De andere wereld

[p. 255]

III

Asminah had het direct gemerkt: toewan was anders terug gekomen, dan hij weggegaan was. En Asminah, met vrouwelijken speurzin en achterdocht, wist onmiddellijk, dat daarvoor maar één reden kon zijn: een andere vrouw. En een andere vrouw kon alleen maar een blanke vrouw zijn.

Ze zette het theekopje voor Pieter neer, ze sneed de cake aan en ging toen zitten. Zwijgend. Maar in dat zwijgen de duizend ongezegde angsten om het kind, die nu met ijskoude pijn opeens opnieuw in haar geboren werden. Ze trok haar eene been onder zich, haar handen lagen slap in haar schoot. Ze keek naar buiten. Boven de zee hing de zon, een bloedroode bal, bijna rakend aan de horizontlijn. Door de boomen ruischte wind. De duiven kwamen naar huis...

Ze keek naar Pieter. Hij staarde voor zich uit. Diep in gedachten. Ze moest denken, opééns, aan dien eersten avond, toen ze bij hem was gekomen. Toen hadden ze ook zoo gezeten. Zij met haar been zoo opgetrokken. Met haar handen zoo in haar schoot. Toen óók... had ze gewacht... Maar op iets anders...

Pieter staarde naar het wijde watervlak. Hij zag de zon ondergaan. Hij luisterde naar het geruisch in de boomen, naar het roepen van de duiven. En alsof haar gedachten zich in de zijne schoven, herinnerde ook hij zich dien eersten avond. Direct na dit herinneren dacht hij: - Ik moet het haar nu maar zeggen. Ik heb het Betty beloofd. Vandaag over een maand trouwen we... Ik had het al lang moeten zeggen, al een week geleden... - Het was hem zelf vreemd. Nu hij weer hier terug was, in dit huis, bij Asminah, kon hij het zich haast niet voorstellen, hoe dit alles zoo plotseling en onverwachts gauw gegaan was. Eerst de besprekingen. Brinkman was heel tevreden geweest. Heel aardig geweest. Heel vertrouwelijk. Had hij ooit een hekel aan dien man kunnen hebben? Was hij ooit bang voor dien man geweest? Onmoge-

[p. 256]

lijk! - ‘Kijk 's meneer Pot’, had Brinkman gezegd, ‘ik vertrouw u. Ik vertrouw u heel bijzonder en daarom reken ik ook op uw medewerking en op uw discretie. Ziet u, onder de vorige administrateur zijn er verschillende fouten gemaakt. Onder andere is er te veel productie opgegeven. Ik heb dat productiecijfer al aan de directie gemeld en nu blijkt het, dat de opgegeven rubber er niet is, dat het cijfer verkeerd genomen is. Nu doet zich het onaangename feit voor, dat ik ergens vandaan die ontbrekende rubber moet suppleeren. Dat begrijpt u tot zoover, niet waar? Maar ik kan natuurlijk niet aan de directie gaan melden, dat die rubber ontbreekt. Het is een groot verschil, zóó'n groot verschil, dat ik er de grootste onaangenaamheden mee zou kunnen krijgen. U begrijpt, van zoo ver... enfin... men is gauw geneigd aan verkeerde dingen te denken... zulke fouten als in de opgaven gemaakt zijn, lijken fantastisch, lijken op... enfin, wel ja, laat ik u het woord in vertrouwen maar zeggen, lijken op diefstal. En dat wil ik natuurlijk tot elke prijs voorkomen. Het zou mij mijn baantje kunnen kosten...’

Hij was er van geschrokken, van dat gezegde. Had direct het gevaar voor zichzelf gevoeld. Als Brinkman wegging en een ander, die misschien hèm niet zoo...

