Werken. Deel 2

2^e Hooftstuk

Van de liefde

Liefde, is een welbehagen van het gevoelig deel der siele, in iet dat goet is, of voor sulcx word aengesien, t'sij dat'et tegenwoordig is, of niet.

Sy is dryderleij

1.	Liefde en begeerlykheyd.
2.	Liefde van herkentenis.
3.	Liefde van goedjonstigheijd.

Liefde van begeerlykheijd, is eene genegentheyd tot iet dat goet is, of voor sulcx word aengesien, spruijtende uijt insicht van eijgen voldoening; dit is zinnelyke liefde.

Liefde van herkentenis, is eene genegentheijd tot iemand,

[p. 289]

van wie men goet verhoopt, ofte ontfangen heeft; dit is vriendschap.

Liefde van goedjonstigheijd, is eene genegentheyd tot iemand sonder verwachting van wederjonst, dit is onvoorbatige liefde.

D'uijtwerkingen der liefde van begeerlykheijd syn: eijgensoeking, onverscheijdentheyd voor alle andere, quaet-vermoeden, bekommernis, vreese van te verliesen, minnenyd, tweedragt, geveijnstheijd, bedrog, vijandschap &a, die alle hunne merkteekenen bybrengen.

Zoodanige ongeregeltheden spruyten uyt alle vleesschelyke, en tydelijke genegentheden.

d'Uijtwerkingen der liefde van herkentenis syn: onderlinge overeenkoming, gevoegsaemheyd, getrouwigheyd &a; de merkteeckenen syn oogschijnelyk.

Dusdanige liefde is d'oprechte en welgegrende vriendschap.

De uijtwerkinge der liefde van goedjonstigheyd syn: mildheyd, uytgestortheyd, weldaedigheijd, deirenis, goedhertigheyd, ontferming, minsaemheijd &a, welkers merkteekenen openbaer zijn.

Dusdanig is Godts liefde tot de menschen; en van de menschen tot verdrukte, en ellendige. Soodanig is de liefde van sommige heijlige menschen tot Godt, wien sy uijt enkele genegentheyd, en sonder insicht van belooning, allen lof, eer, glorij, segen, en grootheyd toewenschen, en voor soo veel in hun is toeeijgenen door hunne eijgene vernietinge.

Uijt t'gene geseyd is blijckt naektelyk voor oogen het verschil van de geregelde en ongeregelde liefde.

De geregelde liefde is Godt beminnen boven al, en den naesten gelijk ons selven om Godt.

[p. 290]

Het einde van die liefde is Godt als d'oneyndige en d'eenige schoonheyd, minsaemheijd, volmaektheyd, en liefdweerdigheijt.

Dese liefde is de bron van alle goet: eenen uijtvloed van d'Eeuwige blydschap de vrédsaemheyd van alle schepselen, d'ondersteuning van hemel, en aerde; den troost der bedruckte; de genésing der kranken, de hoop der stervende, de toeving des herten; de ruste des gemoets; de voldoeninge van den wille; de bésigheijd van den geest, ende der sielen eenige vernoeging, genot, versading en geluksaligheyd.

d'Ongeregelde liefde is sich selven beminnen boven al, en alles om sich selven.

Haer eynde is eijgen voldoening.

Dese liefde is den oorspronck van alle quaet; het merkteeken van d'eeuwige verwerping; het verderf van alle schepselen; de stooring van de weirelt; den wortel aller vijandschap; eenen afgrond van ongelukken, de wanhoop der stervende; de scheuring des herten, den beul van t'gewisse; het misnoegen van den wille; de verwerring van den geest; d'ellende van de ziel, ende schennis van alle wetten, recht, ende getrouwigheyd.

Aengaende d'oeffening der geregelde liefde ten opsichte van de menschen, waer door sy elkanderen moeten beminnen gelyk hun selven; dese leijd ons tot drij bemerkingen.

1.	ten opsichte van meerdere tot mindere
2.	van mindere tot meerdere
3.	van gelyke tot elkanderen.

De mindere syn verplicht de meerdere te beminnen met soodanige eerbiedigheijd, nédrigheyd, grootachtinge, en onderdanigheijd, gelijk sij wenschen souden bemint te zijn, indien sy meerder waeren.

[p. 291]

Door meerdere worden verstaen:

1.	wettelijke overheden, als geestelyke, en weireldlyke.
2.	naturelijke, als vaders ende moeders; door minder bedied men hunne onderdanen, dienaers, en kinderen.

Tot dese syn de meerdere ook van hunnen kant verbonden liefde te dragen met soodanige grootheijd, minsaemheijd, voor koming, en behulpsaemheyd, gelyk sy wenschen souden dat hen gedaen wierd, indien sy mindere dat is, onderdanen dienstboden, en kijnderen waeren.

Aengaende de liefde tuschen gelyken, als tusschen man en vrouw; dese steunt voornamelyk op de grondhertige vriendschap, en dienstbare wederliefde, die de wederzijdsche plicht en verbintenis by brengen.

Om dan uijt desen regel van liefde eenige bysondere merkteekens tot voorbeeld aen te wijsen, bemerken wij de liefde van den koning Codrus, die syn leven ten beste gaf voor syn ondersaten: den poêet sal hem ten toon stellen in de verhevenste goethertigheijd, getrouwigheyd, weldadigheyd, deirenis, en edelmoedigheijd, die eenen waeren koning, als herder van syn gemeente, kan toegeschreven worden.

Voorders de liefde van Porcia tot Brutus, die haren man niet overleven wouw. Men past haer toe geheel den glans van grootmoedigheyd, stantvastigheyd, en getrouwigheijd, waer tegen geen insicht, selfs van haer eijgen leven, iets vermogt.

Voorders de liefde van Judith voor Godt, en vaderlant waer door sy in t'uijterste gevaer van haer leven, Holofernes gebragt heeft ter dood. Men doet in haer uijtschijnen, eene kloekmoedigheyd, onvoorbatigheijd, betrouwen op Godt, behendige voorsichtigheyd, en volstandigheijd, waer door sy verdient heeft de grootachting van soo menige tongen, en volkeren.

[p. 292]

Indien iemand begeerig is om de plicht van d'ouders tot de kinderen, ende vande kinderen tot d'ouders benevens die van minnaers tot elkanderen, te sien stryden, en worstelen met de plicht van eere, waer aen welgeboren edeldom verbonden is, hij doorsie en bemerke aendachtelyk de Cid van Corneille, daer sal hij ontdekken de waere beleijding vande geweldigste hartstochten, die in soodanig geval, een edel gemoed beroeren, wegrukken, en verslingeren.