Bybel der natuure of historie der insecten. Deel 2

Enumeratio Infectorum, quae ad Ou artum Naturalium Mutationum Ordinem quem Nympham Vermiformem vocamus, referuntur.

Postquam ea, qua potuimus, perspicuitate & distinctione Quatuor nostros Mutationum Ordines proposuimus, atque Primi, Secundi, Tertiique Ordinis Infecta ante enumeravimus; jam ad illorum Animalculorum progredimur recensionem, quae ad Quartum nostrum Ordinem pertinere observamus. Eorum autem pariter haud exiguus numerus in nostro musaeo reperitur.

Primo itaque ad Quartum hunc Ordinem referimus in genere Ova Infectorum: neque solummodo ea, quae in Ordine Primo perfectum Animalculum in lucem edunt, & quae in Secundo Ordine Vermiculum continent; verum etiam illa, quae in Tertio & Quarto Ordine Eruculam & Vermiculum proferunt. Animadverto enim, quod dicta Animalcula & Vermiculi simili fere modo in Ovis sive tunicis suis disposita sint, uti Nympham Quarti Ordinis, paullo ante descriptam, in non deposita cute sua esse diximus. Quapropter etiam Animalcula, quae vel perfecta vel imperfecta ex memoratis istis Ovis, sive membranis, in conspectum prodeunt, binas itidem pelliculas simul deponunt: id, quod in nonnullis evidentissime nobis constitit: imo vel exteriorem quoque pel-

Optellinge der Dierkens, dewelke onder de Vierde Order van de natuurelyke veranderingen, Wurmgelyk Popken genoemt, behooren.

Soo klaar ende onderscheydentlyk het ons mogelyk geweest is, onse Vier Orderen van veranderingen voorgestelt hebbende; ende de Dierkens onder de Eerste, de Tweede, ende de Derde Order behoorende, hebbende aangeweesen; soo begeeven wy ons nu tot de optellinge van die Beeskens, dewelke wy onder onse Vierde Order bevinden. Ende waar van wy meede een groot getal vertoonen kunnen.

Voor eerst dan, stellen wy onder onse Vierde Order, en dat in het gemeen, de Eyeren van de Bloedeloose Beeskens; ende dat soo wel die soort van Eyeren, dewelke in de Eerste Order een volmaakt Dierken te voorschyn brengen; en die, dewelke in de tweede Order een Wurmken in haar besluyten: als die Eyeren, dewelke in de Derde en Vierde Order een Rupsken ende Wurmken voort brengen. En soo bevind ik ook, dat de genoemde Dierkens en Wurmkens in haare Eyeren ofte Vliesen haast eeven eens geschikt syn; gelyk als we het Popken, nu in onse Vierde Order beschreeven; in syn onafgeleide huytken, gesegt hebben te weesen. Waarom ook de Dierkens die volmaakt, ofte ook onvolmaakt, uyt de genoemde Eieren ofte Vliesen te voorschyn koomen, meede twee huytkens te gelyk afleggen: gelyk wy dat in sommige baar-

[p. 627]

liculam ab interiore feparare in quibusdam possumus; uti infra ex iconibus nostris innotescet. Inde igitur heic nunc clare patet ratio, ob quam memorata haec Insecta, quae Nympharum instar in Ovis fuis haerere diximus, aeque a visu nostro remota sunt, ac Nymphae Quarti nostri Ordinis, modo descriptae. Scilicet, uti supra jam indicavi, cutis exterior impedit, quo minus Nympha conspici atque cognosci queat.

Ejusmodi autem Ovorum, quae in Primo meo Mutationum Ordine Nymphas-Animalia Oviformia, atque in Secundo, Tertio, & Quarto, Ordinibus Nymphae-Vermiculi Oviformes mihi audiunt, multas adservamus variasque species, magnitudine, figura atque coloribus discrepantes, nec non a diversis Insectis partas: uti jam alibi dictum est. Inter alia praeprimis Muscas aliquot adservo minutissimas, immediate ex illis prognatas Ovis, quae Papiliones nocturni arborum ramis, annuli instar, circum adglutinant: ut adeo hinc quam evidentissime pateat, quod horumce Insectorum Ovula ad Quartum Ordinem, hujusque Primum Modum, pertineant.

Hisce ita generatim de Ovis in medium adlatis, peculiariter jam atque secundo loco Vermiculos latrinarum ad hunc Ordinem, hujusque Primum Modum, refero: quandoquidem ii, cum in Nymphas Vermiformes mutantur, nihil penitus de pristina sua forma ainittunt; dura quippe & tenace cute investiti. Ex hisce Vermiculis, eorumque Nymphis Vermiformibus illam monstrare valeo speciem, e qua vulgares Muscae latrinarum originem trahunt: unde & in Quarti hujus Ordinis Iconibus tam Vermis istius fabricam, quam Nympham & Muscam, Tabula XXXVIII depictas exhibeo. Praeterea etiam Ovula harumce Muscarum, perquam sane consideratu digna, dictoque loco itidem delineata, adservo.

Tertio etiam Nympham Vermiformem Muscae Asili huic Ordini accenseo; quum & haec pristinam Vermis sui figuram prorsus retineat illibatam. Tabulis XXXIX, XL, XLI & XLII, harumque explicationibus, omnes exhibeo, quae desiderari a quopiam possunt, huic Animalculo proprias affectiones. Ibidem quoque Vermem, Nympham Vermiformem, & veram Nympham in illa reconditam, tum porro omnes hujus mutationes, ad Muscam usque, repraesento. Musca isthaec, uti recte memorat Aristoteles, ex latiusculis quibusdam nascitur Bestiolis, flu-

blykelyk bevonden hebben: kunnende ook in eenige het buytenste Vlies aftrekken van het binnenste, als onder in onse afbeeldingen blyken sal. Soo dat dan de reeden hier nu klaarelyk blykt, waarom de genoemde Dierkens, die we als Popkens in haar Eyeren gesegt hebben te weesen, soo wel aan ons gesigt onsigtbaar syn: als deselve nu in onse Vierde Order beschreeven. Synde de reeden als gesegt, dat de uyterste huyt de kennisse ende het gesigt van het Popken beneemt.

Van de genoemde Eyeren nu, dewelke ik in myn eerste Order van veranderingen Ey-gelyke Dier-Popkens noeme, en in myn Tweede, Derde ende Vierde Order Ey-gelyke Wurm-popkens, bewaaren wy vele en verscheide soorten, die van verschillige grootte, figuuren en couleuren syn, en van verscheide Dierkens voortgebragt, als elders alreede gesegt is. Ende onder anderen bewaar ik eenige seer kleene Vliegskens, die immediaat uyt de Eyeren syn voortgekomen, die de Nacht-kapellekens als een ring, om de takken der Bomen lymen, waar uyt onweersprekelyk blykt, dat de Eyeren deeser bloedelose Dierkens onder de Vierde Order behooren; en dat in de eerste plaats.

