|
| |
| |
| |
| |
Caput V.
Quomodo Nympha superfluis inflata sit humoribus, qui exhalant. Ejus Anatome. Quanam ratione ea exuviis positis in Scarabaeum mutetur. Accedunt mirabilia quaedam, in rerum Natura detecta.
POstquam Capite praegresso vidimus, quidnam sit Nympha, & quonam pacto Vermis elegantem huncce habitum induat, ut in eo, sponsae instar, praeparetur, atque ad instantes nuptias sive generationis actum aptus reddatur: proxime illas Nymphae mutationes, quae huic obtinendo fini inserviunt, describam, simulque aliquas internarum ejus partium Anatomias exhibebo. Ita nimirum tanto intelligi poterit facilius, quanam ratione haec Nympha demum in Scarabaeum excrescat, atque tum tandem, perfectum Animal facta, nubilis sit, suamque speciem propaget. Primum igitur, quod heic in considerationem venit, est asportatio atque trajectio sanguinis & humorum, qui Nymphae membra distendunt atque efficiunt, ut Animalculum hocce, in principio, mox a peracta mutatione, plus pendeat, quam postmodum, quando Scarabaei formam induit. Id ipsum quoque circa Nympham Apum atque Crabronum animadverti: Crabronis enim Nympha Crabrone ipso vel decem monadibus est ponderosior. Quapropter Nympham sic constitutam sub hoc tempus considero tanquam hominem hydropicum: is namque, ob membra sua supervacaneo humore tumefacta, potentiam isthaec movendi amittit, nec musculis suis uti prius potest, nisi postquam humores difflati atque excussi sunt. Atque heic quidem in hoc Animalculo non tantum ista obtinet membrorum inflatio; verum novi ejus Musculi insuper etiam extensi sunt majoresque facti; quin & ipsum Os corneum, cui Musculi infiguntur, ut id moveant, eandem passum est mutationem: accedit, quod hoc ipsum os, vel ideo quoque, quia membranaceum adhuc est, molle, & quasi diffluens, vi suorum musculorum haudquaquam possit moveri; nisi postquam suam omnia duritiem & firmitatem prius acquisiverint, humoresque superflui rursus in auras fuerint dissipati: quod equidem absque intercedente debito temporis spatio fieri nullo modo potest. Videre hinc est, quod Nymphae cutis extima
| |
Het V. Hooftstuk.
Hoe het Popke met overtollige vogtigheeden opgeswollen is, die uytdampen. Syn Anatomie; en hoe hy vervelt tot een Schalbyter. Met nog eenige wonderbaare ontdekkingen in de Natuur.
GEsien hebbende in het voorgaande Hooftstuk, wat het Popke is, en hoe de Wurm deese cierelyke vertooning aanneemt, om daar in als een bruyt geprepareert, en tot het aanstaande huwelyk, of de voortteling bequaam gemaakt te werden; soo sal ik nu syne veranderingen daar toe hescbryven, en ook eenige ontleedingen sijner inwendige leeden voorstellen. Op dat men soo veel te bequamer sou begrypen, op wat manier hy eyndelyk tot een Schalbyter vergroeyt, waar in hy huuwbaar is, ende voort teelt, synde een volmaakt Dier geworden. Het eerste, dat dan hier in aanmerking komt, is de overvoering en verplaatsing van het bloedt en de vogtigheeden, waar mee de leeden van het Popke opgeswollen sijn, en waar door dit Dierke in het begin naa sijne verandering swaarder weegt als naderhant, wanneer het de gedaante van een Tor of Schalbyter aangenoomen heeft. Dat ook omtrent het Popke van de Honing-Byen, en de Horssels, van my aangemerkt is; wegende een Popke van een Horssel wel 10 aasen swaarder, als de Horssel selve. Waarom ik de gesteltenisse van het Popke op deese tyt considereer, als iemant, die watersugtig sijnde sijne leeden met overtollige vogtigheeden opgeswollen heeft, waar door hy sijne beweeging verliest, sonder dat hy sijne musculen kan gebruyken, voor al eer dat die vogtigheeden wederom uytgedampt ende verdweenen syn. Dat niet alleen plaats heeft omtrent de opgeswolle leeden van dit Dierken, maar haare nieuwe Musculen sijn, behalven dat, nog selver uytgerekt ende vergroot geworden; en self soo is in het Hoornbeen, daar sy in geplant worden, om dat te beweegen, deselve verandering gebeurt: waar by nog komt, alsoo dat been vliesig, week, ende als vloeybaar is, dat syne musculen het selve onmogelyk niet beweegen kunnen: ten sy eerst alles syn hardte en styfte verkreegen heeft, en dat de overvloedige vogtigheeden weer getranspireert syn: het geen syn tyt nootsakelyk van doen heeft. En soo siet men ook dat deese teere buytenste huyt van het Popken allenxkens verhart ende uytgedroogt
| |
| |
| |
tenerrima, paullatim indurescat atque arefiat, colorque sensim magis evadat flavus, qui dein in saturatius rubrum, tandemque in atrofuscum, spadiceum, transmutatur. Haec vero omnia ex eo oriuntur, quod partes internae, quae per exteriorem pelliculam translucent, sensim in nasciturum Scarabaeum excrescant.
