Bybel der natuure of historie der insecten. Deel 2

Tabulae XVII. Explicatio. Quae de Apibus agit.

Fig. I.

Vulgarem Apem repraesentat, cujus externae partes mox secutura Icone speciatim describuntur.

Fig. II.

Ejusdem Apis vulgaris veluti ichnographiam exhibet, in qua partes omnes externae appositis litteris distincte notatae sunt.

a.a.	Duo sunt Oculi Apis vulgaris, ovati, vel Iunati, multo, quam in Mare, minores.
b.	Tres Ocelli singulares, medio inter priores binos Oculos majores loco siti.
c.c.	Antennae sive Cornicula duo.
d.	Labium corneo-osseum, heic in Ape vulgari, quam in Mare, notabilius.
e.e.	Duo Dentes heic satis longi, in Foemella minores, in Mare minimi & brevissimi.
f.	Proboscis sive Lingua, in Ape vulgari longa, in Mare multo brevior.

Tabula XVII. Verklaart Welke van de Byen handelt.

Fig. I.

Verbeeld een gemeene Bye, welks uitwendige deelen in de aanstonds volgende afbeelding in 't bysonder beschreeven worden.

Fig. II.

Vertoont als een Schets van deselve gemeene Bye, waar in alle de uitwendige deelen, door bygevoegde letteren, onderscheidentlyk aangetekent zyn.

a.a.	Twee Oogen van de gemeene Bye, ovaal of maansgewys, veel kleinder als in de Broetbye.
b.	Drie bysondere Oogkens, midden tusschen de twee eerste Oogen in gesplaatst.
c.c.	Twee Hoornkens.
d.	Hoornaagtige Lip, in de gemeene Bye aanmerkelyker, als in de Broetbye.
e.e.	Twee redelyk lange Tanden, kleinder in het Wyfken, zeer klein en kort in het Manneken.
f.	De Snuit of de Tong, lang in de gemeene Bye, veel korter in het Manneken.

[p. 37]

g.	Thorax subrotundus, superne, postica parte, qua cum Abdomine commititur, margine prominulo instructus.
h.h.	Alae binae superiores.
i.i.	Alae duae inferiores, prioribus minores.
k.k.	Bina Crura anteriora.
l.l.	Duo Crura media.
m.m.	Duo Crura postica, prioribus majora, horumque speciatim illa pars, quam Pedem vocamus.
n.n.	Unguiculi Pedum.
o.o.	Crurum posteriorum pars, quae Tibia audit, cujus alteri extremo Pes, alteri Femur dictum conjungitur.
p.	Abdomen.
q.	Aculeus.

Fig. III.

Apis Foemella, vulgo, sed perperam, Rex vocata. Conferendo hanc Api vulgari, proxime superioribus figuris delineatae, & Masculo, quem Figura mox sequens sistit, discrimen inter tres hasce species intercedens observari potest.

Fig. IV.

Apis Mas, a Foemella & Ape vulgari multum discrepans.

Fig. V.

Proboscis sive Lingua Apis, suis cum partibus, interventu microscopii delineata.

a.a.	Binae priores particulae Proboscidis, partim corneo-osseae, partim membranosae, passim pilis hispidae, heic nonnihil extrorsum abductae, ad Proboscidem deorsum moven dam, constringendam, obtegendam, & Mel per eam versus Ventriculum promovendum comparatae.
b.b.	Fistulae aëriae, per harum Particularum texturam corneo-osseam distributae & transparentes.
c.c.	Apices primi paris Particularum, nonnihil incurvati.
d.d.	Harumce Particularum cum radice Proboscidis articulatio.
e.e.	Par alterum Particularum Proboscidis, quae simili fere ac priores fabrica gaudent, eximiamque Proboscidi inter sugendum opem ferunt.
f.f.	Inferior harum Particularum articulus, longior.
g.g.	Duo earundem articuli superiores, breviores.
h.h.	Par tertium Particularum Proboscidis, quae nonnihil corneo-osseae, maximam tamen partem membranaceae sunt, pilisque itidem hirfutae, Proboscidem pariter inter sugendum juvant, & Mel versus ventriculum promovent.

