|
| |
| |
| |
VI
Op in oerdei nei it middelskoft slagge ik wat letter nei it wurk as ornaris. By frou Baef har itenspanne hie stalfeint Goart my trochdien, myn rydhynder hie er út 'e finnen helle en tenearsten op stâl set. Nee, kreupel je die it bist net, mar sa te sjen hie it in trewinkel hân fan in oare weidguds; de iene poat hie in smertlape dy't om ferwining frege. Tegearre beseagen wy it euvel en foar syn omtinken hie ik de feint in sechsteheal tastoppe.
Wat hastich kaam ik de bouloads yn strûzen, dêr't master Jacob immen te wurd stie dy't ik net earder op it wurk sjoen hie, op it each in jongfeint fan myn jierren. Hja stiene mei stúdzje foar de reliëftekening oan it lewant, dat ik koe de besiker ûngemurkenwei opnimme. In doarpspaap of prebendarius koe er al min wêze, syn wrâldske tabbert en de flewielen mûtse yn syn iene hân wiisden yn oarewei. In nije kapittelklerk? In reisber skolarch? Grut fan postuer wie er net, earder dûbeld, en it tonsuerke op syn hollekrún sleat de hantwurksman alhiel út, tsjutte op geastlike profesje.
De master wonk my, stelde my oan de frjemdling foar. Boppe it kinhier, tin en rossich, blonken in pear ljochte eagen, myld fan opslach ûnder in steile foarholle. Loswei stiek er my de hân ta, spriek fuort fan ús bou-ûntwerp, dêr't er alle lof foar hie. In sêft, bûchsum lûd hie er, mar syn útspraak ferrette my de Fries út dizze kontreien.
Sa rekke ik yn 'e kunde mei Viglius fan Aytta, doctor yn de beide rjochten, dy't út it fiere Padua, dêr't er kolleezjes jûn hie, tydlik útfanhûze by syn âlden hjir te Ljouwert. Geroften oer de bouwerij op Aldehou hiene him nijsgjirrich makke, dat
| |
| |
sa hie er de stap set hjirhinne.
De oanfolgjende oere tsjinne ik de jonge wittenskipper as gids. In floatich prater wie er, die bliken. Gemiensum spriek er ús bouwers oan, fernaam mei niget nei harren wurk en fertsjinst. Fan alles woe er witte; in man, betocht ik, wend om fine puntsjes acht te slaan.
Soa, stie der seis jier foar dit ûndernimmen? En hie Van Aaken my dit jier oanhelle as ûnderboumaster? In ferstannich idee, dit like him gjin ienmanswurk ta. No, hy hope as it safier wie de ynwijinge fan it hiele bouwurk meimeitsje te kinnen, wêr't er dan ek om utens sitte mocht.
Behindich liet ik wat los oer ús tsjinslach mei it basemint, mar hy tilde der net swier oer; ek boumasters yn it suden sieten wol tangele mei soks. Pokken en mûzels, neamde er it. Want dat Ljouwert skielk in twadde Pisa wurde soe - hy lake by de fergeliking -, nee, dat woe alderminst yn him del.
‘Neam my Wigle.’
Wy sieten foar in koele kroes bier foar in útspanning deun by de Leaffrouwepoarte. Fan Aytta hie my hjirhinne noege om, sa't er hawwe woe, it stienbikkersstof wat fuort te spielen. Ik wie sa goed net en fertel him oer myn komôf, myn leartiid by de fraters en letter by Van Aaken. Opmerksum hie er my folge, begryplik knikkend, ek doe't ik de master syn persoanlike tsjinrampen te praat brocht, syn widner-wurden, syn sûnens. Syn stille striid mei de tsjerkmasters hold ik mar foar my, soks hoegde fuort net fierder. Doe't ik myn prater op in stuit mei heechlearde oanspriek, skodholle er ferheftich, hie er in froulik-sêfte hân op mines lein.
‘Neam my Wigle, ast wolste. It harket better, eigener. It heart foar my by thús, by Ljouwert.’ En doe, glimkjend, as hage him it oantinken: ‘Wigle fan Folkerts Ydt, sa wie myn jongesnamme doe't wy noch buorken op Barrahûs.’