Dit soo in het generaal van de Eyeren voorgestelt synde, soo plaats ik nu particulierlyk en ten tweeden, de Wurmkens in de secreten in deese Order, en dat op de Eerste Wyse: alsoo die het al derminst, wanneer sy in Wormswyse Poppen veranderen, haare vorige gedaante niet en verliesen, als synde van een harde ende taye huyt. Van deese Wurmkens, en haare Wormswyse Poppen kan ik die soort vertoonen, daar de gemeene Vliegen in de sekreeten haar oorspronk uyt neemen. En van dewelke ik in myne afbeeldingen van deese Vierde Order, het maaksel soo van de Wurm, als het Popken en de Vlieg, in de XXXVIII. Tafel kom te vertoonen. Nog bewaar ik de Eyeren deeser Vliegen, die seer curieus syn, en die ook aldaar syn meede afgebeelt geworden.

Ten derden stel ik in deese selve Order de Wormswyse Pop van de Vlieg Asilus, die van gelyken syn gedaante van de Wurm in het aldergeringste niet en verliest; en waar van ik in de XXXIX, XL, XLI, en XLII. Tafel, en haare verklaaringen, alle de bysonderheeden kom voor te stellen, die men sou kunnen vereysschen. Ook beelde ik aldaar af de Wurm, de Wormswyfe Pop, en het waaragtig Popken, dat daar in beslooten is, en dan voorts alle haare veranderingen tot een Vlieg toe. Dese Vlieg, gelyk Aristoteles wel aantekent, die neemt syn ooorspronk, uyt eenige breedagtige Bees-

[p. 628]

vios occupantibus; quae quidem ipsa illa sunt Insecta, quae Aldrovandus sub nomine Intestinorum aquae descripsit, nesciens interim, quod Asilus ex iis procrescat. Horumce Vermium autem atque Muscarum inde oriundarum quatuor ostendere species possum; quin & Nympham Vermiformem, & veram quoque Nympham, quam, ope dissectionis, ex Verme immobili reddito, & perquam singularis Nymphae Vermiformis figuram adsecuto, protraxi. Sub finem aestatis Muscas hasce multoties in floribus Pastinacae sativae deprehendi; quamvis olim, cum peculiares meas observationes concinnarem, earum pabulum haud potuerim detegere.

Eidem huic Ordini quoque adnumero Nympham Vermiformem Muscae Tabani; ut ut originem ejus hactenus nondum accurate cognoscam: attamen praegnantibus inducor rationibus, ut credam, simili eam modo, quo Musca Asilus, mutari. Perquam memorabile id est in hisce Muscis, qnod eae cum Proboscide simul Aculeum a Natura obtinuerint, adeoque Proboscidis adminiculo florum herbarumque liquores, mel & rorem sugere, Aculei autem ope sanguinem ex Animantibus adtrahere queant: ut hinc alterutro alimento deficiente, alterum tamen ipsis praesto fit, quo se nutriant. An autem id ipsum pariter in aliis Animalculis, quae sanguine victitant, uti sunt Cimices, Pulices, Culices, & ejusmodi, locum habeat, incognitum hactenus experientia demum patefaciet: quanquam interim in Culicibus res haec satis manifesta esse videatur. Porro & hoc notatu dignum est, quod, cum Insecta isthaec liquores melleos sua Proboscide adtrahunt, vel ipse etiam aër simul tunc per Proboscidem in corpus eorum adscendens conspiciatur: prout quam distinctissime circa Proboscides Papilionum observavi.

Tandem & hoc in Ordine colloco Muscam Equinam singulariter ita nominatam, cujus varias exhibere species possum: nec tamen certo asseverare ausim, eas omnes huc proprie pertinere; quia multis etiamnum circa hanc rem destituor observationibus, quas tempori atque industriae demum detegendas relinquere oportet.

Quarto etiam Nymphae Vermiformi Apis mansuetae, sive Muscae Stercorariae Goedartii, hoc in Ordine locum concedo: quamvis interim Posteriorem ea hujus Ordinis Modum sequatur; quia ejus Vermis longe tenuiore gaudet cuticula, quam Vermes hactenus in Priore

kens, de rivieren besettende. Dat deselve Dierkens syn, dewelke Aldrovandus onder de naam van Water Darmen heest beschreeven. Maar dat de Asylus daar uyt sou vergroeyen, dat is hem onbekent geweest. Van deese Wurmen nu, als ook van haare Vliegen, kan ik vier soorten, neffens de Wormswyse Pop vertoonen; als ook het waare Popken, dat ik door de ontleeding uyt deese Wurm, wanneer hy verstyft was geworden, en de gedaante van een seer curieuse Wormswyse Pop had aangenoomen, heb getrokken. Deese Vliegen beb ik in de naasoomer veel gevonden, op de Bloemen van de witte Wortelen, hoewel ik voor deesen, als ik myn bysondere observatien schreef, haar voetsel niet kon uytvinden.

Soo stel ik in deselve Order de Wormwyse Pop van de Vlieg Tabanus, hoewelik syn oorspronk tot nog toc niet eygentlyk en weet; maar ik heb seer groote redenen om te geloven, dat hy op deselve wys als de Vlieg Asylus verandert. 't Is seer aanmerkelyk in deese Vliegen, dat de Natuur haar te gelyk een Snuit, en een Angel gegeeven heeft. Met welke Snuit sy de vogtigheid der Bloemen en Kruyden, den Honing en Dauw kunnen nuttigen, en met de Angel het bloet der Dieren suygen: soo dat het eene voetsel haar ontbreekende, sy by het andere leeven kunnen. Of dit nu meede omtrent andere Dieren, dic by bloet leeven plaats heeft; als omtrent Weegluysen, Vloon, Muggen, en diergelyke kan gevraagt worden, dat staat nog nader te ondervinden: dan in de Muggen soo schynt dit klaar te weesen, 't Is vorders aanmerkelyk, dat door de Snuit deeser Dierkens, wanneer sy de honingagtige vogten daar door optrekken, men selfs ook de lugt meede in haar lichaam siet opklimmen. Als ik heel distinct omtrent de Snuiten der Kapellen heb ondervonden.

Ten laatsten soo plaats ik ook de Paarde-Vlieg in deese Order, dewelke bysonderlyk soo genoemt wort, en waar van ik verscheyde soorten kan vertoonen: maar ik kan tot nog toe niet voor vast verseekeren, dat se daar eygentlyk onder behooren, om dat my nog verscheyde observatien daar omtrent ontbreeken, die de tyd en neerstigheyd eyndelyk moet ontdekken.

Ten Vierden soo stel ik de Wormswyse Pop van de Tamme Bey, of de Drekvlieg van Goedaert, onder deese Order: maar op de Tweede Wyse alsoo de Wurm daar van een vry dunder huyt heeft, als de voorgestelde Wurmkens op de eerste manier, waar door dat ook syne Wormswyse Pop, in

[p. 629]

Modo enumerati. Unde etiam Nympha ejus Vermiformis a pristina, quam ut Vermis gesserat, figura quibusdam partibus deflectit. Vermis hic potissimum ex longiore, qua praeditus est, Cauda cognoscitur. Originem vero trahit ex Ovis, quae Musca ejus in latrinas exponit. Inter Muscas stercorarias, quas adservo, dictum quoque Vermem monstrare valeo una cum suis Pedibus, Corniculis & Cauda; quae omnia itidem in Nympha ejus Vermiformi conspici possunt. Tabula XXXVIII. singulatim Animalcula haec depicta exhibeo.