‘Maar, meneer Pot, ik geef u mijn volle vertrouwen en ik zie u aan voor een kundig werker. Daarom heb ik u geroepen om u mijn voorstel mondeling te doen. Het is niet noodig, dat hiervan schriftelijke bewijzen blijven, begrijpt u, dat zou voor ons beiden onaangenaam kunnen zijn. We moeten dus meer productie hebben. U moet... nou laten we zeggen... u tapt de helft van de onderneming 's middags nòg eens aan. Dat doet u een maand en dan een maand de andere helft en zoo om en om. Als u een beetje voorzichtig laat tappen, valt het bastverbruik heusch niet op en daarmee hebben we dan een 45% meer productie. U begrijpt me? En u doet het wel een beetje handig, niet waar? Uw assistent moet begrijpen, dat hierover niet gesproken wordt en u geeft in uw rapporten alleen uw normale productie op, terwijl u de extra oogst tegelijk verzendt. Ik maak de rest dan wel in orde. U schrijft me natuurlijk nooit een woord over deze zaken. Niemand heeft er schade van en ik ontduik de soesah. Natuurlijk... dat... ik een zekere verplichting jegens u zal voelen voor uw medewerking. Dus u hebt me begrepen?’

Ja, hij had hem begrepen. Hij had ook begrepen, dat meneer

[p. 257]

Brinkman hem nog eens duidelijk gezegd had, hoe voordeelig het is voor alle partijen om een aangename, vertrouwelijke samenwerking te hebben. En meteen had meneer Brinkman er hem op gewezen, dat ook aan Van Beek het voordeel van ongestoorde samenwerking nog eens helder onder het oog gebracht moest worden... - Dat zou hij doen, onmiddellijk, - dacht Pieter en een zuur glimlachje trok om zijn mond.

Dien avond had meneer Brinkman een partijtje voor hem gegeven. Verduiveld aardig van hem. Hij had hem voorgesteld als: ‘Onze nieuwe en zeer gewaardeerde administrateur van Poelau Seriboe Batoe’. En daardoor was hij direct het middelpunt van den avond geweest. Iedereen was hem komen aanspreken. Zelfs Betty... Ja, wat wás ze dadelijk aardig tegen hem geweest! Dadelijk als een kameraad. Ze had net zooiets makkelijks over zich als Lulu. Alleen... dat Betty veel mooier en veel sjieker was... Ze hadden mekaar dadelijk goed begrepen. Zie je, zooiets vóel je vooruit, nog voordat er iets is. Net zooals Blom zei: het leven loopt toch zooals het loopen moet. En zijn leven moest zóó loopen, dat hij zonder moeite dat mooie, lieve kind kon trouwen. Ze was gescheiden. Ze had hem alles verteld. Dadelijk al op dien eersten avond. Ze had hem meegetroond naar een apart hoekje en daar waren ze aan het praten geraakt. Wat een ellendeling van een kerel, die eerste man van haar! Dronkaard. Maar goed, dat ze zoo flink was geweest en hem direct had laten stikken. En toen haar eigen geld verdiend op kantoor. Nou, daar wist hij alles van, hoe je op zoo'n kantoor getreiterd wordt. Arm kind. En dan zoo'n schat. Hij had medelijden met haar gehad, maar hij had haar dat amper durven toonen. Hij vond haar zoo ver boven zich. En toch was er zoo'n overeenstemming tusschen hun levens. Allebei alleen en eenzaam en een beetje door de menschen uitgestooten. Allebei door andere menschen misbruikt. Allebei op kantoor geweest. Zie je... het noodlot... alles klopte prachtig. Dat hij net ziek had moeten worden en tòch, tegen zijn wil in, naar boven werd gestuurd. En dat daar toen net mevrouw Brinkman moest zijn, die hem aansprak en hem aardig vond. En dat ook net Van der Steeg boven moest zijn en dat die zóó goed over hem gesproken had, dat meneer Brinkman dadelijk over hem was gaan denken. Toén al, had hij naar Betty gekeken, gezien, hoe mooi ze was. Misschien was hij toen al wel verliefd op haar geweest, zonder dat hij het zelf wist. Zij had hèm ook direct opgemerkt. Ze

[p. 258]

had direct tegen mevrouw Brinkman gezegd: ‘Wat lijkt me dat een sympathieke man, zeg!’