As in myld maaiereints je liet ik dit blyk fan gemiensumens oer my hinnegean. Fereare fielde ik my earlik sein mei syn selskip en myn grutskens wûn noch oan doe't myn nije kunde op 'e
| |
| |
tekst rekke oer eigen lotgefallen. Nei syn stúdzje te Leuven en syn tsjerklike wijinge hie er mar leafst fjirtjin jier om utens ferkeard, nea wer thús west. Yn 'e suderlânen hie er swurven fan kolleezjebank nei kolleezjebank, Avignon, Parys, Orléans, Freiburg, Genève, de nammen ljochten foar my op as pearels oan in string. Sá as in vagant te libjen, op 'e siik nei wittenskip, jimmeroan op trochreis nei nije oarden! Earst hie Wigle him jûn yn 'e tsjerkfaderlike skriften. Anasthasius, Ambro-sius, mar de rjochten hiene him lutsen. Der moast in brêge te slaan wêze tusken de rjochtsoarder fan de eigen Memmetsjerke, de Una Sancta, en dy fan it âlde Imperium Romanum. Dêr socht it om yn de wittenskip fan hjoed.
‘Sjoch, Cornelis, dêr leit no sa te sizzen myn boupleats.’
Wy laken, bestelden in farske kroes en hy ferfette syn ferhaal. Ferline jier hie in kardinaal him, sa jong as er wie, nei Padua helle, dêr't de learstoel yn de beide rjochten fakant stie. In dreech stik yn 't begjin, mar de lichte toets fan it universitêre libben dêr - hiel oars as yn it koele noarden -, hie him der trochskuord.
Syn wurden dronk ik yn as jonge wyn, se tôgen my wei, skilderen my in wrâld dêr't ik amper weet fan hie. Hoe graach soe ik it sjen wolle: dat kleurrike Itaalje mei syn sinne, syn blommepracht, dêr't it jongfolk jûns op 'e piazza's gearboske en de tiid mei sang en dûns ferdreau, de bûnte prosesjes, de steile kathedralen út de bloeitiid fan de Nije Styl! Wigle hie it ûndergien, mar it hie syn langst nei de bertegrûn net weinim-me kinnen. Nei al dy jierren fan swalkjen wie it him oanflein, hie er de lange reis oannommen nei hûs, de wite Alpen oer, nei dizze griene útherne fan de wrâld: Fryslân. Hy spriek it wurd net sûnder earbied út, as preau er it op 'e tonge. Mar syn knyntsjedagen hjir op Ayttahûs oan 'e Weaze wiene al wer teld, nij wurk yn tsjinst fan de biskop fan Munsterlân stie him te wachtsjen.
‘Takomme snein wurdt it myn útsetter,’ besleat er mei in sucht. ‘Dan wol ik nei it boerestee te Swichum, dat in omke
| |
| |
my neilitten hat. Der is in hierkwestje dy't om útslútsel freget. Do hast in hynder, Cornelis? Miskien hast bestek om mei?’
Sa rieden wy de sneintemoarns dêrop tegearre de Sint-Jacobs-poarte út en lieten de stedsroken fan ús ôfwaaie. Stapfoets folgen wy de flau bochtsjende klaaidyk nei it suden en joegen de eagen wille. Sneinsrêst rûnom. Op Winiaherne, fuort bûten de stêd, hong in mûnder loai oer syn kruirêd en groete freonlik. Bern sochten blomkes yn 'e dykswâl. Mei de simmersinne foar ús hiene wy doe de dyk allinne. Neat ferbriek de stilte as de kalme plof fan hynstehoeven yn it moudige weinspoar. Oan ús lofterhân leine daliks al leaflytse doarpkes, dêr't Wigle, hjir thús as ien, my de nammen fan neamde: Huzum, Goutum, Himpens, de skiere toerstomp boppe de tsjerkhôfsmantels. Dêrsanne soene, betocht ik, no de mishearders wol yn 'e sûphúskes sitte en eidzje nei hosty en preek it nijs fan de streek oer. Fierderop yn it fjild ferspraat leine de boerehiemen, guods al mei heaskuorre en ringgrêft, oaren net mear as platte stallingen njonken heabergen, hol en leech noch. Puoltsjes blikkeren dy kant oer yn it moarnsljocht. Rjochts fan ús greiden, greiden, ûnbehuze, mei bûnt fee beslein, mar ek lapen miedlân dy't wachten op 'e seine. Ut en troch passearren wy weinpaden, dy't leech en ferlitten it lân yn wynden.