Quando haec Nympha aliquot dierum spatio dictae humorum superfluorum perspirationi vacavit; tunc per externam Pedum cutim tenellus quidam transparere cernitur radiolus, articulatus, albescens, tenui similis filamento: scilicet hoc primum est cornei illius Ossis, quod futuros Pedes constituit, jamjam indurescentis principium. Quodsi autem, cute hac discissa, contentum intus Os accurate examinatur, limpido id veluti liquore undequaque circumfusum esse adparet. Quin ipsa haec ossicula tum temporis adhuc adco tenera sunt, ut vel levissime saltem dimota mox laedantur atque diffringantur. Verum id praeprimis summa dignum est animadversione, durissimum illud Cornu, quod e Naso Scarabaei Maris extat, & de quo Moufetus pag. 153. ait: ‘Narium Cornu illud recurvum adeo acutum est, ut aciem illi rupis tenacis affrictione addi putares:’ Cornu, inquam, illud in Nympha mollissimum esse, &, limpidae instar aquae, diffluens.
Cum deinde harumce Nympharum aliquot, postquam paullo plus profecissent, dissecarem, Nasi Cornu gelatinâ inveni suffertum: atque haec quidem materies, quando Animalculum respirabat, simili inde modo ab interioribus, per vulnus, foras expellebatur; ac Pulmo noster, cum latus Thoracis transfossum est. Oculi jam paullo erant firmiores, at humoribus tamen adhuc repleti. Inter complicatas Alarum, &, quae alas tegunt, Vaginarum juncturas nonnullos offendi eorum Pediculorum, qui Cosso etiam atque ipsi Scarabaeo adhaerescere observantur: omnes enim propemodum Insectorum species suis infestantur Pediculis, quorum tamen alii ab aliis, ratione formae, discrepant. Alae, qua parte suis haud tectae erant operimentis, notabiliter crassiore gaudebant cute, quam qua sub dictis vaginis recondebantur. Quando Crura a Thorace abstrahebam, cutis ab interno crure futuri Scarabaei haud aliter secedebat, ac si ocrea de pedibus nostris abduceretur; cutisque tunc cavam veluti & rigidam referebat vaginulam. Praeterea, quod memoratu dignum est, extremi Fistularum Pulmonalium apices in extimam hanc Cruris pellem inserebantur. Verum de his paullo post plura
| |
wort, de couleur wort ook geelder, die daar naa in een hooger root verschiet, en eindelyk in een donker Kastanje bruin verandert. Dat alles syn oorspronk neemt van de binnenste vergroeying der deelen in de toekomende Tor, dewelken door het buytenste huytken heen schynen.
