Werken. Deel 4

[p. 156]

XIX. Gesang,
Op Jesus twee eerste Woorden, uytgesproken aen het Kruys.

Soo haest myn Jesus was aen 't schandig Kruys verheven,

Men siet vier beulen sig van stonden aen begeven,
Om van syn kleederen te krygen elk een deel:
Sy snyden 't kleed in vier; dog mits den rok geheel
Geweven sonder naet, niet deelbaer was, in stucken,
Beproeven sy door 't lot, aen wie den buyt sal lucken;
Op dat volbracht soud syn, 't geen Davids harpe speelt:
Sy hebben onder hun myn kleederen gedeelt,
En voor myn onder-rok 't onseker lot gesmeten.

Myn ziele, wierd dit feyt de Jôon alleen verweten?

En waert gy somtyds ook niet plichtig aen een daet,
Die in onrechtigheyt dit verr' te boven gaet?
Sy deelden slechts syn kleed, maer 't gene my doet treuren,
Hoe dikwils hebt gy niet bestaen zyn Rok te scheuren?
Syn Rok is d'eenigheyt, en d'onderlinge min,
Waer med' bekleed moet zyn elk christelyk gesin.
Ach! moeste myne penn' in 't openbaer uytdrucken,
Hoe dikwils gy dien Rok getrocken hebt aen stucken;
Hoe dikwils uwe tong hier zaeyde felle twist,
Daer vaste vriendschap heeft door nydigheyt gesplist?
Het scheen, ontaerde ziel, gy konde niet verblyden,
Dan als gy desen Rok mocht kerven ende snyden.

[p. 157]

 

O Jesu! die uw kleed liet deelen door de Jôon,

 

Om, onder Christenen, d'oneenigheyt te dôon:

 

Och! verre sy van my de tong meer uyt te steken,

 

Om oyt, uyt baet of nyd, d'eendrachtigheyt te breken;

 

Stort, lieven Minne Godt, in myne ziel en sin,

 

Den geest van eenigheyt, van vriendschap ende min.

 

Maer stil, wat voor getier verneem ik in de schaeren?

 

Wat zyn dit? Wilden, of uytsinnige barbaeren?

 

Sy roepen: vah! gy, die hooveerdig ende trots,

 

Soo menig werven hebt geroemt den Tempel Godts

 

Te niet te doen en wêer t'erbouwen in dry dagen,

 

Verlost u selven nu van die verdiende plagen;

 

Zyt gy den Sone Godts, komt van die galge nêer.

 

Nauw had het volk aldus gelastert synen Heer,

 

Of d'Opper-priesters, met de Wet-en Schrift-geleerden,

 

Hun tongen tegen hem met dese lasters keerden:

 

Hy heeft soo menig mensch uyt synen nood gebracht,

 

En voor syn eygen self ontbreekt hem nu de macht;

 

Is hy der Joden Vorst, hy kome strakx van boven,

 

Dat schandig Hout, tot ons, soo sal men hem geloven.

 

Hy steunt op Godt, dat dien, indien hy hem begeert,

 

Hem van de dood verlost, en uyt ons handen weert:

 

Want hy heeft in den Raed nog heden durven seggen:

 

Ik ben den Sone Godts: wie sal dit wederleggen?

 

Soo tiert, dat Goddeloos en haetelyk gespuys,

 

Terwyl het Jesus siet gehangen aen het Kruys.

 

Swygt Jôon,gy wond myn Godt veel felder met die woorden,

 

Als met de nagelen, die door syn handen boorden:

 

De doornen steken hem in 't hooft met minder smert,

 

Als uwe tongen doen in syn gesloten hert.

 

Naer gy geheel syn lyf geschonden hebt met slagen,

[p. 158]

 

Moet gy die lasters nog door syne ziele jagen?

 

En nu gy hem van eer en achting hebt ontbloot,

 

Komt gy hem desen smaed nog aendoen in syn doot?

 

Naer dat hy soo van u vervolgt wierd in syn leven,

 

Ten minsten laet hem nu syn geest in ruste geven;

 

Gy hebt hem desen dag vervloekt alle oogenblik,

 

Ey! swygt, terwylen hy geeft synen lesten snik.