Ik fernaam al gau, myn nije freon koe him net sêd sjen oan dizze lânsdouwen. Hy begûn oer de see dy't hjir ienris skolpere hie, droechlein sûnt ieuwen al, in ynham dy't noch altyd de skieding oanjoech tusken de lânskippen fan East en West. Oer dit nijlân, sa lei er my út, moatte de floaten fan Drusus en Germanicus fearn wêze, dêr't de grutte Tacitus oer skriuwt. Mar ek de grize Sint Bonifatius - syn kleastergrêf op Fulda hie er besocht - sil syn lêste reis hjirlâns makke hawwe. Kinst it foar dy krije, Cornelis?
Ik harke mei san pear earen, ried genietsjend nêst him. Foar ús út lei nei in hoartsje in kant boerespul, net âld, nijich noch fan muorre en tek, it foarhiem deun tsjin de dyk oan. Spjochtich
| |
| |
stieken in pear beammen de krún yn 'e loft, as hiene se lit fan brân of fernieling.
‘Barrahûs,’ wiisde Wigle. ‘Hjir wie it, freone, dat ik boarte efter de kowesturten. Ik ferjit it nea. Mar Gelderske fandalen út Snits hawwe de âld pleats delbaarnd en al ús besit plondere. Heit en mem binne útwykt nei de feilige stêd. In skriklike tiid. En ik bin stedtsjer wurden, ergo efter de boeken bedarre. Mar no wat oars, de namme Bucho fan Aytta, seit dy dy wat?’ Ik moast bekenne fan net.
‘Logysk, do bist hjir noch te koart. No, hy wie myn omke en myn earste learmaster, jierren stie er as pastoar te Swichum, dêr't wy aanst komme. Mar Bokke-om wie gjin Fransiscus, preek je foar kowekoppen wie syn sin net. Hy waard pastoar op Aldehou en letter ferrôp de biskop him nei de Hollanen. Witst fansels ek net, dat hy de earste wie dy't in fûns oanlei foar de bou fan in nije Sint-Vitus?’
Wer moast ik myn ûnwittendheid tajaan. Hy seach my in bytsje spotsk oan. ‘Sa giet soks. Sic transit gloria mundi. Sa geane de goede wurken it ferjittelboek yn. Oare hearen, oare manearen, sa bestiet de wrâld.’
Wy hiene ûnderwilens ús dyk ferlitten, wiene in miedleane ynslein, net folle mear as in hynstepaad tusken smelle sleatsjes, dat nei it doarpke bochte, my al oantsjut as Swichum. Lyts wie it, in buorren hie it amper, rekkene men it pastoarshûs en it herberchje net mei, dan wie it inkeld in tsjerke-en-toer mids in ûneinichheid fan greiden en puoltsjes. Foar it tsjerkhofke oer lei besiden it opdykje in plat boerestee, dêr't wy it hiem opdraaiden en de hynders oan in peal fêstsetten.
‘Hjir is it no,’ sei Wigle, ‘it spul dat Bokke-om my tamakke hat, Aytta-State.’
Speurend liet er de eagen oer it hoarnleger weidzje. ‘Alles liket goed ûnderhâlden, sjoch ik. Kom, de húsman dy't hjir buorket sil syn nije lânhearre wol ris sjen wolle, lyk as ik him en syn húshâlding.’
Dat sneinsbesiik op Aytta sil my net licht ferjitte. In al wat
| |
| |
bejierre boer, yn it earstoan stymsk, letter de gollens sels, liet ús yn it foarhûs, dêr't wy om in klaptafel skikten. Koel en skadich wie it dêr; boppe in gluorrebak song in swartberikke tsjettel syn sankje. Hieltyd mear fernuvere it my, hoe kundich myn gelearde freon mei de húsman redendielde oer fee en gemaak, oer grûnaard en bûterpriis. Ik die der meast it swijen ta, ik, stedske knoffelskonk, dy't in raam amper fan in eike ûnderskiede koe. Mar de hearlik fette sûpe dy't de boerinne ús foarsette smakke der net minder om. Us kuier by it weidzjend fee lâns, de oansit oan it sljochte miel, mar foaral de rêst en rjochtutens fan dit lânfolk, ik ûndergong it dy deis as in woldied.
