|
| |
| |
| |
III. Gesang,
Op Jesus vertrek en benouwtheyt in het Hofken van Olyveten.
Niet verr' van Salems Stad, en d'hoogverheven wallen,
Die voor het moedig heyr van David moesten vallen,
In 't oosten, wat voorby de snelle Cedrons vliet,
Is eenen ruygen berg, die g'heel de stad doorsiet.
d'Olyve-planten dicht op syne kruyn gewassen,
Die de'en hem overlang d'Olyven bynaem passen,
En deelen de gemeent haer vrucht en Oly uyt,
Soo ras de morgen-son den dageraed ontsluyt,
Laet sy van desen top haer glinsterende straelen,
Door g'heel Jerusalem, al bloosen nederdaelen,
En mengelt met haer warmte een soete olyven-geur,
Die seffens word verspreyd het g'heele landschap deur.
Het dorp Gethsemani is op de groote wegen,
Recht onder aen den voet van dit gebergt gelegen,
Van waer, door menig krom en dicht bewassen pat,
Men nedertreden gaet in 't dal van Josaphat.
't Was over desen berg, dat David vol van suchten,
Verbaestheyt, schroom en angst voor Absolon moest vluchten;
Langs desen, dat dien soon, gesproten uyt syn schoot,
Hem met 't wêerspannig rot vervolgen ging ter doot.
Op dien gaet mynen Vorst syn liefdens-werk beginnen.
Hier quam hy menigmael met ingetogen sinnen,
| |
| |
Gelokt door d'eenigheyt van geenen mensch belet,
Doorbrengen g'heel den nacht in traenen en gebet.
Na 's Moeders afscheyd, doet den Heer syn leerelingen
Des Hoogstens Lof-gesang naer syn gewoonte singen,
En trekt dan hêen met hun dwers over Cedrons vloed.
Op wegen ieder roemt op synen kloecken moed,
Het schynt, daer is niet een van alle de gesellen,
Die syne ziel niet sal voor synen Meester stellen.
Sy sweeren op hun trouw, dat geenen nood, geen pyn
Hun sal aen hunnen Heer doen ongetrouwig zyn.
Hier tegen seyd hy: ach! en wilt soo hoog niet spreken,
Gy sult van desen nacht u schandelyk versteken
Myn kinderen; soo ras den Herder ligt geveld,
Men sal de Schaepen sien verstroyen door het veld.
Bevreesde Schaepen! wat benouwtheyt sal u prangen,
Als uwen Herder word gebonden en gevangen;
Maer vreest niet, na myn dood sal ik uyt 't graf opstaen
Onsterffelyk en voor u naer Galileyen gaen.
Die woorden waeren nouw uyt Jesus mond gekomen,
Of Simon Petrus word door hoogmoed ingenomen.
Hoe, roept hy, dunkt u, Heer, dat myne dapperheyt
Soud konnen onderstaen de minste laffigheyt?
Al moeste desen nacht een ieder van u wyken,
'k Sal om u by te staen voor geene ramp beswyken.
Op dees beroeming blyft den Heyland stille staen,
En spreekt syn Leereling met dese reden aen:
Verwaenden moed, eylaes! hoe leelyk gaet gy vallen,
Gy sult ('k voorsegg'et u) den swaksten zyn van allen.
Voorwaer, eer dat den Haen kraeyt voor den tweeden keer,
Sult gy tot drymael toe verlooch'en uwen Heer.
Hier op seyd Petrus wêer: al moest ik met u sterven,
| |
| |
'k Sal myne trouwe noyt door sulk een schelm-stuk derven.
Het selve hielen ook syn thien Gesellen staen.
Sy komen onder dies ontrent het dorp gegaen,
Waer Jesus aldus spreekt: sit hier te samen neder,
Tot ik daer boven gae, en in dit duyster weder
My eenig in 't gebed voor mynen Vader stel.
Acht blyven in het Dorp op dit bedroeft bevel;
Hy neemt 'er dry met hem, beyd Zebedaeus soonen,
En Petrus, die tot hier veel moedigheyt betoonen.
Dus treden sy te saem dien steylen heuvel op,
En komen eyndelyk tot boven op den top
In een besloten Hof, waer Jesus gaet verbeyden
Den booswicht, die hem naer den slag-bank sal geleyden.
Myn ziele, hier begint den stryd van Godes Soon.
Soo ras hy binnen is, komt hem een ongewoon
En angstig herte wee tot in 't gemoet benouwen:
Het Bloed schynt in syn borst en aders te verkouwen,
Syn herte word gepraemt door eenen bangen nood,
Hy seyd hun: myne ziel is droevig tot'er dood,
Blyft hier, en waekt met my in kermen en gebeden.