‘Ja heusch,’ - had Betty verzekerd, omdat hij dat maar niet zoo dadelijk gelooven wilde - ‘heusch, ik heb je dadelijk zoo sympathiek gevonden. Je moet niet vergeten, ik was zoo'n ruwe, dronken man gewend en ik zag dadelijk, dat jij zoo kalm en stil bent.’ - Ze zei direct: je. En ze zei: ‘Zeg maar Betty, hoor! We zijn toch van die noodlotstweelingen!’ En daar had hij om moeten lachen. Noodlotstweelingen! Leuk gezegd was dat. Pienter gezegd. Maar ze wás pienter, dat zag je zóó. Ja... een blanke vrouw... Een vrouw van je eigen soort, die bij je past, dat was toch heel wat beter dan een Inlandsche, al was die dan ook nog zoo goed... En je kon toch niet je heele leven met een njaï doorbrengen. Zijn leven was nu zoo veranderd. Hij verdiende flink. Over een paar jaar kon hij voorgoed terug en leven, zooals hij in zijn stoutste droomen niet gehoopt had. En dan moest hij toch breken met Asminah. Zoo'n vrouw kun je toch niet meenemen... Beter om daar maar zoo gauw mogelijk een eind aan te maken. Anders hechtte je je veel te veel. Aan zoo'n kind ook...

Daar bleven zijn gedachten staan. Doeltje. Moest hij Doeltje ook wegsturen? - Ja, - had Betty gezegd. - Dat is veel beter. Geen halve menschen kweeken. In Holland zou hij toch altijd de halfbloed blijven, het huishoudsterskind. In de kampong zou hij meer zijn dan de anderen. Pieter moest de moeder geld geven. Flink geld geven. Vier-, vijfhonderd gulden. Daarvan kon ze een aardig huisje koopen. Een lapje grond. Dan zou ze ook wel een man vinden. En dan was het kind ook goed verzorgd. - Kom, bij zulke menschen gaat dat zoo anders...! - Ja, Betty had gelijk. Al had hij toen als gewetenswroeging tegenover Asminah een zwaar, koud gevoel in zijn maag gehad! Zij had gelijk. Ze had in alles gelijk. In alles, wat ze besproken hadden. Hij was een week gebleven. Mijnheer Brinkman had hem eenvoudig niet laten gaan, had hem te logeeren gehouden. En mijnheer Brinkman had ook zoo zijdelings eens gezegd, dat de directie het erg op prijs stelde als haar administrateurs een behoorlijk leven leidden, een nette beschaafde vrouw hadden. Dien wenk had hij ook best begrepen. Zoo'n stomme jongen was hij nou ook niet. Elken avond had meneer Brinkman hem zijn auto gegeven om wat met Betty te gaan rondtoeren. - ‘Betty is zoo half en half een pleegkind van me’ - had meneer Brinkman ge-

[p. 259]

zegd. Nou... en dat kon ook geen kwaad. Er was direct zoo iets vriendschappelijks tusschen hen gekomen, zoo... alsof meneer Brinkman hem op gelijke hoogte achtte. En dan die ritten, de stad door, buiten de stad... zoo lekker langzaam, voortglijdend in de avondkoelte... in de stilte... en dan maneschijn. Hij kende dien weg, van dien eersten avond in de rickshaw. Maar hoe heel, heel anders was dit. Hij kon zich haast niet begrijpen, dat hij dezelfde was van toén. In dien open, zachtrijdenden auto... Rechts en links de villa's, menschen in hun tuin of op hun bordessen in het rossige licht van schemerlampen... muziek... soms een gramofoon, soms een piano... en dan, de villa's voorbij... de stille, donkere weg... de nacht om je heen... geluiden en zulke vreemde geuren... en boven je hoofd die geweldig groote hemel, diep, diep blauw met al die sterren en dan later de maan... en Betty naast hem... Ze hadden niets gezegd, maar zoo voortgereden en toen had zij haar hand ineens in de zijne geschoven en zoo hadden ze dan gezeten, hand in hand, zonder woorden, ze begrepen elkaar immers zonder praten, ze hoorden zoo heelemaal bij elkaar...

Een dag daarna had hij haar gevraagd. Ze had een dag bedenktijd gewild. Wat hij toen uitgestaan had! Die angst, dat ze misschien toch nee zou zeggen! Dat ze misschien, na dien ellendeling van een dronkenlap, zóó bang was geworden voor het huwelijk, dat ze misschien niet zou durven, wéér trouwen, het nòg eens probeeren met een man... Hij had zich voorgesteld, hoe hij dan alleen zou terug moeten. En opeens had hij gevoeld, hoe grenzenloos eenzaam het leven op Poelau Seriboe Batoe eigenlijk was en hoe leeg, alleen maar met zoo'n huishoudster, die niet anders deed, dan voor je zorgen en bij je slapen. Alleen... nu moest hij het zeggen... tegen Asminah zeggen... Dat was niet zoo makkelijk, als hij het daarginds gedacht had, met Betty bij zich, die het alles zoo wèggepraat had... ál de jaren, dat Asminah voor hem gezorgd had, ál de jaren, dat ze sámen geweest waren... En Doeltje... Kòn hij Doeltje missen?... Zou hij Doeltje niet kunnen houden? Dat gebeurde toch méér: een blanke vrouw, die zoo'n kind aanvaardde... Asminah merkte wel wat. Natuurlijk... altijd had ze álles in hem gemerkt... zijn gedachten gelezen, zijn gevoel gezien. Was dat toch niet méér, dan alleen maar zorgen en bij hem slapen?

De boy kwam om de lampen op te steken. Pieter keek op.

[p. 260]

‘Hier in de voorgalerij hoeft hij geen licht te maken, Asminah’.

Ze bleven zitten in donker. Het was heel stil. Er was alleen het zachte ruischen van de zee, het aanklotsen van de golven over het strand. In die stilte knakten Asminah's vingers. Heel duidelijk. Eén voor één. Knak. Knek. Knek-knak... Onverwacht was haar stem in deze stilte:

‘Toewan gaat trouwen...?’

Het was of die vraag in een diepen afgrond viel, of die viel... viel... en een echo achterliet. Om hen heen stond het donker. Ze zagen elkaar nauwelijks. Ze zagen elkaars gezicht, elkaars oogen niet. Dat maakte het antwoord makkelijker.

‘J... a... Ja, Asminah, ik ga trouwen...’

Weer die stilte. Niet eens hun stem was meer in die stilte, niet eens hun hartslag en toch was die zoo luid en bonzend in hun lijf. Een zucht steeg uit Asminah op, een zucht, dien ze nog inhield.

‘En... het kind?’

In het donker beefde iets.

Toch een zucht? Of alleen maar hun adem, die, opééns bevroren, stokte in hun binnenste?

‘Dat mag je meenemen, Asminah’.

Ze antwoordde niet. Kon direct geen antwoord vinden. Minuten gingen voorbij. Toen zei hij:

‘Ik zal je geld geven, Asminah. Vijfhonderd gulden. En als dat niet genoeg is, dan meer. Dan kun je een huis koopen en gaan wonen, waar je wilt. En als je iets noodig hebt, of... voor Doeltje...’

In de stilte bleef die naam hangen. Doeltje... In het donker, voor hen allebei, rees dat kinderfiguurtje op. Kleine, bruine jongen in zijn ruithanssop. Met zijn bos garnalen aan een touwtje... Zacht zei ze:

‘Goed toewan. Dank u wel, toewan...’

Ze stond op. Een uur later zaten ze tegenover elkaar aan tafel. Het was of er niets gebeurd was. Ze aten en spraken over alledaagsche dingen. Maar dien nacht sliep ze niet in zijn kamer. En den volgenden dag was ze weg. Ze had de boodschap op kantoor, bij den klerk achtergelaten: of toewan hèm het geld maar wou geven, dan zou hij wel zorgen, dat ze het kreeg.

‘Wéét je dan, waar de njaï is?’ vroeg Pieter. De krani

[p. 261]

verlegde een paar dingen op de schrijftafel om niet op te hoeven kijken.

‘Saja toewan besar. De njaï is in de kampong. Ze wil daar blijven wonen’.

Pieter fronste zijn wenkbrauwen. De krani kuchte. Toen zei hij bescheiden:

‘Toewan besar zal in de kampong de njaï nooit meer zien...’

‘Dan is het goed’, zei Pieter en keerde zich af.