Quinto ad Ordinem hunc refero Nympham Vermiformem Acari, quae nonnihil obscurius adhuc priorem Vermis sui formam exprimit; quandoquidem ea, ob cutis suae tenuitatem, semet in oblongam atque superficiariam Ovi velud figuram contraxit. Vermis hujusce Nympham, Muscam, exuviasque Curiosis ostendere possum: prout etiam omnia isthaec, Tabula XLIII, & ad vivum, & magnitudine aucta, Iconibus expressa dedi, seorsimque singula descripsi. Notatu maxime dignum est in his Muscis, quod sub coitu Vulva Foemellae in Penis Masculini cavum recipiatur.

Sexto quoque in hunc Ordinem repono Nympham Vermisormem certi cujusdam Vermiculi subvirescentis, pedibus destituti, in foliis Brassicae degentis, cujus peculiarem historiam suo postmodum loco proposui. Tabula autem XLV eundem quoque, una cum Musca sua, veraque Nympha, Icone XXVI & seq. repraesentatum sistit. Vermiculus iste, ob cuticulae suae tenuitatem, longe adhuc magis, quam Acarus, a pristina sua forma recedit: prout infra in ejus historia videri potest.

Septimo etiam in hocce, quem constitui, Ordine colloco omnes illas Nymphas Vermiformes, aut alìas ita dicta Vermium Ova, quae, ex contractis Vermiculis vere oriunda, perperam ex Animantium carne putrescente generari dicuntur. Vermiculi isti, postquam intra exteriores suas pelliculas sacti sunt immobiles, sicque Nympharum Vermiformium induêre habitum, paucos deinceps intra dies multivarias effundunt Muscarum inter sese discrepantium species. Neque tamen Muscae hae solummodo a se mutuo differunt; verum ipsi etiam earum Vermiculi, & quae ex his oriuntur, Nymphae Vermiformes: harum namque aliae magis, aliae minus, superficiariae Ovorum similitudini accedunt; prout earum cuticulae vei tenuiores fuere vel duriores; aut etiam prout corpuscula verarum, quae intra ipsas delite-

eenige deelen van de vorige gedaante, die sy als een Wurm had, komt af te wyken. Deese Wurm is bysonderlyk te kennen, aan een lange Staart die hem gegeeven is. Hy neemt syn oorspronk uyt de Eyeren, die de Vlieg daar van in de secreeten leyt. Onder deese Drekvliegen, die ik bewaar, kan ik vertoonen de Wurm met syn Voeten, Hoornen en Staart, dat alles meede in syn Wormswyse Pop te sien is. Deese Dierkens heb ik particulier afgebeelt in de XXXVIII. Tafel

Ten Vyfden plaats ik in deese Order de Wormswyse Pop van de Kaaswurm, die nog wat duysterder de vorige gestalte, die sy als een Wurm had, komt te vertoonen; alsoo sy haar, van wegens de dunnigheid haarer huyt, in een langwerpige en superficieele Eywyse gedaante, heeft te samen getrokken. Van deese Wurm kan ik de Pop, de Vlieg, en syn verlate huyt vertoonen. Gelyk ik dat alles in de XLIII. Tafel, soo naa het leeven, als in het groot heb afgebeelt, en het selve particulierlyk beschreeven. Het is bysonder aanmerkelyk in deese Vlieg, dat de Schamelheyd van de holligheyd der Roede ontfangen wort.

Ten Sesden soo stel ik de Wormswyse Pop van een seker voeteloos en groenagtig Wurmken, dat op de Koolbladeren leeft, in deese Order, waar van ik de particuliere Historie op syn plaats heb voor gestelt: synde het met syn Vlieg en waare Pop afgebeelt, in de XLV. Tafel de XXVI. Fig. en soo voort. Dit Wurmken wykt door de dunte van syn huytken nog veel meerder van syn voorige gedaante af, als wel de Kaaswurm niet en doet, gelyk in syn volgende verhandeling te sien is.

Ten Sevenden, soo plaats ik in myn voorgestelde Order, alle die Wormswyse Poppen, of anders die soo genoemde Wurm-eyeren: dewelke uyt die samen getrokke Wurmkens haar oorspronk neemen; die gesegt worden uyt de verrotting van het vleesch der Dieren geteelt te syn; en uyt welke Wurmkens, naa dat sy in haare buytenste huytkens syn onbeweegelyk geworden, en alsoo de gestalte van Wurmswyse Poppen hebben aangenoomen: wy dan binnen eenige daagen, veelderhande soorten van verschillige Vliegen sien voortkoomen. Maar deese Vliegen verschillen niet alleen onder malkanderen, maar selfs soo verscheelen ook haare Wormen, ende Wormswyse Poppen, die daar uyt voortkomen; van welke sommige meerder andere minder, tot de superficiele gelykenis van Eyeren komen te naderen; naa dat haare huytkens wat dunder of harder syn geweest, of ook naa dat de lichaamen haarer

[p. 630]

scunt, Nympharum peculiari modo figurata inveniuntur.

Omnes autem isti Vermiculi sua excrementa in carnem, qua enutriti sunt, emittunt: quo fit, ut putredo atque foetor hujus non folum augeatur, verum etiam tanto celerius in initio producatur. Eruditissimus Redi complures harumce Nympharum Vermiformium species descripsit: at omnes Ova nominat; neque vel minimam facit mentionem verae illius Nymphae, quae intus, in cute earum non depositâ, conclusa delitescit. Interim solidissimis tamen argumentis Auctor hic generationem ex putredine destruit.

Octavo ad Quartum hunc Ordinem refero omnes illas Nymphas Vermiformes, auc ita dictas Oviformes, quae ex multivariis ortum ducunt Vermiculis contractis, quos intus in vivis Erucarum corporibus semet nutrivisse, tandemque Erucas hasceperforare, atque inde foras prorepere, deprehendimus. Ex istis Vermiculis, postquam hi intra extimas suas pelliculas evasere immobiles, sicque formam ita vocatae Nymphae Vermiformis induêre, elapso aliquot dierum intervallo quamplurimae discrepantium inter se Muscarum species in lucem prodire cernuntur. Simul autem heic notandum est, quod omnes istae Nympharum species haud sint Oviformes: imo vero permultae inter eas atque consideratu dignae occurrunt varietates, quae integrum sane tractatum exigerent, si speciatim singulae exhibendae & describendae forent.

Memoratos Vermiculos, postquam, uti indicavimus, e suis Erucis prorepsere, nulla penitus excrementa deinceps ejicere animadverto: quamprimum enim Erucas perterebrarunt, ilico sese contrahere & immobiles fieri incipiunt; donec tandem intus, in non deposita cute sua, veras in Nymphas, Nymphis, quas in Tertio Ordine, juxta modum primum, descripsimus, penitus similes, transmutentur. Hunc autem mutationis modum, quo nempe Vermiculi corpuscula Erucarum perforant, tumque se contrahunt, & in Nympham abeunt, a nemine hactenus adnotatum esse novi.

Praeterea etiam observavi, Vermiculos istos quandoque intra Erucae cutem permansisse, &, postquam hancce totam nitide exedissent, intus in ejus cavo in Nymphas Vermiformes abivisse: ut adeo postmodum, quando Muscarum habitum induebant, tres simul pelliculas eodem tempore perfringere cogerentur. Pri-

inwendige waaragtige Poppen van een bysondert conformatie worden bevonden.

