Vaderlandsch A-B boek voor de Nederlandsche jeugd

[p. 52]

Twee eenvoudige grondschetsjes van de staatsgesteldheid onzes vaderlands.

Eerste grondschetsje.

Het Vereenigde Nederland, ons Vaderland, is een vry groote omtrek lands met alles, wat 'er in behoort. Het bestaat hoofdzakelyk uit Zeven Provincien, dat is, Gewesten of Landschappen. (Zie 't kaartje op Letter N.)

Elke Provincie is wederom een ruime omtrek lands. - Onder den naam van Provincie worden ook doorgaans haare Ingezétenen begreepen.

Elke Provincie hoort deelswyze toe aan haare Ingezétenen. Deeze verdeelen zich in Huisgezinnen, en in elke Provincie zyn eenige duizend Huisgezinnen.

Elke Provincie is als één groot algemeen Huisgezin, dat uit alle die duizende kleine byzondere Huisgezinnen samengesteld is.

Zelfs het kleinste Huisgezin kan niet bestaan of gelukkig zyn zonder behoorlyk opzicht. Daarom hebben de Ingezétenen van elke Provincie eenigen hunner verstandigste en deugdsaamste Mannen verkooren en aangesteld om het opzicht te hebben over hen allen, dat is, om over hen allen te regeeren. Dit doen zy nog, of moeten alle geduurig gerekend worden hetzelve nog te doen.

^† In de Steden worden die aangestelde Mannen de Magistraat of de Regeering genaamd. Ook zyn'er zulke aangestelde Mannen op het Platte Land; en alle die Mannen voeren den Hoogaanzienlyken Naam van Heeren Staaten der Provincie. (Zie bl. 58.)

Vermits die Heeren Staaten aangesteld zyn om het hooge opzicht te voeren over hunne Provincie; daarom draagen zy te samen ook den luisterryken Naam van HOOGE OVERHEID hunner Provincie.

† Deeze Mannen worden verkooren gedeeltelyk uit de aanzienlykste en gegoedste Bezitters van Landgoederen, dewelke de Ingezétenen van het platte Land representeeren, gemeenlyk onder den naam van Edelen en Ridderschap; gedeeltelyk uit de eerste en rekkelykste Burgeren der Steden onder de benaaming van Vroedschap of Magistraat. En alle deeze Persoonen, of derzelver Afgevaardigden te samen genoomen en vergaderd zynde, voeren den hoogaanzienlyken naam van Heeren Staaten Der Provincie.
Met deeze uitvoeriger beschryving geliefde een der voornaamste Regenten in de Provincie Holland dit Vaderlandsch A - B Boekje te vereeren; aan welken Achtbaaren Heer deeze Grondschetsjes en de volgende vyf Grond-waarheden, vóór dat dezelve afgedrukt wierden, mede ter beproevinge en keure gezonden geweest zyn. - Het geëerd Publiek kan uit deeze ééne byzonderheid (men zou 'er nog vry meer kunnen noemen) genoeg afleiden met welke uiterste zorgen dit geheel Boekje niet alleen door deszelfs Maaker vervaardigd, maar ook door verscheidene aanzienlyke en beroemde Mannen getoetst en gekeurd is, en welk een gerust vertrouwen het derhalven stellen kan op de echtheid van deszelfs Inhoud.

[p. 53]

Een leerzaam Kind, dat met zyne verstandige Ouders of Meesters het voorgaande behoorlyk geleezen en herhaald heeft, zal 'er genoeg van begreepen hebben om nu de volgende zeer gewigtige Vraagen te kunnen beantwoorden.

Wien behooren de Zeven Vereenigde Provincien? ^(a)

Wie regeert over de Ingezétenen van elke Provincie? of wie is de HOOGE OVERHEID van elke Provincie? ^(b)

Wie heeft aan de Heeren Staaten van elke Provincie de hooge Magt gegeeven om over hunne Provincie te regeeren? ^(c)

Waarom hebben de Ingezétenen zulk eene hooge Magt aan eenigen hunner Mede-ingezétenen gegeeven? ^(d)

(a) Elke Provincie hoort deelswyze in eigendom toe aan haare Ingezétenen.

(b) De Heeren Staaten van elke Provincie.