g.	De rondagtige Borst, van boven en van agteren, daar die met den Buik vereenigt word, met een uitstekende rand voorsien.
h.h.	De twee bovenste Vleugelen.
i.i.	De twee onderste Vleugelen, kleinder als de vorige.
k.k.	De twee voorste Beenen.
l.l.	De twee middelste Beenen.
m.m.	De twee agterste Beenen, grooter als de vorige, en insonderheid dat gedeelte, 't welk wy de Voet noemen.
n.n.	De Nagelkens der Voeten.
o.o.	Het gedeelte der agterste Beenen, 't welk de Schenkel genoemt word, op welkers eene uiterste de Voet, en op het andere de Dye, dus genaamt, word vast gemaakt.
p.	De Buik.
q.	De Angel.

Fig. III.

Het Wyfke der Bye, gemeenlyk maar verkeert Koning genaamt. Deze vergelykende met de gemeene Bye in de even voorgaande figuren afgebeeld, en met het Manneken, 't welk de aanstonds volgende figuur vertoont, kan het onderscheid, dat 'er tusschen dese drie soorten is, opgemerkt worden.

Fig. IV.

De Mannekens-Bye, van het Wyfken, en de gemeene Bye, veel verschillende.

Fig. V.

De Snuit of de Tong der Bye, met desselfs deelen, door behulp van een vergrootglas afgebeeld.

a.a.	De twee eerste deelkens der Snuit, ten deele Hoornbeen, ten deele vliesagtig, doorgaans ruig, hier een weinig uitwaarts geschooten, geschikt om den Snuit naar beneden te beweegen, samen te trekken, te bedekken, en den Honing door denselven naar den Maag te voeren.
b.b.	Lugtpypkens door het hoornbeenig samenstel deser deelkens verspreyd en doorschynende.
c.c.	Toppen van het eerste paar Deelkens, een weinig krom geboogen.
d.d.	Geleeding deser Deelkens met den wortel der Snuit.
e.e.	Het tweede paar van de Deelkens der Snuit, welke bynaa van het selve maaksel zyn als de voorige, en den Snuit onder het suigen een sonderlinge hulp toebrengen.
f.f.	De onderste geleeding deeser Deelkens, langagtiger.
g.g.	De twee bovenste geleedingen der selver, wat korter.
h.h.	Het derde paar van de Deelkens der Snuit, welke eenig sins hoornbeenagtig, egter voor het grootste gedeelte vliesig zyn, insgelyks ruig, ook den Snuit onder het suigen helpende, en den Honing naar den Maag voerende.

[p. 38]

i.	Particula Proboscidis septima, impar; sive ipsa Proboscis, partim membranacea, partim corneo-ossea, subtus, tanquam Ape in dorsum resupinatâ, heic conspicua.
k.k.	Pars Proboscidis ipsius corneo-ossea, ita constructa, ut sese a reliquo Proboscidis corpore arcuatim, sive in formam circuli, separare & dispandere queat.
l.	Gula abscissa.
m.	Pars Proboscidis ipsius membranacea, quae sub priore corneo-osseâ parte eleganter complicata haeret.
n.n.	Pars Proboscidis corneo-ossea, introrsum tendens, atque strictiorem veluti canalem formans.
o.o.	Extremum Proboscidis anterius, pilis stipatum incurvis, capitello instructum, foramine pervium, quod in cavitatem membranaceae partis Proboscidis ducere videtur.
p.	Proboscidis pars Corneo-ossea, extremo posteriore in duo crura divaricata.
q.q.q.	Tres Particulae corneo-osseae, nigerrimae, splendentes, inferiorem Proboscidis portionem constituentes; quarum media est vagina Proboscidis, inclusos gerens musculos, qui ad alterum par articulatarum Proboscidis Particularum e.e. pertinent; duae exteriores vero, profundiores, in se continent Musculos primi paris Particularum Proboscidis a.a.
r.r.r.r.	Articulationes, quarum interventu tres Particulae q. q q. cum Capitis partibus junguntur.
s.s.	Duo Musculi validi, Proboscidem, hujusque particulas & vaginam introrsum moventes.
t.	Membrana tenuis, per quam Musculi s.s. transparent.

