|
| |
Tweede verhandeling
Van d'andere vijf rymwerken in 't besonder
1e Hoofdstuk
Van de epopea, of helden sang
Haere bepaling en verdeijling
Epopea (bij ons heldensang) is eene nabootsering van een groot en uijtschijnend heldenwerk, volkomen, en geheel in sich selven, die door hulpe vande vertelling voor oogen stellende de schoonheijd van de deugt, en de mismaektheijd der
| |
| |
ongeregelde hartstochten, ons bereijd tot verbetering der selve.
Daer is geseyd: een groot en uijtschijnende heldenwerk, want het is het eenig oogwit der epopea van dusdanige nae te bootsen.
Dit word naektelijk aengemerkt uijt d'oorspronkelijke instelling van d'epopea of heldensang, die alleenelijk is uijtgevonden om Godes wonderwerken te beschrijven, gelijk wij sien in soo menige lofsangen door Prophéten, en oudvaders ons nagelaten in de h. schrijfture maer (voornamelyk) in den lofsang van Moises, waer hij beschrijft den wonderlijken doortogt van Israël door de roode see, en den ondergank van den hooveerdigen Pharao met geheel syn leger.
Soo hebben de heijdensche poëten de lofsangen van hunne goden opgestelt, en eijndelyk dat aen de godsdienst onttrekkende, t'selve gebruijkt tot verheffing van hunne helden, daer in nochtans altijd betrachtende de verbetering der hartstochten.
De nabootseering moet in den heldensang soo wel, als in het treurspel volkomen, en geheel zyn; dat is: in sich selven begrijpende een begin, midden, en eynde tsamen geschakelt aen malkanderen, en d'eene uijt d'andere spruijtende.
Ende hier door is den heldensang verscheijden van het gedenkschrift, t'gene t'effens vele geschiedenissen voorstelt, die oft op eenen oft verschilligen tijd, of plaetsen sijn voorgevallen, en op verscheyden werkingen uijtkomen; maer d'epopea versamelt al haere invallen in een: want, gelijk wij geseijd hebben, sij is soo wel, als de tragedie, de nabootsering van eene werkinge alleen. Soo volgt Homerus in syne Ilias de gramschap naer van Achilles, die in haer selven is eene geheele en volkomen werking.
| |
| |
Door hulpe van vertelling, hier door verschilt d'epopea van de tragedie, die door de vertooning haere navolging uijtwerkt; maer in de heldensang is het den poeet alleen, die spreekt, en door synen mond spreken alle de persoonadjen.
Voor oogen stellende de schoonheijd van de deugt, en de mismaektheijd der ongeregelde hartstochten, hier in is d'epopea uijtnemende, en dit hebben Homerus en Virgilius wonderlyk wel uijtgevrocht: want wat is'er mismaekter, dan de gramschap van Achilles en schoonder, dan de sachtmoedigheijd van Eneas?
Ons bereijd tot verbetering der selve: het is seker, dat d' overlesing van de Ilias door de bemerkinge van de leelykheyd der gramschap, ons bereyd om desen hartstogt in ons te verbeteren: waertoe wij van gelyken bewégt worden door de sagtmoedigheijd van Eneas in d'overlesing van d'Aeneidos; het selve kan geseyd worden ten opsichte van andere deugden, en hartstogten:
De heldensang heeft de selve wesentlijke deelen gelijk het treurspel, uijtgenomen de maetsang en het Cieraed.
Sij word van gelyken ook verdeelt in
1o eenvoudig, en 2o tsamengevoegt
en dese wederom in
1o bewegelijk, en 2o sedelijk.
De eenvoudige heldensang is die, de gene het onderwerp voorstelt met eenen enkelen knoop, en ontdoeninge.
De tsamengevoegde behelst de staetsverwisselinge, en verkentenis.
d'Ilias van Homerus is eenvoudig: want sy en heeft noch staetsverwisseling, noch verkentenis. Sy is t'samen bewegelijk, om dat men over al gewonde siet en doode: Soodanig moeste
| |
| |
sijn de stelling van een rijmwerk, waer de verbolgentheijd, en rasernij d'overhand hebben.
Aengaende d'Odijssea hier in word voorgesteld een voorbeeld van wijsheijd, matiging, en standvastigheijd: en om dese redenen is sy t'samengevoegt, en sedelijk; niet om dat'er in de selve geene bewégelijke invallen syn, maer Aristoteles geeft beijde dese rijmwerken hunne benoeming volgens t'gene daer in voornamelijk en wesentlijk uijtschijnt.
Virgilius heeft beijde dese rijmwerken nagevolgt in syne Aeneidos, want den held van d'Aeneidos is eenen held int sedelyk, gelyk dien van d'Odijssea, die de vorsten voorstelt een volmaekt voorbeeld van alle deughden, en om dese redenen is sy zedelyk. Sy is daer en boven ook eenvoudig, om dat sy gelijk d'Ilias noch staetsverwisseling heeft, noch verkentenis.
De fabel van d'Epopea moet wesen dramatijk dat is werksaem, gelijk die vande tragedie: want sy sijn beyde nabootseersels van eene werking. Het verschil is daer in gelegen, dat de tragedie naevolgt door de vertooning, en d'epopea door de vertelling, mits het den poéet is die spréekt: doch hy breekt seer dikwils de vertelling, om syne persoonadien te doen spreken, en aen syn rijmwerk te geven de werking die t'selve noodig heeft.