Als dit Popke eenige dagen in haar uytdamping geleegen heeft, soo siet men door het uyterlyke vel der Beenen een teer wit gearticuleert straalken, als een dun draatken, heen schynen; dat het verhard wordende Hoornbeen vande toekomene Voeten is. En als men het vel open snyt, en het besloten Been naaukeurig besiet, soo bemerkt men, dat het rontsom als in een heldere vogtigheid leyt. En deese beenkens selve syn nog soo teer, dat se op het minste roeren gequetst worden ende breeken. Maar dat ten alderuytersten aanmerkelyk is, is dat die seer harde Hoorn, die op de Neus van het Manneken der Schalbyter staet, en waar van Moufetus seght bladz. 153. ‘De omgekromde Hoorn der Neuse is soo scherp, dat men denken zoude, dat de punt of scherpte daar door een harde rotze als aangezet was;’ sooweek ende vloeybaar in het Popke is, als een helder water.
Wanneer als ik nu eenige van deese Popkens, naa dat sy wat ouder geworden waaren, quam te ontleeden, soo bevond ik de Hoorn op de Neus met en jeley vervult, dewelke materie van binnen naa buyten als door de quetsuure gestooten wiert, wanneer het Dierke quam te respireeren: even gelyk onse Long gebeurt, wanneer men in de syde gequetst wort. De Ogen waaren wat styver, maar nog vol vogtigheeden. Tusschen de samen gevouwe voegingen der Vleugelen, en haare Schalen vond ik eenige van haare Luyskens, die men ook aan de Wurm en Tor bevint. Want alle de soorten der Insecten syn meest luysig, waar van de eene in gestalte van de andere nog verschilt. De Vleugelen, daar sy niet van hunne schalen bedekt wierde, waaren merkelyk dikker van vel, als daar sy met deese bedekt wierden. Als men de Beenen van de Borst aftrok, soo stroopte nu dat vel van het inwendig been der toekomende Tor, gelyk een leers, die men van onse Voeten trekt: het geen sig dan als een hol ende styf kokerken vertoonde. Het is aanmerkelyk, dat de uyterste tippen dtr Longpypen in dit uyterste vlies van het Been geinsereert wierden. Waar van ik terstont wat meer spreeken sal.
| |
| |
| |
dicam. Intestina in Abdomine alio penitus modo, quam ante in Verme delineavi, constructa erant atque magis sinuosa. Ventriculus ipse in tenue quasi Intestinulum abierat. Et sane omnia isthaec circa Intestina & Ventriculum necessario fieri debebant; quandoquidem corpus adeo notabiliter brevius evaserat. Quum vero Ventriculus maximopere fuerit coarctatus, atque ita partes ejus musculosae procul dubio insignes quoque mutationes tum subierint; hinc is & Intestina haud aliter, ac mucus, erant dissoluta. Vasa Pulmonalia pristinum adhuc situm & figuram obtinebant. Porro universum Abdomen calcaria veluti aut amylo simili materie, quae contrectata oculum obtundebat, repletum crat. At cum materiem hancce propius examinarem, animadverti, quod sint Sacculi Pinguiferi, qui suam paullatim figuram habitumque amittunt, & adeo penitus consumuntur, ut, postquam Nympha jam in Scarabaeum excreverat, ne minima quidem eorum vestigia ibi amplius deprehenderim. Neque solummodo pingue in Nympha disperditur, verum ipsae etiam membranulae, quibus id inhaeret. Sub hoc tempus puncta quaedam magis albida intra dictam materiem conspiciuntur, multaeque Fistulae Pulmonales, quae quasi versus illa tendere videntur: unde dubito, utrum particulae hae forte sint rudimenta Vesicarum Pneumaticarum, quarum ingens valde numerus in Scarabaeo occurrit; an vero potius ipsae hae Vesicae ex dilatatis saltem Fistulis Pulmonalibus constent: id, quod pro certo hactenus affirmare nequeo. In Apum Nymphis similia quoque observavi, postquam earum historiam jam absolveram. Ut ut res se habeat: particulae istae adeo friabiles sunt & tenerae in Nympha, ut vel levissime contrectatae dissolvantur: tum vero vi albitudinis atque calcariae indolis suae impediunt, quo minus partes adjacentes videri queant; ut ideo Nymphae Ventrem tunc fere jugiter aqua eluere necessum sit. Unde, nisi hoc incommodum obstaret, multa heic loci adhuc observanda superessent. In Thorace partes nonnihil erant solidiores: Fibrae Musculosae Pedum & Alarum albumine ovi, quod concrescere incipit, paullo tenacius cohaerebant: caetera omnia quam mollissima adhuc & tenerrima erant. Quando autem extimam cuticulam a cute corporis interiore abstrahebam, plurimus inter utramque humor collectus sese mihi offerebat: at multis in locis fieri haud poterat isthaec separatio.