Fig. VI.

Distinctius exhibet, quomodo Proboscidis pars corneo-ossea, in fig. v lit. k.k. repraesentata, sese in circulum dispan dat, partemque membranosam dilatet inter sugendum.

a.a.a.	Corneo-ossea Proboscidis Pars, cujus meditullium nigricantius, & validius, distincte heic cerni potest.
b.	Partis Corneo-osseae curvatura arcuata, quam assequitur inter sugendum.
c.c.c.c.	Partis membranosae Proboscidis, quae sub parte corneo-osseâ haeret complicata, expansio instar Veli, cum corneo-ossea sese extrorsum arcuat.
d.	Papillae, seu glandulosae eminentiae Partis membranosae Proboscidis, maxime conspi cuae, quando haec pars distenta est.
e.	Locus, ubi pars corneo ossea Proboscidis in trorsum tendit, & cum reliqua pilosa Proboscidis parte unita strictiorem veluti canalem format.
f.	Extremum Proboscidis anticum, pilis incurvis veluti stipatum, in medio perforatum.
g.	Pili Proboscidis, qui prope radices suas magis crassi fiunt.

i.	Het sevende Deelke der Snuit, ongepaart, of de Snuit self, ten, deele vliesig, ten deele hoornbeenig, van onderen, den Bye als op zynen Rug gelegt zynde, hier te zien.
k.k.	Het Hoornbeenig gedeelte der Snuit selve, zo gemaakt, dat het zig van het overige lighaam der Snuit boogagtig of cirkels gewys, afscheiden en uitspreiden kan.
l.	De afgesneede Keel.
m.	Het vliesig gedeelte der Snuit selve, welke onder het voorgaande Hoornbeenagtig gedeelte fraay gevouwen legt.
n.n.	Het Hoornbeenig gedeelte der Snuit binnewaarts loopende, en gelyk als een naauwer Pyp makende.
o.o.	Het uiterste der Snuit van vooren, met kromme hayrkens beset, voorsien met een top, doorboort met een gat, 't welk in de holligheid van het vliesig gedeelte der Snuit schynt te leiden.
p.	Het Hoornbeen g gedeelte der Snuit, met zyn uiterste van agteren in twee Beenen gespleeten.
q.q.q.	Drie hoornbeenagtige Deelkens, zeer swart, blinkende, het onderste gedeelte der Snuit uitmakende, welkers middelste de scheede der Snuit is, en de Spieren in zig instuit, welke tot het andere paar van de gearticuleer de deelkens der Snuit e.e. behooren; dog de twee buitenste, en dieper geplaatste, bevatten in zig de Spieren van het eerste paar Deelkens der Snuit a.a.
r.r.r.r.	De geledingen, door welker tusschenkoomen de drie deelkens q.q.q. met de deelkens van het Hoofd gevoegd worden.
s.s.	Twee sterke Spieren, den Snuit en desselfs deelkens en scheede binnenwaarts beweegende.
t.	Een dun Vlies, door het welk de Spieren s.s. doorschynen.

Fig. VI.

Vertoont onderscheidender, hoe het Hoornbeenig gedeelte der Snuit, fig. v. letter k.k. afgebeeld, zig in een cirkel uitspreid, en het vliesige gedeelte onder het suigen verwyd.

a.a.a.	Het Hoornbeenig gedeelte der Snuit, welks binnenste swartagtiger en sterker hier onderscheiden kan gezien worden.
b.	Boogagtige kromte van het Hoornbeenig gedeelte, 't welk het krygt onder 't suigen.
c.c.c.c.	Uitspanning van het vliefige gedeelte der Snuit gelyk een zeil, 't welk onder het Hoornbeenig gedeelte gevouwen leggende, met dat gedeelte zig buitenwaarts omkromt.
d.	Tepels, of klieragtige uitsteekzels van het vliesig gedeelte der Snuit, voornamentlyk te zien, als dit deelke opgespannen is.
e.	De plaats, daar het Hoornbeenig gedeelte der Snuit binnewaarts strekt, en met het overig hayragtig gedeelte der Snuit vereenigt, als een naauwer Pyp maakt.
f.	Het uiterste der Snuit van vooren, met kromme hayrkens als beset zynde, in 't midden doorboort.
g.	De Hayren der Snuit, daar zy by haare wortels dikker worden.