De fabel dan van d'epopea begrijpt eene werking gelijk de tragedie, en moet ook soo geschikt syn, dat sy met een enkel sicht kan gesien worden, soo dat men t'effens vatte geheel het opset van den poéet: van dese eenigheyd van werking geven Aristoteles en sijnen oversetter ons schoone voorbeelden in Homerus, en Virgilius.
d'Eenigheijd van werking in d'Ilias van Homerus bestaet in de verbolgentheyd, en de versoening van Achilles.
| |
| |
In d'Odijsséa t'is de wederkomst van Ulisses in syn koninkrijk, naer den ondergank van Troijen. In de AEneidos van Virgilius, t'is de verheffinge van eenen staet, die vernielt is te Troijen, en herstelt word in Italien.
Het meeste verschil tusschen d'epopea en de tragedie is gelegen in de duersaemheijd, soo van het rymwerk, als van de werking selfs.
Aengaende het rijmwerk, Aristoteles schijnt van gevoelen te syn, dat het ten uijtersten niet meer verssen mag behelsen, dan op eenen dag gevoegelijk konnen gelesen worden: naer desen regel sijn de drij voorschreven heldensangen van Homerus, en Virgilius.
Wat belangt de werking, die den grond van de fabel maekt, dese mag tot verscheijden jaeren uijtgetrokken worden, en korter of langer syn volgens haren aert ende eijgendom.
Indien de werking geweldig is haere duersaemheyd moet minder syn. Om dese reden laet Homerus de gramschap van Achilles niet duren over de 47 dagen; maer is het eene sedige ende soete werking, sy mag soo veel tijds begrijpen als den poéet geradig vind; behoudens dat het rijmwerk de voorgestelde maet niet te buijten gae, volgens desen regel trekt Homerus de werking uijt van d'Odyssea tot 8 jaeren en half, en Virgilius die van syne Aeneidos tot seven jaeren.
Het wonderbaer maekt noch een ander verschil tusschen d'epopea en de tragedie. Dit word in beyde versocht, om de lesers en aenschouwers aen te lokken: want het wonderbaer is altyd behagelijk, om dat de menschen uijt hunnen aert nieuwsgierig syn: doch de waerschijnelykheyd moet daerby gevoegt syn, met dese verscheijdentheyd, dat in de tragedie het waerschijnelijk overtreft het wonderbaer, ende in tegendeel in de epopea het wonderbaer te boven gae het waerschij- | |
| |
nelyk. De reden daer van is, om dat men in de epopea de persoonadjen niet en siet, die de werking uijtvoeren, gelyk in de tragedie, die hare navolging doet door de vertooning.
Dient aengemerkt, dat men in d'opstelling van het wonderbaer soo in het versiersel, als in d'uijtspraek, moet volgen het gebruijk van plaets, en tijden, want tgene in d'eeuw van Homerus verdragelijk was, soude onverdragelijk geweest hebben ten tijde van Virgilius. Om welke reden hy syne gedachten en uijtdrukkingen minder vaert geeft, en matiger is in den drift vanden poëtischen geest in te volgen.
Hier vooren is aengewesen, waer in het wonderbaer gelegen is: ende men kan het nergens beter sien dan in de werken van beijde voorgemelde poêten, die sonder gelykenis in hunne soorte te boven gaen alle de verstanden van de weirelt.
Dit heeft den ridder Temple seer geestig aengemerkt, daer hij voorstelt dat sedert den tijd van Homerus op het werelds toonneel ontelbare oorlogshelden, en vorsten verschenen hebben, die door hunne groote daden ende wondere hoedanigheden alle volkeren verbaest hebben; terwijlen twintig eeuwen, niet eenen poeet hebben voortsgebracht, die met Homerus, of Virgilius soude mogen vergeleken worden.
Homerus verdient met'er daed d'eerste plaets mits hij alle de poéten soo in fabel, als in verheventheyd van gedachten, en uijtspraek heeft verre te boven gegaen.
Aristoteles noemt hem godelijk, en segt tot synen meerderen lof, dat hy d'eijgendommen en scieraden der poësij tsamen heeft uijtgevonden ende volmaekt. Voorwaer eene lofreden, die in geene andere konsten, noch wetenschappen aen eenige anderen schrijver, of werkmeester kan gegeven worden. En het is grootelijx te verwonderen, dat sommige schrijvers en berispers van desen tyd soo stout durven syn
| |
| |
van Homerus naer te geven, dat hij uijt verscheyde syne voorgangers vergadert heeft alle de rapsodien of mengelmoesen die hy ons heeft nagelaten; syne werken achtende als een deel ongerijmde beuselingen, die niet weerdig syn gelesen te worden, dese getuijgenis van den philosooph alleen, om alle andere daer te laeten moeste aen dusdanige verwaenderijken voor al den mond stoppen.
Homerus is uijtnemende soo in de vertelling, als in de werksaemheyd: hij spreekt selve weijnig, en doet over al syne persoonadjen spreken: alle dingen hebben seden by hem: hij geeft leven en hartstochten aen onbesielde dingen: hy noemt eene steenrots, onbeschaemt: hij doet het peird Xanthus spreken, ende soo voorts, niemand als Virgilius alleen heeft hem oijt hier in nagevolgt, ende men moet bekennen dat beijde dese poéten onvergelijkelijk syn.
Homerus heeft d'eere dat hij den eersten is, ende als den wegwijser van Virgilius. Synen geest heeft eenen onbereijkelijken vaert, en verheventheijd. Hy besit alle de wetenschappen: hij gaet tot in het herte van den mensch, en toont dat hem niet onkundig en is. Virgilius daertegen, heeft minder vier: maer meerdere geschiktheyd: hij is sich selven overal gelyk: syne gedachten, en uijtspraek syn geslepen, en geschaeft: ende syn werk heeft een meerder volkomentheijd: en gelijk hem Homerus alleen overtreft, soo mag hy ook alleen bij Homerus vergeleken worden.
|
|
Auteursrecht onbekend