Alle nu deese Wurmkens laaten haare vuyligheeden in het vleesch, daar sy uyt gevoet syn: het welk de verrotting en de stank des selve niet alleen te grooter maakt, maar ook in het begin te eerder veroorsaakt. Van deese Wormswyse Pop, heest de geleerde Redi verscheyde soorten beschreeven, maar alle onder de naam van Eyeren: sonder dat hy in het geringste iets komt te seggen, van de waaragtige Pop, die daar binnen in, in haar onafgeleyde vel opgeslooten is. Dan hy destrueert de voortteeling uyt verrotting, heel essentieel.

Ten Aghsten soo voeg ik in deese Vierde Order, alle die Wormswyse of Eyerwyse Poppen soo genoemt, dewelke uyt veelderley samengetrokke Wurmkens haar oorspronk neemen; die men binnen in de levende lichaamen der Rupsen, haar voetsel bevint genoomen te hebben: en die eyndelyk deese Rupsen doorbooren, en daar buyten kruypen. En uyt welke Wurmkens, naa dat sy in haare buytenste huytkens onbeweegelyk syn geworden, en alsoo de gestalte van de genoemde Wormswyse Poppen aangenoomen hebben; men dan binnen eenige daagen veelderhande soorten van verschillige Vliegen siet te voorschyn komen. Dan men moet ook weeten, dat alle deese soorten van Poppen niet Eygewys syn, maar men bevint daar seer veele en opmerkelyke verscheydentheeden in, die een gansch tractaat souden vereysschen, om particulierlyk te vertoonen en te beschryven.

Deese Wurmkens buyten de genoemde Rupsen gekroopen synde, die bevind ik, dat gansch geen vuyligheeden van haar geeven: want soo draa sy de Rupsen doorboort hebben, soo beginnen sy, haar samen te trekken en onbeweegelyk te worden, tot sy eyndelyk, binnen in haar onafgeleyde vel, in waare Popkens veranderen, die met de Popkens in de Derde Order, in de eerste plaats beschreeven, heel over een koomen. Dese manier van verandering, namelyk dat de Wurmen de lichaamen der Rupsen doorbooren, en dan haar samen trekken en in Poppen veranderen, bevind ik nergens aangetekent te syn.

En ook heb ik geobserveert, dat deese Wurmkens somtyts wel in het vel van de Rups bleeven, en dat sy na het selve schoon uytgegeeten hadden, haar daar binnen in tot Wormswyse Poppen veranderden: soo dat sy dan, wanneer se naderhant de gedaante van Vliegen aannaamen, door drie huyden te gelyk mosten doorbreeken. Als eerst door

[p. 631]

mo nempe membranaceam illam cuticulam, qua vera Nympha vestitur; tum cutem Vermis sui, utpote non depositam; tandemque pellem Erucae exesam.

At vero quanam ratione hi Vermiculi intra Erucas deveniant; & utrum sub Ovorum specie a foris eò inferantur; an vero ibi intus, tanquam ex interno principio, suam trahant originem; determinare hactenus, ob multorum experimentorum, quae prius instituenda forent, defectum, nequeo: quanquam tamen varia possem pro priore aeque ac altero quaesito argumenta in medium adferre. Necessum igitur est, ut horumce Animalculorum historiam, ratione momentosi istius articuli, adhuc per tempus aliquod imperfectam relinquam; quandoquidem oculi mei hanc ad rem hactenus plane caligant. Interim continere tamen me haud possum, quin Naturae Ruspatoribus notum faciam, quod nemo unquam ingenium atque mutationes Erucarum exacte observare queat, nisi qui numerum earum ingentem, quae omnes ejusdem sunt speciei, ipse enutrire, sicque ad ipsarum mutationes accurate attendere haud tergiversatur. Huic dein labori aliud praeterea adminiculum summe necessarium, Anatomen nimirum, adjungere oportet. Qui vero hisce minus utitur subsidiis, aeternum caecus permanebit.

Nonò etiam Quarto nostro Ordini accenseo istas Nymphas Vermiformes, aut alias ita vocata Vermium Ova, quae ex contractis illis Vermiculis oriuntur, quos e corporibus Aureliarum putrescentibus prognasci perhibent. Hisce ex Vermiculis, postquam ii intra extimas suas pelliculas facti sunt immobiles, sicque dictarum Nympharum formam obtinuerunt, intra aliquot dies multifarias Muscarum inter sese diversarum species excrescere videmus. Atque hos mutationum modos primus quidem Moufetus, dein etiam Goedartius, tandemque & D. Redi, aliique plures, proposuerunt. Unum ex his Vermiculis, nec non Nympham Vermiformen, quae superficie tenus Ovum refert, singulatim Tab XXXVIII. Fig. X repraesentavi.

Porro in Quarto Ordine nostro pariter collocamus illas Nymphas Vermiformes, quae ex Vermiculis, intus in corpore Aureliarum sese contrahentibus, atque ibidem, intra extimam suam cuticulam, Ovi formam induentibus, prognascuntur: quod tamen rarius videre nobis con-

haar vliesig huytken dat de waare Pop bekleede; dan door de onafgeleyde huyt van haar Wurm; en ten derden van de verteerde Wurm.

Maar hoe nu deese Wurmkens in de Rupsen komen, en of sy daar van buyten in gestalte van Eyeren in gebragt worden, dan of sy haar oorspronk daar binnen in, als uit een inwendig beginsel neemen: daar omtrent gebreeken my nog veele experimenten, om dat te bepalen: hoewel ik verscheyde saaken soo voor het eerste, als voor het tweede voorstel sou kunnen bybrengen. Soo dat dan deese verhandeling, ten aansien van dit gewigtig punt, nog voor een tyt moet opgeschort worden; alsoo ik daar t'enemaal nog blint in ben. Ondertusschen kan ik niet naalaten, om de ondersoekers van de Natuur bekent te maaken, dat men den aart en de veranderingen der Rupsen nimmermeer wel sal ondervinden, ten sy men een groot getal, en die van een soort syn, selfs komt de kost te geeven, en haare veranderingen wel waar te neemen, waar by men dan het aldernootsakelykste, dat is te seggen de anatomie moet voegen: anders blyft men eeuwig blint.

Ten negenden, soo stel ik onder de genoemde Vierde Order die Wurm-gelyke Popkens, ofte anders die geseide Wurm-eyeren; dewelke, uyt die t' samen getrokke Wurmkens haar oorspronk neemen, die gesegt werden uyt de verrotting van het lichaam der Gulde Popkens, geteelt te syn; ende uyt welke Wurmkens, naa dat se in haar buytenste huytkens onbewegelyk syn geworden, ende soo de gestalte van de genoemde Popkens aangenoomen hebben; wy dan binnen eenige daagen veelderhande soorten van verschillige Vliesen sien voort groejen. Deese manieren van veranderingen bevinden wy eerst by Moufetus, en daar naa by Goedaart, en eyndelyk by den Heer Redi voorgestelt te syn, en andere meer. Een van deese Wurmkens, als ook de Wormswyse Pop, die oppervlakkig een Ey vertoont, heb ik particulierlyk in de XXXVIII. Tafel, by de X. fig. afgebeeld.

