Werken. Deel 6

[p. 122]

Raedsel

'k Besluyt in mynen loop vier wonderlyke tyden,

Den eersten wekt den geest, den tweeden sorgh en lust,

Den derden streelt het hert door stilstant en⁽¹⁾ vertyden,

Den vierden bant de sorgh en brengt de ziel tot rust.

Myn minste deeltjes syn oneyndelyk in waerde,
Geluckigh is hy die my wel besteedt op aerde.

(1) Vacare.

Uytleggingh

Vier tyden wyst de son, op vierentwintigh ueren,

Den soeten morgenstont die 't helder licht ontdekt,

Den dagh, die sorgh en lust en aerbeyt doet verdueren,

Den avont die ons streelt, de nacht die rust verwekt:

Vier tyden wederom, verdeelt in duysent stonden

Waer van ons een alleen strekt tot een eeuwigh lot,

Naer dat wy syn in schult of in verdienst bevonden,

En dus verschynen gaen voor een rechtveerden Godt:

Ach! syn die stonden ons tot sulk een eynd gegeven,

Hoe comen wy soo los en onbedacht te leven?

Raedsel

Begeeren wil ik noyt, verkrygen nogh veel minder

Bewaeren is my licht, besteden quelt my niet;

Geen sorgen voor vandaegh of morgen doet my hinder,

Terwyl ik niet en heb' en alle goet geniet.

[p. 123]

Tegen-raedsel

Begeeren baert my wee, verkrygen ongenuchten

Bewaren sorgh en pyn, besteden swaer verdriet

Den dagh van heden doet my voor den morgen duchten,

Terwyl ik alles heb en niet met al geniet.

Uytleggingh

Den gierigaert in syn begeerten onversaden

Vaert syn onrustigh hert van 't een in 't ander wee,

En schoon syn geltkist wort met schatten overladen

Syn lust woelt even seer gelyk een holle zee.

't Gen hy verkregen heeft moet hy met sorgh bewaeren,

Tgen hy met sorgh bewaert besteet hy met verdriet

Soo voelt hy dagh voor dagh, door angst, syn ziel beswaren

Twyl hy van al syn goet het minste niet geniet.

Dus blykt ons dat den mensch wort vruchteloos gedreven

Tot toevingh van syn hert, tot stillingh van syn lust;

Al wiert geheel den schat des werelts hem gegeven,

Hy waer met gheel den schat des werelts niet gerust.

Begeerten groeyen aen door hebben en genieten,

Sy syn, gelyk een vier dat door het hout vermeert,

Sy syn, gelyk een vlam waer m' olie in siet gieten,

Sy syn, gelyk een beek, die na haer oirsprong keert.

Voldaen syn hangt niet af van hebben maer van willen:

Wie tracht vernoegt te syn moet syn begeerten stillen.

[p. 124]

Raedsel⁽¹⁾

Myn moeder roemde op my eer dat ik was in wesen,

En wiert om mynentwil in eenen poel versmoort;

Uyt haer verderffenis quam groote winst geresen.

Graef, hertoogh, koningh wiert door mynen glans bekoort,

't Vleys heeft my wonder lief soo langh ik ben in 't leven,

Den geest betoont my nogh meer jonsten naer myn doot;

Dan staet al wat er was verborgen voor my bloot,

Dan siet men uyt myn lyk het helder licht verheven.

(1) Dit raedsel werd doorgehaald.

Raedsel
uytgegeven den 2 february 1702

Ik blyve tgen ik was ook in een ander wesen;

Van licht soo wort ik swaer 'k verander door een schyn;

De schoone hebben my om mynen dienst gepresen,

En willen altyt wel by my geleken syn.

Hetgene my behoedt doet alle dingh begeven,
Hetgene my verderft doet alle dingen leven.

Uytleggingh

De sneeu blyft altyt vocht, schoon in een ander wesen.
Vervrosen was sy licht, gesmolten wort sy swaer,
Soo ras den sonneschyn comt over haer geresen,
Men wort al t'effens die veranderingh gewaer
De sneeu dient aen de schoone om haer gelaet te wasschen,
Want sneeu-vocht alderbest ook 't minste vlexien weirt;
Een maegt hoort geerne sigh sneeuwitten glans toepassen,

[p. 125]

 

Mits all'onreyn en vuyl aen sneeu en maegden deirt.

 

De kou die sneeu behoedt doet alle dingh begeven,

 

De warmte die haer doodt doet alle dingen leven.

Zedeles

De sneeu, een zinnebeelt van reynheyt doet ons leeren

Hoe licht die schoone deught in ondeught can verkeeren,
Als haer bewaernis niet naukeurigh wort betracht:
Een dubbelsinnigh woort, een oogwenk, een gedacht,
Een stondige begeert can haeren roem verdoven
Haer glans ontluysteren en haeren schat ontroven.

Slaet d'oogen op de sneeu die in den fellen vorst

Op eenen acker light, wit, suyver, onbemorst,
Van alle vlecken vry, verciert met sulcke verven
Waer by nogh lelie-bloem nogh swaen verschynen derven,
Gy wort door haeren schyn en reynen glans bekoort;
Maar wacht tot d'held're son de ducke locht doorboort
En spyt den neveldamp, langs euvelen en dalen
Haer warmte nedersent met haere gulde stralen;
Wacht tot den minsten vonk de kille sneeu aenraekt
En aen 't versteven vocht haer vier gevoeligh maekt,
Gy sult dat cierlyk wit, soo suyver in 't verschynen,
Op eenen corten tyt allenxkens sien verdwynen,
Soo dat van al dien glans het minst niet overblyf.

O maegden, die begaeft, met suyvre ziel, en lyf,

Van 's werelts ydelheyt en wellust afgescheyden,
Een vreedsaem leven pleegt in d'eenigheyt te leyden;
O krist'ne helden, die, vervreemt van alle lust,
In reyne zeden vindt d'oprechte vrede, en rust,
En voor begeirlykheyt uw sinnen hebt geloken;

[p. 126]

 

Gy syt gelyk de sneeu, die, voor de son gedoken,

 

Op een verlaten heyde, of in het eensaem wout,

 

Haer onbesmette verf en witten schyn behoudt.

 

Maer, wacht u van uw hert, soo reyn en vry van vlecken

 

Aen d'alderminste schyn van geyle min t'ontdecken,

 

Ach! heeft het maer een vonk van desen brant ontfaen,

 

Uw witheyt wort besmeurt, uw reynheyt is vergaen.

 

Gelyk de sneeu afsmelt door heete sonne-schynen,

 

Soo moet de suyverheyt door heete lust verdwynen;

 

Daer is geen menschen-hert, dat dese twee besluyt,

 

Waer wellust binnen comt daer vlucht de reynheyt uyt.

 

O maegden-koningen! door u is 't dat wy kennen

 

Hoe vlytigh men syn hert moet van de lust afwennen,

 

Opdat het suyver blyve en vry van alle smet.

 

Dees vraegh, ter feeste van uw suyvringh voorgeset,

 

Behaegt ons, om van sneeu te schryven en te spreken,

 

Nadien gy soo met recht wort by de sneeu geleken.

 

Van uwen oirsprongh af verschynt gy, sonder vlek;

 

Gy treet, dry jaeren out, in 't goddelyk vertrek,

 

Daer offert gy den Heer uw onbesmette leden,

 

Daer slyt gy, dagh, en nacht, in vierige gebeden,

 

Totdat, naer 't elfste jaer, den blyden stont opdaegt,

 

Die u met Joseph paert, een Maget met een Maegt.

 

Met sulk een bruydegom door reyne min verbonden,

 

Leeft gy in uwe ziel en leden ongeschonden,

 

Terwyl u Gabriel comt groeten uyt Godts naem:

 

Dogh syn gesantschap is by u niet aengenaem

 

Voor hy versekert heeft, dat gy sult Maget baeren

 

En Godes moederschap met uwen Maegdom paeren.

 

O suyvre Maegt, die voor en, als gy Moeder wert,

 

En naer gy moeder syt in lichaem, ziel, en hert

[p. 127]

 

Soo ongeschonden blyft als onbevlekt van sinnen,

 

Gy syt soo wit als sneeu van buyten en van binnen,

 

Van binnen aldermeest; daer is geheel den roem

 

Daer schuylt geheel den glans van uwe Maegde-bloem.

 

Hetgen den seraphyn is sonder sin en leden,

 

Dat syt gy in het vleys, in ommegangh en zeden,

 

Gy syt gheel schoon en reyn, in u is geene smet.

 

Op dese schoonheyt heeft den hoogsten Heer gelet,

 

Door dese liet hy sigh aenlocken en bekooren

 

Als hy u tot syn bruyt van eeuwigh heeft vercoren.

 

O Maegt! dat door uw bee wy worden, gelyk gy,

 

Als vers-gevallen sneeu van alle onreynheyt vry.

 

Leve Maria!