Fuortdaliks begûn ik deroer tsjin Wigle doe't wy dy neimiddeis ûnder it blau fan de simmerloft wer op 'e stêd oanrieden. In ljurk hong boppe ús te sjongen, in earrebarre stapte steatlik by in sleatswâl lâns, yn 'e fierte hui-gerop fan melkers dy't har bisten opdrifken nei de jister, oars neat gjin lûd. Sa'n libben op it lân, fier fan it stof en de stank fan stêden...
‘Beatus ille,’ wie Wigle syn beskie, yngeande op myn lofprizing. ‘Horatius sei it al: Lokkich hy dy't fier fan steatssaken syn heite lân mei oksen ploeget. Dat wize wurd hat my om utens ek faak troch de holle tyspele. Mar ferjit net, Cornelis, it is gjin Arcadia, ek dit geef-griene lân net. Dêr hast de feepest, hieltyd wer, de wetteroerlêst yn wiete winters, de hongerbinden, omstippend kriichsfolk dat somtiden it boerefolk rûpelet.’
‘Mar de ienfâld,’ brocht ik by, ‘de dimmenens fan dit slach minsken, it omgean, it libjen mei waar en wyn...’
‘Wisse,’ joech Wigle ta, ‘dat misse wy-lju. O, ik ken dy ûnwennigens fan in simpeler bestean ek wol! Men sit as boekewjirm yn muffe librijen, men klimt op katheders, men graaft jin troch klassiken en heal fergetten tsjerkfaders. Mar de Iene Boarne, de wetterier dêr't it om giet fynt men faak ferstoppe, oergroeid troch klerikale flotgerzen, sa te sizzen. Dan binne dêr de hiërargyen, oerjierrich gauris, dy't it breed hingje litte. Men stjit op dommens of op wantucht dy't mar
| |
| |
net wike wol, jawis, mar...’
Al hoe meinimmend, ik ûnderbriek syn relaas, wiisde fan siden. Wy rieden wer oer de âlde seedyk fan dy moarns, deun nêstinoar.
‘Oer wantucht sprutsen!’ sei ik lakonyk.
Hy seach, hold it hynder yn. Under yn 'e skeane berm leine twa manlju, heal ferskûle tusken de lange raaien, grize kealkrunen wiene it. Beide sliepten, de mûlen yn 't kier, de troanjes read opset. Har pijlekkens habyt fan ûnbestimde kleur lei spand oer it fette ûnderliif en om de lege wynkrûk tusken harren yn gûnzen blaumiggen.
‘Nota bene, mûntsen,’ size Wigle tusken de tosken, ‘walchlik!’
Hy hoarte nidich oan 'e leie en wy rieden wer.
‘Fuortrûn kleasterfolk fansels, fan dy breabidders dy't tarre op 'e bûse fan in oar, fan ûnnoazelen by wa't se de medisynmaster spylje. Ik sis, de giselkoarde oer sokken! Nei de kleastersel werom en de metten lêze, dat is har remeedzje. Mar nee, dat waarmmielrint mar, dat swindelt mar om.’
Hy wûn him op, fernaam ik, mar ik fielde gjin oanstriid en bêdzje him del. ‘Witste, Cornelis, ik freegje my wol ris ôf, wat is der oer fan ús bloeiende Fryske konvinten fan alear, dêr't sels in Erasmus fan spriek? Tsjinje se it folk noch? Bringe se noch woltier? Bijekuorren binne it langer, holle bijekuorren. In steal frjemde brieders slynt dêr de huning dy't de foartiid garre hat. De goeden net tenei, mar fris wetter, dêr binne guon fan dy augiasstalen skjin oan ta. Dêr sil in nije Bernardus oer gear moatte, in nije Franciskus. Gjin niget, sis ik wol ris, dat wylde sekten de kop opstekke, hjir ek al, hearde ik. Ik wit wol, it is blaffen tsjin de moanne, it is skodzjen oan de Una Sancta as oan in parrebeam en...’
‘En hja hâlde stienparren oer,’ smiet ik der oerhinne. Hy lake om it brike byld.
‘Dy't ek noch op eigen plasse telâne komme,’ folle er oan.
‘Och, freone, ik spylje wer ris de boetgesant, ik wit it wol.
| |
| |
Kom, lit ús oer wat oars prate.’
Foar ús út lei no, goudich yn 'e jûnsinne, it kontoer fan de stêd. Rjochts it Blokhûs, kantich en keal, oan de westkant it spitske fan de Sint-Vitus, heal beskûle efter de hege bolwurksmole fan it Skavernek. Wigle loek my oan 'e mouwe.
