Dagboek

[p. VIII]

Voorwoord by die heruitgawe

Eintlik sou die juiste titel wees Fragmente uit die Dagboek van Adam Tas, want dit is histories gevaarlik om uit die oog te verloor dat die amptenare slegs dié dele van die dagboek bewaar laat bly het wat volgens hulle insigte Tas in 'n ongunstige lig by Here XVII sou plaas.

By die heruitgawe van die dagboek het wat oorgebly het van die Haagse handskrif, as basis gedien; dit is sorgvuldig met die Kaapse Van Dessin-teks vergelyk. Die reëls van die Historisch Genootschap van Utrecht vir die uitgee van bronne is toegepas om die lees van die teks te vergemaklik. 'n Nuwe Engelse vertaling is deur dr. J. Smuts gemaak en soos in die eerste uitgawe naas die Hollandse teks geplaas.

Wat die voetnote betref, is dr. Fouché se voetnote, wat in Nederlands geskryf was, in Afrikaans vertaal. Waar aanvulling wenslik geag is, het prof. dr. A.M. Hugo met die vriendelike medewerking van mnr. J. van der Bijl van Stellenbosch hul kennis ter beskikking van die Van Riebeeck-Vereniging gestel. Voetnote wat nie in die oorspronklike uitgawe voorkom nie, is in die heruitgawe tussen tekshakies geplaas, met die voorletters van die persone wat vir die aanvullende gegewens verantwoordelik was.

Die Aanhangsel, wat die stempel dra van prof. Fouché se deeglikheid en kennis van ons historiese verlede, het onveranderd gebly.

a.j. böeseken

[p. IX]

Preface to second edition

Fragments from the diary of Adam Tas would actually have been a more accurate title, for it is historically dangerous to forget that the officials allowed only those parts of the diary to survive which in their opinion placed Tas in an unfavourable light with the Seventeen.

What remained of the The Hague copy of the diary, was used as the foundation of this re-issue. The text was carefully collated with the Van Dessin-MS. The rules of the Utrecht Society for the Publication of Source Material were applied to facilitate the reading of the text. A new English translation was made by Dr. J. Smuts and is placed opposite the Dutch text as in the first edition.

As far as the footnotes are concerned, Dr. Fouche's footnotes have been translated into Afrikaans. Where amplification was considered necessary Prof. A.M. Hugo with the friendly collaboration of Mr. J. van der Bijl of Stellenbosch made his knowledge available to the Van Riebeeck Society. Footnotes which do not occur in the original issue, have been placed between square brackets in the re-issue with the initials of the persons responsible for the additional information.

The Appendix which bears the hall-mark of Prof. Fouché's sound knowledge of our historical past, has been left unaltered.

a.j. böeseken

[p. X]

Inhoud

By die Begin van 'n Nuwe Reeks: Prof. dr. J. du P. Scholtz

Voorwoord by die heruitgawe van die Dagboek van Adam Tas: Dr. A.J. Böeseken

Voorrede: Prof. dr. Leo Fouché

inleiding

I. Adam Tas, 2-16

II. Die Dagboek

1. Kopieë 2. Herkoms van die Kaapse kopie 3. Vertroubaarheid van die kopieë 4. Die oorspronklike 5. Waarde van die Dagboek, 16-31

die dagregister van adam tas aanhangsel

Die Klagtes van die vryburgers teen die Goewerneur, Willem Adriaan van der Stel

Hoofstuk I - Inleidende Hoofstuk, 206

1. Die ‘Van der Stel kwessie’, 206 2. Leibbrandt en sy skool, 208 3. Wat is die waarheid? 212 4. Beplanning van hierdie ondersoek, 212

Hoofstuk II - Die Bronne, 214

1. Die geskrifte van die partye, 214 2. Die tydgenote, 224 3. Argivalia, 228 4. Die Dagboek van Adam Tas, 230

Hoofstuk III - Koloniste en Amptenare aan die Kaap, 232

1. Die monopolie van die kompanjie, 232 2. Die monopolie van die amptenare, 234 3. Die posisie in 1705, 248 4. Die klagskrif, 250

Hoofstuk IV - Van der Stel se Verdediging, 252

a. Die getuigskrif van goeie gedrag, 252

b. Die vervolging van die ondertekenaars: 1. Die ‘Confessien’ van die vryburgers, 260 2. Die vervolging van die vryburgers begin, 262 3. Die regbank, 268 4. Die verhoor van Jakobus van der Heiden, 272

c. Die ‘Confessien’ en hoe hulle verkry is, 282

1. Wessel Pretorius, 284 2. Daniel Zevenhoven, 286 3. Klaas Meyboom, 290 4. Jakob Cloete, 292 5. Jakob Louw, 292 6. Klaas van der Westhuizen, 294 7. Pieter Meyer, 296 8. Pierre Rousseau, 298