De vruchten mijner werkzaamheden. Deel 1

[p. 1]

[Nederlandse tekst]

Voorberigh.

Ziet daar dan het eerste deel van de Vruchten mijner werkzaamheden, gedurende mijne reize, over de Kaap de Goede Hoop, naar Java, en terug, over St. Helena, naar de Nederlanden. Hoe deze vruchten bevallen zullen, hangt zoo wel van den goeden smaak der lezers, als van mij zelven af. Dan dat deze reis meer bijval bij den min belezenen middelstand, dan bij de groote en geleerde wereld zal vinden, gevoelt niemand beter, dan hij, die het waagt, dezelve het publiek aan te bieden; en het was ook niet, dan op herhaald aanzoek van vrienden en kennissen, meerendeels tot eerstgenoemden stand behoorende, dat ik, schoon aarzelende, tot de uitgaaf dezer reis overging. Heb ik in het oog van sommigen, die enkel eene al te groote nieuwsgierigheid trachten te bevredigen, dit te gewillig op mij genomen, dat zij dan, ter verschooning van het gebrekkige, mijn woord van eer tot waarborg nemen, dat ik overal met de meeste onpartijdigheid getracht heb de waarheid duidelijk en rondborstig voor te dragen. Het is echter ook waarheid, gelijk reeds in het berigt van inteekening gezegd is, dat mijne reis kort en, om van alles eene voldoende kennis van zaken te bekomen, te kort geweest is; doch dezelve is tevens geheel aan de beschouwing en navorsching van al het merkwaardige toegewijd geweest; terwijl ik vermeen, dat de bronnen, waaruit ik geput heb, het werk belangrijk zullen maken, welke ik, om getrouw aan mijne grondbeginselen te zijn, voor zoo ver de kieschheid zulks gedoogde, meerendeels met noten aangewezen heb. Dat ik daar, waar ik van niet door mij bezochte plaatsen schrijf, meer beknopt ben, ligt in den aard der zaak opgesloten; terwijl ik in dat geval, gelijk uit het werk zelf blijken zal, naar mijne manier van zien, de beste schrijvers gevolgd ben.

Hoe deze vruchten dan beoordeeld zullen worden, moet de tijd leeren; ik onderwerp dezelve gaarne aan het bescheiden oordeel van deskundigen; echter bedenke men, door en voor wien (hoofdzakelijk boeren) dezelve aangeboden worden.

Het plan is wel eerst geweest, om hierbij eene schets van het leven van Napoleon Buonaparte te voegen, dan daar dit de uitgebreidheid zoo zeer zoude doen toenemen, dat het werk,

[p. 2]

in plaats van twee, vier à vijf deelen zoude moeten bevatten; en niets minder ten doel hebbende, dan op die wijze de H.H. Inteekenaren te misleiden, zoo heb ik hiervan afgezien, oordeelende, dat het beter is, dezelve vervolgens, bij eene hernieuwde inteekening, als een afzonderlijk stuk uit te geven, wordende tot de inteekening (nu de Lezers den schrijver nader hebben leeren kennen) bij den uitgever dezes gelegenheid gegeven. Vooral kwam mij dit aannemelijk voor, omdat het handschrift voor eene zoo geduchte verkorting, dat het geheel in twee deelen zoude kunnen worden besloten, niet vatbaar was, aangezien men door eene dergelijke beknoptheid in droog- en eentoonigheid (Monotonie) zoude moeten vervallen, en alles dan het voorkomen van eene kronijk zoude verkrijgen, welke manier, zoo als van optellende Genealogien en Kronologien, alles behalve eene aangename lektuur is.

Verder dient de lezer in acht te nemen, dat de hierin voorkomende mijlen van 15 in een' graad zijn, gelijk staande aan 20 uren. O.L. is Ooster en W.L. Wester lengte, gelijk N.B. en Z.B. Noorder en Zuider breedte is.

Wij hebben de lengten tot 180^o Oost en even zoo vele graden Westelijke lengte van de Middaglijn over Greenwich bepaald; en tot gemak voor den Lezer, wegens de lengten van andere plaatsen, bij dezen of genen schrijver opgegeven, dient de navolgende opgaaf:

De Meridiaan van Greenwich heeft dus, naar onze aangenomene Middaglijn, geene lengte.

Van deze Middaglijn ligt

Parijs^(*) 2^o 20′ 15″ O. op 48^o 50′ 14″ Noorder breedte.

Vlissingen 3^o 34′ 42″ O. op 51^o 26′ 42″ Noorder breedte.

Antwerpen 4^o 23′ 55″ O. op 51^o 13′ 16″ Noorder breedte.

Amsterdam 5^o 9′ 53″ O.^(†) op 52^o 22′ 5″ Noorder breedte of 21^o 49′ 53″ Oost van de Piek van Teneriffe.

Arion (provincie Groningen) 6^o 27′ 0″ O. op 53^o 30′ 0″ Noorder breedte.

St. Petersburg 30^o 18′ 0″ O. op 55^o 96′ 0″ Noorder breedte.

Madrid (groote plaats) 3^o 42′ 30″ W. op 40^o 24′ 57″ Noorder breedte.

Lissabon (observatorium) 9^o 8′ 30″ W. op 38^o 42′ 40″ Noorder breedte.

Kadix (observatorium) 6^o 17′ 15″ W. op 36^o 32′ 0″ Noorder breedte.

(*) Alm. Ned. Marine, 1824, bladz. 116.

(†) De Westertoren, volgens Kraijenhoff.

[p. 3]

Ferro (de oostpunt) 17^o 48′ 0″ W. op 27^o 47′ 20″ Noorder breedte.

De Piek 16^o 40′ 0″ W. op 28^o 18′ 0″ Noorder breedte.

Zoodat Ferro 1^o 8′ Wester lengte van den Meridiaan van de Piek ligt.

Wij Nederlanders namen eertijds veelal onzen eersten Meridiaan over de Piek van Teneriffe, of over Amsterdam, en vroeger over Ferro; de Engelschen rekenen hunne lengten van Greenwich en wel van het zoo beroemde daar zijnde observatorium; de Spanjaarden trekken hunne eerste Middaglijn over Kadix; de Franschen over Parijs; de Russen over St. Petersburg; de Portugezen over Lissabon; de Amerikanen over Ferro, en wij meerendeels over Greenwich, aangezien de Engelsche zeekaarten, die naar den Meridiaan van Greenwich vervaardigd zijn, de meeste der andere natiën in veelheid en naauwkeurigheid overtreffen; echler zijn die der Spanjaarden de zuiverste en fraaiste, welke ik immer gezien heb. Dan het zoo scheeprijk Engeland, dat zoo vele overzeesche bezittingen heeft, hernieuwt deszelfs kaarten zeer dikwerf met bestendige verbetering, waarom men, over het algemeen beschouwd, die voor de verkieslijkste houden kan; hetwelk mij dan ook aangespoord heeft, om de hier in voorkomende lengten naar Greenwich te bepalen, vooral doordien onze zeevarenden ook veelal op de kaarten en werken van Arrowsmith en Horsburgh te zeil gaan.

Ik vlei mij dan, dat deze vruchten door naauwkeurigheid en verscheidenheid den leeslust zullen gaande houden; de Romeinen zeiden immers reeds: varietas delectat; en ik voeg er bij: al is er ook opgewarmde kost (crambe recocta) onder, wanneer dezelve slechts wel bereid en op zijn' tijd voorgedragen wordt.

M.D. TEENSTRA.

BAFLO,

Februarij 1828.