‘Kinst it foar dy knie?’
‘Hoesa, foar my krije?’
‘Wel, jimme basilyk dy't skielk boppe alles útriist dêre. Ad majorem tuam gloriam. Want in pronkstik wurdt it, wier of net?’
It brocht ús petear op tsjerken en har boutrant. No wie it myn bar en pak út oer de argewaasjes dy't men as bouwer hie fan dy opproppe ynterieurs. Al dy bylden yn krolkasten, al dy bernige retabels, dat flachfertoan fan gilden, dat alle romtewurking dy't bedoeld wie smoarde. Ik priizge de halletsjerken út it suden, ryk oan ljochtfal, mei heechalter en koar as midpunt, sober en sakraal, it krús mei de Ferlosser net fertsjustermoanne troch pronkgrêven fan eallju, prelaten, gildemasters...
Ik murk, hoe't Wigle myn redenaasjes mei niget folge.
‘Ik stim dy mei,’ sei er, ‘Mammon en Vanitas sliepe faak ûnder ien tekken. En de wansmaak leit der soms by as in tredde laam. Mar moat men alle sier en toai fersmite, dêr't guon nijljochters hinne wolle? Ien ding, Cornelis, de leek libbet by wat er sjocht, mear as by wat er heart. Dêrby, tiden hawwe tiden. Witst wat de grutte Augustinus skreaun hat? In boumaster bout in bliuwend hûs, mar yn tydlike stegers.’
It byld trof my, mar rôp ek tsjinspraak wekker.
‘En as dy stegers hâlden wurde foar it bouwurk sels?’ lei ik yn.
‘Dan stiet it oan ús om de draachstiennen wer bleat te lizzen. Do by dyn wurk op Aldehou, ik by mines yn 'e learkatheder. Elk op syn wize, mar bouwe dogge wy beide.’
Wy rieden de Sint-Jacobspoarte troch, dêr't noch wat sneinsfolk omhong. Opnij loek Wigle fan Aytta my oan 'e mouwe.
‘Hast beswier, freone, en bring de jûn troch yn myn âldershûs? Wy binne noch lang net útpraat, tocht my sa.’
| |
| |
Al te graach naam ik syn útnoeging oan. Sa sieten wy in pear oere letter yn 'e tún fan Ayttahûs oan 'e Weaze, sa't de binnegrêft dêr hiet. In bemuorre paradyske fol blom en krûd wie it, dat trochrûn oan 'e skeante fan de Wurdumerdyk ta. Soel wie it en blakstil, let sinneljocht triek in slachskaad dat stadich opkroep nei de houten bank, dêr't Wigle en ik ús op deljûn hiene. Rêst lei oer alles, de huzegevels om ús hinne, de ringmuorre mei it túnpoartsje, amper fersteurd troch it klokje fuortby fan 'e Franciskanen, dat oprôp ta it jûnlof.
In fielen fan frede striek yn my del, sa't ik yn wiken net kend hie. In wiis wêzen mei dizze dei, dizze jûn, in earste-kommu-ny besef. Myn omtopjen mei it riedsel Christyn like fierwei, fuortsweevjend nei dizige fierten, no't de nije freon nêst my in earm om myn skouder lei en op 'e tekst rekke oer syn wjerfarren yn 'e Suderlânen. Bewûnderjend harke ik ta. Hoe'n doel hie er oer mannich ding, dat my frjemd wie. Hoe'n skalk each hie er op paus Clemens yn syn striid mei de Keizer, in kampslach mei de wapens, dêr't hiele Itaalje fan yn ûnstjoer west hie. Syn frijmoedigens makke my de mûle ek los en sa kaam ús praat op bychtstoel en kommunybank, plichten, dat joech ik ta, dy't ik langer op in sêft sin sette. Mar lei it oan jin? Hoe tocht Wigle oer it gesjacher yn benefysjes fan guon geastliken? Of dy priissettingen fan ôflaten, de saneamd wûnderdwaande roazekrânsen, de swindel yn dubieuze reliken? Al dat bûselichtsjen fan ûnoazelen en earmen, ik woe it wêze, it wie my oer. It hie in iiskoarste lein om alle frommichheid dy't my as bern yndruid wie...