Nog plaatsen wy onder deese Vierde Order die Wurm-gelyke Popkens, dewelke uyt Wurmkens binnen in de Gulde Popkens sig t' saamen trekkende, ende in haar uyterste huytken aldaar Ey wys veranderende, haar oorspronk neemen. Dan dit hebben wy seer selden sien gebeuren: want de Wurm-

[p. 632]

tigit. Nam Vermiculi plerumque, cum satis adolevere, ex Aureliis prorepunt: quemadmodum paullo ante jam indicavimus. Neque deest ratio, cur hoc ita fiat. Scilicet Chrysallides fere semper humidulae sunt: quapropter dicti Vermiculi eas perforant, atque inde in locum sicciorem sese conferunt; ut cutis ipsorum exterior tanto facilius indurari, & intra hanc dein pullulatio in Nympham perfici queat. Verum tamen sicubi contingit, ut omnes Chrysallidum humores ab istis Vermiculis, alimenti loco, consumantur, eademque opera cutis Aureliae simul siccescat; tunc intra hanc permanent Vermiculi, ibique inclusi mutationem subeunt: quo quidem tempore ipsis, cum formam Muscarum induunt, tres pariter cuticulae prius sunt perfringendae.

Omnes hactenus enumeratae Quarti Ordinis nostri Nymphae, uti jam ante diximus, in varias mutantur Muscas, quarum species complures in Musaeo nostro adservamus.

Postquam igitur omnia illa Insecta recensui, quae proprie & jure suo ad Quartum Ordinem pertinent; jam demum huc quoque refero omnes Nymphas illorum Vermiculorum Primi, Secundi, Tertii & Quarti Ordinis, qui intra Vermiculos, Erucas, Nymphas, Chrysallides, Thecas, Verrucas, Folia, excrescentias &c. mutantur, atque Nymphae formam adipiscuntur. Neque tamen ideo iis heic locum concedo; quoniam revera ad Quartum huncce Ordinem pertinent: sed eam tantum ob rationem, quia aeque, ac Vermiculi Quarti Ordinis, modo obscuro, abdito, & inaccesso, in Nymphas mutantur; ut nonnisi in tractandis hisce Animalculis exercitatissimus dignoscere quidpiam aut animadvertere valeat.

Undecimo quoque Ordini huic adnumero omnes illas veras Nymphas, quas intra corpus aut cutem Vermis vel Erucae cujusdam reconditas invenimus, ex Vermiculis oriundas, qui dicti Vermis vel Erucae interanea corroserunt. Sic evenit saepiuscule, ut Vermis vel Eruca, prae debilitate cutem suam exuere haud valens, sub vetere suo Vermis vel Erucae habitu induretur: quo in casu memorati Vermiculi omnia ejus interanea penitus consumunt, & postmodum illic intus in veras Nymphas, haeque in Muscas mutantur. Nonnunquam etiam cernitur, id ipsum ab unico tantum Verme majore pertici, qui deinde pariter in Nympham, tandemque in Muscam excrescit. Quodsi autem Eruca forte tam va-

kens, als se groot genoeg syn, begeeven haar gemeenelyk buyten de Gulde Popkens: als soo dadelyk voorgestelt is. Synde de reeden hier van, om dat de Gulde Poppen meesten tyt vogtig syn; waarom dan deese Wurmkens deselve doorbooren, en op een drooge plaats kruypen, op dat haar uyterlyke vel te bekwamer sou mogen verhart worden, en sy daar binnen in tot een Popken uytpuylen. Maar soo wanneer het gebeurt, dat alle de vogtigheeden der Gulde Poppen van haar tot 'er voetsel verteert worden, en dat de huyt van de Gulde Pop te gelyk opdroogt, soo blyven sy binnen in deselve, en sy veranderen aldaar binnen in beslooten blyvende: op welken tyt sy dan van gelyken drie huytkens moeten doorbreeken, wanneer sy de gestalte van Vliegen aanneemen.

Alle nu deese opgetelde Popkens in onse Vierde Order veranderen, als alreede gesegt, in onderscheidentlyke Vliegen: waar van wy verscheide soorten bewaaren.

Alle de Dierkens opgetelt hebbende, die eygentlyk tot de Vierde Order behooren, soo stel ik ook in deese order, alle de Poppen van de Wurmkens in de Eerste, en Tweede, Derde en Vierde Order, dewelke in Wormkens, Rupsen, Poppen, Gulde Poppen, Kokers, Vratten, Blaaderen, Uytwassen, en soo voort veranderen, en de gedaante van een Pop aanneemen. En dit doe ik niet, om dat sy in deese Vierde Order behooren, maar alleen uyt opsigt, om dat sy op een duystere en ontoegankelyke besloote wys, even als de Wurmkens van deese Vierde Order doen, in Poppen veranderen; en dat soodanig duyster, dat het niet als voor iemant, die seer ervaren, in deese Dierkens is, kan onderscheyden of bemerkt worden.

Soo plaats ik dan ten elfden in deese Order alle die waaragtige Poppen, dewelke wy binnen in het lichaam, ofte het vel van een Wurm ofte Rups verborgen gewaar werden: ende welke Popkens uyt Wurmkens syn voort gegroeit, dewelke het ingewand van de genoemde Wurmen ofte Rupsen verteert hebben. Soo gebeurt het dikmaal, dat een Wurm ofte Rups, door swakheid syn vel niet konnende afstroopen, in de genoemde gestalte van een Wurm ofte Rups komt verhard te werden. En als dan verteeren de genoemde Wurmkens t'eenemaal syn ingewant: waar na sy in waaragtige Popkens daar binnen in veranderen, en die in Vliegen. Somtyts wederom siet men, dat dit van een groote Wurm alleen geschiet, die dan meede in een Pop vergroeyt, en die in een Vlieg. Maar soo nu de Rups de

[p. 633]

lida fuisset, ut, rejectis exuviis, Chrysallidis formam potuisset obtinere; tunc in Chrysallide hac deinceps omnes modo dictas mutationes observare licuisset.

Verum, quod magis adhuc paradoxum est, experimur etiam, quod nonnulli Vermiculi corpus sive cutem pristinae suae Erucae, intra quam hactenus sese enutriverunt, nonnunquam deserant, ac inde egressi Oviformi sese texto includant, intra quod veras tandem in Nymphas, haeque in diversas Muscas mutantur. Attamen commodior hisce pertractandis locus dabitur, cum aliquando, volente DEO, peculiares nostras observationes in lucem emittemus. Quapropter saltem in genere mutationem istam heic commemoramus.

Duodecimo ad hunc Ordinem pariter refero veras illas Nymphas, quae ex Vermibus, more Vermiculorum in Tertii nostri Ordinis Modo Priore propositorum, intus, in corporibus aut pelliculis Chrysallidum, veras atque distinctas in Nymphas transmutantur: ita tamen, ut in qualibet sic corrupta Chrysallide nunquam plures, quam unica, harumce Nympharum reperiantur.