Membris itaque Nymphae paullatim magis magisque invalescentibus, sub postremos tan-
| |
De Darmen in de Buyk waaren nu heel anders van maaksel, als ik in de Wurm afgebeelt heb; ook waaren sy meer gekronkelt. En de Maag selve was een dun Darmke geworden, dat alles omtrent de Darmen en Maag ook nootsakelyk was, van weegens het soo seer merkelyk verkorten van het lichaam. En alsoo de Maag vernauwt was geworden, waar in ook sonder twyfel haare muskuleuse deelen groote veranderingen ondergaan hadden, soo was sy en de Darmen van consistentie als snot. De Longaderen waaren nog in haar oude postuur. En vorders was de gansche Euyk als van een kalk of styfselagtige materie vervult, die het oog verdonkerde, als men se handelde. Maar als ik deese deelkens wat nader ondersogt, soo bevond ik dat het de Vetbeurskens waaren, die allenxkens haar figuur en gedaante verliesen, en soo ganschelyk verteeren, dat ik, als het Popke nu in een Schalbyter vergroeyt was, daar ganschelyk geen tekenen van gesien heb. Het is het vet niet alleen dat in het Popke verteert, maar ook de vlieskens, daar het meede vereenigt is. Op deese tyt siet men daar binnen in eenige witter stippelkens, en ook verscheyde Longpypkens, die daar als naa toe schynen te gaan. Dat my doet twyfelen, of deese deelkens niet wel de begintselen mogten sijn van de Lugtblaasjes, die men in de Tor in een seer groot getal ontmoet: of wel, dat deese Blaasjes uit gedilateerde Longpypen selve bestaan: 't geen ik nog niet vast kan stellen. In de Popkens der Byen heb ik deese dingen meede gesien, naa dat ik haar historie al voleyndigt hadde. Watter dan van is, deese deelkens syn soo brokkelig en teer in het Popken, dat men se met het minste handelen breekt; en dan beletten sy, door haar wittigheid en kalkagtigheid, dat men de aanleggende deelen niet sien kan; soo dat men het lichaam van het Popken wel haast geduurig met water dient uyt te spoelen. Soo dat hier omtrent nog al veel te observeeren sou vallen. In de Borst waren de deelen wat meer van consistentie: de Musculeuse Vezels der Voeten en Vleugeleu waren als het wit van een Ey, dat begint te stellen, maar een weynig tayer: voorts was de rest seer week ende teer. En als men het buytenste vlies van de binnenste huyt van het lichaam aftrok, soo was de vogtigbeid tusschen beyden daar veel; en op veel plaatsen was dat ondoenelyk.
De leeden van het Popken van tyt tot tyt dan sterker wordende, soo siet men in de laatste daagen,
| |
| |
| |
dem dies cernitur, Animalculum hoc sensim vires acquirere. Observatur enim, quomodo id Crura sua intus in cute movere, & Ungues, in Pedum extremitatibus collocatos, sursum deorsumque agere incipiat. In Aureliis Bombycum id ipsum quoque, ultimis ante earum mutationem diebus, per externam cutim videre mihi contigit. Quodsi hoc tempore cutis exterior de cruribus abstrahatur, perparum humoris sub ea amplius reperitur. Quin animadvertitur etiam, Os corneum, quod Pedum Articulos constituit, perfecte jam formatum, induratum, pilisque obsitum esse.
Quamdiu autem Animal isthoc sua in mutatione detineatur, mihi ignotum est: neglexi enim id adnotare; quamvis tum temporis vel quinquaginta harumce Nympharum in Scarabaeos transmutari viderim. Aliquando tamen per totam hyemem in Nymphae habitu constituta manent haec Insecta: id, quod praeprimis contingit, siquando Vermes eorum sub autumnum cutim exuunt, & frigore subito opprimuntur. Hinc tum per aliquot mensium spatium absque alimento vitam trahunt: neque enim cibos assumere valent; quandoquidem adeo tenera sunt & mollicula ipsorum membra, ut iis uti nullo modo possint.