 

O wee! dat boos gebroed leent myne bed' geen ooren,

 

En gaet geduerig voort in mynen Heer te stooren:

 

Hy keert syn aengesicht met eenen diepen sucht,

 

En heft op selven stond syn oogen naer de lucht:

 

t' Schynt hy syn Vader nog voor't lest heeft iet te vragen:

 

Och! soude hy misschien de Joden gaen beklagen?

 

Soud syn geduldigheyt (in 't eynd getergt tot vraek)

 

Gaen eyschen 's Hoogstens Hand tot voorstand van syn saek?

 

Neen ziele, geene vraek heeft syn gemoed ontsteken;

 

Hoort hem vol minsaemheyt aen synen Vader spreken:

 

O Vader, door de Vrucht van mynen Offer soen,

 

Vergeeft het hun, want sy niet weten wat sy doen.^(a)

 

O Jesu! wat zyn dit voor goddelyke woorden!

 

Vraegt gy vergiffenis voor beulen, die u moorden?

 

Eyscht gy bermhertigheyt voor Rechters, door wiens nyt,

 

Gy t'onrecht stervende, soo snood gelastert zyt?

 

Misschien versoekt gy dit voor dese roomsche Schaeren,

 

Die uwe wonderhêen noyt hoorden openbaeren;

 

Misschien versoekt gy dit voor 't rukeloos gemeent,

 

Dat aen der Princen haet slechts syne stemme leent.

 

Neen, ziele, seyd den Heer, 'k versoeke Godts genaden

 

Voor alle, die my oyt met lasters quaemen laden;

 

Voor all', die aen myn smert en schande plichtig zyn,

 

Voor 't Rooms en Jodsche volk, voor g'heel den Sinhedryn.

(a) Eerste Woord.

[p. 159]

 

'k Versoeke Godts genad', voor die my meest benyden,

 

Voor die naer desen my meest pynen sal doen lyden,

 

Voor die onrechtiger, dan d'alderblindsten Jood,

 

Door syne sonden, sal vernieuwen myne dood.

 

O Godt van waere liefde en eyndeloose minnen,

 

Die ieder hebt geleert syn vyanden beminnen,

 

Hoe wel bevestigt gy, van dage met'er daed,

 

Een Leering, die nateur en reden wederstaet.

 

Wanneer ik u aensien, vol scheuren en vol wonden,

 

Van hoofde tot de voet doorhakelt en geschonden,

 

Met doorenen gekroont, met vloeken overlast,

 

Als eenen moordenaer gehangen aen een bast:

 

Wanneer ik in dien staet u hoor genade vraegen,

 

Voor die u deden aen soo veelerhande plaegen,

 

Ik staen door schaemte rood, om t'overloopend'Bloed,

 

Dat my, voor min dan niet, myn broeder haeten doet.

 

O lieven Minne-vorst! ik sien nu voor myn oogen,

 

Hoe weynig van uw Leer myn ziele heeft ingesogen,

 

Hoe quaelyk ik den grond van u inwendig ken,

 

Hoe schandig school-kind ik van sulken Meester ben.

 

't Gebod van vyanden genegentheyt te toonen,

 

Den haet met minsaemheyt, het quaed met goed te loonen,

 

Te bidden voor die ons verderf en ramp betracht,

 

Heb ik tot desen dag onmogelyk geacht.

 

Gy seyde my vergeefs, dat vrienden te beminnen

 

Geen werking was van die hun selven overwinnen,

 

Dat ook by Heydenen de liefde wierd erkend,

 

Dat door een meerder proef wy moesten zyn gekent:

 

Myn herte bleef versteent, den vyand stak my tegen,

 

Meer uwe leering dreef, min wierd ik hem genegen,

 

Ik vraegd'hem oog voor oog, ik eyschte tand voor tand,

[p. 160]

 

De vraeke stelde my inwendig g'heel in brand:

 

Maer doen ik heden u, aen eene galg verheven,

 

Tot uwe beulen sien door teere minn' gedreven,

 

En uwen Vader self hoor bidden t'hunner soen,

 

Dan is't dat ik de vraek begin te niet te doen.

 

O Minne-Godt! wiens oog kan u van daeg aenschouwen,

 

Die niet door liefde voeld syn boesem openspouwen?

