De vruchten mijner werkzaamheden. Deel 1

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: V 2136

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van De vruchten mijner werkzaamheden van Marten Douwes Teenstra, in een editie van F.C.L. Bosman uit 1943. Het oorspronkelijke werk dateert uit 1828-1830.

 

redactionele ingrepen

Een aantal tabellen in het origineel zijn te breed voor deze digitale versie. Ze zijn hier in meerdere delen weergegeven, waarbij in de regel de eerste kolom telkens is herhaald. Bij de tabel op p. 274 is de middelste kolom, betreffende de ‘Engelsche munt’, herhaald.

p. XLI, 69, 107-109, 173-176, 221-228, 290-296: de eindnoten zijn in deze digitale editie bij de bijbehorende nootverwijzingen op de betreffende pagina's geplaatst. De genoemde pagina's zijn hierdoor komen te vervallen.

p. 1, 301: tussen vierkante haken zijn koppen toegevoegd.

p. 250: een accolade verspreid over meerdere regels kan in deze digitale versie niet weergegeven worden. Daarom wordt de accolade hier op iedere regel herhaald.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. IV, X, XVIII en 4) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina I]

M.D. TEENSTRA

De Vruchten Mijner Werkzaamheden, Gedurende Mijne Reize, Over de Kaap de Goede Hoop, Naar Java, En Terug, Over St. Helena, Naar de Nederlanden.

EERSTE DEEL.

Te Groningen bij

H. EEKHOFF, H.Z.

1830.

(Met Korte Uittreksel uit Tweede Deel, Eerste Stuk).

Uitgegee en Toegelig met Inleiding en Verklarende Aantekeninge

deur

F.C.L. BOSMAN, M.A., Litt.D.

Lektor aan die Universiteit van Kaapstad.

Benewens

Taalkundige Beskouing deur Prof. Dr. J.L.M. FRANKEN

en

Verkorte Weergawe in Engels deur P.J. SMUTS, M.A.

Met Kaarte en Afbeeldings.

DIE VAN RIEBEECK-VERENIGING,

Kaapstad.

1943.

 

[pagina II]

Die Van Riebeeck-Vereniging vir die publikasie van Suid-Afrikaanse historiese dokumente
Konstitusie van die vereniging

1.	Die doel van die Vereniging is om seldsame en waardevolle boeke, pamflette en dokumente betreffende die geskiedenis van Suid-Afrika te druk, of te herdruk, ter verspreiding onder die lede en vir verkoop aan die publiek.
2.	Die jaarlikse intekengeld is tien sjielings, betaalbaar op 1 Januarie. Lewenslange lidmaatskap kan verwerf word deur 'n storting ineens van ten minste tien pond.
3.	Elke lid van die Vereniging is, ná betaling van sy intekengeld, geregtig op 'n eksemplaar van elke werk deur die Vereniging uitgegee gedurende die tydperk waarvoor sy intekengeld betaal is, en om te stem op die Algemene Vergaderings.
4.	'n Algemene Vergadering van intekenaars word jaarliks binne die eerste drie maande van die jaar gehou.
5.	Die beheer oor die werksaamhede van die Vereniging berus by 'n Raad van nege lede, nl. 'n Voorsitter, 'n Tesourier en ses lede, wat by sodanige Jaarlikse Algemene Vergadering gekies word, en die Bibliotekaris van die Suid-Afrikaanse Openbare Biblioteek as ex officio lid. Elke bevoegde intekenaar kan tot lid van die Raad gekies word, mits: (i) hy behoorlik deur twee ander bevoegde intekenaars skriftelik genomineer is (N.B. - 'n bevoegde intekenaar is 'n lid wat op die datum van die aankondiging van die Jaarlikse Algemene Vergadering 'n lewenslange lid is, of wat sy intekengeld vir die lopende jaar of die vorige jaar betaal het); en (ii) sy nominasie die kantoor van die Sekretaris nie later as twaalfuur op die 21ste dag voor die dag van die Vergadering bereik het nie. Onmiddellik daarna word alle nominasies deur die Sekretaris aan die lede gestuur. Kennisgewing van sodanige Vergadering word minstens ses weke voor die datum van die Vergadering aan lede gestuur.
6.	Die Sekretaris of Sekretarisse word deur die Raad aangestel.
7.	Die Raad vergader wanneer nodig vir die afhandeling van sake. 'n Kworum bestaan uit drie lede, en die Voorsitter het 'n beslissende stem.
8.	Iedereen wat werke vir die Vereniging persklaar maak en uitgee, kry, desverkiesende, vyf-en-twintig gratis eksemplare van sodanige werke.