Sa iepenhertich, betocht ik, hie ik my noch nea tsjin immen útlitten. Tearlizzende saken, dy't men meast ferswijde, fuorttreau. Wigle hie my swijend oanheard, knikte no en dan, mar yn syn eagen wie eat, ja wat? Ynstimming? Ofkarring? Fertroulik lei er in hân op myn knibbel.
‘Lit der gjin misferstân tusken ús wêze, Cornelis. Wis, der hinget te folle franje om wat it piid, it hert wêze moast fan ús Ecclesia Sancta. De wanferhâlding tusken macht en tsjinst, dêr
| |
| |
knypt de skoech. Mar leau my, de suvering, de katharsis moat fan boppen komme, Itaalje hat it my leard. De majesteit fan it rjocht, it kanonike rjocht, dêr giet it om. En as de Paus de wrâldske breakrommels stekke, dan moat de Keizer komme en hâld rjochtdei. Do witst, yn Rome...’
‘Ja goed, mar it folk!’ foel ik út. ‘De lytse man dy't bitter wurdt en dwers!’
‘Ik wit it, de leek stiet hjir bûten, ûnwittend as er is.’
‘En hâlden wurdt.’
‘Tajûn, hâlden wurdt. O, ik wol al dy ferfijde simony net goedprate. Dat folk giet troch mei winskbriefkes op 'e hostyskaal te lizzen, dêr't de prysters letter om laitsje. En dan it gedriich mei fjoer en hel as de offerblokken leech bliuwe, it stiet my tsjin, likegoed as dy. Witst wat myn Bokke-om altyd sei? In goede hoeder mei syn skiep wol skeare, mar net strûpe.’
Op dat stuit bearden rouwe gjalpen troch de jûnsstilte, manljustimmen, efter de dakken wei dy't it lêste sinneljocht heinden.
‘O, it Blokhûs,’ stelde Wigle fêst, ‘it garnisoen is wer los. Alle sneintejûnen, waard my ferteld, giet it der om wei. De gouverneur sit dan by wiif en bern op Swarteweisein en syn lânsfeinten fermeitsje har op it binneplein. Minck, de nar, sil it wol wer ûntjilde moatte.’
‘De nar? Is dêr in nar?’
‘Jawis, Schenck van Toutenburg hâldt der in nar op nei. In ferwoeksen dwerch is it, dy't it fertier oanbringt dêrsa. Se litte him spitsroeden rinne of smite him wiet mei wetter. Dat giet fansels safier as it fuotten hat. Omwenjenden hawwe al klage, hjit it.’
It trelit like te bedarjen, it waard wer stil. De roazeparken fan Ayttahûs diene de tsjelken ta yn 'e tanimmende koelte.
‘Hawar,’ hearde ik Wigle sizzen, ‘ik sil dêr gjin lêst mear fan hawwe. Myn ôfreis út Ljouwert is oansteande. Noch ien missy en it giet oan.’
Benijd seach ik him oan. In missy?
| |
| |
‘Ja, sa neam ik it mar. Nei Rinsumageast, in pear oere riden. Net folle sin oan, ast my fregest, mar ik haw it tasein.’
En Wigle foel yn in ferhaal dat my earst matich oanspriek, mar al gau nijsgjirrigens oprôp. Op syn tocht nei hûs hie er meast reizge op 'e kleasters, mar ek syn Alma Mater, de universiteit fan Leuven, hie er oandien, in noflik wersjen. Dêr wie er oansprutsen troch in studint, in lânsman út Rinsumageast, dy't him bekend makke hie as Skelte fan Tjaerda.
‘Tjaerda?’ frege ik, ‘in soan fan de Deputearre, tink ik?’
‘Ja just. Kensto dy dan?’
‘No kenne en kenne is twa.’ En ik neamde myn koarte moeting mei him yn De Gouden Helm, koe it net litte en jou in foarstelling fan syn kluftige wize fan bierdrinken en fan it grou dat er dúdlikerwize hie op de âldste Burmania, de ‘sabeare-deken’, sa't er him ûnferblomme neamd hie. Wigle hie der syn wille om, koe men sjen.
‘Ja, in man fan de âlde stimpel, dy't foar nimmen omlizzen giet. Der geane de sterkste stikken oer him. Hie de âlde Procopius him kend, dan soe er in ferfolch skriuwe kinne op syn Anecdota. Witst, hoe't er yn in dispút ús foarige lânfôgdesse Margaretha fan Parma ris neamd hat? Griet Parmant!’