 

Ik sien voortaen niet meer nateur dog reden in,

 

Geen vyand wie ik niet om Jesus liefde minn'.

 

Stil, weg-gerukte ziel; het goddelyk vermogen

 

Van dese liefde, heeft u niet alleen bewogen;

 

Ik sie daer op een kruys aen Jesus rechter zy

 

Een vreeden moordenaer, nog meer geraekt al gy.

 

Dat minnelyk versoek, doet uyt syn oogen beken

 

Van traenen, uyt syn borst verliefde suchten breken;

 

Hy kent door dese min spyt, smerten, smaed en spot;

 

Spyt Doorne-kroon en Kruys, syn Heyland en syn Godt:

 

Hy kent, en kennende, begint met al syn sinnen

 

En ziele-krachten, hem te lieven en te minnen,

 

Dus minnende, treckt hy al syn begeerten af

 

Van alles, wat syn hert wel eer voldoening gaf.

 

De boose lasters, die syn med'gesel, gehangen

 

Ter linker-hand op Godt spoog, uyt syn holle wangen,

 

Berispt hy scherpelyk met een Apostels geest:

 

Hoe, segt hy hem: zyt gy voor Godt dan niet bevreest,

 

Die tot de selve pyn en straffe zyt verwesen?

 

En ons is weerden loon naer straffe toegewesen:

 

Maer desen mensche heeft het minste niet misdaen;

 

Naer dese woorden siet hy Jesus treurig aen,

 

En, met een lossing van veel minnelyke suchten,

 

Laet dit verlieft versoek syn bleeken mond ontvluchten:

[p. 161]

 

Gedenkt u mynder, Heer, op d'aenkomst in uw Ryk.

 

Op dese vrage keert myn Godt syn minnelyk

 

Gesichte, naer hem toe, met dese soete reden:

 

Van daeg sult gy met my het Paradys intreden^(b).

 

Hopt sondaers, wie gy zyt, op Gods bermhertigheyt,

 

Die nimmer word verkort door eenig sondig feyt.

 

Al had gy duysenden onrechtighêen bedreven,

 

Die konnen op een stond u alle zyn vergeven,

 

Indien dien Heyland eens syn ooge op u slaet,

 

Indien gy met berouw en liefde tot hem gaet.

 

Al sag gy reeds de dood haer zeyssen op u scherpen,

 

Betrouwt en eyscht genad', hy sal u niet verwerpen;

 

Al waert gy tot den hals ter hellen nêergedaelt,

 

Aenroept hem met berouw, gy word'er uytgehaelt.

 

Geen sonden konnen syn bermhertigheyt vertraegen,

 

Soo ras gy die vervloekt, gy wort'er van ontslagen;

 

Syn goedertierentheyt blyft nimmermeer te kort,

 

Als gy, uyt g'heel uw hert tot hem gedreven word.

 

Al sloot gy twintig jaer syn liefde uyt uwe sinnen,

 

Mint hem een oogenblik, hy sal u weder minnen;

 

Uw afkeer heeft in hem de liefde niet versmacht,

 

Hy heeft dien oogenblik nu twintig jaer verwacht.

 

Geen tydt kan syne min en deernis bepaelen;

 

Aenroept hem als gy wilt, hy sal uw hert bestraelen:

 

Op welken dag en stond, in wat gewest of oort

 

Den sondaer tot hem keert, syn bede word verhoort.

 

Siet desen moordenaer, hoe boos en ongebonden,

 

Word hier op eenen stond ontslaegen van syn sonden;

 

Een innerlyk berouw, een enkel herte-keer

 

Wekt tot bermhertigheyt dien goedertieren Heer.

(b) Tweede Woord.

[p. 162]

 

Hy heeft soo spoedig niet leetwesig traen vergoten,

 

Of siet voor hem de deur van 't Paradys ontsloten;

 

Hy bid, en 't gen' hy vraegd word hem terstond belooft,

 

Syn hope word voldaen, om dat hy vast gelooft.

 

O Dimas! uw geluk heeft myne vrees verdreven,

 

Door uw vergiffenis begint myn hôp' t'erleven,

 

En schoon ik meer dan gy met sonden waer belaên,

 

Ik soud tot Godts genad' met vast betrouwen gaen.