 

Geliewe alle korrespondensie aan die Ere-sekretaris, Van Riebeeck-Vereniging, Posbus 18, Kaapstad, te rig.

 

[pagina III]

The Van Riebeeck Society for the Publication of South African Historical Documents
Laws of the Society

1.	The object of the Society shall be to print, or reprint, for distribution among the members and for sale to the public, rare and valuable books, pamphlets and documents relating to the history of South Africa.
2.	The annual subscription shall be ten shillings, payable on the 1st January. Life membership may be obtained by a single subscription of ten pounds or more.
3.	Each member of the Society, having paid his subscription, shall be entitled to a copy of every work produced by the Society within the period subscribed for, and to vote at the General Meetings.
4.	A General Meeting of the subscribers shall be held annually within the first three months of the year.
5.	The management of the affairs of the Society shall be vested in a Council consisting of nine members, viz., a Chairman, a Treasurer and six members, to be elected at such Annual General Meeting, and the Librarian of the South African Public Library as an ex officio member. Every qualified subscriber shall be eligible for election as a member of the Council, provided: (i) he has been duly nominated in writing by two other qualified subscribers (N.B. - a qualified subscriber is a member who, at the date of the calling of the Annual General Meeting, is a life member, or who has paid his subscription either for the current or the previous year); and (ii) his nomination has reached the office of the Secretary not later than 12 o'clock noon on the 21st day before the day of the Meeting. The Secretary shall immediately thereafter circulate all nominations to members. Notice of such meeting shall be sent to members at least six weeks before the date of the Meeting.
6.	The Secretary or Secretaries shall be appointed by the Council.
7.	The Council shall meet when necessary for the dispatch of business, three forming a quorum, the Chairman having a casting vote.
8.	Anyone preparing and editing works for the Society shall, if desired, receive gratis twenty-five copies of such works.

 

All communications should be addressed to the Hon. Secretary, Van Riebeeck Society, P.O. Box 18, Cape Town.

 

[pagina V]

Uitgawes van die Van Riebeeck-Vereniging
Van Riebeeck Society Publications

1.	Reports of De Chavonnes and his Council, and of Van Imhoff, on the Cape. 1918. Out of print.
2.	Mentzel, O.F. - Life at the Cape in the mid-eighteenth century; being the biography of Rudolph Siegfried Alleman, Captain of the Military Forces at the Cape of Good Hope. Translated from the German by Miss M. Greenlees, M.A. 1919. Out of print.
3.	De Mist, J.A. - Memorandum containing recommendations for the form and administration of government at the Cape of Good Hope, with an English version by Miss K.M. Jeffreys, B.A., and a preface by S.F.N. Gie, Ph.D. 1920. Out of print.
4.	Mentzel, O.F. - A geographical-topographical description of the Cape of Good Hope. Translated from the German by H.J. Mandelbrote, M.A., LL.B. Part I. 1921. Out of print.
5.	Collectanea, Vol. I. - With a preface by C. Graham Botha. 1924. [Contains Descriptions of the Cape by Ovington, 1693, Beeckman, 1715, Dampier, 1691; Rogers' Description of Natal, c. 1696; Cnoll's Dagregister van een reis naar het Warme Bad, with an English transl.; Dagverhaal wegens de reis naar 't Warme Water, opgesteld door Willem van Putten, c. 1710, with an English transl.; Letter dated 1708 from John Maxwell to Rev. Dr. Harris; Instructien gedateerd 30 Maart 1699 door Gouverneur Simon van der Stel; Instructien gedateerd 19 April 1708 door Commissaris Cornelis Joan Simons.] Out of print.
6.	Mentzel, O.F. - A geographical-topographical description of the Cape of Good Hope. Translated from the German by H.J. Mandelbrote, M.A., LL.B. Part II. 1924. Out of print.
7.	The Diary of the Rev. F. Owen, Missionary with Dingaan, together with the accounts of Zulu affairs by the interpreters, Messrs. Hulley and Kirkman. Edited by Sir Geo. E. Cory, M.A., D.Litt. (Camb.). 1926. Out of print.
8.	The Wreck of the Grosvenor. - Containing a narrative of the loss of the Grosvenor, East Indiaman, wrecked on the Coast of Caffraria, 1782; compiled by Mr. George Carter from the examination of John Hynes, one of the survivors. London, 1791; and Journal of a Journey from the Cape of Good Hope in 1790 and 1791, undertaken by J. van Reenen and others in search of the Wreck of the Grosvenor; a literal translation of the Original by Capt. Edward Riou. London, 1792. With a preface by C. Graham Botha, M.A. 1927. Price to members, 6s. 6d.
9.	Die Dagboek van Hendrik Witbooi, Kaptein van die Witbooi-Hottentotte, 1884-1906. Bewerk na die oorspronklike dokumente, in die Regeringsargief, Windhoek. Met 'n voorwoord deur Gustaf Voigts. Uitgegee met die medewerking van die Suidwes-Afrika Wetenskaplike Vereniging, Windhoek. 1929. Prys aan lede, 6s. 6d.
10, 11.	Lichtenstein, Henry. - Travels in Southern Africa in the years 1803, 1804, 1805, 1806; by Henry Lichtenstein. Translated from the original German by Anne Plumtre. London, 1812-1815. 2 Vols. 1928-1930. Price to members, 12s. each.

