Brussel 1900

Wederzijdse lesjes

Ik ben alweer verplicht u wat van ons en van onze Vlaamse zaak te vertellen. Ik doe het in de hoop, dat ik er niet vervelend bij word. Gij weet wellicht dat Z.M. Koning Albert het Nederlandse paviljoen bezocht heeft. De lieve Koningin vergezelde hem. Het vorstelijk paar werd door Ministers Heemskerk, Regout en De Waal Malefijt, commissaris-generaal van Asch van Wijck en de Nederlandse ambassadeur jhr. Van der Staal van Piershil ontvangen.

Het bezoek duurde vrij lang. De Koning wilde alles zien en de Koloniale afdeling vooral wekte ten hoogste zijn belangstelling. Hij heeft bewonderd, veel bewonderd, en hij heeft met eenvoud en hartelijkheid zijn bewondering uitgesproken.

Je ne suis pas un flamingant pointu. Ik verwacht van u dat ge mij dat wilt toegeven. Ik ben niet acuut, ik ben absoluut. Waarom zoudt ge u aan mijn mening, die eerlijk is, storen?

Ik weet van heel dichtbij dat de Koning ondersteld heeft en er op voorbereid was dat men hem in het Nederlands zou aanspreken. Hij had besloten in het Nederlands te antwoorden. Maar bernique! Geen enkele Nederlander heeft het gewaagd, geen enkele heeft zich willen herinneren dat Albert I ook Koning der Vlamingen is, en dat de taal der Vlamingen Nederlands blijft.

Men sprak dus Frans. Chouette!

[p. 108]

Men sprak Frans, wat toch op slot van rekening heel wat deftiger staat en, goed beschouwd, over officiële redingotes een ‘air Louis Quinze’ spreidt. Frans is de taal der hovelingen, niet precies omdat de hovelingen Frans kennen, maar omdat zij in hogere sferen, zo na bij de troon, zich schamen moeten, dat moeder hun, met haar levende melk, de eigen levende sprake gaf.

Lieg ik?

Al wat beleefd is, wat beschaafd is, wat van stand is, 't spreekt Frans. Dat verheft 'n mens. C'est bien porté. C'est régence. C'est pompadour!

Er walmt daarentegen een vies geurtje aan 't Nederlands. Mon Dieu! que c'est province, que c'est trou-pas-cher, que c'est vieille tante, que c'est pompier! De Vlamingen, die eens een groot volk waren en nu, na eeuwen verbastering, uit hun miseriemodder de kin opsteken om hun ellende te roepen, de Vlamingen krijgen mooie lesjes van hun rijkere Noorderbroeders. De Vlamingen snakken naar vrijheid, de Vlamingen willen een brede ontwikkeling der belaste, benepen, beangstigde Vlaamse vermogens, en zij gaan strijdend op... maar een mooi lesje krijgen zij daar van hun rijkere Noorderbroeders. Hun Noorderbroeders zijn ‘plus royalistes que le Roi!’ Zij spreken Frans waar de Koning zelf Nederlands verwacht! Het is een les, zeg ik.

En het is de eerste niet, dat zeg ik erbij.

Ondertussen grabbelt naar deze lesjes als naar koekebrood de loerende Vlaamshatende pers. Luister maar hoe de beruchte Soir bijvoorbeeld de wenken en daden rondom 't Nederlands Paviljoen prachtig interpreteert:

Dans le petit pavillon de la ville d'Utrecht, érigé en un angle du magnifique jardin hollandais, on remarque deux inscriptions gravées au-dessus des portes d'accès. Ce sont des vers d'André Theuriet, faits tout exprès pour les amis des arbres; mais, chose remarquable, ils ne sont même pas traduits en hollandais, non plus que dans l'harmonieuse moedertaal. D'une part:

‘Au plus profond des bois, la patrie a son coeur.
Un peuple sans forêt est un peuple qui meurt.’

D'autre part:

‘Lors qu'un arbre succombe
Jurons d'en replacer un autre sur sa tombe.’

[p. 109]

Et ce exclusivement dans la belle langue française. ‘C'est une leçon discrète donnée à nos flamingants par les Hollandais.’