Hier med' is hy van hun een steenen-worp getreden,
Soo pynelyk geperst, door droefheyt soo vervoert,
Dat al syn Bloed en Merg inwendig is ontroert.
't Aenschouwen van den Hof, en vers beblaerde boomen
Doet 't aersche Paradys hem in gedachten komen,
Hy siet den eersten mensch vervallen van syn trouw,
Tot ongehoorsaemheyt gebracht door syne vrouw.
Den dwaesen Appel beet komt syne borst doorbooren:
Hy siet op eenen stond het aerds geslacht verlooren;
Den trotsen Adam, met geheel syn maegschappye,
Gebogen onder 't jok der helsche tyrannye.
| |
| |
Hy siet het evenbeeld van synen Vaders wezen
Tot eyndeloose smaed, verdriet en wee verwesen:
Het redelyk verstand tot kennisse van Godt
Gekoren, t'eenemael vervoert tot aerds genot.
Hy siet die schoone ziel tot 't eeuwig heyl geschapen,
In vuyle schepselen verboden lusten rapen;
Dat herte tot de min van eenen Godt gemaekt,
Door stinkende begeert, tot vleys en bloed geraekt.
Dit siende, siet hy ook wat rampen hem gaen treffen,
Terwylen hy den mensch sal van den val opheffen.
Daer komen voor syn oog Kruys, Geessels, Doornekroon,
Hem door den haet bereyd der redenloose Jôon.
Verfoeying, vloeken, smaed, verwyting, lasteringen,
Doen duysent stemmen t'saem door syne herssens dringen.
't Schynt, dat hy Judas siet aenkomen met de schaer,
In 't wezen eenen vriend, in meening een verraer.
Ach! wat benouwtheyt heeft syn droef gemoed bevangen,
Als hy syn Leereling sig selven siet verhangen.
Eylaes! syn boesem breekt, syn ziel vermag niet meer,
Hy valt, met desen roep, op t'aensicht plat ter nêer.
O Vader! ik beswyk, ik voel myn herte schueren,
Weert desen kelk van my, indien het mag gebueren,
Hebt deernis Vader met myn innig ziel-verdriet,
Nochtans, dat mynen niet, maer uwen wil geschied.
Naer hy den Vader dus syn wil heeft opgedragen,
Is hy ter plaets gegaen waer syn Discipels lagen,
Bevangen door den slaep, en in soo diepe rust,
Als of hun synen nood niet 't minste waer bewust.
Die flauwheyt doet syn borst door meerder iever blaken:
Hoe, roept hy, kont gy niet een ure met my waken,
O Simon, waekt en bid, eer dat gy word bekoort;
| |
| |
Den geest is kloek, maer 't vleys word lichtelyk gestoort.
Met dese woorden komt syn bange ziel voor oogen,
Hoe leelyk Simon gaet vervallen door den loogen:
Hem dunkt tot drymael toe, dat door syn ooren schiet:
Ik weet niet wat gy vraegt, ô vrouw, ik ken hem niet.
Ach! die meyneedigheyt ontschud syn ingewanden,
Vermeerdert synen angst, en doet syn iever branden,
Syn Vaderlyk gemoed is t'eenemael ontsedt,
Hy valt, gelyk een steen, wêer neder in 't gebedt.
Daer komen hem te voor der Joden boose sonden,
Die vreeder als het stael syn boesem sullen wonden,
Daer siet hij 't snood besluyt der blinde Synagoog,
Van hem soo seer bemint, als 't appel van syn oog.
Schynheylige, versteende en trotse Phariseyen
Verschynen daer, met al die dwaese Saduceyen,
Met Schrift-geleerden en uytleggers van de Wet,
Door nyd en eygen baet gevaên in satans net.
De heylig-schenderye der Priesters en Levyten,
Doet syn benauwde borst schier door misnoegen splyten;
En 't gene hem 't meeste praemt, door hert-zeer en verdriet,
Is, dat hy syne stam soo ongeloovig siet.
Ach! roept hy, Abrams huys! myn volk! myn uytverkoren!
Myn erfdeel! onder wie ik wilde zyn geboren,
Myn uytgelesen zaed! myn alderliefst geslacht!
Wat kond ik voorder doen, heb ik het niet volbracht?
Geen hoen is soo besorgt, om onder haere wieken
Te broeden, vol van min, het vers gekipte kieken,
Gelyk myn minnend' hert geduerig was bereyd,
Om u vol drift t'omvaên, en g'hebt het my ontseyd.