 

[pagina VI]

12.	Journals of the expeditions of the Honourable Ensign Olof Bergh (1682 and 1683) and Isaq Schrijver (1689); transcribed and translated into English and edited with a foreword and footnotes by Dr. E.E. Mossop. 1931. Price to members, 7s. 6d.
13.	Louis Trigardt's Trek across the Drakensberg, 1837-1838, by Claude Fuller; ed. by Prof. Leo. Fouché. 1932. Out of print.
14.	The Early Cape Hottentots described in the writings of Olfert Dapper (1668), Willem Ten Rhyne (1686) and Johannes Gulielmus de Grevenbroek (1695). The original texts, with translations into English by I. Schapera, M.A., Ph.D., and B. Farrington, M.A., ed. with an introduction and notes by I. Schapera. 1933. Price to members, 7s. 6d.
15.	The Journal of Hendrik Jacob Wikar (1779) with an English translation by A.W. van der Horst; and the Journals of Jacobus Coetsé Jansz: (1760) and Willem van Reenen (1791) with an English translation by Dr. E.E. Mossop; edited with an introduction and footnotes by Dr. E.E. Mossop. 1935 (for 1934). Price to members, 7s. 6d.
16, 17.	Travels and Adventures in Eastern Africa by Nathaniel Isaacs, ed. with footnotes and a biographical sketch by Louis Herrman, M.A., Ph.D. 2 Vols. 1935 and 1936. Price to members, 10s. each.
18.	Die joernaal van Dirk Gysbert van Reenen, 1803; uitgegee en van voetnote en 'n landkaart voorsien deur wyle Prof. Dr. W. Blommaert en Prof. J.A. Wiid; met 'n Engelse vertaling deur Prof. Dr. J.L.M. Franken en Ian M. Murray. 1937. Prys aan lede, 7s. 6d.
19.	Die Duminy Dagboeke (met Engelse vertaling); geredigeer en van inleiding en voetnote voorsien deur Prof. Dr. J.L.M. Franken. 1938. Prys aan lede, 10s.
20, 21.	The Diary of Dr. Andrew Smith, director of the ‘Expedition for exploring Central Africa,’ 1834-1836; ed., with an introduction, footnotes, map and index, by Percival R. Kirby. 2 Vols. 1939-1940. Price to members, 12s. each.
22.	The Narrative of Private Buck Adams, 7th Dragoon Guards, 1843-1848; ed., with an introduction, footnotes, map and index, by A. Gordon-Brown. 1941. Price to members, 10s.
23.	Willem Stephanus van Ryneveld se Aanmerkingen over de Verbetering van het Vee aan de Kaap de Goede Hoop, 1804; uitgegee en toegelig met 'n inlciding en voetnote deur Prof. Dr. H.B. Thom; met 'n Engelse vertaling deur Mnr. I.M. Murray en Prof. J.L.M. Franken. 1942. Prys aan lede, 7s. 6d.
24.	M.D. Teenstra. - De Vruchten Mijner Werkzaamheden, gedurende mijne reize over de Kaap de Goede Hoop, naar Java en terug, over St. Helena, naar de Nederlanden, 1830. Uitgegee en Toegelig met Inleiding en Verklarende Aantekeninge deur F.C.L. Bosman, M.A., Litt. D.; met Taalkundige Beskouing deur Prof. Dr. J.L.M. Franken, Verkorte Weergawe in Engels deur P.J. Smuts, M.A., Kaarte en Afbeeldings. 1943. Prys aan lede, 12s.

 

[pagina VII]

Raadslede van die Van Riebeeck-Vereniging

Voorsitter:

Sy Edele Regter H.S. van Zyl.

Ere-tesourier:

Kapt. Maurice Green, R.N.V.R.