Ha! Wij danken u, heren Noordnederlanders, voor deze vele en profijtelijke lessen. Gij steunt voortreffelijk onze moeilijke strijd en ‘Le Soir’ vlecht u lauwerkronen.

Maar pardon! er is hier voor lesjes méér plaats, neem mij niet kwalijk. ‘Le Soir’, die zo druk de uwe prijst, wou, dunkt mij, in hetzelfde avondnummer (6 juli) u eventjes de hare laten proeven.

Eergisteren, juist vóór hij het Nederlands Paviljoen bezocht, woonde de Koning een literaire plechtigheid ter expositie bij, die schitterend was. Emile Verhaeren wenste er de Vorst een heerlijk welkom en dan, beurtelings, traden op Edmond Picard, pastoor Verriest en de heer Chauvin.

Edmond Picard sprak over de Frans-Belgische letterkunde en weidde vooral uit over de noodzakelijke stichting te Brussel van een Nationaal Toneel - waarvoor hij, in scherpe formulering, de steun van Albert I inriep.

Pastoor Verriest kwam met een weelde van zoete en lispelende en wiegende en verrukkelijke woorden. Hij zong over Gezelle, over Berten Rodenbach, over Streuvels, over allen. Hij bond in gouden bundels die lieve oogst van Vlaamse letterkunst en bood ze, als een liefderijke hulde, klaterend van licht en geluiden, aan de jonge Koning van Vlaanderen. Hij was zo bekoorlijk, dat de heer Chauvin, met na hem de spreekbeurt te aanvaarden, waarlijk ongelukkig bleek. De heer Chauvin voorspelde de dood der Waalse literatuur. Na deze lijkrede onderhielden Koning en Koningin zich met de aanwezige literatoren. Zij spraken met Vlamingen Vlaams en toonden zeer ingenomen te zijn met de produkten der hedendaagse Vlaamse letterkunde.

Ik zal niet zo vermetel zijn deze handelwijze der Vorsten als een toonbeeld op te hangen tot stichting van de steeds Franspratende Nederlanders in België. Dààr ligt het aangekondigd lesje niet. ‘Le Soir’ moest het geven.

‘Très bien compris’, zo schrijft ‘Le Soir’, ‘très bien compris, le programme de la cérémonie en l'honneur de notre littérature et en présence du Roi. Des phrases françaises par M.E. Picard: c'est l'hommage à la langue nationale, celle de tous les Belges. Des phrases flamandes et wallonnes par MM. Ugo Verriest et Victor Chauvin:

[p. 110]

c'est l'hommage à nos patois et à notre littérature de terroir. Et ces deux dernières parties ne sont pas les moins intéressantes, car, en tant que patois, le flamand et le wallon sont dignes d'une sympathique curiosité... saluons donc les auteurs qui écrivent nos dialectes, et saluons, au-dessus d'eux, ceux qui cultivent la langue française et dont les oeuvres ont donné à la Belgique un rayonnement nouveau parmi les nations maîtresses des arts.’

Herlees dat ding eens, ik bid u. Daar is voor Nederlanders ‘à boire et à manger’. Nu weet gij, Frans sprekende heren uit het Noorden, waarom ge de taal van Theuriet op uw portalen beitelt.

‘Le Soir’ leert het u: gij hebt zelf geen taal, gij behoort niet tot de ‘nations maîtresses des arts’, gij spreekt - het staat er! - een patois. En omdat gij van de gemeenheid van dit patois bewust zijt, verkiest gij boven de mindere spraak van Vondel en Gezelle de hele chique van Theuriet.

Dat is dus in orde.

Al die lesjes moeten vruchtbaar zijn.

Ik voel me geroepen tot hogere bestemmingen. Alle bescheidenheid in een hoekje: ik wil het ellendige voyou-pakje, dat mij nochtans, volgens de strengste Nederlandse kunstrecensenten, zo keurig stond, met verachting wegrukken van mij. Ik sta op uit de besmettende gemeenheid. Alea jacta est: de teirlinck is geworpen! Ik wil voortaan mijn Vlaamse koutjes in het Frans opstellen - ik wil eindelijk een beschaafd mens worden, dat staat vast.

Et allez donc! c'est pas mon père!

Het Vaderland, vrijdag 8 juli 1910

[p. 111]

79/80 Nederlands paviljoen: Nederlands-Indië en visserij

80