ze geven te noentijd een ongewoon uitzicht aan het centrum. Alle restauratiehuizen zijn overvallen en een mengelmoes van buitenlandse gezichten leeft er in het zoete licht van de lente.

Ondertussen wippen, gelijk vinken, de spoedige winkelmeisjes. Zij trippelen op hun hoge hakken, arm aan arm, voorbij, en loeren zijwaarts, leuterig gichelend, en men voelt dat het vers getij haar kuitjes spant en daar bruist, als een zonderlinge davering, door gans haar onrustig lijf.

Hee! hier jeukt inderdaad de prille liefde, en te avond zijn de wandelingen zo mooi, en hebt ge opgemerkt hoe tegenwoordig uit de gele maneschijf een olijk gezicht neerblikt, met een onbeweeglijk lachje?

Te Brussel werd de blijde intrede der lente, als naar oude gewoonte, gevierd in de omgang van de Vetten Os.

Dan voeren - het gebeurde verleden dinsdag - alle beenhouwers en slachters het aanzienlijk paasvee om de stad, en zulke processie is gemeenlijk versierd met een aantal kostuums en wagens, die weinig betrekking hebben met de betekenis van het feest, maar altijd gul door de bevolking onthaald worden. Dees jaar opende de stoet met de twijfelachtige staatsie van twaalf postiljons te paard. Zij zagen er nog al hachlijk uit in hun te nauwe kleding, en droegen elk een oude vlag, welke het stedelijk beheer gaarne uit de verste hoeken van zijn magazijn tot opluistering van den ‘Sarlabot’ heeft willen te voorschijn brengen.

Daarop volgde de inrichtingscommissie in zwarte rok en met hoge buis, en dan kwamen te reke de slachterswagens en beenhouwerskarren, behangen met groen en bloemen en lintjes in papieren festoenen.

Nu een stoetwagen, breed, hoog, vervaarlijk. Jonge guiten met witte schorten vechten er, dunkt me, onder elkander en zwaaien zeer behendig lange zilveren saucissen van Boulogne. Vooraan, boven de disselboom, prijkt een kartonnen varken.

[p. 121]

Meer wagens en karren. Het volk kijkt met zichtbare belangstelling de sterke voerders na, die met trots hun splinternieuwe kiel en hun nieuwe muts en hun witgeschuurde bolleblokken tonen.

Daar zijn de ossen. Ze stappen lui. Ze zijn gladgeschoren en hun rozige huid glanst door het korte haar. Hun hoornen en hoeven zijn verguld en met rozenranken is hun nek versierd. Ze staren met zachte ogen rond en gaan, zwaaroprukkend, geleid onder de kluppel. Het is een eigenaardig spektakel. Men denkt onwillekeurig aan de grootse optochten van priesters die het offer brengen, ter viering van het nieuwe getij.

Maar achterna komt alweer een hoge feestwagen prijken. Vijf ‘diëssen’ (godinnen) zitten er in schittergewaad. Het zijn deernen met stoute blikken en rode armen, de lievelingen der lage stad, de hoop en de lust onzer vrije Marollen. Zij wekken iets wilds, het sap van de goede herleving, hetwelk zal gaan stijgen onder de brede streling van de mooie zon.

De processie wandelt de volksbuurten om en komt voorbij het stadhuis, waar het College van Burgemeester en Schepenen de commissie gelukwenst en verscheiden blijken geeft van zijn bewondering.

Het schijnt wel dat al wat wij nu zo in Brussel zien van lentekriebelende wulpsheid getuigt en iets draagt van het roerende passieseizoen.

Onze ‘Scala’, die anders geen kunst levert van vertrouwbaar allooi, voert thans ten tonele een zeer eigenaardige kunstenaar Norman French. Norman French is een acrobatisch Amerikaans danser, wiens kunst zich op een heel bijzonder gebied beweegt. Ik heb een waar genot gehad aan zijn wonderbaar spel van voeten en benen en armen, dat mij getroffen heeft door de rake omlijning der minste gebaren en het vreemde gevoel van veranderlijk evenwicht. Dit is geen lage komiek maar mag een knappe humoreske heten...

De ‘Cercle Artistique’ gaf een Frans ‘causeur’ ten beste, die ten overdade het puike publiek met een onverteerbare dissertatie over Me. Desbordes-Valmore heeft verveeld. Gelukkig werd naderhand een fijne pantomime opgevoerd ‘Le secret de Myrto’. Een Parijse danseres heeft daar een uitmuntende kunstbeelding geleverd. Zij was in de rol van het naakte standbeeld, dat door uitbundige liefde, eindelijk te bewegen en te leven begint. Hoe lenig, hoe traag-loom,

[p. 122]

hoe weelderig waren al haar cadansen, hoe voortreffelijk dat ritme van hoofd en schouders en wuivende armen, hoe prachtig het meegaande bedrijf van de sierlijke buste, de wiegende heupen, de vaste benen, alles dragende en alles tot heerlijke golvingen van kunst behandelende!...

De Muntschouwburg gaf ons de Salomé van Wilde en Richard Strauss.

De Standaard heeft, geloof ik, reeds gewaagd over de Salomé van Wilde. Ik moet bekennen dat de bewerking van de toonkunstenaar de literaire uitslagen van die dichter overtreft.

Onlangs had ik de gelegenheid 't een en ander te vertellen naar aanleiding van Claude Debussy's Pelleas et Mélisande. Ik stelde vast dat Debussy's muziek moet gelden als een reactie op Wagners kunst. In dat opzicht is Richard Strauss dan een diametraal tegenvoeter van Claude Debussy. Hij juist gaat uit van de Wagneriaanse principen, dewelke hij schijnt tot hun hoogste en meest verwikkelde uitslagen te brengen. Zijn werk is zeker van een groot kunstenaar en wat hij bereikt is vollediger dan wat Debussy met nog vage onbesliste voorlopersmiddelen bereiken kan. Het geeft niettemin het gevoel van overwicht, van overlading, en bijgevolg: van duisterheid. Dit is, meen ik, te wijten aan een overdreven-wetenschappelijke behandeling der techniek, welke de klaarheid van een aanvankelijk zeer precies bepaald gevoelsthema komt storen met een overvloed van muzikale aankleding. Zulke onzuiverheid komt ook voor bij Wagner en is ook al eens te bespeuren in sommige werken van Paul Gilson. Daar is een gebrek aan evenwicht in de verhouding van de kunst-emotie tot haar muzikale aankleding. Maar dit juist is door Richard Strauss zo ontzaglijk aangewend, zo meesterlijk volbracht. Zijn kunst krijgt door de overweldigende zwaarte harer techniek een massale grootsheid, die, hoe somber ook, de sterkste indruk achterlaat.

Ik ken geen muzikant die, meer dan deze, de geheime gronden kent der orkestbehandeling maar een dergelijke knapheid, hoe verwonderlijk ook, is niet wat Richard Strauss tot een groot artiest maakt. De ware schoonheid van die kunst berust op de brede geste van zijn gevoel en wordt in de krachtige opzet met zijn lyrische adem geborgen.

[p. 123]

Salomé is niet zo bijzonder ‘dramatisch’. De plastische - ‘licht en schaduw’ ontbreekt enigszins. Salomé is meer een opwelling, een heerlijk moment van lyrische inspiratie.