Prof. D.B. Bosman.

Prof. J.L.M. Franken.

I.M. Murray, m.a.

Dr. J.S. Marais.

Dr. E.E. Mossop.

Prof. H.B. Thom.

D.H. Varley, m.a., f.l.a.

Ere-sekretaris:

W.T. Wood, b.a., ll.b.

Bank:

Die Standaard-Bank van Suid-Afrika.

 

Geliewe alle korrespondensie aan die Ere-sekretaris, Van Riebeeck-Vereniging, Posbus 18, Kaapstad, te rig.

 

[pagina VIII]

Council Members of the Van Riebeeck Society

Chairman:

The Hon. Mr. Justice H.S. van Zyl.

Hon. Treasurer:

Capt. Maurice Green, R.N.V.R.

Prof. D.B. Bosman.

Prof. J.L.M. Franken.

Ian M. Murray, m.a.

Dr. J.S. Marais.

Dr. E.E. Mossop.

Prof. H.B. Thom.

D.H. Varley, m.a., f.l.a.

Hon. Secretary:

W.T. Wood, b.a., ll.b.

Bankers:

The Standard Bank of South Africa.

 

All communications should be addressed to the Hon. Secretary, Van Riebeeck Society, P.O. Box 18, Cape Town.

 

[pagina IX]

INHOUDSOPGAWE.

			bladsy
Voorwoord			xi
Inleiding			xiii
Taalkundige Beskouing oor Teenstra se Samespraak (J.L.M. Franken)			xxix
Lys van Kaarte en Afbeeldings			xlvii
Lys van Afkortings			xlviii
Nederlandse Teks:
	Voorberigt		1
	Inhoud		5
	Eerste Brief		7
		Verklarende Aantekeninge	29
	Tweede Brief		30
		Verklarende Aantekeninge	68
	Derde Brief		70
		Verklarende Aantekeninge	106
	Vierde Brief		110
		Verklarende Aantekeninge	172
	Vijfde Brief		177
		Verklarende Aantekeninge	220
	Zesde Brief		229
		Verklarende Aantekeninge	289
	Sewende Brief (Uit Deel II, Eerste Stuk)		297
		Verklarende Aantekeninge	300
Introductory Remark			301
English Summary (P.J. Smuts)			302
Register (op Hollandse teks)			349
Index (on English summary)			363

 

 

[pagina 5]

Inhoud.

 

Deel I.

 

Eerste brief.

Inleiding. Groote drukte aan boord van den Tasman. De schrijver verlaat Arion en reist over Groningen naar Stroobos. Binnen-Lemmersman. Amsterdam. Uitstapje naar Buiksloot. Alkmaar. Komst aan het Nieuwe Diep. Helder. Texel. Huisduinen. Kijkduin. Beschouwing van de Helder. Het Nieuwe Diep. Willemsoord. Het Nieuwe Werk. Het oude oorlogschip de Zoutman. Dok. Stoommachines. Halen op Texels reede. Vertrek naar zee. (Verklarende aantekeninge).[(*)Hier en verder van Redakteur.] Bladz. 7-29.

 

Tweede brief.

Beschrijving van schip en onkosten. Ligten het anker. Kommando van den kapitein. Verliezen Noord-Hollands dorpen uit het gezigt. Kanaal en Kanaalplaatsen. De Sorlings. Bespiegelingen en herinneringen in het Kanaal. Loopen over de gronden in de Spaansche zee. Blaauw water, enz. Schoone avonden. De Madeira's. Kanarische eilanden. Kaapverdische eilanden. Vliegende Visschen. Verlies van des schrijvers sleutels. Beschouwing van den Oceaan. Hitte. Passeren de Linie. Nephtunusfeest. Trinidad. Martinvaz. Verlies van eene steng. Het Kaapsche voorgebergte. Fraai gezigt op de stad. Des schrijvers ziekte. Leefwijze aan boord. Dagtafel. (Verklarende aantekeninge). Bladz. 30-69.

 

Derde Brief.

Des schrijvers noodlottige toestand. Bevindt zich te Caledon. Sloepen met levensmiddelen. Kleederdragt. Des schrijvers zonderlinge komst in de stad. Het logement van Storm. Mejufvrouw Truter. Med. doctor J.K. van Oosterzee. Toertjes. Menagerie van den heer Villet. Onaangenaamheden van het stuivend zand, enz. Barbier. Belangstelling van den heer Muntinghe in des schrijvers lot. De Abel Tasman vertrekt. Goedheid der Kapenaars. Vertrek naar het bad. Pakkaadje. Ronde boschje. Kaapsche vlakte. Ossenwagens. Hottentots-Holland. Hooge bergrug. Kloof. Steenbrazems rivier. Ronde valei. Groote Houwhoek. Bothrivier. Vrolijke boeren. Hunne ter markt gebragte produkten. Prijscourant. Wagens. De kolonist of boer. Het geleiden der ossen. Lange hoogte. Wegen. Roofgedierte. Boontjes kraal. Klipheuvel. Caledon. Komst aan het Zwarte gebergte. (Verklarende aantekeninge). Bladz. 70-109.