O Israël! ik liet door menige Propheten
U myn verwachte komst, en uw verlossing weten:
| |
| |
Daer is in uwe Schrift, schier niet een blad gestelt,
Dat van myn Stam, Geboort, of Leven niet en melt.
Ik quam ten lesten nêer om u van slavernyen,
Door myn vernedering en rampen te bevryen;
Ik maekte in uw gesicht, door menig wonder werk,
De preuven myn'er komst, en waere sending sterk.
Waer aen is myne min by u te kort gebleven?
Waerom dus tegen my door vraek-sucht aengedreven?
Waerom my, die u soekt te trecken uyt den nood,
Verwenschen, lasteren, vervolgen tot'er dood?
Siet daer, ik ben te vrêen, ik gae gewillig sterven,
'k Wil t'uwer saligheyt het leven geerne derven;
Maer t'wyl ik voor u sterf, met een verheugt gemoed,
Ten minsten doet dan vrucht met myn gestorte Bloed.
Ach! sult gy spyt myn smert, myn schande, kroon van doren,
Vervloeking, Wonden, Kruys, en Dood nog gaen verloren?
Och! Vader siet myn rouw, siet mynen weedom an,
Weert dog dien bitt'ren Kelk, indien het wesen kan;
Dog niet naer mynen wil, maer volgens uw behagen.
Door dese vreede klacht nog meer dan oyt verslagen,
Blyft hy een langen tyd ter aerden uytgestrekt,
Ten lesten, wêer door sorg voor syn gevolg ontwekt,
Verlaet hy syne plaets om hun tot waken, traenen
En bidden, wederom als vooren te vermaenen.
Maer alles is om niet, wat hy vermaent of seyd,
Sy blyven alle dry in hun swaermoedigheyd;
Hun herten zyn verdooft, te samen met hun oogen,
Hoe seer myn Jesus roept, sy worden niet bewoogen.
Dies treed hy vol van angst naer syne bid-plaets wêer.
Hier komen hem soo veel afgrysighêen te keer,
Hier overvallen hem soo menigen ellenden,
| |
| |
Dat hy niet weet waer hêen sig keeren ofte wenden.
Myn ziel! wat fellen storm, wat onwêer komt daer aen?
Hoe sal myn Bruydegom, myn Jesus dit doorstaen?
Ach! siet op dit vertoog al syne leden beven;
Syn adem-tocht vertraegt, syn ziele moet begeven.
Hy steekt syn armen uyt, en met een diepen sucht
Heft syn gesicht nog eens naer d'overtrocken lucht;
Dog siende die voor hem met grouwelen bedecken,
Hy gaet sig kruys-gewys op syne borst uytstrecken.
Daer rysen tegen hem de sondaers, overlaen
Met wulpsheyt, geldsucht, pracht en allerley misdaen:
Elk smyt op synen rugg' veel goddeloose stucken,
Om onder het gewicht hem seffens te verdrucken.
Daer is't, dat logentael hem tegen 't aenschyn slaet;
Daer spouwt de gulsigheyt hem rocchels in't gelaet;
Daer treft d'onsuyverheyt syn blooten rug met roeden;
Daer doet vraekgierigheyt al syne leden bloeden;
Daer is't, dat hooveerdye syn hooft met doorens kroont,
Daer is't, dat achterklap hem g'heel verscheurt vertoont;
Daer komt de ledigheyt hem als een sot versmaeden;
Daer gaet d'onrechtigheyt hem met een galge laeden;
Daer laeft de gierigheyt met galle synen mond;
Daer laet hem d'ongena niet eenig lit gesond:
Daer doet de broeder-haet syn herte bloed uytleken;
Daer komt hem naer syn dood de wanhop' nog doorsteken;
Daer trappen tooveraers syn Lichaem ende Bloet,
Tot offer aen de hell' met hun vervloekten voet.
Gelyk men dikwils siet de felle hagel vlagen
Verpletten 't aerds gewas in stuere Maertsche dagen,
Soo vallen t'alle kant op myn benauwden Heer
Al dese grouwelen, al dese sonden nêer.
| |
| |
O sondaers 't is genoeg! ô haetelyke benden!
't Is meer dan tyd, houd op van uwen Godt te schenden.
Rampsalige; komt, siet hoe door uw boos bedryf
Hy niet gesont en heeft in ziele nog in lyf.
Wat roept gy myn gemoed? Ach! van die snoode daeden,
Hebt gy geen kleyn gedeelt op synen rugg'gelaeden;
Weet, dat gy geenen van de minste sondaers zyt,
Waer door myn Jesus hier soo vele rampen lyt.
Al moest hy anders geen, als uwe sonden dragen,
Syn ziele waer niet min gepynigt nog verslagen:
Ach eene sond' alleen is machtig om syn hert
Te praemen jaeren lang met die, ja meerder smert.
Is't wonder, nu soo veel duyst sonden hem benouwen,
Dat gy syn kloeken moed door't lyden doet verflouwen?
Is't wonder, dat hy roept: weert lieven Vader, weert
Is't mogelyk dien Kelk, die uwen Soon soo deert?
't Is wonder, dat hy in soo veelderande plagen,
Geheel verslonden blyft in 's Vaders welbehagen;
't Is wonder, dat hy niet en weygert soo veel leed
Te lyden voor een mensch, die 't selve hem bereed.
O Vader! nu geheel de wereld is gedreven,
Om soo verwoed te staen naer uwen Sonens leven,
Nu al de menschen hem soo hevig tegen zyn,
Ten minsten troost gy hem een weynig in syn pyn.
Indien gy niet en wilt dien vrangen Beker weeren,
Verklaert hem met een woord uw goddelyk begeeren,
Gy hoort, dat hy daer in al syne wenschen stelt,
Gy weet, dat hy daer voor ontsien sal geen gewelt.
Wat's dit? Het aerd'ryk dreunt, den Hemel schynt te kraken;
De duysternis vertrekt... wie sal'er hier genaken? ...
Daer daelt uyt 't firmament een hemelschen Gesant
| |
| |
Naer mynen Jesus toe, met eenen kelk in d'hant.
Hy troost myn lieven Heer, versterkt hem in de plagen,
En seyd, dat in syn smert den Vader neemt behagen;
Dat al syn tydelyk verdriet en ongeneught
Den mensche strecken sal tot eyndeloose vreught.
Op dese tyding gaen al Jesus aders open,
Het water ende bloed begint van hem te lopen;
De plaetse waer hy ligt, word t'eenemael besproeyt
Met 't purper roode sweet, dat uyt syn leden vloeyt.
Syn long en kan niet meer de dicke locht intrecken;
Syn hert springt op en nêer; syn adem wilt vertrecken;
Een bange dood stryd stelt syn leven in gevaer;
Eylaes! men is in hem geen roering schier gewaer.
Myn ziel nu dese ween hem niet verlaeten willen,
Gaen wy met onsen rouw syn vreede rouwen stillen;
Verdrucken wy den geest door innig herte-leet,
Soo lange tot dien Godt geen bloedig vocht meer sweet.
| |
Toesang.
O Jesu! Minnaer van myn herte,
Nu lykt gy wel dien Bruydegom,
Wien uw verliefde Bruyd alom,
Ging soeken in haer minne-smerte.
Soo rood als purper karmosyn,
Granaete-bloeyen, roode roosen,
Siet m'al uw buyten leden bloosen,
| |
| |
Hoe rood moet gy van binnen zyn!
Eylaes! gy zyt te seer ontsteken,
Voor eene soo verflouwde Bruyt,
Die haeren boesem niet ontsluyt,
T'wyl al uw aders openbreken.
O Bruygom! sult gy t'haerder min
Soo menig leed en ramp verdragen,
Terwylen sy al uwe plagen
Aensiet met eenen koelen sin?
Neen, Jesu, laet de snoode lyden,
Die soo veel schulden op haer nam;
Gy zyt onnoosel als een Lam,
Ey, stelt dien weedom dog ter zyden.
Hoe? Sult gy om een dwaese Bruyt
Doorstaen soo menig ongenuchten,
En sal sy niet met u versuchten,
Sy, uyt wie uwe droefheyt spruyt? ...,
O Neen, dat waere tegen reden:
O myn bebloeden Bruydegom! neen,
Dat uw benauwtheyt zy gemeen
Aen myne buyte en binne-leden.
Ik ben't, myn Godt, die lyden moet,
Ik ben't, wien duysend vreede rouwen
Staeg moeten in 't gemoed benouwen,
Tot myn'er sonden weerde boet.
Ik ben't, wie desen schroom moet drucken,
Ik ben't, wie desen swaeren nood,
Dien stryd, soo vreed gelyk de dood,
Het sondig hert moet openrucken:
't Is myne ziel, die heeft misdaen,
't Is sy, die moet ter straffe gaen.
|
|
Auteursrecht onbekend