 

De deernis, die voor u soo lieffelyk stond open,

 

Doet met versekering my naer de selve lopen,

 

Ach! als ik uwe bed'soo minsaem sag verhoort

 

Ik trede vol van hôp' naer selve goedheyd voort.

 

Gaet ziele, maer doorsiet, terwyl gy voort sult treden,

 

De gronden van uw hert, van buyte-en binne-leden;

 

Doorsnuffelt uw gemoed, en siet, of gy in staet

 

Van een boetveerdigen, tot uwen Heyland gaet.

 

Hoe groot syn goedheyt zy, hy sal u noyt ontfangen,

 

't En zy gy met berouw inwendig zyt bevangen;

 

't En zy gy allegaer uw lusten overheert,

 

't En zy gy t'eenemael u selven tot hem keert.

 

Hoe groot syn goedheyt zy, een van uw minste vlecken

 

Sal hem syn liefde doen van u te rugge trecken;

 

Hy is, met ieder sond', in een soo groot verschil,

 

Dat, waer die binnen woont, hy nimmer komen wil.

 

Vervloekt gy s'altemael, vertoeft niet meer tot mergen,

 

Om van dien lieven Heer vergiffenis te vergen;

 

Want heeft het uytstel u soo menigmael gelukt,

 

Vreest op de naeste reys van hier te zyn gerukt.

 

Syn goedertierentheyd en heeft sig noyt verbonden

 

Te lyden tot'er dood de boosheyt uwer sonden,

 

En stelt hy Dimas hier tot syne goedheyts blyk,

[p. 163]

 

De blyken van syn vraek zyn schier oneyndelyk.

 

Een toont hy, op dat gy niet soud in wanhop' lopen;

 

Alleen, op dat gy niet vermetelyk soud hopen:

 

Een, om u minnelyk te wecken tot berouw;

 

Alleen, op dat gy u van uytstel wachten sou.

 

Als dan voorleden sond u wilt in wanhop' smachten,

 

Keert aen de rechte zyd naer Dimas uw gedachten;

 

En als begeerlykheyt u nieuwe lust vertoont,

 

Siet naer de slinker zyd', hoe Gestas word geloont.

Toesang.

Jesu, myn onrechtigheden

Hebben al te langen tyd,

Uw verliefde borst bestreden

Met onteering, haet en nyd:

'k Wil niet eenen stond vertoeven,

'k Maek my alle sonden quyd,

Om u nimmer te bedroeven,
Schoon ik niet en mochte hopen

In uw Paradys te gaen,

Noyt en sal myn hert meer open,

Voor de pracht of wellust, staen;

Schoon voor eeuwig was besloten

My daer nimmermeer t'ontfaên;

Maer met satan te verstoten,
'k Hope dat uw minsaem oordeel,

[p. 164]

 

My een beter lot beschikt:

 

Dog, myn ziele soekt geen voordeel,

 

In het gen' waer naer sy mikt,

 

't Is niet om de helsche plagen,

 

Dat sy van de sonden schrikt,

 

Maer uyt vrees u te mishagen.

 

't Is niet om met u te woonen,

 

En t'aenschouwen uwe pracht,

 

Verre boven d'Engel-throonen,

 

Dat sy haer van wulpsheyt wacht;

 

't Is alleen om u te minnen,

 

Met geheel haer hertens kracht,

 

Haer begeert, al haere sinnen,

 

Dese liefde, weerden Heyland,

 

Is aen myne ziel soo soet,

 

Dat my in des werelds eyland

 

Dood, nog leven pyn aendoet;

 

Doet my sterven, doet my leven,

 

'k Stelle voor het hoogste goet,

 

Alles wat gy my wilt geven.

 

Wilt gy my op 't Kruys doen rechten,

 

Nevens Dimas aen uw zy,

 

Siet den minsten van uw knechten,

 

Leeft naer uwen wil met my.

 

Ach! waer soud ik beter sterven,

 

Als op selve plaets waer gy

 

Selfs het leven wilt gaen derven?

 

Daer te sterven, schoon vol pyn,

 

Soud my 't liefste leven zyn.