Werken. Deel 2

2^e Hooftstuk

Van de satira, of hekeldichten

Het gene d'epopea is ten opsichte van de tragedie, dat is de satira ten opsichte van de comedie.

[p. 280]

Satira, bij ons hekeldicht, is eene belacchelijke nabootséring van de gemeene werken der menschen, die door hulpe der vertellinge voorstellende de leelykheyd der gebrekelyke seden, ons aenwekt om de selve te verbeteren.

Het onderwerp der satira syn de gemeene werken der menschen, die op een belacchelyke wijse worden nagemaekt, niet door vertooning, gelyk de comedie, maer door vertellinge.

Dit uijtwerkende, bewijst sy welke seden bespottelyk, en versmadelijk syn: en bekomt aldus haer eijnde, t'gene bestaat in de verbetering der seden.

Tot voorbeeld diene ons d'eerste satira van dien grooten kunstmeester Horatius. Hier in houd hij voor hoe niemand te vreden is met synen staet: en tot dien eijnde haelt hij op d'ongeruste wenschen, en betrachtingen van alderhande menschen, die altyd in misnoegen leven: en dat besonderlyk door eersucht, en gierigheijd; daer is syn onderwerp.

Dit stelt hij op door vertelling; op eene belacchelijke wijse hunne dwase begeerten navolgende: en aldus vervoordert hij het eynde van de satira, t'gene bestaet in de verbetering der seden, want eenen eersuchtigen of eenen gierigaert, die noch eenigen schijn van reden kan vatten, moet dese satira overlesende gewaer worden dat het sijne seden syn, die daer soo belacchelyk worden voorgestelt gelyk Horatius uytdrukkelyk segt

... mutato nomine de te
fabula narratur.

Indien hij dit gewaer word, of hij moet geheel onbeschaemt syn, of hij moet eene begeerte gevoelen van sich te verbeteren.

De satira word uijtgevrocht door de vertellinge, ende dat in eenen gemeynsamen stijl, om de belachelykheyd, waer op sy gegrond is.

[p. 281]

Men mag daertoe gebruijken alderhande maete van verssen.

Onder de hekel-dichten moeten gerekent worden de sendbrieven, met dit verschil, dat in dese het sedelyk meer waer genomen word, dan 't belacchelyk.

Waerschouwing

t'Gene Grieken, noch Latijnen oijt ondernomen hebben, is te sien bij Italianen, Spanjaerden, Franschen, en Nederduijtschen, en onder de leste in de schriften van Scarron, nagevolgt door Fockenburg, die door koddige gedachten, en woorden, de Musen vernedert hebben tot onder de voeten van het grauw; soo blijkt uijt beyder Reusenstryd, en schimpwijse oversetting van Virgilius; doch wat achtinge dese hunne werken verdienen kan men bespeuren uijt het oordeel der geleerden.