Cum igitur justum mutationis Nymphae tempus tandem accessit, tunc animadvertitur, musculosas ejus partes magis magisque roboratas esse, ut ultimis demum exuviis suis semet expedire queant. Atque haec cutim exuendi methodus omnino eadem est, ac ante descripta, qua Insectum sub Vermis habitu etiamnum deliteseens utitur. Unde & ultimâ hacce atque tenuissimâ in pelliculâ omnia iterum conspici possunt degluptarum & evolutarum Fistularum Pulmonalium vestigia; nec solummodo octodecim, sed viginti: prout jam ante abunde dictum est.
Heic vero nunc animadvertendum est, quomodo Alae praeprimis, harumque Vaginae, hoc tempore denuo aëre, sanguine, & humoribus, per Arterias atque Fistulas Pulmonales eo introductis atque impulsis, dispandantur: id, quod circa alias partes itidem locum habet. Alae hae sub hoc tempus haud aliter, ac charta madida, molles & flexiles sunt; ut ideo vel levissime vulneratae sanguinem stillent: verum cum suam denique acquisiverunt duritiem, quae in Vaginis sane admodum notabilis est; tunc Vasa ista postmodum adeo arcte occluduntur, ut quotiescunque ea, juxta cum Alis, sauciaveris atque
| |
dat dit Dier allenxkens krachten krygt. Want men bemerkt, dat het syne beenen binnen in syn huyt begint te roeren, en de nagelen, die op de uyterste tippen der voeten geplaatst syn, op en neer te beweegen. Dat ik ook in Popkens der Sydewurmen, in de laatse daagen voor haar verandering, door het uyterlyke vel heen gesien heb. Wanneer men nu het uyterste vlies van de voeten aftrekt, soo siet men daar weynig vogtigheid meer in. Ook bemerkt men, dat het Hoornbeen van de Articulatien der voeten volkomelyk geformeert is, hart geworden en met hayr beset.
Maar hoe lang nu dit Dier in syn verandering blyft, is my onbekent, als hebbende het versuymt aan te tekenen, niet tegenstaande, dat ik doe ter tyt wel vyftig van deese Popkens in Torren heb sien veranderen; en ook dat se wel de gansche winter over in die vertoning blyven: het geen gebeurt, wanneer dat haare Wurmen in het najaar vervellen, en dat de koude dagen haar overvallen; soo dat se dan eenige maanden lang sonder eeten overbrengen: dat haar ook onmogelyk is, om te doen, om dat se haare leeden niet gebruyken kunnen, van wegens haare tederheid en vogtigheid.
De regte tyt dan aangekomen wesende van de verandering der Popkens, soo siet men dat haare musculeuse deelen meer en meerder kragt ontfangen hebben, om sig eyndelyk van haar laatste huyt te ontwarren: die sy op deselve wyse afstroopen, als in het begin, wanneer sy de gedaante van een Wurm droegen, beschreeven is. Soo dat ook in dit laatste dunne velleken alle de tekenen van haar as-en uytgestroopte Longpypen te sien sijn; en dat geen agtien maar twintig, als alreede genoegsaam gesegt is.