 

Vierde brief.

Het badhuis. Meubelen. Mejufvrouw Rousseau sterft. Naar verblijf. De schrijver aan zich zelven overgelaten. De badstoven. Sombere herinneringen. Uitgang naar Coetzée. Biljard. Kaapsch vee. Boter. Het bad wordt niet meer door den schrijver gebruikt. Het bovenbad. Pad derwaarts. Bezoek van Swart. Gevaar van brand. Uitstapje naar Brede-kamp. Deszelfs boerderij. De schrijver rijdt te paard naar Caledon. Kerk. Dorp. Molen. Bengaalsche tarwe. Wéridietski, een Polak, en Nickoll, een Engelsche metselaar, komen aan het bad. Toertje naar Marrée. Toren van Babel. Slechte weg. Kostbare huishouding. Ploegen. Wijngaard. Sombere gedachten bij de terugkomst aan het badhuis. Reisje naar Genadendal. Zwarte rivier. Pieter Marrée. Badenhorst. Sergents rivier. Rivier zonder einde. Hooge brug. Geene herbergen. Niet rooken. Genadendal. Hernhutters. School. Borduurwinkel. Schoon gezang. Molen. Messenfabrijk. Soupé. Kerk. Fraaije tuin. Oude pereboom. De Hottentotten. Terugreis. Kostbaarheid van dit reisje. Verhaal van Swart, om door prentjes te trouwen. Eene tweede reis naar Kaap l'Aguillas. Hemel en aarde. Druipsteenkelder. De zuidelijkste punt der oude wereld. Terugreis door de Hel. Terugkomst in 't holste van den nacht aan den Zwarten berg. Terugreis naar de Kaapstad. Bijgeloovigheid. Fransche hoek. Bange hoek. Wolkenfabrijk. Stellenbosch. Komst in de stad. Verontrustende tijding. (Verklarende aantekeninge). Bladz. 110-176.

 

Vijfde brief.

De schrijver bijna hersteld. De Kaapstad. Ligging. Haar stichter. Eerste ontdekking van dit voorgebergte. Naams oorsprong. Getal inwoners. Huizen. Straten. Kasteel en andere forten. Tafelbaai. Stads wapen. Opene pleinen. Kerken. Kapellen. Loges. Schouwburg. Stadhuis. Vele behoeften der Kapenaars. Slagthuis. Trapmolen. Kazerne. Hospitaal. Gouvernementstuin voor de publieke office's. Hof van Justitie. Secretarij der kolonie van den Fiskaal. Postkantoor. Landsdrukkerij. Leesbibliotheek. Bank van leening. Sequester-kantoor. Vendukantoor. Raadzaal voor de Landdrosten en Heemraden. Weeskamer. Paradeplein. Beurs. Gouvernementstuin. Diergaarde. Tronk voor de slaven. Een blik op hun lot geworpen. Bokkenveldsche moordenaren. Verkooping van menschen. Het misdadige hiervan. (Verklarende aantekeninge). Bladz. 177-228.

 

Zesde brief.

Schrijvers over deze kolonie. Ligging derzelve. Grenzen. Oppervlakte. Verdeeling. Klimaat. Ziekten. Verschil van den kortsten en langsten dag. Regering. De taal, door eene zamenspraak opgehelderd. Godsdienst, zeden en gewoonten. Aardbeving. Middelen van bestaan. Landbouw en veeteelt. Koophandel. Het papieren geld. Zeevaart. Opstand van de Kaapsche boeren in 1815. Uitstapje naar Groot- en Klein-Constantia. Voordeelen door de Natuur aan dezen uithoek geschonken. Toebereidselen tot het vertrek. Afreize naar Batavia. (Verklarende aantekeninge). Bladz. 229-296.

 

(Vir Tabelle sien Register.)

 

Deel II - Eerste Stuk.

Zevende brief (Uittreksel).

... Lachverwekkende tooneelen. Wed- of hardloperijen aan de Kaap ... (Verklarende aantekeninge). Bladz. 297-300.