[p. 39]

Fig. VII.

Proboscis Vespae, a parte inferiore conspecta.

a.	Pars corneae materiei, quae capitis inferiora coristituit, a latere hispida, duabus maculis luteis distincta, caeterum nigra, splendens.
b.b.c.	Tres Particulae Corneae, radicem Proboscidis veluti efficientes, quarum duae late raies b.b. illos continent Musculos, qui Setas d.d. movent; media vero c. Vagina quasi est Proboscidis.
d.d.d.d.	Quatuor Setae articulatae, Proboscidem inter sugendum adjuvantes.
e.e.	Locus, ubi Dentes defracti sunt.
f.	Proboscis ipsa, elegantibus quatuor albis particulis, in globulos desinentibus, conspicua.

Fig. VIII.

Pilus Apis microscopio conspectus, plumae fabricam referens.

a.	Scapus quasi plumae.
b.b.	Ramuli minores laterales, e Scapo nascentes.
c.	Extremum Scapi villosum.

Fig. IX.

Pulmones Apis.

a.a.	Duae Vesiculae Pulmonales, albae.
b.b. &c.	Tubuli ex his Vesiculis nascentes, annulis spiralibus constantes, hinc semper patuli.
c.c. &c.	Tubulorum Pulmonalium novae dilatationes Vesiculares, quae iterum in
d.d. &c.	Tubulos coarctantur.
e.e. &c.	Ramificationes tubulorum Pulmonalium per totum corpus distributae.
f.f.	Duo loca, in quibus Vesiculae majores Pulmonales immediate inter se communicant.

Fig. X.

Tubulus Pulmonalis, annulis constans distractus; ut spiralis annulorum ejus ductus pateat.

Fig. VII.

De Snuit der Wespe, van onderen besien.

a.	Een gedeelte van de Hoornagtige stof, welke het onderste gedeelte des Hoofts uitmaakt, op zyde ruig, aoor twee blaauwe vlakken onder scheiden, voorts swart en blinkende.
b.b.c.	Drie Hoornige deelkens, den wortel der Snuit als uitmaakende, welkers twee sydelyke b.b. de Spieren bevatten, welke de Borstels d.d. beweegen, dog de middelste c. is als de Scheede der Snuit.
d.d.d.d.	Vier gearticuleerde Borstels, den Snuit onder het suigen helpende.
e.e.	De plaats alwaar de Tande afgebrooken zyn.
f.	De Snuit self, zigtbaar door vier witte aardige deelkens die in klootkens eindigen.

Fig. VIII.

Het Hayr van een Bye, door een vergrootglas besien, het maaksel van een veer verbeeldende.

a.	De Schagt der veer.
b.b.	Kleinder sydelyke takjes, uit de Schagt spruitende.
c.	Het donsagtig uiteinde der Schagt.

Fig. IX.

De Longen der Bye.

a.a.	Twee witte Longblaaskens.
b.b.	Pypkens, uit deze Blaaskens spruitende, uit ronde ringen bestaande, en daarom altyd open.
c.c.	Nieuwe blaasagtige verwydingen der Longpypkens, welke wederom in de Pypkens d.d. vernaauwt worden.
e.e.	Takken der Longpypen, door het geheeh lighaam verspreyd.
f.f.	Twee plaatsen, alwaar de groote Longblaaskens onmiddelyk onder elkander vereenigen.

Fig. X.

Een Longpypke uit ringen bestaande, uitgerekt, op dat het schroefagtig beloop zyner ringen gesien worde.