(c) De Ingezétenen van elke Provincie hebben hunnen Heeren Staaten die hooge Magt gegeeven, en hebben zich aldus verpligt om hunnen Heeren Staaten te gehoorzaamen.

(d) Om dat zy anders onmogelyk veilig en gelukkig met elkanderen zouden kunnen leeven, en elk mensch is natuurlyk, (dat is uit zyne natuurlyke betrekking tot GOD, en tot zyn eigen en zyns naastens welzyn,) verpligt alles te doen, wat noodig is om veilig en gelukkig te leeven.

[p. 54]

(Elk verstandig Nederlander weet wel genoegsaam in 't algemeen, wat hy als een braaf Ingezéten doen of laaten moet. Doch in zulk een groot Huisgezin, als eene Provincie is, zyn veelerlei byzondere dingen te doen of te laaten, die elk Ingezéten niet zon kunnen weeten.

De HOOGE OVERHEID is voornaamlyk aangesteld om alle zulke dingen geduurig te onderzoeken, en duidelyke Voorschriften daarvan op te stellen, en door het geheele Land bekend te maaken. Die duidelyke Voorschriften worden WETTEN genaamd, en deeze WETTEN zyn eigenlyk die MENSCHLYKE WETTEN, welke gy hier vooren leerde, dat nooit moeten stryden met de GODLYKE WETTEN.

Zie hier eene groote Waarheid, die elk Kind by toeneemende kennis ter deege moet leeren verstaan.

‘Alle de WETTEN Der HOOGE OVERHEID zijn eigenlijk niet anders dan de verstandige / dat is / verpligte Wil van alle de Ingezetenen. Zo dat elk Ingezeten gereekend moet worden zelf alle de WETTEN gemaakt te hebben / die hy gehoorzaamen moet.’

Derhalven als iemand de WETTEN van zyn Land voorbedachtlyk overtreedt, dan is hy een snoode bedrieger, die alle zyne Landgenooten in hun rechtmaatig vertrouwen te leur stelt en belédigt. - Dan is hy verder ongetrouw en ongehoorzaam aan de HOOGE OVERHEID van zyn Land, en aan GOD de OPPERSTE OVERHEID van het Heelal.

Alle deeze groote Waarheden moet gy naderhand duidelyk leeren verstaan, en waarom de HOOGE OVERHEID ook de vreeslyke Magt heeft en hebben moet om zulk eenen snooden bedrieger te strassen, ja, des noods, zelfs met den dood te strassen).

[p. 55]

Tweede grondschetsje.

Elke der Zeven Provincien heeft haare eigene HOOGE OVERHEID. - Doch die Zeven OVERHEDEN, of (want dit is het zelfde) die Zeven Provincien hebben zich by eene zeer merkwaardige Gebeurtenis vóór ruim twee honderd jaaren met elkanderen vereenigd, onder de vaste belofte en verzékering om ten eeuwigen dage / dat is altoos, vereenigd te blyven, en wel zodanig vereenigd te blyven, als of zy maar ééne Provincie waren / en om malkanderen als oprechte Vrienden en Broederen oprecht en broederlyk in alles by te staan met lyf / goed en bloed.

Eene diergelyke onderlinge belofte en verzékering wordt een Verbond genaamd; en dit Verbond der Zeven Provincien is eene der gewigtigste Gebeurtenissen op deezen Aardbodem: want daardoor zyn de Zeven Provincien als te samen gebonden en aldus tot één Land geworden, en niet alleen te samen zeer magtig en aanzienlyk, maar ook haar eigen Heer en Meester; dat is zodanig, dat zy onder geene OVERHEID van eenig ander Land staan, maar alleen onder die OVERHEDEN, welke zy zichzelve uit haare eigene Ingezétenen verkiezen en aanstellen.

Dit is dat groote Verbond der Zeven Provincien, het welk de Unie (dat is Vereeniging) en wel de UNIE VAN UTRECHT genaamd wordt; omdat het te Utrecht geslooten is. - Sedert die groote Vereeniging hebben de Zeven Provincien den beroemden Naam gevoerd van Het Vereenigde Nederland, of de Vereenigde Nederlanden, of de Zeven vereenigde Provincien.