Alhier is nu aan te merken, hoe dat voornamentlyk de Vleugelen, en haare Scheede, op deese tyt nog eens op een nieuw door ingedrongen lucht, bloet, en vogtigheeden, uytgeset worden; 't geen door de Arterien en Longpypen daar in gevoert ende geperst wort: dat ook omtrent andere deelen plaats heeft. Deese Vleugelen syn op deese tyt soo week, ende buygsaam, als nat papier: soo dat het bloet, daar op het minste quetsen uytloopt. Maar als sy haare hardigheid verkreegen hebben, die opmerkelyk in de scheeden is, soo sluyten dese vaten naderhant soo digt toe, dat hoe veelmaal sy, neffens de Vleugelen, gequetst ende doorgesneeden worden, daar
| |
| |
| |
discideris, nunquam deinceps quidpiam ichoris fundant. Quapropter certo certius hinc infero, partes istas, quandoquidem infinitus Vasorum sanguineorum & Fistularum Pulmonalium numerus in iis datur, fere totas vasis constitui, atque potissimum texto vasorum constare. Eam ob causam quoque existimo, membranas & cutim aliorum Animantium itidem nonnisi vasorum, Nervorum nimirum, Arteriarum, Venarum, Ductuum Lymphaticorum, & similium, sibi mutuo implexorum, texta esse: quoad enim Embryones Pullique, tam Hominum, quam Quadrupedum, in utero haerent, universa eorum cutis infinitis vasis intertexta conspicitur: quin vel in ipsis ossibus id locum habet. Unica igitur isthaec observatio sane toti huic historiae momentum addit. Nimis longum facerem heic nunc inserendo, quam mirae mutationes circa membranaceas Papilionum Alas conspiciendae dentur; & quomodo Natura nudissimam sese praebeat in minimis hisce Animalculis, atque ineffabilia sua miracula apertissime oculis exponat. Omnia profecto in suam gloriam nostramque utilitatem creavit Sapientissimus atque Ter Maximus Conditor; qui hinc in omnibus, vel minutissimis etiam, stupendam Majestatem atque immensam Potentiam suam ostendit.
Quocirca ubi admirandas ejusmodi mutationes, membrorumque succrescentium transpositiones in nobis aeque, ac aliis Animantibus, observamus, omnino fas est, ut cum Propheta Regio exclamemus: ‘Non celata est vis mea Tibi, ex quo factus sum in abdito, artificiose consectus, velut in imis partibus terrae. Massam meam vident oculi Tui, & in libro Tuo haec omnia scripta; ex quibus diebus formabantur, quum nondum ullum ex eis extaret: quamobrem apud me, O! quam pretiosae sunt cogitationes Tuae, O! DEUS fortis! quam numerosae sunt summae earum.
Illuminatissimae intelligentiae Vir Jacobus Rohme, in Mysterio suo magno, dum in Genesin commentatur, scribit: ‘Adamo immortali haud fuisse verminosum ejusmodi Ventrem, aut talia interanea; qualia nos hodie, ad instar Brutorum, circumferimus.’ Nec sane difficile hoc est comprehensu, si quis naturam Insectorum contemplatur: omnia enim haec Animalcula, quo tempore perfectioribus potiuntur corporibus, interanea eorum tantopere mutantur, ut Ventriculus atque Intestina, quae grossa, crassa, & vasta erant, sub hac mutatione tenuen-
| |
noit geen vogt meer uytloopt. Waar uyt ik sekerlyk besluyt, dat alsoo de Bloetvaten, en de Longpypkens, in een onnoemelyk getal in deese deelen syn, dat sy wel het grootste gedeelte derselve maaken, en alsoo meest uyt een samenweefsel van vaten bestaan. Soo dat ik ook vertrou, dat de vliesen en de huyt in andere Dieren meede niet en syn als een geweefsel van vaten, als Sinnen, Arterien, Aderen, Watervaten en andere, daar sy uyt bestaan. Want als de Vrugt en de Jongen, soo der Menschen als der Viervoetigen, nog in de buyk syn; soo siet men haar geheele huyt met oneyndige vaten doorweeven; dat selfs in de beenderen plaats heeft: soo dat door deese eenige observatie deese geheele historie haare aanmerking verdient. Het sou te lang vallen, soo ik hier wilde invoegen, wat seltsame veranderingen omtrent de vliesige vleugelen der Kapelletjes te sien sijn, en hoe naakt sig de natuur, omtrent deese kleene Dierkens, en haar onnoemelyke wonderen ondekt heeft; hebbende de Groote en Alwyse Schepper alles tot syn eer en onsen nut geschaapen: en synde in alles, hoe kleen het is, verwonderlyk Groot ende Almagtig.
Soo dat dan, als wy diergelyke wonderbarelyke veranderingen en vergraeyingen in leedematen, soo wel in ons als in de andere Dieren, bemerken, wy met den koninklyken Propheet wel te regt mogen uytgalmen, ‘Myn gebeente en was vour U niet verholen, als ik in het verborgene gemaakt, ende als een borduursel gewrocht ben in de nederste deelen der aarde. Uwe oogen hebben mynen klomp gesien, ende alle deese dingen waren in Uw boek geschreeven; de dagen als se geformeert souden worden, doe nog geen van dien en was. Daaromme, hoe kostelyk syn my O GOD, uwe gedagten! hoe magtig vele syn hare somme.
De Hoog verligte Jacob Bohme schryft in syn groote Verborgenheid over Genesis, ‘Dat Adam, nog onsterfelyk zynde, sulk een madensak nog darmen niet gehad heeft, gelyk wy nu als de Dieren besitten; dat ligtelyk uyt de natuur der Infecten te begrypen is. Want alle deese Dierkens, wanneer sy verheerlykter lichaamen krygen, dan worden ook haare Ingewanden soodanig verandert, dat haare Maag en Darmen, die grof, dik, en swaar waaren, in die verandering verdunnen, subtiel worden, inkrimpen,
| |
| |
| |
tur, graciliora fiant, contrahantur, & velut in subtilia filamenta abeant. Unde dicendum est, Insecta vel sub hoc misero etiam vitae mortalis statu coelestem quasi naturam nancisci: quae enim ante humi, in coeno, sub spinis & sentibus degentia, rudi vescebantur alimento, jam tenuem in aëra sese efferunt, atque astra versus evolantia, melle & liquoribus stillatitiis semet pascunt; ut hinc nonnulla eorum vel mensium aliquot intervallo cibis abstinere queant. Nonne autem omnes hae conditiones multo sunt excellentiores, quam illae, quibus sub prioris vitae, rudioris, & magis terrenae, aerumnis addicta erant? Verum haec omnia, modo otium mihi suppetat, aliquando clarius adhuc exponam; ut illustris mortuorum Resurrectio evidentissimis, & manu veluti palpandis documentis, ex ipsa Natura petitis, tandem demonstretur: tam manifesta enim exempla, tantique momenti argumenta, pro corporum clarificatione militantia, ex Insectorum historia in medium proferre valeo, ut nullus dubitem, quin inaudita ejufmodi miracula mortalium quemvis in summam perductura sint admirationem. Profecto namque veritates naturales convincentissimae sunt atque penitus divinae: quum quidquid verum est, a DEO, qui ipsa veritas est, proficiscatur. Quid autem veracius est, quam quod res visibiles naturalia sint Biblia, quorum ope, tanquam coelestibus scalis, per varios gradus, ad divinas aeternasque res adscendimus? Ipse enim DEUS est, qui Naturam fabrefecit.
| |
en als in fyne draatkens verwisselen. Waar door sy selver in dit elendig leeven, als een verhemelt weesen verkrygen Soo dat, daar sy te vooren in modder, de aarde, en onder de distelen en doornen, leefden, en een grof voetsel gebruykten, nu baar in de dunne lugt onthouden, en de hoogten der hemelen beklimmen, en sy suygen honing, en gedistilleerde vogtigheeden, soo dat ook sommige wel eenige maanden lang vasten kunnen. Dat alle veel pryselyker hoedanigheeden syn, als de sy te voren midden onder de ellenden van haar grof en aartagtiger leeven besaten. Dat ik alles nog eens klaar sal voorstellen, indien ik maar de tyt heb, om de heerlyke Opstanding der Dooden, tastelyk ende sigtbarelyk, uyt de Natuur selve te bewysen: waar in ik sulke klaare voorbeelden, en gewigtige argumenten, van deese verheerlykte lichaamen, omtrent de Insecten kan voortbrengen, dat ik versekert ben, dat alle Menschen over dese ondehoorde wonderen sullen verbaast moeten staan. Want sekerlyk de natuurelyke waarheeden syn overtuygent en geheel goddelyk: om dat al wat waaragtig is van den GODT der waarheid afkomt. En wat is daar waaragtiger, als dat de sigtbaare dingen een natuurelyken Bybel syn, waar door wy, als met een hemelschen ladder, door verscheyde trappen, tot de Goddelyke en eeuwige dingen opklimmen: alsoo GOD de formeerder van de Natuur is.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd