Werken. Deel 5
(1930)–Michiel de Swaen–
Auteursrecht onbekend
[pagina 196]
| |
Gedachten op de dootStatutum est omnibus hominibus scmel mori Een wet is allen mensch gegeven
Van eens te scheyden uyt dit leven.
't Nootsakelyk besluyt van eens te moeten sterven,
Ontstelt, op eenen dagh, ontroert my hondert werven;
Al waer ik gae of keer, ik sie en vroegh en laet
d' Erbarmeloose doot, die voor myn oogen staet.
Ik sie dat monster-dier 't gen alles heeft verbeten
Myn dagen rekenen, myn jaerens loop afmeten;
't Dunkt my, dat yder stont syn koopre tromp uytbrult:
‘Den oogenblik genaekt, die gy niet sien en sult.
Ja, ja, dien oogenblik staet voor Godts oogh beschreven,
Op welcken gheel myn lyf sal syn als ys versteven;
Op welcken, door de kou, myn vierigh herte-bloet,
In d'aders stollen sal, van hoofde tot de voet.
Myn oogen die soo snel hun strael ten hemel heffen,
En sullen, op dien tydt, geen klaerheyt meer beseffen,
Myn tonge, die soo licht nu snatert, schelt en snakt
Wort dan in mynen mont gesteven en geplakt.
Myn handen, soo bequaem om alles te bedryven,
Die sullen, voor altyt in een gekrompen blyven;
| |
[pagina 197]
| |
Myn voeten nu soo kloek, en veerdigh, op den gank,
Die worden dan, by een gestrekt op eene plank.
Wat pronkt gy, jonge jeught, met witt' en roode verven,
Die nu in bloeyen staen, en corts daerna versterven?
Soo broos gelyk een riet is uwen levens roem;
Uw schoonheyt sal vergaen, gelyk een lente-bloem.
Gelyk een soeten dauw, gesegen uyt het suyen;
Gelyk een heldre locht, gestoort door maertsche buyen;
Gelyk een appelbloey, die uyt haer steeltje kruypt;
Gelyk een regen-drop die van de daken druypt;
Gelyk een spinne-web, in eenen hoek geweven;
Gelyk een bobbel-blaes uyt schuijm om hooghGa naar voetnoot(*) gedreven;
Gelyk het dorre hoy, dat op de velden staet,
Soo is 't, o losse jeught, dat uwen roem vergaet.
De doot en neemt geen acht op lieffelyke sangen,
Op lippen als corael, en soet-geverfde wangen;
Sy velt en out en jongh te saem op eenen dagh,
En leght het kintje neer, waer syne moeder lagh.
Maer, sou men met gewelt of schranderheyt van sinnen,
Die wreede moorderes niet connen overwinnen?
Den mensch, soo hoogh begaeft met reden en verstant,
Weet hy geen middelen tot desen wederstant?
Men vindt 'er soo vernuft in stoffen t'onderscheyden,
In kruyden, wortelen, en dieren te bereyden,
Dat sy de sekerste, de beste medecyn,
Aenbien uyt adder-vleys, gal, swavel, en venyn.
Daer syn 'er welckers huys by dagen en by nachten
Geduerigh is beset met hondert kloecke wachten;
Daer syn 'er gheel becleedt met yser, en metael,
| |
[pagina 198]
| |
Wiens leden nimmermeer ontsien nogh vier, nogh stael.
Ach! tegen doots gewelt, al vruchtelose vonden;
Sy vindt togh altyt plaets, om d'herten te doorwonden;
Geen wysheyt, geen vernuft, geen macht, geen artseny
Maekt eenen mensch bevryt van haere tiranny.
Sy gingh Hipocrates by syne kruyden soecken,
En maekte Plato self een graf van syne boecken,
Ja midden door 't gedrangh van duysent oorloogs lien
Liep sy den werelt-vorst Octaviaen bespien.
Gaet wysen, gaet, doorleest, doorsnuffelt uwe blaeren;
Gaet helden, vorsten gaet, versamelt uwe schaeren,
Beset uw trotse woonst met torens, wal, en gracht,
Versekert poort en deur, verdubbelt uwe wacht,
Doet alles wat gy kont, om tegenweir te bieden
Gy sult togh, nimmermeer uw vyandin ontvlieden,
Sy rekent, sy bespiet, sy tekent aen den stont
Op welcken u genaekt de doodelyke wond.
Geen staet, geen mogentheyt is by de doot in waerde;
Het gout vermagh by haer niet meer dan slyk en aerde,
Sy smyt den scepter neer by eenen herder-staf,
En leght, by synen slaef, den koningh in het graf.
Maer 't gene 't menschen-hert nogh meer voor haer doet schricken,
Is dien onsekersten van soo veel oogenblicken,
Die met soo schroomelyke als vaste sekerheyt
Hem synen hoogsten noot syn lesten snik bereyt.
O wee! hoe pynight my, hoe praemt my dese waerheyt
Die myne ziel verschynt met een soo helle klaerheyt?
Hoe teert, hoe morselt my het schrickelyk gedacht
Van dees onseker uer, die my soo seker wacht?
Die my soo seker wacht en die'r tyt sal verrassen,
| |
[pagina 199]
| |
Misschien wanneer ik sal op haer het minste passen,
Misschien wanneer myn hert door sinlykheyt verleyt,
Voldoen sal aen de drift van syn begeirlykheyt?
Hoe weynigh comt dees uer te voor aen myn gedachten,
Als ik tot eer en staet besteed' al myne crachten;
Hoe weynigh denk ik op dien jongsten oogenblik,
Als ik aen myne ziel nogh soo veel jaeren schik.
Dat goddelyk gepeys is uyt myn hert vervloogen,
Terwyl het wort door wraek en gramschap opgetoogen,
Terwyl het, onderdrukt door weynigh smert en pyn,
Soo onverduldigh is om daer van vry te syn.
Dat goddelyk gepeys can myn gemoet niet raken,
Wanneer het naer gemak en goet begint te snaken;
Wanneer het, om wat smaet, om een te schamper woort,
Door hoogmoet en door spyt soo hevigh wort gestoort.
Ha neen! 't is aen myn ziel ontvallen en vergeten,
Wyl d' eygen liefde haer ten vollen heeft beseten,
Ja sy steekt dat gedacht soo verre wegh van haer
Als of het anders niet dan een versiersel waer.
O blintheyt! noyt genoegh met suchten te beklagen!
O dolheyt! noyt genoegh met traenen uyt te vagen!
Den mensche, wien de doot al oogenblik verwacht
Leeft soo, als of er waer een eeuw in syne macht.
Hier siet hy syn gebuer des mergens overleden
Die s' avonts in syn bed, lagh met gesonde leden:
Daer vindt hy door de doot een ander weghgevat,
Terwyl hy aen den disch met syne vrienden sat.
Dien voelde door vergif syn herte-bloet vergallen,
En desen is een balk op syne borst gevallen;
Dien vondt syn ondergank al klimmen op syn huys,
En die wiert weghgerukt al vallen in een sluys:
| |
[pagina 200]
| |
Daer syn 'er wie een speld de dootsteek heeft gegeven;
Daer syn 'er door een graet gecomen om het leven;
Onmatigheyt van rou heeft desen omgebracht,
En onverwachte vreught diens herte-bron versmacht.
De doot is door geen tyt nogh plaetse te bepalen:
Waer, hoe, wanneer men vliedt, sy weet ons t' achterhalen
Ja comt dan menighmael te voorschyn aen den mensch,
Wanneer hy denkt te syn vernoegt naer synen wensch.
Ga sterffelyken mensch! betrouw nogh op een leven
Soo ongestadiglijk nu heen, dan weer gedreven;
Steun op dat wanckel riet langs dese gladde baen,
Wyl u dat monster-dier comt op de hielen slaen.
Voorsie u soo gy wilt om sijn gewelt t' ontwringen,
Het sal u vroegh of laet, op 't onvoorsiens bespringen,
Misschien op eenen dagh, misschien op eenen tyt
Wanneer gy dencken sult te syn van hem bevryt.
Van d' eerste stont doen gy het leven hebt ontfangen
Heeft u de wreede doot verselt op al uw gangen,
Sy stont gelyk een spie by uwe bakermant
En mikte naer uw hert met 't moortgeweer in d' hant.
Op yder herte-klop die uwen pols dee gloeyen,
Begon haer bloedigh vliem uw levens draet te snoeyen;
Gy quam in haere macht soo ras gy 't licht aensagh,
En uw verderf begon op uw geboorte-dagh.
Hoe heeft sy u vervolgt van uwe jonge jaeren?
Nu quam sy uwe keel, dan uwe borst beswaeren;
Nu deede sy uw bloet opsieden als een pot;
Dan propte sy uw hooft met gal en drabbigh snot.
Nu dee sy door 't kolyk uw ingewant toeknellen,
Dan uwe maegh en buyk gelyk een trommel swellen;
Nu vulde sy met slym en sant uw nieren op,
| |
[pagina 201]
| |
Dan bracht sy eenen steen in uwen blaese-krop,
Al dese rampen dee sy op u nederstorten,
Om uwen levensloop allenxkens te vercorten;
Sy luymt van s' mergens vroegh door gheel den dagh en nacht
Om u t' omringelen met haere helsche macht.
Myn ziel! hoe droevigh is 't den ooghwenk t'overleggen,
Op welcken 't lichaem u syn wooningh sal ontseggen!
Op welcken gy, voor al uyt dese borst gedrukt,
Sult worden door de doot naer d' eeuwigheyt gerukt!
Hoe schrickigh is 't, myn ziel, u selven te vertoogen,
Dat treckend' aengesicht, die ingevallen oogen,
Dien toegekrompen mont, die swert' en drooge tongh,
Die rocchelende keel, die ademloose longh!
Wat beevingh sal, dier tyt, bevaen myn blauwe lippen,
Als gy, voor eeuwigh, sult daer over moeten slippen!
En laten desen romp van u soo langh geviert
Tot een verwachte proy aen 't kruypend ongediert!
Wat wreede knagingh sal een ziele dan dooreeten,
Die staegh in weeld' en pracht haer lichaem heeft beseten;
Die noyt haer sinlykheyt en lusten heeft besnoeyt,
Die aen het dertel vleys, soo langh scheen aengegroeyt!
Hoe sullen al die lêen al die gewrichten spannen,
Als dese ziele daer sal worden uyt gebannen,
Als die gastresse sal vertrecken uyt dat lyf,
't Gen soo veel jaeren haer verstrekte, tot verblyf!
My dunkt dat sy, dier tyt, uytroepen sal, al schreyen:
O aengenaeme woonst! moet ik dan van u scheyen?
O alderliefste lyf! o trouwste medemaet!
Hoe wilt men, dat ik u, voortaen, alleen verlaet?
Ik heb met u soo langh, soo vreedsaem, moogen rusten;
Naer mynen wensch versaet, door duysenden wellusten;
| |
[pagina 202]
| |
Gy vondt uw meeste vreught in my uw dienst t'aenbien,
En ik myn meeste troost in u vernoeght te sien.
Hoe lieffelyk was 't my als ik met u mocht woelen,
In kittelende smaek en toverend' gevoelen!
Hoe hebt gy my gestreelt door minnelyk gehoor!
Wat bracht my oogh en neus, al soetigheden voor!
Ik had met u gewenscht altyt te blyven leven,
Altyt, door uwe hulp, dat schepsel aen te kleven,
Het gen geheel myn hert gheel mynen wil besat
En voor wiens lief genot ik gheel dit al vergat.
O schrik! o angst, o schroom! o perssingh! o afgrysen!
O wreeden noot! waer toe comt gy een ziel verwysen?
O eyndeloos verdriet! o doodelyke pyn!
Ik moet dan van myn vleys voor al gescheyden syn?
Soo roept dien bangen geest; soo tiert het lyf daertegen:
Myn alderliefste ziel! waer stelt gy u op wegen?
Waer gaet gy sonder my? wat schrickelyk geval
Wat nootlot is 't, dat ons voortaen genaken sal?
Getrouwighste meestres, in welckers dienstbaerheden,
My niet bejegent heeft, dan duysent soetigheden,
Wat sal het syn van my indien gy my verlaet,
Indien gy van my trekt in soo benauden staet?
Hoe sal ik, sonder u, voortaen myn leden roeren,
Myn longh uyt ademen, myn bloet door d' aders voeren?
Ach! laet gy my alleen, ik word, onsaligh lyf,
Als killigh ys soo kout, als marmersteen soo styf.
Gy sult eer corten tyt van duysent graege wormen,
Dien poeslen hals en borst, die leden sien bestormen,
Die gy soo dikwils hebt gebruykt, tot uw geneucht,
Die gy soo dikwils hebt, door dat gebruyk, verheught.
Och! Och myn liefste ziel! en ga togh soo niet scheyden!
| |
[pagina 203]
| |
Hoe werkt, hoe jaeght gy soo? wil nogh een weynigh beyden;
O wee! gy maekt myn borst, gy maekt myn herte bangh:
O jammerlyken noot! O pynelyken dwangh!
Sie daer een schildery van veelerhande rouwen,
Die 't lichaem en de ziel in dat vertreck benouwen;
Sie daer een rouwe schets, van desen hoogsten noot,
Die een wellustigen comt treffen in syn doot.
O doot! hoe bitterlyk doet uw bedenckingh beven
Een hert in overvloet, en lust, gewent te leven!
Hoe knaegt, o felle doot, 't gepeys van uw gewelt,
Een mensch, die op syn goet al syn betrouwen stelt!
Den schroom die dat gedacht doet door syn leden dryven,
Sou myn benaude hant ten vollen noyt beschryven;
Schoon of ik duysent jaer nogh op de werelt bleef,
En onophoudelyk met duysent pennen schreef.
Maer ach! hoe minnelyk hoe vreedsaem is 't daertegen,
Aen een verstorven mensch dien afscheyt t' overwegen!
Wie vat de soete vreught die in syn sinnen speelt,
Als hy dien lesten stryt, dien uytgank sigh verbeelt?
Hy siet met grooten troost en innerlyk verblyden
Naer d' uer van syn vertrek en nakend overlyden;
Syn ziele haekt en snaekt vol yverige pyn,
Om van dat levendigh geraemt verlost te syn.
Gelyk een reysiger naer een seer langh afwesen
Geduerigh wenscht en sucht om in syn lant te wesen,
En hoe hy naerder comt aen syne vader-stat
Hoe hy door meerder lust en drift wort aengevat:
Soo voelt een needrigh mensch syn minnend herte blaken,
Om uyt dit ballinghschap, die banden, los te raken,
Soo is syn ziel verheught op 't end van haere reys,
Verwachtende te syn gescheyden van het vleys.
| |
[pagina 204]
| |
Dan is 't dat, in 't aensien van d' afgesmolten leden,
Sy roemt en triompheert van haer begeerlykheden;
Dan schept sy haer vermaek en aldersoetste vreught,
In haer vervallen lyf en afgeteerde jeught.
Dan roept sy: ach! nu syn gebroken myne banden;
Nu ga ik aen den Heer aenbien myn offerhanden,
Aenroepen synen naem, verheffen synen lof,
En vieren syn genae in 't eeuwigh-vreedsaem hof:
Den vyant die my quam soo langen tydt bestormen
Is syne crachten quyt en wort een spys der wormen;
Myn onverstorven vleys moet endelyk vergaen,
En heeft geen wapens meer om my te vallen aen.
Het sal voortaen niet meer my streelen door syn ooren,
Verleyden door 't gesicht en door 't gevoel bekooren;
Het moet, het moet in cort verrotten in een graf,
Waerin ik t' samen legh al myne banden af.
Dat opgeblasen hooft 't gen altyt was gedreven,
Om boven andere tot staet te syn verheven,
Sal syn hoogdraventheyt ten lesten sien gestut,
Wanneer 't gesmeten wort in eenen diepen put.
Men gaet nu op het stroy al dese lêen uytstrecken,
Die my soo menighmael tot wellust quamen wecken,
Die my soo menighmael vervreemden van den Heer,
Dêen smaden syn gebodt en spotten met syn leer.
Sie, daer light met myn vleys den ouden mensch verslagen,
Die my soo dikwils dee aen mynen Godt mishagen;
Hy light, hy light geheel vernedert en vercracht
In syn verworpentheyt en nietigheyt versmacht.
O langgewenschte doot! o tienmael salige uere
Die my van dage doet ontsluyten Sions deure!
Com aengenaemen stont! voldoe myn liefdens eysch,
| |
[pagina 205]
| |
Ontslae my van dit pak, verlos my van dit vleys.
Dit vleys, 't gen uyt het graf verrysen sal na desen,
Schoon ik het heden sie, tot syn verderf verwesen:
'k Weet dat myn Heylant leeft en dat den dagh comt aen,
Op welcken ik uyt d' aerd sal met dit vleys opstaen.
Dit vel nu soo verslapt, gerimpelt en vol vlecken,
Moet weder op dien stont myn lichaem overtrecken;
En ik sal in myn vleys aenschouwen mynen Godt,
Myn eynde, mynen al, myn eeuwigh saligh lot
Ik selve sal hem sien, ik selve met dees oogen,
Nu door de doodsche verf verdwelmt en overtoogen;
Dees hoop blyft t' allen tydt verborgen in myn schoot,
Dees hope doet my nu verlangen naer de doot.
| |
ToemaetGeene perels, nogh rubynen,
Geene maen- nogh sonne-schynen,
Syn soo schoon aen Godts gesicht,
Als een mensche reyn van zeden,
Die met synen staet tevreden
Op den Heer syn hope sticht.
Dat de quade hem verdrucken
Dat de doot hen wegh com rucken,
Geene ramp, geen nydigh lot,
Konnen immermeer 't gedencken,
d' Eernaem, faem en achtingh krencken
Van een mensch, vereent met Godt.
Verre dat de doot sou strecken
Om syn weerde te bevlecken,
| |
[pagina 206]
| |
Sy vermeerdert synen lof;
Nevens d' hoogste seraphynen
Doet sy synen roem uytschynen
In den Opperkonings hof.
't Overlyden ende sterven
Doet hem een nieuw leven erven,
't Gen nogh nootlot, nogh geval
Oyt na desen sal doen swichten,
t' Gen de doot met haere schichten
Nimmermeer vercorten sal.
In de hoop van sulk een leven
Sal my geene doot doen beven.
|
|