[p. 56]

Dit Groote Verbond is eene der gewigtigste en heiligste dingen van ons Vaderland; want daardoor is het tot een vry en onafhanglyk Land geworden, en daardoor kan het alleen staande blyven. Daarom moet elk Heer, die in de eene of andere Hooge Regeering aangesteld wordt, altyd vooraf zweeren (dat is, plegtiglyk voor den Alweetenden GOD belooven) nooit iets te zullen denken of doen tot nadeel van dat Groote Verbond.

Toen de OVERHEDEN der Zeven Provincien zich aldus met malkanderen voor altoos vereenigd en verbonden hadden, hebben zy tevens een aanzienlyk Téken vastgesteld, het geen Haar en allen Ingezétenen zulk eene gewigtige Vereeniging geduurig kon voor oogen houden. Dat aanzienlyk Téken is een overeind staande Leeuw met eenen Bundel van Zeven Pylen in den linker Klaauw, en een uitgetrokken Zwaard in den rechter, en by dit aanzienlyk Téken deeze zeer gewigtige Zinspreuk:

EENDRAGT MAAKT MAGT.

Dit Téken met zyne Zinspreuk is het Wapen der Vereenigde Nederlanden. Zie hetzelve tot een verheven Gedenktéken opgericht op letter E.

Die Zeven Vereenigde OVERHEDEN te samen genomen worden genoemd de Staaten Generaal, dat is de Algemeene Staaten der Vereenigde Nederlanden. - Hun luisterryke Eernaam is Hoogmogende Heeren Staaten Generaal Der Vereenigde Nederlanden. (Hoogmogende, dat is hooge Magt hebbende, of HOOGE OVERHEID zynde Heeren enz.)

[p. 57]

Deeze Zeven Vereenigde OVERHEDEN zyn verpligt altyd met elkanderen eendragtig te raadpleegen over het Welzyn van het Vereenigde Nederland. Doch vermits het niet mogelyk is, dat alle die Zeven OVERHEDEN te samen komen; daarom hebben zy het volgende middel vastgesteld.

De OVERHEID van ieder Provincie zendt eenige Heeren uit haare Vergadering naar den Haage om daar eenigen tyd te blyven. Die Gezanten worden Gedeputeerden, dat is, Afgevaardigden genaamd. Dus zyn 'er altyd Afgevaardigden uit de OVERHEID van elke Provincie by elkanderen in den Haage, die malkanderen altyd kunnen zien en spreeken, en die dagelyks eene plegtige Vergadering in den Haage houden. - Deeze Vergadering draagt den luisterryken Naam van Vergadering Der Hoogmogende Heeren Staaten Generaal Der Vereenigde Nederlanden.

Deeze Vergadering is de aanzienlykste in ons Vaderland: want daarin worden alle deszelfs ZEVEN OVERHEDEN als tegenwoordig gerékend, en alles, wat van deeze Vergadering beraamd en beslooten wordt, is beraamd en beslooten van alle die ZEVEN OVERHEDEN, dat is van het geheele Vaderland, hetgeen daar als tegenwoordig gerékend wordt.

Ja Kind, ‘het geheele Vaderland [dat is / alle de Vereenigde Nederlanders] wordt in die hoogaanzienlyke Vergadering altyd als tegenwoordig gerekend; en dit is wederom eene van die allergewigtigste Waarheden, die gy naderhand duidelyk moet leeren verstaan.

[p. 58]

Onder alle de Heeren Staaten der Zeven Provincien is de Prins Van Oranje de voornaamste en aanzienlykste Heer. Daarom en om meer andere redenen hebben de Heeren Staaten den Prins Van Oranje aangesteld om uit hunnen Naam en op hun Gezag zeer veele groote Lands-zaaken te beschikken en uit te voeren.

Omdat Hy dit alles doet in stede van de Heeren Staaten, dat is, van de HOOGE OVERHEDEN des Vaderlands, daarom draagt Hy den hoogen Eernaam van Stadhouder, dat is, Stedehouder.

Ook is Hy door de HOOGE OVERHEDEN des Vaderlands aangesteld tot Oppersten Bevelhebber over onze Krygsmagten, onder de hooge Eernaamen van Kapitein Generaal en Admiraal, dat is, Opper-bevelhebber over onze Land- en Zeemagt.

Van alle deeze groote Zaaken moet men de Nederlandsche Jeugd by toeneemende kennis de rechte en duidelyke denkbeelden geeven.