Species autem istarum Nympharum, quae ex Vermiculo, intus in cavitate Aureliae, veras in Nymphas mutantur, multifarias esse, atque tantopere inter sese discrepare animadvertimus; ut discrimen mutuum absque Iconibus exprimi difficulter queat. At vero id circa hasce Nymphas quam maxime notabile est, quod earum mutationes ex Vermibus in Nymphas, pro lubitu & votis nostris, observare, & mirabilissimum ordinem, quo Natura in variandis istis Animalculis utitur, absque ullo, vel minimo etiam, impedimento illic contemplari nobis liceat: ut hinc universam Vermis in volatile Insectum mutationem, quam hactenus interveniente metamorphosi fieri existimatum est, tanquam ante oculos positam ibi conspicere valeamus.

Quae cum ita sint, mirari satis haud queo, quod a nullo, cujus scripta evolvi, Auctore Vermiculos hosce commemoratos, aut dictarum Nympharum quasdam Iconibus expressas esse animadvertamus. Interim Goedartius tamen Muscas ex iis oriundas non solum cognovit; verum etiam nitide satis depictas exhibuit. Unde, ut verbo dicam, qualesnam hae Muscae sint, notandum est, eas jam ante in Tertio nostro Ordine, ad quem proprie pertinent, sub nomine Pseudosphecarum a nobis esse de-

sterkte gehad had, dat hy sig in een Gulde Pop had kunnen vervellen, soo sou men in de Gulde Pop alle deese veranderingen ondervonden hebben.

Maar dat nog vreemder is, soo ondervinden wy meede, dat sommige Wurmkens het lichaam ofte het vel van de voorige Rups, daar se haar voetsel in gehadt hebben, somtyts koomen te verlaaten; ende daar uyt gekroopen weesende, haar dan in een Eywys spintsel nog op te sluyten, waar in se in waaragtige Popkens koomen te veranderen: ende deselve daarnaa weder in onderscheydentlyke Vliegen. Dan ook dit selve sal bekwaamer in onse bysondere ondervindingen t'eeniger tyt (soo het GODT toelaat) verhandelt kunnen werden. Waarom wy deese verandering hier maar in 't gemeen optellen.

Ten twalefden soo stel ik in deese Order de waaragtige Popkens, dewelke uyt Wurmen, die op de wyse van de Wurmkens, in onse Derde Order in de eerste plaatse voorgestelt, binnen in de lichaamen ofte de huytkens van de Gulde Popkens, in waaragtige ende onderscheidelyke Popkens komen te veranderen: soo dat nogtans in ieder bedurven Gulde Popken noit meer als een van deese Popkens bevonden werd.

Deese soorten nu van Popkens, dewelke uyt een Wurmken, binnen in de holligheid van een Gulde Popken, in waaragtige Popkens veranderen, bevinden wy veelderhande te weesen: ende de verschillendheid tusschen deselve soo groot, dat se swaarelyk sonder afbeeldingen uyt te drukken is. Maar bet geen seer aanmerkelyk omtrent deese Popkens is, is, dat we haare veranderingen van Wurmen in Popkens: naa onse lust ende keur kunnen bemerken; ende de seer wondere order van de Natuur, omtrent bet verwisselen deeser Dierkens, sonder de aldergeringste verhindering aldaar beschouwen. Soo dat we, gelyk als voor oogen, de geheele verandering van een Wurm in een vliegend gedierte; welke verandering tot nog toe door vervorming te gebeuren gemeent is, sien kunnen.

Het welke soo synde, soo en kan ik my niet genoeg verwonderen, dat we by geen Schryvers, die we ingesien hebben, deese Wurmkens voorgestelt vinden; ofte ook eenige van de genoemde Popkens by haar uytgebeelt bemerken. Egter soo bevinden wy dat Goedaert de Vliegen, die daar uyt voort koomen, niet alleen gekent, maar ook deselve redelyk net afgebeelt heeft. Soo dat om in een woort te seggen, wat voor Vliegen het syn; wy weeten moeten, dat we deselve alreede onder de naam van Bastert-Wespen in onse Derde Order beschreeven

[p. 634]

scriptas: quo loco Devoratorem Goedartii, sive Araneorum Interfectorem, pariter hisce Muscis adnumerandum, quoque proposuimus.

Ut vero modum etiam indicemus, quo singularissimae istae, maximique momenti, mutationes spectari queunt; id temporis observare oportet, quo Chrysallides obrigescunt, atque colorem mutant: tum enim maturitas est eas effringendi, Vermemque intus latitantem inde protrahendi; quem si deinde in apertam reposueris cistellam, perquam nitide atque distincte conspiciendum tibi dabitur, quomodo is paullatim in Nympham, & postmodum in Muscam accrescendo transmutetur. Qua autem ratione mutatio isthaec perficiatur; & quantam excrementorum copiam Vermis hic interea rejiciat; & quomodo is ipse nonnunquam adhuc texat, praeter infinita alia Curiosorum adtentione dignissima, aliquando, si DEO visum fuerit, in gloriam summi hujus Conditoris, inter peculiares observationes nostras exponemus, & luce meridiana clarius demonstrare conabimur. Jam vero angustiae temporis vetant hisce immorari.

Tertio & decimo huic etiam Ordini adjicimus illas Nymphas, quae ex insigni Vermiculorum numero, more Vermiculorum modo propositorum, intus in corpore, vel excavata cute Chrysallidis, quandoque in quinquaginta, aut centum, imo subinde & in ducentas Nymphas singulares mutantur, atque deinde in totidem Muscas abeunt. Muscae hae Goedartio quoque cognitae fuere: quem tamen caeterum circa id, in quo cardo rei vertitur, hoc est, circa verum mutationis modum, sive Nymphae naturam, penitus undequaque ignorantem esse animadvertimus. Neque sane & nos eo cognitionis pervenissemus; nisi Anatome ubique nobis auxilio fuisset, semperque, juxta immortalis Harvei exemplum, principiis mutationum, quousque fieri posset, conspicuo modo atque indubitate cognoscendis avide inhiavissemus. Alioqui enim, sicubi experimentis destituimur, reliqua scientia, quam vel nostris e ratiociniis, vel per inductionem, haurimus, nequaquam ex Natura, verum e cerebri nostri phantasmatibus, originem trahit: quapropter etiam saepenumero comperimus, eam, si in experientiae trutina suspendatur, falsam deprehendi. Ut ideo magnus Cartesius hunc in finem eleganter alicubi dicat, se pluris facere artificum experimenta, quam steriles & prae subtilitate eva-

hebben daar sy eygentlyk, in behooren: en alwaar wy ook de Verslinder van Goedaert, ofte de Spinne-dooder, die meede onder deese Vliegen behoort, voorgestelt hebben.

Ende om ook aan te wysen de manier om deese seer seltsaame, jaa gewigtige veranderingen te sien: soo moet men letten; wanneer de Gulde Popkens verstyft werden, en van veruw veranderen, dat men se dan open breekt: en de Wurm, die m'er in sal vinden, daar uyt genoomen, ende in een open doosken gelegt hebbende: soo sal men allengskens syn vergroejing in een Pop, en de vergroejing van een Pop in een Vlieg, nettelyk ende onderscheidentlyk bemerken. Welke verandering nu hoe se toegaat, als meede wat een meenigte van overtolligheeden deese Wurm lost, ende hoe hy ook somtyts nog komt te spinnen, met andere oneyndige naukeurigheeden meer: sullen wy (soo het GODT belieft) t'eeniger tyt in bysondere ondervindingen, tot roem van dien Grooten Schepper, verhandelen, en soo klaar als den dag tragten voor te stellen. Maar tegenswoordig ontbreekt my daar de tyt toe.