Wigle liet noch oare ferhalen folgje, dêr't de âld fjoerfretter mei anneks wie. By in wurdwiksel yn 'e Steateseal hie er it bestien om de keizerlike ynkwisiteur Keimpe Martena ôf te snauwen doe't dy him te lang fan stof wie. In oare kear moast er in doarpspastoarke, folmacht út de Flieterpen, yn 'e folle sitting derop ferge hawwe en ferklearje dat wat hy, Siids Tjaerda, just tefoaren sein hie, de hillige wierheid wie. Bibberjend hie it paapke te witten dien: ‘It is, hearskip, sa't jo it sein hawwe.’ Tjaerda hie de knevel opstrutsen en de man taroppen: ‘By my op 'e state krije wy moarn pânsebrij. En do meist komme te tsjokiten!’ De treemter fan it Dominikaner kleaster hie davere fan it laitsjen.
‘Mar,’ ferfette Wigle, ‘in strang faar oer syn bern is er ek. Dat kinst opmeitsje út wêr't syn soan Skelte my dêr yn Leuven mei
| |
| |
oankaam. Ien fan de Tjaerda-dochters, by namme Kinsck, hie it op 'e state oanlein mei de túnfeint. Neffens Skelte in warber jongkeardel, mar doe't syn suster oer boaskjen begûn, hie de stins te lyts west. By alle hilligen hie de âlde sward, leaver soe er it hiele Tjaerda-goed oan de Keizerlike Majesteit oerdwaan of oan it hellefjoer priisjaan, as dat er ien fan syn fammensbern úthylke oan in skeamele ruter. It wie sa heech rûn, dat Siids it bestie en jei it fanke fan de stins. Wêr't it bern keard wie, wist de jonge Skelte net, mar hy siet slim oer har yn noed. Syn rie tenein frege er my om mei syn heit te praten oer in fermoedsoening. Tsja, wat docht men dan? It begrutte my, dus ik haw it de knaap op hânslach ûnthjitten. Mar moai wurk is oars. Moarn giet dy reis fan my nei De Geast oan, al jou ik gjin oartsen foar it wolslag jen. O, ik ken dy âlde lânadel! Steech as interbollen en grutsk as de pauwen dy't yn har hôven omstappe!’
It sinneljocht wie njonkelytsen weisakke. De swartlyster, earst kwinkelearjend yn in hege beammekrún, hie al ôfskie nommen en in flearmûs floddere oer de bank dêr't wy sieten. Ik makke al oanstalten om te gean, mar by it túnpoartsje lei Wigle fan Aytta my de hân op it skouder.
‘Doch efkes tiid, Cornelis.’
Hy ferdwûn yn 'e hûs, kaam mei gauwens werom, in boekje yn 'e hân, iepenslein by it skutblêd. Ferbouwerearre lies ik de sierlike krolletters: VIGLIUS ZWICHEMIS, FRISIUS mei dêrûnder de kenspreuk Vita mortalium est viglia. Hy hold de finger by de blêdkant.
‘It libben fan de stervelingen is as in nachtweits. It doelt op wat de psalmdichter sein hat, mar my tocht, ek in bouwer as do kin der sines út nimme.’
Hy glimke skelmsk, lichte de klink fan it poartsje.
‘Ik skink it dy, Cornelis, as blyk fan freonskip. Lês it, it is skreaun fan in grut man, dat silst fernimme, in spotfûgel dy't laitsjend de wierheid seit. Mar wol dit, lês it mei sin en doel. En tink dan jitris werom oan ús kostlike snein tegearre.’
| |
| |
Hy stiek my syn smelle, blanke hân ta en ik besocht wurden fan tank te finen, mar it gong my net linich ôf. Hy fierde it poartsje iepen.
‘Farwol en oant wersjen. En wannear't skielk jimme wurk op Aldehou ree is, meitsje steat, dan kom ik.’
In toarn letter stie ik yn it nauwe strjitsje njonken Ayttahûs, it boekje yn 'e hân. Ik sloech it iepen, bedikere yn it lêste deiljocht de titel: Stultitiae Laus, Lof fan de Dwaasheid. Mei dêrûnder yn hânskrift de skriuwer: Desiderius Erasmus.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd