Werken. Deel 5
(1930)–Michiel de Swaen–
Auteursrecht onbekend
[pagina 216]
| |
Gedachten
| |
[pagina 217]
| |
En sagh voor my ontdekt het swerf der hemelboogen;
'k Doorsnuffelde geheel 't lazuere firmament
Dat met syn sterren sigh rontom het aerdryk wendt.
'k Beschreef den sonne-loop, en wiste te bewysen,
Wanneer de maene sou nu dalen, dan weer rysen;
'k Gaf reden van de Lent en yder jaer-gety,
En sagh geheel het Al als in een schildery.
Ik gingh met myn begryp de holle zee doorvaeren
En toonde d' orden der onordentlyke baeren;
'k Ontdekte, wat voor cracht den opgeswollen vloet
Met seker maet en tydt op d' ebbe volgen doet.
Ik trat tot in den gront der grondeloose plassen,
En sagh de perelen in hunne schelpen wassen;
My docht, soo ras myn geest die kennissen geniet,
Myn herte vindt syn rust, maer ach, 't en vondse niet.
Ik liet het vorder gaen om dese rust te vinden.
Het aerdryk hadde my syn schatten doen ontbinden,
En in myn schoot gestort den kostelyksten buyt,
Die 't selv' in synen gront sorghvuldiglijk besluyt.
Gout, silver en metael, van Ophir, my gesonden,
Gesteenten welckers prys, noyt mensch heeft uytgevonden,
Besloot ik in myn schat: ook maekt' ik ydereen
Van myne borgery dien overvloet gemeen.
Gemeender was het gout in Sions burght en straten,
Dan 't yser ende stael in and're prinssen staten;
Ik bouwde my een hof soo konstigh en soo ryk
Dat geen in 's werelts ront, aen 't selve was gelyk.
't Welrickend' cederhout, albast en marmer-stoffen
Die waeren 't minste deel, waer op dien bouw con stoffen;
Rontom dit prachtigh werk versaemd' ik wat natuer
Aen t' oogh in soetigheyt en schoonheyt stelt te keur.
| |
[pagina 218]
| |
Ik plantte in menigh perk de lieffelykste bloemen,
Waer op de coele lent, en heete somer roemen;
Men sagh, elk op syn ry, van allerley gewas,
Dat om syn seldsaemheyt geacht by menschen was.
Hier dee ik 't suyver nat door vergeleyde buysen
Uyt beelden van fyn gout opspringen ende bruysen;
't Geleek dat locht, en aerd, en water onder een
Uytgooten, 't myner lust, al hunne wonderhêen.
Inwendigh was dit huys verdeelt in gulde salen,
Die scheenen tegen een, om 't kostelykst te pralen;
Daer bloncken voor 't gesicht in welfsel, ende wandt
Gout, silver, perelen, rubyn, en diamant.
Tapyten geborduert in menige kolueren,
Bekleedden t' alle kant de witte marmer-mueren;
Daer sey ik aen myn hert: sie wat u 't lot aenbiedt,
Wel aen, leef nu gerust; maer ach! 't en konde niet.
Dan dacht ik wat men 't hert nogh vorder koste geven,
In een soo schoone plaets, om vergenoeght te leven;
En siet my quam te voor, dat synen minne-tocht
Iet meer dan gout en gelt en groote schatten socht.
Dies koos ik 't syner lust ontelb're koninginnen,
Soo welgemaekt van lyf als vierigh in het minnen,
Daer was 'er onder haer, die met een enkel lonck
Ontstaken in de ziel een blusscheloosen vonk.
Men sagh op 't lief gelaet de lelyen en roosen,
Schakeeren onder een de sneeu met 't vierigh bloosen;
Het lieffelyk gesangh van d' elpe-beene keel
Bekoorde door 't gehoor het hert met soet gestreel.
Ik kon er geen aensien, of wiert gants opgetoogen:
Nu troffen bruyne my en dan lazueren oogen;
Nu sloot de blonte pruyk myn tuchten in den bant,
| |
[pagina 219]
| |
Dan trok 't swertvervigh hair myn boesem in den brant.
Ik wiste niet wie eerst met open armen strengelen
Om beyder herten t' saem in eene vreugt te mengelen,
Maer ach! het duerde niet of dat vermeynde soet
Beviel 't verleet gemoet veel bitterder dan roet.
De ziele schroomd' er voor, het herte stak er tegen;
De reden dreef my voort uyt soo verwerde wegen,
Dan sagh ik dat 'er niet soo soet is in 't begin,
Soo bitter in het eynd als schoone vrouwen min.
Dan bleek my opentlyk dat vleysselyke lusten,
Niet anders connen doen dan knagen en ontrusten;
O liefde vol van haet! o blydschap vol verdriet!
Ik soek in u myn rust, maer ach! 'k en vind se niet.
Ha koninklyke spruyt! hoe hebt gy u vergapen!
Gy moet uw hertens rust in weerder dingen rapen;
De lust betaemt een hooft met geene kroon belast,
Het moet verheven syn wat eenen koningh past.
De grootheyt van myn naem die gheel dit al doet beven,
Is 't eenigh dat myn hert can doen in ruste leven.
Den hemel heeft my niet in desen roem gestelt
Door cracht van wapenen en ooreloogs gewelt:
Al syn myn schatten groot, al is myn troon verheven
Nogh wort 'er tegen my geen vorst door nyt gedreven;
In tegendeel, myn faem doet Memphis opperheer
Naer myne vrientschap staen als naer den top van eer.
Den vorst van Syrien met menigh and're grooten
Die hebben voor altyt den peys met my geslooten;
't Gerucht van myne macht en wysheyt en verstant
Trok Sabaes Koningin in 't Palestynsche lant.
Daer is geen prins soo groot in d' omgelegen ryken
Die my geen teken laet van syne vrientschap blyken,
| |
[pagina 220]
| |
Ook heersch ik in een ryk van sterkten soo voorsien,
Dat hier een hondert man can wederstaen aen tien.
't Getal van oorloogs-tuygh, van schilden en panssieren,
Van hant- en schiet-geweir, van lanssen en rappieren,
Is schier oneyndelyk; de vreemdelingen staen
Verbaest, wanneer sy door myn wapen-huysen gaen.
d'Ontsacchelykste van myn vader Davids vroomen,
Met menigh duysenden nogh onlangs aengenomen,
Syn 't myner dienst bereyt, en maken myne kroon
Vermaert en hooggeacht aen aller prinssen troon.
Myn lyfwacht is gekeurt uyt d' alderbraefste helden
Die immer in het velt de stalen lanssy velden;
Den minsten onder hen heeft 't ryk soo trou gedient,
Dat hy een veltheer-staf tot synen loon verdient.
Ook syn, om yder een hun weerde te betoogen
Hun wapenen met gout en silver overtoogen;
Wanneer de middagson hun ordeningh aenschouwt,
Sy blincken voor 't gesicht gelyk een bergh van gout.
Dogh al die oorloogs-macht, die brave lyf-trouwanten
Behoev ik niet om myn laurieren voorts te planten!
Die dienen slechts tot glans en luyster van myn kroon,
Wyl ik, in peys, besit myn vader David's troon.
Dien heeft om mynen roem soo hoogh te doen opdagen,
Al onse vyanden, voor syne doot verslagen,
En my, in volle vree, gelaten Juda-staf
Met al de goederen, die hem den hemel gaf.
Ik deel myn onderdaen die lang gewenschte vrede,
Die milde zegeningh des Alderhoogstens mede;
Van Moab tot de zee, van Berseba tot Dan
Niet een die van gewelt of onrust klagen kan.
Door my is alle twist en tweedracht uytgedreven,
| |
[pagina 221]
| |
Door my siet Israel syn soons in weelde leven,
Sint ik dat kerk-gesticht, dien trots van nyt en tyt
Met d' algemeene vreugt den Heer heb toegewyt.
Wel aen dan, Salomon, geniet de vrede-vruchten,
Die 't volk door u besit; daer valt niet meer te suchten,
Bewaert uw hertens rust in een soo hoogh gebiet:
Eylaes! myn herte roept; het vindt die ruste niet.
't Is waer, ik soek vergeefs; verstant nogh wetenschappen,
Nogh rykdom, nogh genucht, nogh grootheyts hoogste trappen,
Vermogen in myn hert te stellen dese rust,
Hoe seer sy ook voldoen myn sinlykheyt en lust.
Ach! naer ik alles heb gehadt in myn vermogen,
Dat ons d' Alsiende son op aerden comt vertoogen,
'k Beken dat alles is een damp, een ydelheyt,
Een quellingh aen den geest, een vreugt vol bitterheyt.
Myn ziel, daer is de vrucht van al de schoone gaven,
Waer mee de weelde comt haer voesterlingen laven;
Myn ziel, daer is den naem, die, selve, Salomon
Aen 't alderhoogst geluk des werelts geven con
Naer dat hy wysheyt, goet, vermogen, rykdom, eeren,
Gesach, wellustigheyt, en wat hy cost begeeren
Beseten had in vree en vollen overvloet,
Hy noemt het ydelheyt, en quellingh van 't gemoet.
Heeft hy soo cleen geacht 't genot van al die dingen,
Hoe acht gy dan soo groot een weyningh beuselingen?
Wiert in dien overvloet syn herte noyt voldaen,
Hoe brengt een hantvol vreught u die voldoeningh aen?
Eylaes! gy syt verdoolt: al wiert u in dit leven,
't Besit van Salomon, en duystmael meer gegeven,
En duystmael meerder vreugt, en duystmael meerder eer
Nogh vreugt nogh eer voldee uw wenschen immermeer.
| |
[pagina 222]
| |
Uw hert, hoe cleyn van gront is nimmer op te vullen,
Met alles wat en vleys en werelt geven sullen;
Drykantigh is uw hert, de werelt eenen bol;
Stort gheel dien bol in hem noyt wort syn drykant vol.
De werelt is een bol, die door de pracht verheven,
Vergaet gelyk een blaes uyt zeep-sop opgedreven,
Eer, wellust ende goet die desen bol behoudt
Veranderen in niet soo ras men daer op bouwt.
Uw hert staet naer een goet dat eeuwigh can vernoegen
Hoe can dan 's werelts gift op syn begeerte voegen?
Ha ziele, laet die gift, laet desen gever staen,
En stiert uw hert tot hem van wie 't can syn voldaen.
Com herte, volgh my nae; 'k sal u daer hene senden,
Waer gij uw wenschen sult, en uw begeerten enden:
Rys herte, rys tot Godt, tot dat DryvuldighGa naar voetnoot(*) Een,
Gy wort in hem voldaen, gy blyft met hem te vrêen.
Soo gy in wysheyt wilt en kennis vreugde rapen,
Hy is de kennis self, de wysheyt ongeschapen:
Indien u uwe drift naer rykdom snaken doet,
Hy is den hoogsten schat, de bron van alle goet.
Of wort gy aengeroert door heete minne-lusten,
Bemint den oirsprongh dan, der eeuwige wellusten,
Of syt gy aengelokt, door glory, roem, en eer,
Ga, stel u op den troon van s' hemels Opperheer.
Rys herte tot dien Heer van goetheyt en genaden;
't Is hy die u alleen ten vollen can versaden,
Geen vreugde buyten hem tot stillingh van de lust
Geen glory buyten hem, en buyten hem geen rust.
| |
[pagina 223]
| |
ToemaetAdam, dieren en gewassen
Besigh naemen toe te passen,
Sagh een vogel onder al
Die geduerigh uyt het dal
Boven alle vlugge dieren,
In de wolcken wilde swieren;
En, terwylen onder een
d'Ander sakten na benêen
Om hun voetsel te gaen rapen,
Sagh hy 't vliegend beesie gapen
Met een open ademtocht
Om te suygen reyne locht
Tot verversschingh syner leden.
Nimmer vondt hy het beneden,
Aen den coelen waterstroom,
Of op eenen dadelboom
Of in beembden neer geseten,
Om te drincken ofte t' eeten.
Dikwils socht hy 't soete dier
Op den rooden Aglentier,
Dikwils dacht hy het te vinden,
Onder nieuw gebloeyde linden;
Nu op eene lauwer-spruyt,
Dan in 't weeligh mirte-cruyt:
Nu by vers-ontloken lissen,
Dan in 't midden van narcissen
Nu by keersen root als bloet,
Dan by peeren suyker-soet.
Somtyts gingh hy 't dier najagen,
| |
[pagina 224]
| |
Onder witte doren-hagen,
Somtyts langs een groene laen,
Somtyts midden door het graen,
Nu op rype koren-hairen,
Dan ontrent de haselaeren:
Dogh hy socht al waer hy mocht,
Altyt sagh hy 't in de locht;
Of soo 't daelde naer beneden,
't Was tot ruste syner leden;
Maer van eten geen bewys,
Schoon het was in 't Paradys.
Adam stont 'er in verwondert
Siende 't beest, soo afgesondert
Van al aerdsche spys en vocht,
Leven by de reyne locht:
Daerom seyde hy, al tieren;
Wysste dier van alle dieren
Dat voor drincken ende spys
Suygt de locht van 't Paradys
Mits gy syt soo reyn van leven,
Hoor wat naem ik u wil geven;
Dat men u, waer Phison vliet,
Paradysens vogel hiet.
Vader, wort togh niet ontsteken,
Derft uw soon u tegenspreken,
'k Weet een schepsel meer bequaem,
Tot soo loffelyken naem;
'k Weet een schepsel, welckers oogen
Zee nogh aerd versaden moogen,
Dat geduerigh naer de lucht
Van 't waerachtigh aeden sucht.
| |
[pagina 225]
| |
't Paradys voedt syn gedachten,
't Paradys wekt syne clachten,
't Paradys is 't eenigh wit,
Waer het na versucht en bidt.
Geef dat schepsel het vermaken
Dat gy mocht op aerden smaken,
Voor u, om den appel-beet
Godt uyt uwen lusthof smeet;
Geef dat schepsel al de schatten
Die de woeste zeen omvatten,
Het versaekt die al gelyk
Om de lucht van 't hemelryk.
Vraegt gy welk dit is, o Vader?
t' Is een spruyt van uwen ader,
Schoon van lichaem, wys in ziel,
Die in u, met u verviel.
't Is een tastelyken waessem
Uytgestort uyt Godes aessem,
Tot het maeksel van een mensch.
Dit 's het schepsel welckers wensch
En begeerte noyt can rusten
Dan in hemelsche wellusten.
Noem het dan naer dit bewys,
Vogel van het Paradys.
|
|