Ten dertienden soo plaatsen wy onder deese Order die Popkens, dewelke uyt een groot getal Wurmkens, op de wyse van de Wurmkens nu voorgestelt, binnen in het lichaam ofte de holle huyt van een Gulde Popken, somtyts in vyftig, somtyts in hondert, en ook wel in twee hondert bysondere Popkens veranderen; ende daar naa in soo veel Vliegkens. Deese Vliegkens bevinden wy meede by Goedaert bekent te syn. Dan omtrent het voornaamste, dat de waare verandering of de Pop is, soo bevinden wy hem overal onweetende: ende het sou ons meede niet bekent geworden syn; ten sy wy overal de ontleeding hier gebruykt hadden: ende geduurig naa het voorbeelt van den roemrugtigen Heer Harveus waaren begeerig geweest, om de begintselen van de veranderingen, soo veel mogelyk was, sigtbaarelyk ende sonder twyfeling te bekennen. Want anders, als de ondervindingen ons koomen te ontbreeken, soo is de vordere kennis diewe uyt onse reedenen of door optelling putten, niet uyt de Natuur, maar uyt onse herssenbeelden voortgekoomen: waarom wy ook dikmaal sien, als se ter proeve gestelt werd, dat se vals bevonden word. Ten welken aansien ook de groote Cartesius ergens segt, meer te agten de reedenen uyt de ondervindingen van de gemeene werklieden getrokken, als de bespiegelingen der geleerden, die geen uytwerking voort en brengen. Omtrent nu deese Dier-

[p. 635]

nescentes eruditorum contemplationes. In memoratis Animalculis, quousque adhuc Vermiculi sunt, modo descriptam mutationem pariter facillime observare licet. Et profecto vel semel saltem data istam mutationem adtente contemplandi opportunitas haud minima inter oblectamenta a Naturae Curiosis numeranda foret. Atqui via eo ducens hodie patet; dum obstacula, infinito sane labore, ni fallimur, sumus amoliti.

Porro etiam dicto in Ordine collocamus veras illas Nymphas, quae fimili ratione, ac Vermiculi in Tertio Ordine juxta Modum Priorem propositi, intus in corpore Nymphae Vermiformis memoratam Nympharum formam induunt, atque ex peculiaribus Vermiculis ita transmutantur. Contigit mihi id videre in Nympha Vermiformi communis Muscae latrinarum. Quin & in Insectis Primi Ordinis hoc ipsum observatur.

Quarto & decimo ad hunc Ordinem quoque reducimus omnes illas Nymphas veras, quas in mediis Fructibus, Verruculis, ac Foliis herbarum & arborum, cariosis lignis, aliisque inaccessis atque abditis locis, reconditas invenimus. Ejusmodi Nympharum, Muscarum, atque corporum hasce includentium; specimina aliquot oppido rara adservamus, curiosisque ostendere possumus; ut inde etiam mirabilibus inexhaustae Naturae operibus gloria atque encomium accedat. Possidemus itidem Muscas illas, quae ex Vermiculo, quem D. Redi in excrescentiis Salicum reperit, cujusque mutationem expiscari nunquam potuit, originem ducunt. Intus autem in corpore harumce Muscarum exacte talia invenimus Ova, qualia in dictis istis excrescentiis conclusa deprehenduntur: ut ideo tam ex hac, quam aliis observationibus, inferre liceat, quod omnes illi Vermes, qui intra plantas reperiuntur, ab ipsis Insectis eo primitus sub forma Ovorum depositi & inclusi sint. Videantur isthaec plane singulariter descripta in Explicationibus Tab. XLIV & XLV.

Quinto decimo huic etiam Ordini inserere licet omne id, quod in telam veluti mutatur. Pertinent huc praecipue illi Vermiculi, quorum tela adeo exilis, tenuis atque tenera est; ut quam difficillime, nisi a manu exercitata, aperiri queat: quamvis ii revera intus in minutas Nymphas succrescant. Ordini ergo isthuic adnumeramus Muscas Goedartii, ex nonnullis oriundas veris Nymphis Vermiculorum, quos e corpore Erucae Brassicam depa-

kens, als het nog Wurmen syn, kunnen wy meede de voorgestelde, ofte de nu dadelyk genoemde verandering ligtelyk bemerken. Het welk eens te moogen opmerkelyk sien, geen kleen vermaak voor de ondersoekers van de Natuur beboort te weesen. Dan de weg is haar nu open, ende de verbinderingen, soo wy gelooven, door een oneyndige moeyte van ons weg genoomen.

Voorts soo brengen wy ook tot de genoemde Order, die waaragtige Popkens, dewelke op dewyse van de Wurmkens, in onse Derde Order op de eerste plaatse voorgestelt, binnen in het lichaam van een Wurm-gelyk-Popken, de genoemde gestalte van Popkens koomen aan te neemen, ende uyt bysondere Wurmkens daar in veranderen. Dit heb ik geobserveert omtrent de Wormswyse Pop van de gemeene secreet Vliegen. En ook observeert men 't in de Dierkens van de eerste Order.

Ten Veertienden soo stel ik onder deese Order alle de waaragtige Popkens, dewelke wy midden in de Vrugten, de Wratkens aer Planten, de Boomen en haare blaaderen, als ook in het vermeuluwt Hout, ende op andere ontoegankelyke ende verborge Plaatsen opgeslooten vinden: ende van welke Popkens, Vliegkens, ende gewaskens wy eenige, die seer seltsaam syn, tot roem van de wondere werken der onuytputtelyke Natuur, bewaaren, ende vertoonen kunnen. Soo bevinden fig ook by ons die Vliegkens, dewelke uyt het Wurmken van Redi, in de uytwaskens der Willegen van hem gevonden, ende waar van hy nimmer de verandering heeft kunnen gewaar werden, haar oorspronk neemen. Binnen in het lichaam nu van deese Vliegkens bevinden wy deselve Eyeren, die wy ook in de genoemde gewaskens opgeslooten vinden. Soo dat we soo uyt deese, als andere ondervindingen oordeelen, dat alle de Wurmen, die we in de gewassen vinden, daar, door de Dierkens selve, in gestalte van Eyeren, eerst ingebragt ende opgeslooten syn. Siet dit heel particulierlyk in de verklaaringen van de XLIV en XLV Tafel.

