Parochieboek van Iseghem, gevolgd door de levensbeschrijving des H.Hilonius

[p. 152]

§ IV.
Heerlykheid, graefschap en prinsdom.

De heerlykheid van Iseghem bestond voor de vrymaking of inrigting der gemeenten. Zy was hoogst aenzienlyk, zelfs voordat zy tot graefschap en prinsdom verheven wierd, zoo als blyken zal uit het verslag, daervan gedaen, in date van 28 April 1502, aen de kasselry van Kortryk, door Jan van Stavele, die dezelve in leene hield van den graef van Vlaenderen.

Volgens dat men leest in den Kasselryboek, bladzyde 213 tot 218, strekte de heerlykheid hare vleugels uit over dertien parochien; te weten: Iseghem, Emelghem, Cachtem, Ingelmunster, Lendelede, Rumbeke, Rousselaere, Oostnieuwkerke, Hooglede, Thourout, Lichtervelde⁽¹⁾, Swevezeele en Coolscamp. In land en meersch, in water en bosch, bevatte zy zes en twintig bunder, luttel meer of min. Zy praelde met een kasteel en neerhof, met wallen en mote, gelegen ter voorschreven parochie van Iseghem.

(1) Zie aenteekening, Fol. 155.

[p. 153]

De jaerlyksche inkomsten dezer heerlykheid op Iseghem, in heerlyke en erfelyke penningrenten, bedroegen 18 pond, 3 schelen; in koornrenten, 4 razieren, eenen avot en eene halfpinte rogge; in haverrenten, 8 razieren en 2 avot (Ipersche mate); in pluimgedierte, 92 kapoens. Kortheidshalve zullen wy de heerlyke inkomsten van de andere vermelde parochien voorbygaen.

De heer had zynen windmolen op Iseghem, waer al wat op de heerlykheid woonde te malen gaen moest. Daerby was hy ook eigenaer van de erven, waerop de Halle stond, met de rondlopende huisagie, die jaerlyks verpacht wierd. Hy trok het kraemgeld, voortkomende van de markt, welke van ouds, alle zaterdagen, op zyne erve gehouden wierd. Aen hem kwam de tol of het bruggeld toe, te betalen voor den doorgang over de Tweebruggen, naer het volgende tarif:

Voor elken vischwagen, die van zee kwam: 2 schelen parisise.
Voor elken wagen, met haring geladen, per peerd: 3 haringen.

[p. 154]

Voor elk koopmanspeerd van de markt komende: 2 penningen parisise (er gingen eertyds 16 penningen in eenen stuiver).
Voor alle andere geladen peerden, komende te wagen of anderzins: een penning Par.
Voor de schapen, verkens en ganzen van de markt komende, per kop: een haling.

Krachtens het genot van dien tol, was de heer verpligt, ten zynen koste, de Tweebruggen te onderhouden.

Onder de heerlykheid kwamen ook twee vrye waranden, waervan de eene t'Iseghem, en de andere t'Emelghem lag.

De heer bezat nog het uitsluitelyke regt van de vogeljagt, geheel zyn heerschap door. De vischvangst in de Mandelrivier, tusschen de barony van Ingelmunster en het burggraefschap van Rousselaere, behoorde hem toe.

Aen hem was 't, op zyn regtsgebied, de schouwing te doen van Mandel, wegen en straten. Zelf leenman zynde van den graef, had hy zyne onderleenmannen. Men telde tot 62 leenen, die van zyn hof gehouden wierden.

[p. 155]

Verder bezat de heer het voorregt van te mogen aenstellen eenen hoogbalju, eenen stadhouder of luitenant hoogbalju, eenen sergeant en andere ambtenaers. Hy benoemde twee volle banken, elk van zeven schepenen, de eene te Lichtervelde, de andere t'Iseghem.

Jaerlyks mogt hy met zyne mannen en schepenen vergadering houden op dry verschillige plaetsen: te Oostnieuwkerke, Lichtervelde⁽¹⁾ en Iseghem.

Eindelyk, zoo als een kleine monarch, genoot hy het vermogen van hooge, middel en leege justitie te doen. Tot een teeken van hooge justitie, had hy eene galge, staende ter plaetse, nog heden bekend onder den naem van Galgemeersch.

De heerlykheid van Iseghem wierd in 1582, door Philips II, tot Graefschap, en, in 1678, door Lodewyk XIV, tot Prinsdom verheven.

(1) Oudtyds bestond er een heerlykheid genoemd Lichtervelde, ter parochie van dezen naem, en een tweede te Wetteren. Ik meen dat er hier gewag gemaekt wordt van het Lichterveldsche te Wetteren.