Ten vyftienden so kunnen wy ook in deese Order plaatsen al het geene, 't welk in spinsel komt te veranderen: als voornamentlyk die Wurmkens, welkers spinsel soo kleen, dun, ende tenger is, dat het seer swaarelyk, als van een ervarene hand kan geopent werden, en waar in sy tot kleene Popkens vergroeyen. Soo brengen wy dan tot deese Order die Vliegkens van Goedaert, dewelke haar oorspronk neemen uyt eenige waaragtige Popkens van Wurmkens, die by in syn elfde bevinding van syn

[p. 636]

scentis prorepsisse, singulosque sericam flavi coloris domunculam sibi texuisse, & in hac demum semet inclusisse, laudatus Auctor in Experim. XI Part. I narrat. Nymphae tamen horum Animalculorum ipsi, ut e citato loco patet, haud fuerunt cognitae. Neque etiam supra memorati accuratissimi Britanni^a, quibus ista Goedartii observatio pariter sub oculos venit, has Nymphas cognoverunt: imaginantur enim sibi, Vermiculos illos, sub Ovorum forma, textis suis inclusos esse. Quin similiter errant, quando opinantur, quod, horum Infectorum Ova, incisuris annularibus distincta, ipsae revera Nymphae sint, atque ab Ovis eorum pellucidis & oblongis discrepent: illa enim tantummodo Nymphae Vermiformes sunt; utraque autem veram Nympham reapse adhuc reconditam continent. Observavi etiam aliquando, Vermes nonnullos dari, qui sub tellure thecam texunt Oviformem, quam imperitus facile pro Nympha Vermiformi haberet.

Porro hoc in Ordine locum pariter concedimus illis Vermiculorum vel Erucarum Nymphis, quae, tenera ejusmodi & subtilissima domuncula sive tela conclusae, super Salicum foliis reperiuntur. Prodit ex iis postmodum tenella quoque Musca, quam una cum tela sua adservamus.

Deinde & hunc ad Ordinem referimus veras Nymphas ejusmodi Vermiculorum, qui, Erucarum cute, e qua prorepunt, perforata, semet non solum serica, quam ipsi texunt, domuncula alba, sed insuper Gossypino veluti tomento, quod tamen ipsa perterebrata texit Eruca mater, includunt, aliquot post elapsis diebus inde rursus sub Muscarum forma prodituri. Possumus autem omnes propemodum hactenus enumeratas discrepantes Muscas, atque domunculas, vel telas, Curiosis videndas exhibere, adeoque ad oculum demonstrare ea omnia, quae modo proposuimus. Praeterea tamen alias adhuc textorum species adservamus, quas heic commemorare haud ducimus necessarium, utpote ad finem properantes.

Sexto & decimo hunc etiam ad Ordinem reducere licet omnes veras Nymphas, ex talibus provenientes Vermiculis, qui intus in subtilibus & exiguis suis domunculis, quas, more Testudinum, jugiter secum circumferunt, mutantur, tandemque, Muscarum habitu induti, rursus inde in lucem prodeunt. Varias ejusmodi Muscarum atque Vermiculorum species, una cum domunculis & Nymphis

a Catalog. Plant. p. 137.

Eerste Deel, segt uyt het lichaam van een Rupse, die de Kool eet, voortgekroopen te syn; ende ieder een geel syden huysken gesponnen hebbende, haar daar in beslooten. Dan de Popkens en heest hy, als daar ter plaatse blykt, niet gekent. Soo hebben ook de voorgestelde naukeurige Engelsche Heeren, dewelke deese ondervinding van Goedaert meede gesien hebben, de genoemde Popkens niet gekent: want se haar inbeelden, dat se in gestalte van Eyeren in haar spintsel beslooten soude weesen. Soo dwaalen sy van gelyken, wanneer se haare Eyeren met ringekens, dat Wormswyse Popkens syn, het Popken selve meenen te weesen, ende deselve te verschillen van haare doorlugtige ende langagtige Eyeren: want in der daad in beide haare Eyeren het waaragtige Popken nog verborgen is. Ook heb ik wel ondervonden, dat sommige Wurmen onder de aarde een Eygewyse koker sponnen, die een onervaarne ligt voor een Wormswyse Pop sou aansien.

Nog brengen wy tot deese Order die Popkens van Wurmen ofte Rupsen, dewelke op de bladeren der Wilgen, in diergelyk een teer ende seer tenger huysken ofte spinselken opgeslooten bevonden werden: ende waar uyt naderhand meede een teer Vliegken voort komt, dat we met syn spinsel bewaaren.

Voorts soo plaatsen wy onder de genoemde Order, die waare Popkens van Wurmkens, dewelke het vel van de Rupsen, daar se uytkruypen, doorboort hebbende: haar behalven in een wit syden huysken, dat se spinnen, nog als in een donselig Cattoen opsluyten, maar dat van de doorboorde moeder-Rups selve gesponnen wort: ende uyt het welke sy naa eenige daagen weeder in de gestalte van Vliegkens te voorschyn komen. Meest nu alle deese opgetelde verschillige Vliegkens ende Huyskens ofte Spinselkens kunnen wy vertoonen; ende sigtbaarelyk daar meede bewysen, alle het geene wy soo datelyk voorgestelt hebben: behalven dat we nog andere soorten van spinsels bewaaren; die wy, om dat we ten eynde spoeden, niet noodig oordeelen aan te teekenen.

Ten Sestienden soo kunnen wy ook tot deese Order brengen, alle die waare Popkens, dewelke haar oorspronk neemen uyt die soorte van Wurmkens, dewelke binnen in haare suhtiele enkleene huyskens, die se als de Schilpadde geduurig met haar draagen, komen te veranderen: ende naderhand in gestalte van Vliegkens daar weeder uyt te voorschyn koomen. Van diergelyke Vliegen ende Wurmkens met haare huyskens ende Popkens kunnen wy verscheide, die al vry won-

[p. 637]

suis, oppido mirabiles, quarum aliae in terra, aliae in aquis, circumambulantes, aediculas suas, intra quas deliteseunt, assidue secum portant, possideo. Quidam dictorum Vermiculorum a celeberrimo Aldrovando, sub nomine Xylophthororum aut Ligniperdarum, descripti inveniuntur. Nos etiam nonnullas adservamus Muscarum, ex his Vermiculis provenientium, quarum aliquas ante sub nomine Ephemeri jam descripsimus. Omnes tandem Quarti Ordinis Nymphae, quod probe animadvertendum est, ad Tertium Ordinem referri possunt; si seorsim & nudae considerantur, minus adtendendo ad ipsarum cuticulas, quas non deponunt, aut ad telas & abditos loculos, intra quos sese recondunt.

Atque ita generalem hanece descriptionem & recensionem Infectorum Quarti Ordinis finio, rem totam deinceps, per manifesta exempla, accuratasque historias, speciatim expositurus.

derlyk syn, vertoonen. Ende dat soo wel van die in 't water, als op het land in ende met haare huyskens rondom wandelen. Van de genoemde Wurmkens bevinden wy sommige by den vermaarden Aldrovandus onder den naam van Hout-vernielders beschreeven te syn: ende wy bewaaren ook sommige van haar Vliegkens, waar van wy eenige onder den naam van Haft alreede beschreeven hebben. Soo kunnen ook alle de Popkens van de Vierde Order wanneer se sonder haare huytkens, dewelke sy niet af en stroopen, aangemerkt worden; ofte ook sonder de spinsels ende de verborge plaatsen, daar se haar in opsluyten, tot de derde Order gebragt werden: daar wel op te letten is.

En daar meede sal ik deese generale verhandeling, en de optelling der Dierkens in de Vierde Order besluyten. Om nu vervolgens dit particulierelyk, in klaare voorbeelden, en naukeurige Historien voor te slellen.